‘Vitana a madhota’

1. Jehovha i kombisa kuyini lezvaku a tiyivhu takwe ta lisima kakwe?

A TIYIVHU ta Jehovha ta lisima kakwe. I ti xavile hi nkhata wa Jesu a tlhela a yimisa madhota ya bandla kasi ma khatalela ntlhambi wakwe. (Miti. 20:28) Nungungulu i lava lezvaku a tiyivhu takwe ti khomiwa hi ndlela ya yinene. Na ma rangelwa hi Jesu, a madhota ma humuta tiyivhu ma tlhela ma ti vhikela ka timhango ta moya. — Isa. 32:1, 2.

2. Hi vamani lava Jehovha a khatalako nguvhunguvhu hi vona? (Ezekiyeli 34:15, 16)

² Jehovha wa khatala nguvhu hi tiyivhu takwe tontlhe, kanilezvi i khatala nguvhunguvhu hi leti ti xanisekako. Jehovha i tirisa madhota kasi ku vhuna lava va xanisekako hi tlhelo ga moya. (Lera Ezekiyeli 34:15, 16.) Kanilezvi i lava lezvaku hontlheni hi kombela civhuno loku zvi laveka. Jehovha a nga lavi ntsena lezvaku hi khongela kakwe hi mbilu yontlhe kasi a hi vhuna, kanilezvi i tlhela a lava lezvaku hi kombela ku vhuniwa hi “varisi ni vagondzisi” va bandla. — Efe. 4:11, 12.

3. Hontlheni hi nga vhunekisa kuyini hi ku kambisisa a ntiro wa madhota?

³ Ka ndzima leyi, hi ta hlola a lulamiselo legi Nungungulu a hi maheleko kasi hi kuma civhuno hi tlhelo ga moya hi ku tirisa madhota. Hi ta hlamula zviwutiso lezvi: Hi rini hi faneleko ku kombela madhota kasi ma hi vhuna? Hikuyini hi faneleko ku maha lezvo? Ma nga hi vhunisa kuyini? Hambu loku hi nga kumani ni zvikarato zvezvi, a mihlamulo ya zviwutiso lezvi yi ta engetela lezvi hi gi bongisako zvona a lulamiselo ga Nungungulu niku ka siku go kari kuzvilava yi ta ponisa wutomi ga hina.

HI RINI HI FANELEKO KU ‘VITANA MADHOTA’?

4. Hikuyini hi wulako lezvaku Jakobe 5:14-16, 19, 20 i wula ku babya hi tlhelo ga moya? (Wona ni mifota.)

⁴ Mupizani Jakobe i sangulile mhaka leyi ya lulamiselo ga Nungungulu ga ku hi vhuna hi tlhelo ga moya hi ku wutisa lezvi: “I kona a babyako cikari ka n’wina? I wa vitane a madhota ya bandla”. (Lera Jakobe 5:14-16, 19, 20.) A mongo wu komba lezvaku Jakobe i wa wulawula hi ku babya hi tlhelo ga moya. Hi cikombiso, a mubabyi i byeliwa ku i fanele ku vitana madhota na ku nga hi dhokodhela. A cin’wani kambe, Jakobe i wula ku a munhu loyi a babyako i hanya a cikhati leci a tsetselelwako a zviwonho. Ka zviyimo zvo kari, lezvi zvi lavekako kasi ku hanyisiwa hi tlhelo ga moya zva fana ni lezvi zvi lavekako kasi ku hanyisiwa hi tlhelo ga miri. Loku hi babya hi tlhelo ga miri hiya ka dhokodhela hi ya mu tlhamusela lezvi hi zvi zwako hi tlhela hi landzela zvileletelo zvakwe. Hi kufanana, loku hi babya hi tlhelo ga moya hi fanele kuya ka madhota hi ya ma tlhamusela ciyimo ca hina hi tlhela hi landzela wusungukati ga Mitsalo legi ma to hi nyika.

