A vanhu va Jehovha va randza kululama

1. Ciringo muni leci Josefa a kumeneko naco, niku zvini a nga maha?

JOSEFA, a n’wana wa Jakobe, i kumene ni ciringo ca hombe. A wasati wo kari i no mu byela ku: ‘Etlela zvin’we na mina.’ A wasati loye i wa hi sati wa Potifare, a hosi yakwe. Josefa i no ala cikombelo cakwe. A wokari nyamutlha a ngaku: ‘Hikuyini Josefa a nga ala a ciringo leci?’ Potifare i wa nga hi kona. A cin’wani kambe, Josefa i wa hi khumbi ka muti lowo niku i wa zvi tiva ku a wasati loyi handle ko kanakana i wa ta maha ku a tshovela kubava hi ku mu ala. Hambulezvo, Josefa i no simama ku ala a kukurumeta kakwe. Hikuyini? Josefa i te ngalo: ‘Ndzi ta mahisa kuyini loku kubiha, ndzi wonha ka Nungungulu ke?’ — Gen. 39:7-12.

2. Josefa i zvi tivisile kuyini lezvaku a wubhayi ciwonho ka Nungungulu?

² Josefa i zvi tivisile kuyini lezvaku a Nungungulu wakwe i wa wona wubhayi kota “kubiha” ka hombe? A Nayo wa Mosi, lowu wu nga hi ni cileletelo co dlunyateka, caku: “U nga bhayi”, wu tsalilwe ntsena ka 200 wa malembe andzhako ka lezvo. (Ekso. 20:14) Hambulezvo, Josefa i wa mu tiva khwatsi Jehovha laha ka kuza a zvi pola lezvi a nga wa ta ti zwisa zvona hi wubhayi. Hi cikombiso, Josefa i wa zvi tiva khwatsi lezvaku Jehovha i mahile ku a wukati giva ga wanuna mun’we a chadhileko ni wasati mun’we. Zvi nga maha kambe ku na a zvi zwile lezvi Jehovha, ka makhati mambiri, a nga nghenelisa zvona mhaka kasi a vhikela Sara, a kokwani wakwe, a cikhati leci a nga hi mhangweni ya ku pfinyiwa. Hi ndlela yo fana, Nungungulu i no zvi nghenela kasi a vhikela Rebheka, a sati wa Isaka. (Gen. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Laha Josefa a nga ehleketa hi timhaka leto, i zvi polile lezvi zvi nga lulamile ni lezvi zvi nga hi zva hava mahlweni ka Nungungulu. Kota lezvi Josefa a nga randza a Nungungulu wakwe, i no randza kambe ni milayo ya Jehovha xungetano hi zvakululama, niku i wa ti yimisele ku namarela ka yona.

3. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

³ Wa ku randza kululama? A zvi kanakanisi ku wa ku randza. Kanilezvi hontlheni a hi mbhelelangi, niku loku hi nga ti woneli, a mawonela ya tiko xungetano hi kululama ma nga hi thapela hi kuolova. (Isa. 5:20; Rom. 12:2) Hikwalaho, hi ta wona ku cini kululama niku hi nga vhunekisa kuyini hi ku ku randza. Hi kulandzela, hi ta wulawula hi mazambo manharu hi nga bako kasi ma hi vhuna ku tiyisa a lirandzo la hina hi milayo ya Jehovha.

CINI A KULULAMA?

4. Mawonela muni ya hava lawa a votala va nga nawo xungetano hi kululama?

⁴ Loku a vanhu va ehleketa hi munhu wo lulama, a votala va nga pimisa hi munhu wa matshandza, wa ku solasola van’wani kutani wa ku ti maha wo lulama. Kanilezvi Nungungulu a nga ma lavi a matshamela lawo ne ni kutsongwani. A cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni, i va solile nguvhu a varangeli va wukhongeli va masikwini yakwe hi ku yimisa milayo yabye wutsumbu xungetano hi zvakululama. (Mutsh. 7:16; Luka 16:15) A kululama ka lisine a ku yelani ne ni kutsongwani ni ku ti maha wo lulama.

