BHIBLIOTEKA YA SAITE ya Watchtower
BHIBLIOTEKA YA SAITE
ya Watchtower
ciTshwa
  • BHIBHILIYA
  • MABHUKU
  • MITLHANGANO
  • Jesu ava Mesiya
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • I moya wa Nungungulu wu relelako wuta ka Jesu na wu ku khwatsi cipomba, andzhako ka loku a bhabhatisilwe hi Johani

      CIGONDZO 74

      Jesu ava Mesiya

      Johani i wa kari a chumayela, aku: ‘Kuta munhu wa hombe ku hundza mina’. A cikhati leci Jesu a nga hi ni 30 wa malembe, i no suka le Galileya aya Congweni wa Jordhani, laha Johani a nga kari a bhabhatisa kona vanhu. Jesu i wa lava lezvaku Johani a mu bhabhatisa. Kanilezvi, Johani i te: ‘A ndzi ringanelwi hi ku ku bhabhatisa. Wena hi wena u faneleko ku bhabhatisa mina’. Jesu aku: ‘Jehovha i lava lezvaku wena u bhabhatisa mina’. Hikwalaho, va noya lomu Congweni wa Jordhani, Johani a ya bhabhatisa Jesu hi ku peta miri wakwe wontlhe lomu matini.

      A cikhati leci Jesu a nga huma hi lomu matini, i no khongela. Ka cikhati caleco, a tilo gi no vhululeka, a moya wa Nungungulu wu relela wuta ka yena na wu ku khwatsi cipomba. Hi kulandzela, Jehovha i no wulawula hi le tilweni, aku: “Wena u N’wana wa mina ndzi ku randzako; ndza xalala hi wena.”

      A cikhati leci a moya wa Jehovha wu ngata hehla ka Jesu, i nova Kristu, kutani Mesiya. Kota Mesiya, i wa ta sangula ku maha ntiro lowu Jehovha a nga mu rumela ku a ta maha laha misaveni.

      Zvalezvi Jesu a nga bhabhatisiwa, i noya ciwuleni a ya mbheta 40 wa masiku. A cikhati leci a nga wuya, i noya wonana na Johani. Laha Johani a nga wona Jesu, i te: ‘Leyi i Yivhana ya Nungungulu, leyi yi to susa a ciwonho ca tiko’. Hi magezu lawo, Johani i wo komba vanhu lezvaku Jesu hi yena Mesiya. Wa zvi tiva ku zvini zvi nga humelela Jesu a cikhati leci a nga hi ciwuleni? A hi zvi wone.

      “Ku no zwala gezu hi le tilweni, giku: ‘Wena u N’wana wa mina ndzi ku randzako; ndza xalala hi wena.’” — Marku 1:11

      Zviwutiso: Hikuyini Jesu a nga bhabhatisiwa? Hikuyini Johani a ngaku Jesu i Yivhana ya Nungungulu?

      Matewu 3:13-17; Marku 1:9-11; Luka 3:21-23; Johani 1:29-34; Isaya 42:1; Mahebheru 10:7-9

  • Sathani a ringa Jesu
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a alako ku tlula hi le hehla ka tempeli

      CIGONDZO 75

      Sathani a ringa Jesu

      Hi Jesu a alako ku cica maribye ma maha tipawa

      Andzhako ka loku Jesu a bhabhatisilwe, a moya wo basa wu no mu yisa ciwuleni. I no tshama 40 wa masiku na a ngagi nchumu, hikwalaho i nozwa ndlala ya hombe. Sathani i no gumesa a ta ringa Jesu, a mu byela lezvi: ‘Loku hakunene u hi N’wana wa Nungungulu, byela maribye lawa lezvaku ma cica ma maha tipawa’. Kanilezvi Jesu i no hlamula hi ku tirisa Mitsalo, aku: ‘Ku tsalilwe lezvaku a munhu a nga ta hanya hi zvakuga basi. I fanele ku ingisa zvontlhe lezvi Jehovha a wulako’.