5. Zvini zvi nga hi byelako ku ha babya hi tlhelo ga moya?

⁵ A lulamiselo legi gi tlhamuselwako ka Jakobe cipimo 5, gi hi kuca ku hi tshinelela madhota ni cihi cikhati hi zwako lezvaku a wunghana ga hina na Jehovha a ga ha tiyangi. Zva lisima nguvhu a ku hi kombela civhuno a wunghana ga hina na Nungungulu na gi nga se goheka nguvhu! A Bhibhiliya gi hi tlharihisa lezvaku loku hi nga ti woneli hi nga alakanya ku ha tsakelwa hi Jehovha kuveni ho ti kanganyisa. (Jak. 1:22) Lezvo zvi humelele maKristu yo kari ya le Sardhisi. Kanilezvi Jesu i ma byelile ku ma wa nga ha tsakelwi hi Jehovha. (Kuv. 3:1, 2) A yin’we ya tindlela hi nga hlolako hi yona a ciyimo ca hina ca moya ku fananisa lezvi hi gi hisekelisako zvona a wukhozeli ga hina zvezvi ni lezvi hi nga gi hisekelisa zvona kale. (Kuv. 2:4, 5) Hi nga ti wutisa lezvi: ‘A litsako la mina hi ku lera ni ku ehleketa hi Bhibhiliya li hungukile? Ndza tolovela ku lovha mitlhangano kutani ku nga yi longiseli? A kuhiseka ka mina hi ntiro wa kuchumayela ka titimela? Ndza ha zvi randza a ku chumayela kutani ndzi mbheta cikhati na ndzi maha zvilo zvin’wani? Xana zvezvi ndza ehleketa nguvhu hi titshomba a ku hundza kale? Loku a hlamulo wa cin’we ca zviwutiso lezvi wu hi ina, zvi nga komba lezvaku a wunghana ga hina na Jehovha a ga ha tiyangi khwatsi. Loku hi nga hi na ntamu wa ku hlula a gome lego kutani loku gi sina gi hi mahile hi tshova milayo ya Nungungulu, hi fanele ku kombela madhota kasi ma hi vhuna.

6. Zvini lezvi lava va mahileko ciwonho ca hombe va faneleko ku maha?

⁶ Kunene, lava va mahileko a ciwonho ca hombe, leci ci nga mahako ku a munhu a susiwa bandleni, va fanele ku bhula ni madhota. (1 Kor. 5:11-13) Ni wihi loyi a welako ciwonhweni ca hombe zvi lava ku a vhuniwa ku vhuxa wunghana gakwe na Jehovha. Kasi hi tsetselelwa hi Jehovha hi ku tirisa hakhelo ya kutlhatlhisa, hi fanele ku kombisa “mitiro yi kombako lezvaku [ha] ti sola”. (Miti. 26:20) A mitiro leyo yi patsa ku bhula ni madhota loku hi mahile ciwonho ca hombe.

7. Hi vamani van’wani va lavako ku vhuniwa hi madhota?

⁷ A madhota a ma vhuni ntsena lava va mahileko ciwonho ca hombe, kanilezvi ma vhuna ni lava va nga ni gome hi tlhelo ga moya. (Miti. 20:35) Hi cikombiso, kuzvilava u chava lezvaku u nga ta zvi kota a kulwa ni kunavela ka wena ka hava. Kuzvilava a yimpi leyo yi ngava ya hombe nguvhu loku ku hi ku na u nga se gondza lisine u wa nwele ku tirisa madroga, ku sixtira pornografia kutani mahanyela man’wani yo biha. A zvi lavi ku u lwisana ni cikarato leco wece. U nga hlawula ku bhula ni dhota legi gi to ingisela lezvi zvi ku karatako, gi ku nyika wusungukati gi vhunako gi tlhela gi ku tiyisekisa lezvaku u nga tsakisa Jehovha hi ku ala ku tatisa kunavela ka wena ka hava. (Mutsh. 4:12) Loku u mbhelile ntamu ka yimpi leyi u lwisanako nayo, a madhota ma nga ku alakanyisa ku lezvo kuzvilava zvi komba ku wa gi nyika nguvhu lisima a wunghana ga wena na Jehovha niku a wu ti tsumbi. — 1 Kor. 10:12.

