Hi nga ku hlulisa kuyini a kunavela ka hava?

1. Zvini lezvi hontlheni hi lwisanako nazvo?

U TSHUKA uva ni kunavela ka hombe ka ku maha lezvi Jehovha a zvi vengako? Loku u tshuka u ti zwisa lezvo, u nga chikeleli magumo ya ku u lwisana ni cikarato ca hombe a ku hundza vanhu vontlhe. A Bhibhiliya gi wula lezvi: “A mu se welwa hi ndzhingo ahandle ka leyi yi talako ku wela vanhu.” (1 Kor. 10:13) Lezvo zvi wula ku kani kunavela muni ka hava u lwisanako nako, a van’wani vonawu va lwisana nako. A hi wena wece, niku hi ku vhuniwa hi Jehovha u nga hlula a yimpi leyo.

2. Zviringo muni lezvi a maKristu yo kari ni zvigondzani zva Bhibhiliya zvi lwisanako nazvo? (Wona ni mifota.)

² A Bhibhiliya gi tlhela gi wula lezvi: “A munhu ni munhu i ringiwa hi ku kokiwa ni ku xengiwa hi kunavela kakwe wutsumbu”. (Jak. 1:14) A vhesi legi gi hi vhuna kuzwisisa lezvaku a vanhu va nga ringiwa hi zvilo zvo hambana. Hi cikombiso, a maKristu yo kari ma nga ringiwa ku maha wubhayi ni munhu wa ciro ca wubeleki co hambana; a man’wani ma ringiwa ku maha wubhayi ni munhu wa ciro ca wubeleki co fana. Lava a kale va nga sixtira pornografia va ngava ni kunavela ka hombe ka ku tlhela va wona zvilo lezvo. A kutala ka lava va nga nyima ku tirisa madroga kutani kunwa nguvhu byala vonawu va nga kumana ni cikarato co fana. Loko kunavela ko kari loku a maKristu yo kari ni zvigondzani zva Bhibhiliya va lwisanako nako. Ka zvikhati zvin’wani, hontlheni hi nga tshuka hi ti zwisa ku khwatsi hi lezvi mupostoli Pawule a nga ti zwisa zvona. Yena i tsalile lezvi: “Loku ndzi xuva ku maha zvakululama, a zvakubiha zvi kona ka mina.” — Rom. 7:21.

3. Zvini zvi nga humelelako loku a munhu a lwisana ni kunavela ka hava ko kala ku nga hundzi?

³ Loku u lwisana ni kunavela ka hava ko kala ku nga hundzi, u nga mbhela ntamu u alakanya lezvaku a wu nge zvi koti ku hlula a ciringo leco. A cin’wani kambe, u nga mbhelelwa hi kutsumba u alakanya lezvaku Jehovha i ta ku kona ntsena hi lezvi u nga ni kunavela ka hava. Tiyiseka lezvaku a maalakanyo lawo wontlhe a hi lisine! Kasi ku tlhamusela ku hikuyini, a ndzima leyi yi ta hlamula zviwutiso zvimbiri: 1) Zvini zvi mahako ku hi mbhela ntamu hi tlhela hi mbhelelwa hi kutsumba? 2) U nga ku hlulisa kuyini a kunavela ka hava?

LEZVI “LOYI WAKUBIHA” A LAVAKO KU HI TI ZWISA ZVONA

4. a) Hikuyini Sathani a lavako lezvaku hi tizwa na hi mbhelile ntamu? b) Hikuyini hi nga ni ntamu wa ku lwisana ni zviringo?

⁴ Sathani i lava lezvaku hi tizwa na hi mbhelile ntamu a cikhati leci hi ringiwako. Jesu i yi vekile kubaseni a mhaka leyi a cikhati leci a nga gondzisa a valandzeli vakwe a ku khongela: “U nga hi yisi kuringweni, kanilezvi hi tlhatlhise ka loyi wakubiha.” (Mat. 6:13) A cikhati leci a vanhu va ringiwako ku maha zvakubiha, Sathani i kanakanela a kutiyimisela kabye ka ku ingisa Jehovha. (Joba 2:4, 5) Hikuyini Sathani a hi alakanyelako a kubiha loko? Sathani mun’we wa lava va kokilweko hi kunavela kabye niku i wa nga ti yimiselangi ku simama a tsumbekile ka Jehovha. Zvi te dlunya lezvaku i kholwa ku hinawu ha fana naye laha ka ku hi ta tekela ku tsika Jehovha loku hi ringiwa. Sathani i zile a pimisa lezvaku a N’wana wa Nungungulu wo mbhelela i wata wela ka ciringo cakwe! (Mat. 4:8, 9) Kanilezvi ehleketa hi lezvi: Xana hakunene a hi na ntamu wa ku hlula a kunavela ka hina ka hava? Ahihi, hi nawo! Hi vhumelelana ni lezvi mupostoli Pawule a nga tsala, zvaku: “Zvilweni zvontlhe ndzi na ni ntamu hi kota ya loyi a ndzi nyikako ntamu.” — Filp. 4:13.