      Hi kulandzela, Sathani i no ringa Jesu, aku: ‘Loku hakunene u hi N’wana wa Nungungulu, ti tsikelete hi laha ka wutshamu go tlakuka nguvhu ga tempeli uwa lahasi. Hakuva ku tsalilwe lezvaku Nungungulu i ta ruma tingilozi takwe ti ta ku khamukela’. Kanilezvi, Jesu i no tirisa Mitsalo kambe, aku: ‘Ku tsalilwe lezvaku u nga ringi Jehovha Nungungulu wa wena’.

      Hi Jesu a alako mifumo ya misava a nyikiwako hi Sathani

      Sathani i no gumesa a mu komba mifumo yontlhe ya misava ni  titshomba ta yona ni kungangamela ka yona, aku: ‘Loku u ndzi khozela khati gin’we basi, ndzi ta ku nyika mifumo yontlhe leyi ni kungangamela ka yona’. Kanilezvi Jesu i te: ‘Suka Sathani! Ku tsalilwe lezvaku u fanele ku khozela Jehovha basi’.

      Sathani i no suka a famba, niku ku nota tingilozi ti ta mu nyika zvakuga. Kusukela kwalaho, Jesu i no sangula ku chumayela mahungu ya manene ya Mufumo wa Nungungulu. Wu wa hi ntiro lowu a nga rumelwe ku ta tira laha misaveni. A vanhu va wa zvi randza lezvi Jesu a nga kari a va gondzisa, niku va wa mu landzela kontlhe lomu a ngaya kona.

      “Loku [Dhiyabho] a hemba, i hemba kota tshamela gakwe, hakuva muhembi ni papayi wa mawunwa.” — Johani 8:44

      Zviwutiso: Zvilo muni zva zvinharu lezvi Sathani a nga zvi tirisa kasi ku ringa Jesu? Xana Jesu i mu hlamulisile kuyini Dhiyabho?

      Matewu 4:1-11; Marku 1:12, 13; Luka 4:1-15; Dhewuteronome 6:13, 16; 8:3; Jakobe 4:7

  • Jesu a basisa Tempeli
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a hlongolako zvifuyo hi musephu zvi huma lomu tempeleni a tlhela a khubhunyeta timeza ta lava va nga kari va cica mali

      CIGONDZO 76

      Jesu a basisa Tempeli

      Kusanguleni ka cimumu, hi lembe ga 30 Nguveni ya Hina, Jesu i noya Jerusalema. Ku wa hi ni vanhu vo tala va nga tile laha dhoropeni legi kasi va taga Phasika. Ka festa leyo, va wa maha minyikelo hi zvifuyo lomu tempeleni. A vokari va wata ni zvifuyo zvabye. Kanilezvi, a van’wani va wa xava kwalomu Jerusalema.

      A cikhati leci Jesu a ngaya lomu tempeleni, i no wona vanhu na va kari va xavisa zvifuyo. Va wo ti xavisela zvilo zvabye va kuma mali kwalomu ndlwini leyi Jehovha a nga khozelwa ka yona! Zvini lezvi Jesu a nga maha? I no luka musephu hi tingoti a hlongola tiyivhu ni tihomu lomu tempeleni, a tlhela a khubhunyeta a timeza ta lava va nga cica mali — a mali yabye yi wetetela lahasi, yi hangalakela. Jesu i no hlongola lava va nga kari va xavisa, aku: ‘Susani a zvilo lezvi laha! Mu nga teki a yindlu ya Papayi wa mina mu yi maha wutshamu ga ku xavisela kona’!

      Lava va nga hi lomu tempeleni va no hlamala nguvhu hi lezvi Jesu a nga maha. A vapizani vakwe va no alakanya ciphrofeto ci wulawulako hi Mesiya, caku: ‘Ndzi ta yi hisekela nguvhu a yindlu ya Jehovha’.