8. Zviyimo muni zvi kalako zvi nga lavi ku hi bhula ni madhota?

⁸ A zvi lavi ku hi bhula ni madhota hi zvontlhe zvi hi karatako hi tlhelo ga moya. Hi cikombiso, a hi zvi veki laha ka ku u wulile zvilo zvi swirileko a makabye wo kari kutani ku u tsandzekile ku ti khoma. Wutshan’wini ga ku u bhula ni dhota, u fanele ku tirisa wusungukati ga Jesu ga ku vhuxa kurula ni makabye wa wena. (Mat. 5:23, 24) A cin’wani kambe, kambisisa xungetano hi kuolova, ni lihlazva-mbilu, ni kutikhoma kasi u zvi kota ku kombisa khwatsi a matshamela lawa ya manene cikhatini ci tako. Kunene, loku zvi simama ku ku karatela a ku lulamisa cikarato ca wena u nga kombela dhota kasi gi ku vhuna. Ka papilo gakwe ka Va Le Filipi, mupostoli Pawule i kombele a makabye wo kari wa ku a ku wuliwi a vito gakwe lezvaku a vhuna Evhodhia na Sintike a ku lulamisa cikarato cabye. A dhota go kari ga laha bandleni ga wena gonawu gi nga ku vhuna hi ndlela yo fana. — Filp. 4:2, 3.

HIKUYINI HI FANELEKO KU VITANA MADHOTA?

9. Hikuyini hi nga faneliko ku tsika tingana ti hi tsandzekisa ku kombela civhuno ka madhota? (Mavingu 28:13)

⁹ Zvi lava kukholwa ni kutiya-hlanha kasi hi kombela civhuno loku hi mahile ciwonho ca hombe kutani loku hi nga zvi koti ku hlula kunavela ka hava. A hi faneli ku tsika tingana ti hi vhalela ku kombela civhuno ka madhota. Hikuyini? Hi ku landzela lulamiselo ga Jehovha, hi komba lezvaku ha mu tsumba hi tlhela hi tsumba zvileletelo zvakwe zva ku hi vhuna a ku simama hi tiyile hi tlhelo ga moya ni kuva ni kukholwa ko tiya. Ha zvi tiva lezvaku hi lava ku vhuniwa hi yena loku hi lava kuwa. (Lis. 94:18) Loku hi wonhile, Nungungulu i ta hi mahela wuxinji loku hi wulela ciwonho ca hina hi tlhela hi ci tsika. — Lera Mavingu 28:13.

10. Zvini zvi nga humelelako loku hi zama ku fihla zviwonho zva hina?

¹⁰ Loku hi kombela civhuno ka madhota hi kuma makatekwa yo tala, kanilezvi hi bindzisa ciyimo loku hi zama ku fihla zviwonho zva hina. A cikhati leci Hosi Dhavhidha a nga zama ku fihla zviwonho zvakwe i xanisekile hi tlhelo ga moya, ni ga kutizwa, hambu hi ga miri. (Lis. 32:3-5) A ku fana ni lezvi zvi humelelako hi mababyi kutani kutibayisa ka miri, a kutala ka zvikhati a cikarato ca moya ci bindza nguvhu loku ci nga khatalelwi hi ndlela ya yinene. Jehovha wa zvi zwisisa lezvo; hikwalaho, i hi ramba lezvaku hi “lulamisa timhaka” naye hi ku landzela lezvi yena a zvi yimisileko kasi hi hanya khwatsi hi tlhelo ga moya. — Isa. 1:5, 6, 18.