5. Hi kuya hi Bhibhiliya, cini a kululama? Nyika zvikombiso.

⁵ A kululama i tshamela go saseka. Hi magezu ma tsongwani, zvi wula ku maha zvakululama mahlweni ya Jehovha Nungungulu. Lomu ka Bhibhiliya, a magezu kululama ma nyika maalakanyo ya ku hanya hi milayo yo tlakuka ka yontlhe, yi nga milayo ya Jehovha. Hi cikombiso, Jehovha i layile vaxavisi lezvaku va wa fanele ku tirisa “lipimo li nene”. (Deut. 25:15) A gezu ga ciHebheru gi hundzuluselweko ku “li nene” gi nga hundzuluselwa kambe giku “kululama”. Hikwalaho, a muKristu loyi a lavako kuva wo lulama mahlweni ka Nungungulu i fanele ku tsumbeka hi kumbhelela ka wontlhe mabhindzu yakwe. A munhu wa kululama i randza nongameto kambe — wa venga ku wona mun’wani munhu na a mahelwa kungalulami. Niku kasi ku “tsakisa [Jehovha] ka zvontlhe”, a munhu loyi hakunene a lulamileko i chela kota hi lezvi Jehovha a to zvi wonisa zvona a zviboho lezvi a zvi mahako. — Kol. 1:10.

6. Hikuyini hi nga tsumbako a milayo ya Jehovha xungetano zvakululama ni zvahava? (Isaya 55:8, 9)

⁶ A Bhibhiliya gi tlhamusela Jehovha kota Cibuka ca kululama. Hi cigelo leco, i vitaniwa ku “wutshamu ga nongameto”. (Jer. 50:7) Kota Muvangi, Jehovha hi yena yece a zvi kotako ku yimisa hi kufaneleko a milayo xungetano hi zvazvinene ni zvakubiha. Kota lezvi Jehovha a mbheleleko, a mawonela yakwe xungetano hi zvakululama ni zvahava ma tlakukile nguvhu a ku hundza lawa ya hina, lawa a kutala ka zvikhati ma susumetwako hi kungambheleli ka hina ni ciwonho. (Mav. 14:12; lera Isaya 55:8, 9.) Hambulezvo, kota lezvi hi mahilweko hi mufananiso wa Nungungulu, ha zvi kota ku hanya hi milayo yakwe xungetano hi zvakululama. (Gen. 1:27) Niku ha zvi randza ku maha lezvo. A lirandzo leli hi nga nalo hi Papayi wa hina la hi susumeta ku mu pimanyisa kala laha a ntamu wa hina wu vhumelako. — Efe. 5:1.

7. Hikuyini hi lavako a milayo yo tsumbeka? Tlhamusela hi mifananiso.

⁷ Ha vhuneka hi ku namarela ka milayo ya Jehovha xungetano hi zvakululama ni zvahava. Wa zvi tiva ku hikuyini? Hi nga alakanyela lezvi zvi nga wa ta humelela loku a muxavisi ni muxavisi i wova ni lipimo lakwe la ku hambana ni ta van’wani kasi ku pima hi lona zvipfhaki kutani loku a muaki ni muaki i wo tirisa tipimo to hambana ni ta van’wani. A wuyelo ga kona ku wa tava woyonga. Ni loku a vatiri va cipitali va wo tsika ku namarela ka milayo yo kongoma ya machumela, a vababyi vo kari va wa tafa. Hakunene a milayo yo tsumbeka ya vhikela. Hi kufanana, a milayo ya Nungungulu xungetano hi zvakululama ni zvahava ya hi vhikela.