      Loku ku hundzile cikhati, kwalomu ka lembe ga 33 Nguveni ya Hina, Jesu i no basisa tempeli hi khati ga wumbiri. I wa nga tsiki vanhu va nga kombisi cichavo hi yindlu ya Papayi wakwe.

      “A mu nge zvi koti kuva zvitiri zva Nungungulu ni zva Titshomba.” — Luka 16:13

      Zviwutiso: Zvini lezvi Jesu a nga maha a cikhati leci a nga wona vanhu na va xavisa zvifuyo lomu tempeleni? Hikuyini Jesu a nga maha lezvo?

      Matewu 21:12, 13; Marku 11:15-17; Luka 19:45, 46; Johani 2:13-17; Lisimu 69:9

  • Wasati laha hloweni
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a wulawulako ni wasati wa muSamariya laha hloweni ya Jakobe

      CIGONDZO 77

      Wasati laha hloweni

      Andzhako ka Phasika, Jesu ni vapizani vakwe va no tsemakanya hi lomu Samaria na va tlhela ku ya Galileya. Kusuhani ni dhoropa ga Sikari, Jesu i no nyima ka wutshamu gi nga vitaniwa ku i hlowo ya Jakobe. A cikhati leci a nga kari a humula laho, a vapizani vakwe va noya dhoropeni va ya xava zvakuga.

      Ku nota wasati laha hloweni a takha mati. Jesu i no mu byela lezvi: “Hi nga ndzi nyika ndzinwa.” A wasati loye, aku: ‘Hikuyini u wulawulako na mina? Phela mina ndzi muSamariya. A wu zvi tivi ku a vaJudha a va wulawuli ni vaSamariya ke’? Jesu aku: ‘Loku a wu zvi tiva ku hi mina mani, u wa ta ndzi kombela zvakunwa, ndzi ku nyika mati ya wutomi’. A wasati loye aku: ‘U lava ku wula yini? Ne cigobhoza a wu naco’. Jesu aku: ‘Loyi a nwako mati ndzi mu nyikako, a nga ta tshuka azwa tora kambe’. A wasati loye aku: “Bava, ndzi nyike mati lawo”.

      Jesu i no mu byela lezvi: ‘Famba u ya teka nuna wa wena, u wuya naye laha hloweni’. A wasati aku: “A ndzi na nuna.” Jesu aku: ‘A wu hembi. U chadhile 5 wa makhati niku zvezvi u hanya ni wanuna wo kala u nga chadhangi naye’. A wasati aku: ‘Ndza zvi wona lezvaku u muphrofeti. Hina vaSamariya hi kholwa lezvaku hi fanele ku khozela Nungungulu laha ka citsunga leci. Kanilezvi, a vaJudha vali hi fanele ku mu khozela le Jerusalema basi. Ndza kholwa lezvaku a cikhati leci Mesiya a tota, i ta hi gondzisa lezvi hi faneleko ku khozelisa zvona’. Jesu i no gumesa a wula zvilo zva ku i wa nga se tshuka a byela munhu, aku: ‘Mina, hi mina Mesiya’.

      Hi Jesu a wulawulako ni vaSamariya

      A wasati i no hatlisa aya dhoropeni gabye a ya byela vaSamariya, aku: ‘Ko khwatsi ndzi kumile Mesiya. I tiva zvontlhe zva wutomi ga mina. A hi fambeni mu ya mu wona’! Va no famba naye le hloweni va ya ingisela Jesu na a kari a gondzisa.

      A vaSamariya va no ramba Jesu lezvaku a tshama lomu dhoropeni gabye. I no mbheta masiku mambiri na a va gondzisa, niku a vanhu vo tala va no kholwa kakwe. Va no byela a wasati wa muSamariya, vaku: ‘Lezvi makunu hi mu ingiseleko wanuna loyi, ha zvi wona lezvaku hakunene yena muhanyisi wa tiko’.