11. A van’wani zvi nga va khumbisa kuyini loku hi zama ku fihla zviwonho zva hombe?

¹¹ Loku hi fihla zviwonho zva hina hi nga tlhela hi xanisa van’wani. Hi nga vhalela ku a moya wa Nungungulu wu nga tiri khwatsi lomu bandleni hi tlhela hi colopetela kurula. (Efe. 4:30) Hi kufanana, loku hi tiva lezvaku a wokari lomu bandleni i mahile ciwonho ca hombe hi fanele ku mu kuca lezvaku a bhula ni madhota hi mhaka leyo.a A ku fihla zviwonho zva van’wani zvi maha ku hinawu hiva ni nandzu. (Lev. 5:1) A lirandzo la hina hi Jehovha li fanele ku hi kuca ku byela madhota lezvaku a wokari i mahile ciwonho ca hombe. Loku hi maha lezvo, hi vhuna bandla lezvaku gi simama gi basile ni lava va wonhileko lezvaku vava ni wunghana ga ginene na Jehovha.

A MADHOTA MA HI VHUNISA KUYINI?

12. A madhota ma va vhunisa kuyini lava va nga ni gome hi tlhelo ga moya?

¹² A madhota ma gondzisiwa ku vhuna lava va nga ni gome hi tlhelo ga moya. (1 Tes. 5:14) Loku u wonhile, a madhota ma ta ku maha zviwutiso kasi ku pola kutani ‘kukha’ maalakanyo ni kutizwa ko eta. (Mav. 20:5) U nga vhuna madhota hi ku wulawula na u tlhatlhekile, hambu loku zvi ku karatela hi kuya hi mudhawuko wa wena ni matshamela ya wena, kutani loku zvi ku dhanisa ku wulawula hi lezvi zvi nga humelela. U nga chavi ku a magezu ya wena ma zwisisiwa ku khwatsi wo “phuraphura”. (Joba 6:3) A madhota ma nga ta tsutsumela ku chikelela magumo yo kari, kanilezvi ma ta ti karatela ku ku ingisela khwatsi kasi ma tiva zvontlhe na ma nga se ku nyika wusungukati. (Mav. 18:13) A madhota ma zvi tiva lezvaku a ku risa ntlhambi zvi lava cikhati; hikwalaho, a ma rindzeli ku ma lulamisa zvikarato hi khati gin’we.

13. A madhota ma hi vhunisa kuyini hi mikhongelo yabye ni wusungukati ga Mitsalo? (Wona ni mifota.)

¹³ Loku u vitana madhota ma ta ti karatela ku ma nga engeteli ku u tizwa nandzu. Kanilezvi ma ta ku khongelela. Kuzvilava u ta hlamala nguvhu hi “ntamu wa hombe” wa mikhongelo yabye. A civhuno cabye ci patsa ku ku “tota mafura vitweni ga Jehovha”. (Jak. 5:14-16) A “mafura” lawo ku wuliwa lisine la Mhaka ya Nungungulu. Hi wutlhari ga wona ga ku tirisa Mhaka ya Nungungulu, ma nga ku chavelela ni ku ku tiyisa, ma ku vhuna ku vhuxa wunghana ga wena na Jehovha. (Isa. 57:18) A wusungukati ga Mitsalo legi ma nga ku nyikako gi nga tiyisa kutiyimisela ka wena ka ku simama u maha zvazvinene. A madhota ma nga ku vhuna ku uzwa a gezu ga Jehovha na gi ku ‘a ndlela hi leyi. Famba hi yona’. — Isa. 30:21.

14. Hi kuya hi Va Le Galatiya 6:1, a madhota ma nga mu vhunisa kuyini loyi a bileko “zambo ga hava”? (Wona ni mifota.)

¹⁴ Lera Va Le Galatiya 6:1. A muKristu loyi a bako “zambo ga hava” a nga fambi hi kuyelana ni milayo yo lulama ya Nungungulu. A zambo ga hava ku nga wuliwa zviboho zva hava kutani zviwonho zva hombe lezvi zvi koniwako hi nayo wa Nungungulu. Na ma kuciwa hi lirandzo, a madhota ya maKristu ma zama “ku ololoxa a munhu loye hi moya wa kuolova”. A gezu ga ciGreki gi hundzuluselweko gi ku “ku ololoxa” gi nga wula a ku tlhelisela a rambu wutshan’wini ga gona kasi gi nga vangi wulima ga pindzukelwa. A ku khwatsi hi lezvi a dhokodhela wa wutlhari a ti karatelako ku lulamisa a rambu gi tshovekileko na a nga bayisisi nguvhu, a madhota ma veka kupima ka ku hi hanyisa hi tlhelo ga moya na ma nga hi engeteli ku bayisa. A madhota ma tlhela ma gondzisiwa ku ma ‘ti wonela’. Laha ma hi vhunako ku hi lulamisa ndlela ya hina, a madhota ma alakanya lezvaku wonawu a ma mbhelelangi niku ma maha zvihoxo. Hikwalaho, ma ti wonela nguvhu kasi ma nga mahisi ku khwatsi wona ma nene a ku hundza van’wani niku ma lulamile. Kanilezvi ma ti karatela ku kombisa zwela-wusiwana. — 1 Ped. 3:8.