8. Makatekwa muni ma rindzelako lava va randzako ku maha zvakululama?

⁸ Jehovha wa katekisa lava va zamako ku hanya hi milayo yakwe. I tsumbisa lezvi: ‘A valulamileko va taga tshomba ya tiko, va aka ka gona kala kupindzuka.’ (Lis. 37:29) Xana wa zvi wona lezvi a vanhu va to zwananisa zvona, ni kuva ni kurula ni litsako a cikhati leci a vanhu vontlhe va to landzela a milayo ya Jehovha? Jehovha i lava ku u ti buza hi wutomi ga tshamela lego. Hakunene, a mun’we ni mun’wani wa hina i na ni zvigelo zva zvinene zva ku randza kululama! Hi nga tiyisisa kuyini a lirandzo la hina hi tshamela legi? A hi woneni mazambo manharu lawa hi nga bako.

TIYISA A LIRANDZO LA WENA HI MILAYO YA JEHOVHA

9. Cini ci to hi vhuna ku randza a kululama?

⁹ Zambo go sangula: Randza a Muyimisi wa milayo. Kasi hi randza kululama, hi fanele ku kula lirandzweni la hina hi Muyimisi wa milayo xungetano hi zvazvinene ni zvakubiha. Laha hi yako hi mu randza nguvhu Jehovha, hi taya hi zvi lava nguvhu a ku hanya hi milayo yakwe ya kululama. Kasi ku kombisa: Loku ku wo khwatsi Adhamu na Evha va wa mu randza Jehovha, na va nga tshukangi va hambunyeta a nayo wakwe wa kululama. — Gen. 3:1-6, 16-19.

10. Xana Abrahama i engetelisile kuyini a ku mu zwisisa kakwe Jehovha?

¹⁰ Hakunene a hi zvi lavi ku maha cihoxo co fana ni leci ci mahilweko hi Adhamu na Evha. Hi nga potsa a mawuyawuya lawo hi ku simama hi gondza xungetano hi Jehovha, hi tsakela matshamela yakwe ni ku zama ku zwisisa a mapimisela yakwe. Laha hi mahako lezvo, zvi tiyile ku a lirandzo la hina hi Jehovha li ta kula. Ehleketa hi Abrahama. I wa mu randza zva lisine Jehovha. Hambu a cikhati leci zvi nga mu karatela ku zwisisa a zviboho zva Jehovha, Abrahama a nga hluwukangi. Wutshan’wini ga lezvo, i no ti karatela ku mu tiva khwatsi Jehovha. Hi cikombiso, a cikhati leci a nga tiva ciboho ca Jehovha ca ku lovisa Sodhoma ni Gomora, a ku ranga Abrahama i no chava ku a “Mulamuli wa tiko” gontlhe i wa ta swiyela a valulamileko zvin’we ni vakubiha. Ka Abrahama, zvi wa ku khwatsi a zvi zwali, hikwalaho, i no ti koramisa a wutisa Jehovha a zviwutiso zvo tlhatamana. Jehovha i no mu hlamula hi lihlazva-mbilu. Hi kugumesa, Abrahama i no zvi zwisisa lezvaku Jehovha i hlola timbilu ta vanhu vontlhe ni lezvaku a nga tshuki a tsayisa lava va nga hiko na nandzu zvin’we ni lava va nga ni nandzu.— Gen. 18:20-32.