5. Hi zvi tivisa kuyini lezvaku Jehovha wa tiyiseka ku hi nga hlula a kunavela ka hava?

⁵ A ku hambana na Sathani, Jehovha wa tiyiseka lezvaku hi nga zvi kota ku hlula a kunavela ka hava. Hi zvi tivisa kuyini lezvo? Hi ku Jehovha i phrofetile lezvaku a citshungu ca hombe ca vanhu vo tsumbeka ci ta pona a kuxaniseka ka hombe. Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Zvi wula yini lezvo?’ Lezvo zvi wula ku Jehovha, loyi a kalako a nga tshuki a hemba, i wula lezvaku a vanhu va talela ga cima — na ku nga hi vanhu vatsongwani basi — va ta nghena misaveni yiswa na va hi ka ciyimo ci basileko, na “va hlazvile a tinguwo tabye ta kuleha, va ti basisa nkhateni wa Yivhana”. (Kuv. 7:9, 13, 14) Zvi laha kubaseni lezvaku Jehovha a nga hi woni na hi nga hi na ntamu wa ku lwisanako ni kunavela ka hina ka hava.

6-7. Hikuyini Sathani a lavako lezvaku hi tizwa na hi nga hi na kutsumba laha hi lwako ni zviringo?

⁶ Sathani a nga lavi basi lezvaku hi tizwa na nga hi na ntamu, kanilezvi i lava kambe lezvaku hi mbhelelwa hi kutsumba hi alakanya lezvaku Jehovha i ta hi kona hi lezvi hi nga ni kunavela ka hava. Ehleketa kambe hi mhaka leyi. Sathani mun’we wa lava va kalako va nga hi na kutsumba, a lamulilweko hi Jehovha lezvaku a nga ringanelwi hi wutomi ga pindzukelwa. (Gen. 3:15; Kuv. 20:10) Handle ko kanakana, Sathani i lava lezvaku hinawu hi tizwa na hi nga hi na kutsumba, nguvhunguvhu lezvi hi nga ni thomo ga ku kuma makatekwa yo tala nguvhu lawa yena a to kala ni ku ma femba. Kanilezvi, hina hi nako a kutsumba. Hi lisine, a Bhibhiliya gi hi tiyisekisa lezvaku Jehovha i lava ku hi vhuna na ku nga hi ku hi kona. Jehovha “a nga lavi lezvaku ku lova ni mun’we, kanilezvi i xuva lezvaku vontlhe va ti sola”. — 2 Ped. 3:9.

⁷ Loku hi kholwa lezvaku a hi na ntamu kutani kutsumba laha hi lwisanako ni kunavela ka hava, hi pimisa hi ndlela leyi Sathani a lavako lezvaku hi pimisa hi yona. A ku zwisisa lezvo zvi nga hi vhuna a ku tiyisa a kutiyimisela ka hina ka ku yima hi ku pshwe hilwa na Sathani. — 1 Ped. 5:8, 9.

LEZVI A KUNGAMBHELELI KU NGA MAHAKO KU HI TI ZWISA ZVONA

8. Ahandle ka mitiro ya kubiha, a ciwonho ci patsa yini? (Lisimu 51:5) (Wona ni “Tlhamuselo”.)

⁸ Ahandle ka Sathani, ku na ni cin’wani ci mahako lezvaku hi tizwa na hi nga hi na ntamu ni kutsumba laha hi lwisanako ni kunavela ka hava. Cini? Kungambheleli loku hi ku kumileko ka vapswali va hina vo sangula.a — Joba 14:4; lera Lisimu 51:5.

9-10. a) A kungambheleli ku mahile ku Adhamu na Evha va ti zwisa kuyini? (Wona ni mufota.) b) A kungambheleli ku maha ku hi ti zwisa kuyini?