      “‘Tana!’ ni wihi loyi a zwako tora i wate; ni wihi loyi a zvi lavako i wanwe a mati ya wutomi mahala.” — Kuvhululelwa 22:17

      Zviwutiso: Hikuyini a wasati wa muSamariya a nga hlamala hi lezvi Jesu a nga wulawula naye? Zvini lezvi Jesu a nga mu byela?

      Johani 4:1-42

  • Jesu a chumayela mahungu ya Mufumo
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a chumayelako na a hi ni mun’we wa vapizani vakwe

      CIGONDZO 78

      Jesu a chumayela mahungu ya Mufumo

      Cikhatanyana andzhako ka loku a bhabhatisilwe, Jesu i no sangula ku chumayela, aku: ‘A Mufumo wa Nungungulu wu tshinele’. A vapizani va wa mu landzela a cikhati leci a nga kari a fambafamba lomu Galileya ni Judhiya a chumayela. Laha a nga tlhela cidhoropaneni cakwe le Nazareta, i noya lomu sinagogeni a ya vhulula bhuku ga Isaya a gi lera hi gezu go tlakuka, aku: ‘Jehovha i ndzi nyikile moya wa ku basa kasi ndzi chumayela mahungu ya manene’. Zvi wa wula yini lezvo? Hambu lezvi a vanhu va nga lava ku wona Jesu na a maha zvihlamaliso, a cigelo ca hombe ci nga maha ku Jehovha a mu nyika a moya wo basa ku wa hi ku a chumayela a mahungu ya manene. Hi kulandzela, Jesu i no byela lava va nga kari va mu ingisela, aku: ‘Nyamutlha a ciphrofeto leci ci tatisekile’.

      Andzhako ka lezvo, Jesu i noya le Bimbini ga Galileya a ya kuma mune wa vavanuna va nga tira ku kukuta tinjhanjhi, lava va nga gumesa vava vapizani vakwe. I no va ramba, aku: ‘A hi fambeni, ndzi ta mu gondzisa ku kukuta vanhu’. A vavanuna lavo, ku wa hi Pedro na Andrewu na Jakobe na Johani. Va no tekela ku tsika ntiro wabye wa ku kukuta ni ku xavisa tinjhanjhi, va mu landzela. Va no fambafamba lomu Galileya gontlhe va chumayela hi Mufumo wa Jehovha. Va wa chumayela lomu masinagogeni, lomu mamerkadho ni lomu maruweni. Ni kwihi lomu va ngaya kona, va wa landzelwa hi vanhu vo tala. Lezvi Jesu a nga kari a zvi maha zvi no zwala kule, zviza zvi chikela ni le Siriya.

      Hi kufamba ka cikhati, Jesu i no va nyika ntamu a vapizani vokari lezvaku va hanyisa vanhu ni ku hlongola madhimoni. A van’wani i wa fambafamba navo a cikhati leci a nga kari a chumayela madhoropeni ni lomu zvidhoropaneni. Jesu ni vapizani vakwe va wa hlayisiwa hi vavasati vo tala va nga hi ni kukholwa, vo kota Mariya Magdhala, Johana, Suzana ni van’wani.

      Andzhako ka loku Jesu a gondzisile vapizani vakwe, i no va ruma va ya chumayela. Laha va nga kari va fambafamba lomu Galileya va chumayela, a vanhu van’wani vo tala va no maha vapizani, va bhabhatisiwa. Ku wa hi ni vanhu vo tala va nga lava kuva vapizani laha ka kuza Jesu a va fananisa ni simu gi nga ni timbewu ti lavako ku tshovelwa. I te: ‘Kombelani Jehovha lezvaku a rumela vatiri van’wani kasi va ta tshovela timbewu’. Hi ndzhako ka cikhati, i no hlawula 70 wa vapizani a va ruma hi vambiri vambiri va ya chumayela lomu Judhiya. Va wa gondzisa vanhu va zviyimo zvontlhe xungetano hi Mufumo wa Nungungulu. A vapizani va Jesu va no wuya na va tsakile nguvhu na va zvi lava nguvhu ku hlawutela Jesu lezvi zvi nga humelela. Ku wa nga hi na nchumu lowu Sathani a nga wa ta wu maha kasi ku nyimisa ntiro wa kuchumayela.