11. Abrahama i zvi kombisile kuyini lezvaku i wa mu randza Jehovha ni ku mu tsumba?

¹¹ Abrahama i khumbilwe nguvhu hi mabhulo lawa a vileko nawo na Jehovha xungetano hi madhoropa ya Sodhoma ni Gomora. Zvi la su dlunya lezvaku a kusukela laho, i no mu randza nguvhu ni ku mu kombisa cichavo a Papayi wakwe a ku hundza kale. Andzhako ka malembe yo kari, a kutsumba loku Abrahama a nga hi nako ka Jehovha ku no ringiwa nguvhu. Jehovha i no mu kombela ku a maha muphahlo hi Isaka, a n’wana wakwe wo randzeka. Kanilezvi Abrahama makunu i wa mu tiva khwatsi a Nungungulu wakwe, hikwalaho, ka khati legi, a nga ha mu mahangi zviwutiso. Abrahama i no tekela ku kakatsuku a maha lezvi Jehovha a nga mu kombele. Hambulezvo, hi nga alakanyela lezvi a mbilu yakwe yi nga pandzisa zvona a cikhati leci a nga kari a longa ku maha ntiro lowo! Abrahama i fanele ku ngha a pimisile zvi eta hi lezvi a nga gondzile xungetano hi Jehovha. I zvi tivile ku Jehovha i wa nga ta tshuka a maha ni wihi nchumu wu nga lulamangiko kutani wu nga hiko wa lirandzo. Hi kuwula ka mupostoli Pawule, Abrahama i ehleketile hi lezvaku Jehovha i na ni ntamu wa ku vhuxa Isaka, a n’wana wakwe wo randzeka. (Mah. 11:17-19) Phela Jehovha i wa tsumbisile lezvaku Isaka i wa tava papayi wa tiko niku ka cikhati leco, Isaka i wa nga hi na n’wana. Abrahama i wa mu randza Jehovha, hikwalaho i no tsumba lezvaku a Papayi wakwe i wa ta maha kululama. Hi kukholwa, Abrahama i no ingisa hambu lezvi zvi nga karata. — Gen. 22:1-12.

12. Hi nga mu pimanyisisa kuyini Abrahama? (Lisimu 73:28)

¹² Hi nga mu pimanyisisa kuyini Abrahama? A ku fana na yena, hi fanele ku simama ku gondza xungetano hi Jehovha. Laha hi mahako lezvo, hi ta tshinela nguvhu kakwe hi tlhela hi mu randza nguvhu. (Lera Lisimu 73:28.) A livhalo la hina li tava li gondzisilwe kasi li zwanana ni maalakanyo ya Jehovha. (Mah. 5:14) Kota wuyelo ga lezvo, loku a wokari a zama ku hi ringa ku hi maha nchumu wo kari wa hava, hi ta ala. Hi ta venga hambu kova maalakanyo ya ku maha nchumu lowu wu nga wa ta mu zwisa kubayisa a Papayi wa hina wu tlhela wu wonha kuzwanana ka hina zvin’we naye. Hambulezvo, hi nga zvi kombisa kuyini kambe lezvaku hi randza kululama?

13. Hi nga ku hlotisa kuyini kululama? (Mavingu 15:9)

¹³ Zambo ga wumbiri: Ti karatele ku hlakulela lirandzo hi zvakululama siku ni siku. Hi nga engetela a lirandzo la hina hi milayo ya Jehovha yo lulama a ku khwatsi hi lezvi hi tiyisisako zvona a miri — hi ma exercício yo bindza ni yo khandzakanya. Lezvi hi lezvi u faneleko ku maha siku ni siku. Jehovha wa ringanisela, a nga tshuki a rindzela ku hi maha zvo hundza lezvi hi zvi kotako. (Lis. 103:14) I hi tiyisekisa lezvaku i ‘randza loyi a landzelako kululama’. (Lera Mavingu 15:9.) Loku hi hlota malungelo yo kari ntirweni wa Jehovha hi kulula hi n’watseka kasi hi ma kuma. Hi zvalezvo kambe hi mahako a cikhati leci hi hlotako kululama. Niku Jehovha i ta hi vhuna hi lihlazva-mbilu a ku kula ni ku chukwatisa hi nga tlheli ndzhako.— Lis. 84:5, 7.