⁹ Wona lezvi a kungambheleli ku mahileko ku Adhamu na Evha va ti zwisa zvona. Andzhako ka loku va nga ingisangi Jehovha, va no fihlala va tlhela va zama ku fenengeta mimiri yabye. Xungetano hi mhaka leyi, a bhuku Perspicaz gi wula lezvi: “A ciwonho ci wa maha ku va tizwa nandzu, va karateka, va tizwa na va nga vhikelekangi va tlhela va tizwa tingana.” Zvi wa ku khwatsi hi loku Adhamu na Evha va khotselwe ka yindlu ya mune wa tikwartu basi. Zvi wa koteka ku Adhamu na Evha va suka ka kwartu yin’we vaya ka yin’wani, kanilezvi zvi wa nga koteki a ku va huma lahandle. Ku wa nga hi na ndlela ya ku va huluka ka ciyimo cabye.

¹⁰ Hina hi ka ciyimo co hambana ni leci Adhamu na Evha va nga hi ka cona. A hakhelo ya kutlhatlhisa, leyi ya ku a yi tiri ka Adhamu na Evha, ya hi basisa ka ciwonho yi tlhela yi hi nyika livhalo li basileko. (1 Kor. 6:11) Hambulezvo, hi thapelwe hi kungambheleli. Hikwalaho, a zvi hi hlamalisi lezvi hinawu hi ti zwako nandzu, hi karateka, hi tizwa na hi nga vhikelekangi hi tlhela hi tizwa tingana. Hi lisine, a Bhibhiliya gi wula lezvaku a ciwonho ci namarele vanhu vontlhe. Lezvo zva humelela “hambu hehla ka lava va nga kala ku wonhisa lezvi Adhamu a nga hambunyetisa zvona”. (Rom. 5:14) Hambu loku lezvo zvi wonekisa ku khwatsi zva mbheta ntamu, a zvi faneli ku hi maha hi rereka kutani ku mbhelelwa hi kutsumba. Hina hi nga zvi kota ku hlula kutizwa loko ka hava. Hi ndlela muni?

11. Zvini hi faneleko ku maha loku hi tizwa na hi mbhelile ntamu, niku hikuyini? (Va Le Roma 6:12)

¹¹ A cikhati leci hi ti zwako na hi mbhelile ntamu zvi tlhela zvi wonekisa ku khwatsi a hi nge zvi koti a kulwa ni kunavela ka hava, hi fanele ku zvi wona kota kungambheleli ka hina ku hi “byelako” lezvo niku a hi faneli ku ku ingisa. Hikuyini? Hi ku a Bhibhiliya gi hi gondzisa lezvaku a hi faneli ku tsika ciwonho ci simama ‘ku fuma mimirini ya hina’ a ku khwatsi i hosi. (Lera Va Le Roma 6:12.) Lezvo zvi wula ku hi nga hlawula a ku hi nga mahi a zvilo zva hava lezvi hi zvi navelako. (Gal. 5:16) Jehovha wa tiyiseka lezvaku hi nga zvi kota ku hlula zviringo. Loku i wa nga tiyiseki, i wa nga ta hi byela lezvaku hi hlula zviringo. (Dhewu. 30:11-14; Rom. 6:6; 1 Tes. 4:3) Hikwalaho, a hi mbheli ntamu laha hi lwako ni kunavela ka hava.

12. Zvini hi faneleko ku maha loku hi tizwa na hi mbhelelwe hi kutsumba, niku hikuyini?

¹² Hi kufanana, a cikhati leci hi ti zwako na hi mbhelelwe hi kutsumba zvi tlhela zvi wonekisa ku khwatsi Jehovha i ta hi kona hi lezvi hi nga ni kunavela ka hava, hi fanele ku zvi wona kota kungambheleli ka hina ku hi “byelako” lezvo niku a hi faneli ku ku ingisa. Hikuyini? Hi ku a Bhibhiliya gi hi gondzisa lezvaku Jehovha wa ku zwisisa a kungambheleli ka hina. (Lis. 103:13, 14) Jehovha wa “tiva zvilo zvontlhe” xungetano hi hina, a ku patsa ni tindlela to hambanahambana leti a ciwonho leci ci hi thapeleko ci hi khumbisako zvona kasi ku maha zvakubiha. (1 Joh. 3:19, 20) Loku hi nga reriwi hi kungambheleli ka hina hi maha kunavela ka hava hi tava ni livhalo li basileko mahlweni ka Jehovha. Hikuyini hi tiyisekako lezvo?