      Jesu i no maha zvontlhe zvi nga laveka kasi loku a tlhela tilweni, a vapizani vakwe va zvi kota ku simama va maha a ntiro lowu wa lisima. I no va byela lezvi: ‘Chumayelani mahungu ya manene misaveni yontlhe. Gondzisani vanhu a Mhaka ya Nungungulu, mu tlhela mu va bhabhatisa’.

      “Ndzi fanele ku kanela mahungu ya manene ya Mufumo wa Nungungulu ni ka man’wani madhoropa, hakuva ndzi rumelwe lezvo.” — Luka 4:43

      Zviwutiso: I ntiro muni lowu Jesu a nga nyika vapizani vakwe lezvaku va wu maha? A vapizani vakwe va ti zwisisile kuyini hi ntiro wabye?

      Matewu 4:17-25; 9:35-38; 28:19, 20; Marku 1:14-20; Luka 4:14-21; 8:1-3; 10:1-22

  • Jesu a maha zvihlamaliso zvo tala
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Vanhu va kubabya va tako ka Jesu kasi a ta va hanyisa

      CIGONDZO 79

      Jesu a maha zvihlamaliso zvo tala

      Jesu i tile laha misaveni kasi ku ta chumayela mahungu ya manene ya Mufumo wa Nungungulu. Kasi ku komba lezvi Jesu a to maha a cikhati leci a to fuma, Jehovha i no mu nyika moya wo basa kasi a maha zvihlamaliso. Jesu i wa zvi kota ku hanyisa vanhu va nga hi ni mababyi wontlhe. Kontlhe lomu a ngaya kona, ku wata vanhu vo babya va ta kombela ku hanyisiwa, niku i wa va hanyisa vontlhe. Lava va nga kala va nga woni va wa hanyisiwa va wona; lava va kufa tindleve va wa hanyisiwa va ingisa; a zvilima zvi wa hanyisiwa zvi sangula ku famba, lava va nga xanisiwa hi madhimoni va wa tlhatlhisiwa. Ni loku a munhu a khumba a choka ya nguwo yakwe basi i wo hanya. A vanhu va wa landzelela Jesu kontlhe lomu a ngaya kona. Hambu loku a lava ku tshama yece, Jesu i wa nga hlongoli munhu.

      Ka khati go kari, a vanhu va no tlakula wanuna a nga womile zviro vaya naye ka yindlu leyi Jesu a nga hi ka yona. Kanilezvi, ku wa tele nguvhu hi vanhu laha ka kuza va tsandzeka ku nghena. Hikwalaho, va no bhoxa le hehla ka yindlu, va releta wanuna loye laha ka Jesu. Jesu i no byela wanuna loye wa ku babya, aku: ‘Suka u yima, u famba’. A cikhati leci a nga suka a famba, a vanhu va no hlamala nguvhu.

      Ka khati gin’wani kambe, Jesu na a nghena ka cidhoropana co kari, a 10 wa vavanuna va nga babya hi hlokonho va no nyima hi le kule va banguleka, vaku: ‘Jesu, hi vhune’! Masikwini lawo, lava va nga babya hi hlokonho va wa nga faneli ku tshinela kusuhani ni van’wani. Jesu i no byela vavanuna lavo lezvaku vaya tempeleni, kota lezvi a Nayo wa Jehovha wu nga wula lezvaku loku munhu a hanyisilwe hlokonho i fanele kuya tempeleni. Laha va nga kari va famba, va no hanyisiwa. A cikhati leci a mun’we wabye a nga zvi wona lezvaku i hanyisilwe, i no wuya ka Jesu a ta mu bonga nguvhu a tlhela a dzundza Nungungulu. Ka vontlhe lava va 10 , mun’we basi a nga wuya a ta bonga Jesu.