14. Cini a “cikatawu ca simbi ca kululama”, niku hikuyini hi ci lavako?

¹⁴ Hi lirandzo, Jehovha i hi alakanyisa lezvaku a kululama a hi ndzhwalo. (1 Joh. 5:3) A ku hambana ni lezvo, ka hi vhikela niku ha ku lava siku ni siku. Alakanya matlhari ya moya lawa mupostoli Pawule a ma tlhamuseleko. (Efe. 6:14-18) Hi gihi gi nga vhikela a mbilu ya musochwa? “Cikatawu ca simbi ca kululama”, leci ci yimelako milayo ya Jehovha yo lulama. A ku khwatsi hi lezvi a cikatawu ca simbi ci vhikelako a mbilu ya civiri, hi zvalezvo a milayo ya Jehovha yo lulama yi nga vhikela a mbilu ya wena yo fananisa, ku nga lezvi u nga tshamisa zvona hi le ndzeni. Hi cigelo leco, maha zvontlhe u zvi kotako kasi a matlhari ya wena ya moya ma hi ni cikatawu ca simbi ca kululama! — Mav. 4:23.

15. U nga bohisa kuyini a cikatawu ca simbi ca kululama?

¹⁵ U nga bohisa kuyini a cikatawu ca simbi ca kululama? U nga maha lezvo hi ku chela kota hi milayo ya Nungungulu ka lezvi u zvi hlawulako siku ni siku. A cikhati leci u hlawulako lezvi u to wula, a muzka lowu u to wu ingisela, hlakano u to sixtira kutani mabhuku u lavako ku lera, a kusangula ti wutise lezvi: ‘Ndzi lava ku tata a mbilu ya mina hi zvilo zva tshamela muni? Xana a zvilo lezvi zvi ta mu tsakisa Jehovha? Kutani zvi vhuvhumisa wubhayi, tihanyi, makangwa ni ku ti kokela ga mina — a zvilo lezvi Jehovha a zvi wonako na zvi nga lulamangi? (Filp. 4:8) Loku a zviboho lezvi u zvi mahako zvi yelana ni kurandza ka Jehovha, u ta ngha u vhumela lezvaku a milayo yakwe yo lulama yi vhikela mbilu ya wena.

16-17. Isaya 48:18 i hi tiyisekisa kuyini lezvaku hi nga zvi kota ku hanya hi milayo ya Jehovha kala kupindzuka?

¹⁶ Wa tshuka u karateka xungetano hi ku u ta zvi kota ku simama u hanya hi milayo ya Jehovha yo lulama siku ni siku, lembe ni lembe? Ehleketa hi mufananiso lowu Jehovha a wu tirisako, wu nga ka Isaya 48:18. (Lera.) Jehovha i tsumbisa lezvaku a kululama ka hina ku nga ku khwatsi “mabyandlati ya bimbi”. Hi nga ti alakanyela na u tshamile laha mbhirini ya bimbi ga hombe, u wona mabyandlati na mata hi kulandzelana, ma nga gumesi. Ka ciyimo leco co rula, a ku u wa karateka uku, ka siku go kari, a mabyandlati lawa ma ta ku halahala ma nyima? Ahihi! Wa zvi tiva lezvaku a mabyandlati ma na ni makume ya mazana ya malembe na ma gobhoza, niku hakunene ma ta simama kuta.

¹⁷ A kululama ka wena ku nga fana ni mabyandlati ya bimbi! Hi ndlela muni? A cikhati leci u lavako ku maha ciboho, sangula hi ku ehleketa hi lezvi Jehovha a nga wa ta lava ku u maha. Hi kulandzela, maha zvalezvo. Hambu loku a ciboho leco co karatisa kuyini, contlhe cikhati a Papayi wa wena wa lirandzo i ta ku vhuna lezvaku u simama na u tiyile ni ku nga tlheleli ndzhako ni ku hanya hi milayo yakwe yo lulama siku ni siku. — Isa. 40:29-31.