13-14. A kuva ni kuxuva ka hava basi zvi wula ku a hi nge tsakelwi hi Jehovha? Tlhamusela.

¹³ A Bhibhiliya gi hambanisa a ku maha zvilo zva kubiha (ku nga lezvi hi zvi kotako ku zvi wonelela) ni kunavela zvilo zva kubiha (ku nga lezvi hi kalako hi nga zvi koti ku zvi wonelela). Hi cikombiso, a vokari cikari ka maKristu ya zana ga malembe go sangula le Korinte va wa maha wubhayi ni vavanuna-kuloni kutani vavasati-kuloni. Pawule i tsalile lezvi: “A van’wani va n’wina va wa hanyisa zvalezvo”. Lezvo zvi wula ku va wa nga ha tshuki vava nako a kunavela ka ku maha zvilo lezvi va nga zvi maha kale? Zvi wa nga tava lisine a ku kholwa lezvo, hakuva a kutala ka zvikhati a kunavela loko ku ngha ku zimile timitsu. Kanilezvi a maKristu lawa ma nga zama ku ti khoma ma tlhela ma nga tatisi a kunavela kabye ka hava ma wa tsakelwa hi Jehovha. Jehovha i wa ma wona kota lawa ma ‘hlazvilweko ma basa’. (1 Kor. 6:9-11) Lezvo zvi nga maheka ka wenawu.

¹⁴ Kani kunavela muni loku u lwisanako nako zvi tiyile lezvaku u nga zvi kota a ku ku hlula. Hambu loku u nga zvi koti a ku fuvisa a kunavela loko, u nga ti khoma u tlhela u potsa ku “maha kurandza ka nyama ni ka maalakanyo ya [wena]”. (Efe. 2:3) Makunu, zvini zvi nga ku vhunako a kulwa ni kunavela ka hava?

ZVINI U FANELEKO KU MAHA?

15. Hikuyini hi faneleko ku tiva gome ga hina kasi hi hlula a kunavela ka hava?

¹⁵ Kasi u hlula kunavela ka hava u fanele ku tiva gome ga wena. Ti wonele lezvaku u nga ti ‘kanganyisi hi maalakanyo ya mawunwa’. (Jak. 1:22) A ku kanyisa cikarato hi maalakanyo ya ku ti byela ku ‘a van’wani vanwa nguvhu a ku hundza mina’, kutani ku nyika nandzu van’wani hi ku ti byela ku ‘ndzi wa nga ta ringiwa ku sixtira pornografia loku a sati wa mina i wa ndzi randza nguvhu’, zvi nga maha ku zvi olova nguvhu a ku u wela ka ciringo. Hikwalaho, u nga ti yimeleli hi mahanyela ya wena yo biha, ne hambu hi lomu maalakanyweni. Wena u ta ti hlamulela hi lezvi u mahako. — Gal. 6:7.

16. U nga ku tiyisisa kuyini a kutiyimisela ka wena ka ku maha zvazvinene?

¹⁶ Ahandle ka ku tiva gome ga wena, u fanele ku tiyisa a kutiyimisela ka wena ka ku u nga hluliwi hi gona. (1 Kor. 9:26, 27; 1 Tes. 4:4; 1 Ped. 1:15, 16) Tiva lezvi zvi ku ringako nguvhu. Kuzvilava ku ngava zvilo zvo kari kutani cikhati co kari laha ka siku zvi ku karatelako nguvhu a ku hlula zviringo. Hi cikombiso, zva ku karatela nguvhu a ku hlula ciringo a cikhati leci u kareleko kutani laha cikari ka wusiku? Ranga u alakanyela hi lezvi zvi nga ku ringako u tlhela u longa lezvi u to maha. A cikhati ca cinene ca ku maha lezvo hi loku u nga se kumana ni ciringo. — Mav. 22:3.

17. Hi gondza yini ka cikombiso ca Josefa? (Genesisi 39:7-9) (Wona ni mifota.)

¹⁷ Wona lezvi Josefa a nga maha a cikhati leci a sati wa Potifare a nga zama ku mu ringa ku a maha naye wubhayi. Josefa i no tekela ku ala hi kutiya. (Lera Genesisi 39:7-9.) Hi gondza yini? Josefa i wa zvi tiva khwatsi lezvi a nga ti zwisa zvona hi ku teka sati wa vambe ne na a nga se ringiwa hi sati wa Potifare. Hi kufanana, u nga tiyisa a kutiyimisela ka wena ka ku maha lezvi zvi nga zvinene na u nga se kumana ni ciyimo leci ci ku ringako. Hi ndlela leyo, a cikhati leci makunu u ringiwako zvi ta ku olovela a ku maha lezvi u sinako u bohile.