      A wasati wo kari a nga hi ni 12 wa malembe na a babya i wa zvi lava nguvhu a ku hanyisiwa. I no nyanimela hi lomu cikari ka vanhu a ya khoma choka ya nguwo ya Jesu. I no tekela ku hanyisiwa. Loku lezvo zvi mahekile, Jesu i no wutisa, aku: “Himani a nga ndzi henya?” A wasati loye i no chava nguvhu; kanilezvi i tshinele ka Jesu a wula lisine. Jesu i no mu chavelela hi ku mu byela lezvi: ‘N’wananga, famba hi ku rula’.

      A wanuna wa ku hi Jairo, a nga hi murangeli wa sinagoga, i no khongotela Jesu, aku: ‘A hi fambe kaya ka mina! A nhanyana wa mina wa babya nguvhu’. Kanilezvi na a nga se chikela kaya ka Jairo, a nhanyana loye i nofa. Loku Jesu a chikele, i no wona vanhu vo tala va nga tile ku ta chavelela ngango wa Jairo. Jesu i no va byela lezvi: ‘Mu nga rili, a n’wanana loyi i no etlela’. I no gumesa a khoma canja ga n’wanana, aku: ‘N’wanana, vhuka’! A nhanyana i no tekela ku vhuka a tshama, Jesu a byela vapswali vakwe lezvaku va mu nyika ca kuga. Hi nga alakanyela lezvi a vapswali vakwe va nga tsakisa zvona!

      Hi Jesu a vhuxako nhanyana wa Jairo a nga file

      “Nungungulu i no tota Jesu . . . hi moya wo basa ni ntamu, a fambafamba lomu tikweni a maha zvilo zva zvinene ni ku hanyisa vontlhe lava va nga xanisiwa hi Dhiyabho, hakuva Nungungulu i wa hi zvin’we naye.” — Mitiro 10:38

      Zviwutiso: Hikuyini Jesu a nga zvi kota ku hanyisa mababyi wontlhe? Zvini zvi nga humelela a nhanyana wa Jairo?

      Matewu 9:18-26; 14:36; Marku 2:1-12; 5:21-43; 6:55, 56; Luka 6:19; 8:41-56; 17:11-19

  • Jesu a hlawula 12 wa vapostoli
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu ni vapostoli vakwe va 12

      CIGONDZO 80

      Jesu a hlawula 12 wa vapostoli

      Andzhako ka loku Jesu a chumayele hi cipimo ca lembe ni khihlanya, ku no laveka lezvaku a maha ciboho ca lisima. I wa fanele ku hlawula lava a nga wa ta tira navo cikhati contlhe a tlhela a va gondzisa kasi va sala va rangela bandla ga wuKristu. Jesu i wonile lezvaku kasi a maha zviboho lezvo, i wa fanele ku vhuniwa hi Jehovha. Hikwalaho, i noya citsungeni laha a nga wa tava yece; na a hi seyo i no khongela wusiku gontlhe. Ni mixo ya kona, i no vitana a vapizani vo kari a gumesa a hlawula 12 wa vapostoli. Wa alakanya mavito ya vokari ke? A mavito yabye hi lawa: Pedro, Andrewu, Jakobe, Johani, Filipu, Bhartolomewu, Tomasi, Matewu, Jakobe, a n’wana wa Alfewu, Tadhewu, Simoni na Judhasi Iskariyoti.