15. Zvini hi nga mahako loku hi hi ni cikarato?

¹⁵ Hi fanele ku tsumba madhota ya bandla. A madhota ma gondzisiwa a ku hlayisa zvihundla zva hina, ni ku seketela wusungukati ga wona lomu ka Bhibhiliya na ku nga hi ka mawonela ya wona, ni ku simama ma hi vhuna a ku rwala mindzhwalo ya hina. (Mav. 11:13; Gal. 6:2) A madhota ma na ni matshamela ni wutlhari go hambana, kanilezvi hi nga tizwa na hi tlhatlhekile a ku byela ni gihi dhota a cikarato ca hina. A zvi lavi ku hi famba hi dhota ni dhota hi kombela wusungukati kala hi kuma legi gi to hi byela lezvi hi lavako ku zvizwa. Loku hi maha lezvo, hi ta fana ni lava va ‘nyangalatelwako tindleve’ wutshan’wini ga ku gondza “a gondzo ya yinene” ya Mhaka ya Nungungulu. (2 Tim. 4:3) A cikhati leci hi tshinelelako dhota hi gi byela cikarato ca hina, kuzvilava gi nga hi wutisa ku hi sina hi bhulile ni dhota gin’wani hi mhaka leyo niku wusungukati muni gi nga hi nyika. A kutikoramisa ku nga kuca dhota lego lezvaku gi kombela wusungukati ga dhota gin’wani. — Mav. 13:10.

A WUTIHLAMULELI GA HINA

16. Wutihlamuleli muni hi nga nago?

¹⁶ Hambu lezvi a madhota ma simamako ku hi wonelela kota ntlhambi wa Nungungulu, a ma hi byeli lezvi hi faneleko ku maha. A mun’we ni mun’wani wa hina i na ni wutihlamuleli ga ku komba Jehovha hi magezu ni mitiro lezvaku wa mu randza niku i lava ku mu tsakisa. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga zvi kota ku hlula zvikarato ni ku simama hi tsumbekile. (Rom. 14:12) Hikwalaho, wutshan’wini ga ku hi bethela milayo, a madhota ma yisa kupima ka maalakanyo ya Nungungulu ma nga lomu ka Mhaka yakwe. Hi ku landzela wusungukati ga wona gi seketelwako ka Bhibhiliya, hi nga gondzisa a “kupima” ka hina kasi ku maha zviboho zva wutlhari. — Mah. 5:14.

17. Zvini hi faneleko ku ti yimisela?

¹⁷ I thomo ga hombe a kuva tiyivhu ta Jehovha! Yena i rumele “a murisi wa munene”, Jesu, a ta nyikela hakhelo ya kutlhatlhisa kasi hiva ni thomo ga ku kuma wutomi ga pindzukelwa. (Joh. 10:11) Hi ku tirisa madhota ya bandla, Jehovha wa tatisa citsumbiso cakwe, caku: “Ndzi ta mu nyika a varisi va tsakisako a mbilu ya mina. Va ta mu gisa hi wutivi ni wutlhari.” (Jer. 3:15) Loku hi hi ni gome kutani hi babya hi tlhelo ga moya, a hi faneli ku kanakana ku vitana madhota ma ta hi vhuna. A hi ti yimiseleni a ku vhuneka khwatsi hi lulamiselo ga Jehovha ga madhota ya bandla.