“TSHAMANI HI KU TI HLOLA”

18. U nga ku hlulisa kuyini a kunavela ka hava? (2 Va Le Korinte 13:5)

¹⁸ Kasi ku hlula kunavela ka hava, u fanele ku ‘tshama hi ku ti hlola’. Lezvo zvi wula ku u fanele ku ti hlola hi kukhandzakanya kasi ku tiva ciyimo ca wena. (Lera 2 Va Le Korinte 13:5.) Hi kufamba ka cikhati, tana na u hlola maalakanyo ya wena ni lezvi u mahako u tlhela u chukwatisa lezvi zvi lavekako. Hi cikombiso, hambu a cikhati leci u zvi kotileko ku hlula ciringo, ti wutuse lezvi: ‘Zvi tekile cikhati muni kasi ndziza ndzi zvi kota ku ci hlula?’ Loku u pola lezvaku zvi tekile cikhati co leha u nga ti koni hi wece. Wutshan’wini ga lezvo, ehleketa hi lezvi u nga chukwatisako. Ti mahe zviwutiso zvo kota lezvi: ‘Xana ndzi nga hungula cikhati leci ndzi alakanyelako zvilo zva hava hi ku tekela ku hlongola maalakanyo lawo? Lezvi ndzi hlawulako ku ti hungata hi zvona zvi maha ku zvi ndzi karatela ku ala zviringo? Ndza tekela ku jikisa matihlo ya mina kasi ma nga woni zvilo zvo kala kuhlazveka? Ndza zvi zwisisa ku hikuyini a milayo ya Jehovha contlhe cikhati yi nga yinene nguvhu hambu loku zvi lava ku ndzi ti khoma?’ — Lis. 101:3.

19. A zviboho zva zvitsongwani zvi nga mahisa kuyini ku zvi hi karatela a kulwa ni kunavela ka hava?

¹⁹ A cikhati leci u ti hlolako u fanele ku potsa ku ti yimelela. A Bhibhiliya gi wula lezvi: “A mbilu ya kanganyisa a ku hundza zvilo zvontlhe niku ya kayakaya.” (Jer. 17:9) Jesu i wulile lezvaku a mbilu yi humesa “maalakanyo ya kubiha”. (Mat. 15:19) Hi cikombiso, a munhu loyi a nga tsika ku sixtira pornografia hi ndzhako ka cikhati a nga alakanya lezvaku “a zvi bihangi” a ku wona mifota yi vhuxako kunavela ka kuhlengela masango hakuva a yi kombisi vanhu va zvimbyiri. Kutani a nga alakanya ku a zvi bihangi a ku ti tsakisa hi kunavela ka hava loku a nga ku mahi.’ Loku a munhu a ehleketa hi ndlela leyo, a mbilu yo kanganyisa ya munhu loye yi ti ‘mahela makungo ya ku xurisa kunavela ka nyama’. (Rom. 13:14) Zvini zvi nga ku vhunako ku u nga ehleketi hi ndlela leyo? Ti wonele u tlhela u nga mahi zviboho zvo kala zvi nga hi zvinene hambu loku zvi hi zvitsongwani hakuva lezvo zvi ta maha ku u maha zviboho zva hombe zvo kala zvi nga hi zvinene zvo kota ku maha zvakubiha.b A cin’wani kambe, ala ni wahi “maalakanyo ya kubiha” ya ku ti yimelela mahanyela yo biha.

20. Kutsumba muni hi nga nako, niku zvini zvi hi vhunako hambu zvezvi?

²⁰ Kota lezvi hi gondzileko, hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi na ni ntamu wa ku hlula zviringo. A cin’wani kambe, hi kota ya wuxinji ga Jehovha hi na ni kutsumba ka ku hanya kala kupindzuka misaveni yiswa. Hi nga alakanyela lezvi hi to tsakisa zvona laha hi to tirela Jehovha na hi hi ni maalakanyo ni mbilu yi basileko! Na ha ha rindzela cikhati leco, hi nga tiyiseka lezvaku hi na ni ntamu ni kutsumba laha hi lwisanako ni kunavela ka hava. Hi ku katekisiwa hi Jehovha, hi nga zvi kota ku hlula a yimpi leyi!