      Andrewu, Pedro, Filipu, Jakobe

      Andrewu, Pedro, Filipu, Jakobe

      Lava va 12 va wa ta fambafamba na Jesu. Loku a va gondzisile, i no va ruma va famba va chumayela voce. Jehovha i no va nyika ntamu wa ku hlongola madhimoni ni ku hanyisa vababyi.

      Johani, Matewu, Bhartolomewu, Tomasi

      Johani, Matewu, Bhartolomewu, Tomasi

      Lava va 12 i wa va vitana ku vanghana vakwe niku i wa va tsumba. A vaFarisi va wa wona vapostoli kota vanhu vo kala ku gondza ni vo kala ku vhuna nchumu. Kanilezvi, Jesu i no va gondzisa ku maha ntiro lowu a nga va nyikile. Va wa tava na Jesu ka zvikhati zva lisima nguvhu wutomini gakwe, zvo fana ni cikhati leci a nga lava ku dawa ni loku a vhuxilwe hi ka vafileko. A ku fana na Jesu, a kutala ka lava va 12 va wa hi va le Galileya. A vokari va wa chadhile.

      Jakobe, a n’wana wa Alfewu, Judha Iskariyoti, Tadhewu, Simoni

      Jakobe, a n’wana wa Alfewu, Judhasi Iskariyoti, Tadhewu, Simoni

      A vapostoli va wa hi vanhu vo kala ku mbhelela lava va nga maha zvihoxo. Ka zvikhati zvo kari, va wa wulawula na va nga rangangi hi ku pimisa va tlhela va maha zviboho zvo kala zvi nga hi zvinene. Ka zvikhati zvin’wani va wa nga kombisi lihlazva-mbilu. Va zile va holova hi ku lava ku tiva ku himani a nga hi wa lisima nguvhu laha kabye. Kanilezvi va wa hi vanhu va vanene va nga randza Jehovha. Hi vona va nga wa tava zviro zvo sangula zva bandla ga wuKristu loku Jesu a tlhelile tilweni.

      “Ndzi mu vitana ku mu vanghana, hakuva ndzi mu byelile zvontlhe lezvi ndzi zvi zwileko ka Papayi wa mina”. — Johani 15:15

      Zviwutiso: Jesu i hlawulile vamani lezvaku va maha vapostoli vakwe? Jesu i rumile a vapostoli vakwe lezvaku va ya maha yini?

      Matewu 10:1-10; Marku 3:13-19; 10:35-40; Luka 6:12-16; Johani 15:15; 20:24, 25; Mitiro 2:7; 4:13; 1 Va Le Korinte 9:5; Va Le Efesusi 2:20-22

  • Kanelo ya le Citsungeni
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a vekako kanelo ya laha Citsungeni mahlweni ka vanhu vo tala nguvhu

      CIGONDZO 81

      Kanelo ya le Citsungeni

      Andzhako ka loku Jesu a hlawulile 12 wa vapostoli, i no relela hi le citsungeni ata laha ku nga tlhangene vanhu vo tala. A vanhu lavo va wata hi Galileya, Judhiya, Tire, Sidhoni, Siriya ni le tlhatuko wa Jordhani. Va wa tile ni vanhu va nga kari va babya ni vokari va nga xanisiwa hi madhimoni. Jesu i no hanyisa vontlhe. Hi kulandzela, i no tshama laha tlhelweni ga citsunga a sangula ku wulawula. I no tlhamusela lezvi hi faneleko ku maha loku hi lava kuva vanghana va Nungungulu. I te hi fanele ku zwisisa lezvaku zva lisima a ku hi rangelwa hi Jehovha wutomini ga hina hi tlhela hi gondza ku mu randza. Kanilezvi, a zvi koteki a ku hi randza Nungungulu loku hi nga randzi vanhu van’wani. Hi fanele ku maha zvazvinene ka vontlhe hi tlhela hi nga kanganyisi munhu — hambu lava va hi zondako.