18. Hikuyini hi faneleko ku potsa ku lamula van’wani hi milayo ya hina wutsumbu?

¹⁸ Zambo ga wunharu: A kulamula ku tsikele Jehovha. Laha hi zamako ku hanya hi milayo ya Jehovha yo lulama, hi fanele ku potsa ku lamula van’wani ni ku ti maha vo lulama. Wutshan’wini ga ku va wonela hasi van’wani a ku khwatsi hi loku hi hi ni fanelo ya ku va lamula hi milayo ya hina wutsumbu, hi tshama na hi alakanya lezvaku Jehovha hi yena a “Mulamuli wa tiko” gontlhe. (Gen. 18:25) Jehovha a nga hi nyikangi a ntiro lowo wa kulamula. Hi lisine, Jesu wa laya, aku: “Tsikani ku lamula, kasi mu nga lamulwi.” — Mat. 7:1.b

19. Josefa i zvi kombisile kuyini lezvaku i wa tsumba kulamula ka Jehovha?

¹⁹ A hi tlheleni hi wona a cikombiso ca Josefa, a wanuna wo lulama. I no potsa ku lamula van’wani, hambu lava va nga mu khomile hi ndlela yo biha. A vamakabye vakwe va no mu vhukela, va mu xavisa kota khumbi va tlhela va kholwisa papayi wabye lezvaku Josefa i file. Andzhako ka malembe yo kari, Josefa i no tlhangana kambe ni ngango wakwe. Lezvi makunu a nga hi hosi ya ntamu, Josefa na a lamulile vamakabye vakwe zva xapi a tlhela a hlota ndlela ya ku ti photela. A vamakabye va Josefa va wa chava ku a maha zvezvo, hambu lezvi va nga ti sola hi mbilu yontlhe hi kota ya lezvi va nga mahile. Kanilezvi Josefa i no va tiyisekisa, aku: ‘Mu nga chavi; kasi ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke?’ (Gen. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Josefa i no ti koramisa a tsika kulamula mandleni ya Jehovha.

20-21. Hi nga potsisa kuyini a ku ti maha vakululama?

²⁰ A ku fana na Josefa, a kulamula hi ku tsikela Jehovha. Hi cikombiso, a hi ti byeli ku ha ci tiva leci ci mahako ku a vamakabye va hina va maha zvilo kota lezvi va mahisako zvona. A hi zvi koti ku lera timbilu; hi Jehovha yece a ‘pimako a mimoya’ kutani ku, a hlolako leci ci kucako a munhu. (Mav. 16:2) I randza vanhu va tixaka tontlhe, va matiko wontlhe ni va midhawuko yontlhe. Niku Jehovha i hi kuca ku hi ‘vhulula timbilu ta hina tontlhe’. (2 Kor. 6:13) Hi ti karatela ku randza vamakabye va hina vontlhe, na ku nga hi ku va lamula.

²¹ Lezvo zvi wula kambe a ku hi nga lamuli lava va nga hiko vamakabye va hina. (1 Tim. 2:3, 4) Xana u wa ta tshuka u lamula a xaka ga wena gi nga hiko Kustumunyu, uku: “Loyi a nga ta tshuka ava Kustumunyu wa Jehovha”? Ahihi. Lawo ma wa tava matshandza ni ku ti maha wo lulama. Jehovha wa ha nyika “vanhu vontlhe misaveni” a cikhati ca ku va ti sola. (Miti. 17:30) Contlhe cikhati alakanya lezvaku a ku ti maha wo lulama zvonawu kungalulami.

22. Hikuyini u ti yimiseleko ku randza a kululama?

²² Ngha a lirandzo leli hi nga nalo hi milayo ya Jehovha xungetano hi zvakululama li vhuvhumisa litsako li tlhela li kuca van’wani, li va vhuna ku va tshinela ka hina ni ka Nungungulu wa hina. Hi nga tshuki hi tsika kuzwa “ndlala ni tora ga zva kululama”. (Mat. 5:6) Tiyiseka lezvaku Jehovha wa ku wona a kutikarata ka wena ni lezvaku contlhe cikhati wa xalaliswa hi kukula ka wena. Laha a tiko legi gi yako gi pela hi hloko ka kungalulami, u nga karateki! Contlhe cikhati alakanya lezvaku ‘Jehovha wa randza lava va lulamileko’. — Lis. 146:8.