      Jesu i te: ‘A ku randza vanghana va wena basi a zvi eneli. U fanele ku randza ni lava va ku zondako u tlhela u tsetselela van’wani hi mbilu yontlhe. Loku a wokari a ku kwatela, tekela kuya u ya kombela rivalelo. Mahela van’wani lezvi u lavako ku va ku mahelawu’.

      Hi Jesu a vekako kanelo ya laha Citsungeni mahlweni ka vanhu vo tala nguvhu

      Jesu i va nyikile wusungukati ga ginene kambe xungetano hi titshomba. I te: ‘A ca lisima nguvhu kuva munghana wa Jehovha a ku hundza kuva ni mali yo tala. A mali yi nga yiviwa hi makhamba. Kanilezvi, a ku na munhu wa ku a nga ku yivela wunghana ga wena na Jehovha. Tsikani ku karateka muku kani mu taga yini, mu tanwa yini, kutani mu ta ambala yini. Cuwukani zvinyanyani. Contlhe cikhati Nungungulu wa zvi nyika ca kuga. A kukarateka zvi nga ta engetela ne siku gin’we ga wutomi ga n’wina. Mu nga rivali a mhaka leyi: Jehovha wa zvi tiva lezvi zvi lavekako ka n’wina’.

      A vanhu va wa nga se tshuka vazwa munhu na a wulawula ku fana na Jesu. A varangeli vabye va wukhongeli va wa nga va gondzisangi a zvilo lezvo. Hikuyini Jesu a nga hi mugondzisi wa munene nguvhu? Hi ku zvontlhe lezvi a nga zvi gondzisa zvi wata hi ka Jehovha.

      “Pingani a kanga wa mina mu gondza ka mina hakuva ndzi rulile niku ndzi na ni mbilu ya kutikoramisa, mu ta humula.” — Matewu 11:29

      Zviwutiso: Zvini hi faneleko ku maha kasi hiva vanghana va Jehovha? Jehovha i lava ku u hanyisa kuyini ni van’wani?

      Matewu 4:24–5:48; 6:19-34; 7:28, 29; Luka 6:17-31

  • Jesu a gondzisa vapizani vakwe a ku khongela
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Mufarisi a khongelako laha ko tala vanhu, va se nyima va mu cuwukisela

      CIGONDZO 82

      Jesu a gondzisa vapizani vakwe a ku khongela

      Ni cihi leci a vaFarisi va nga kari va ci maha, va wa mahela ku woniwa. Loku va maha nchumu wa wunene, va wa fela ku a van’wani va zvi wona. Va wa khongela lomu ko tala vanhu kasi va woniwa. A vaFarisi va wa khoma mikhongelo yo leha hi hloko va tlhela va yi phindaphinda lomu va nga khozela kona ni lomu a maruwa ma tlhanganako kona kasi va zwiwa hi van’wani. Hikwalaho, a vanhu va no hlamala a cikhati leci Jesu a ngaku: ‘Mu nga khongelisi ku khwatsi vaFarisi. Va alakanya lezvaku Nungungulu i tsakisiwa hi magezu yabye yo tala. Kanilezvi, a ma mu tsakisi. Loku u khongela, a zvive zva wena na Jehovha basi. U nga phindaphindi magezu yalawa ya man’we. Jehovha i lava lezvaku u mu byela lezvi u ti zwisako zvona lomu mbilwini.

      Cifanyana ci nga khizama ci khongela

      ‘Aku khongelisani lezvi: “Papayi wa hina wa le tilweni, a vito ga wena a gi basisiwe. A wute Mufumo wa wena. A kurandza ka wena ku wa mahiwe, le tilweni ni laha misaveni konawu.”’ Jesu i tlhelile a va gondzisa lezvaku va khongela va kombela ku kuma zvakuga zva siku ni siku, ku tsetselelwa zviwonho zvabye ni zvilo zvin’wani zvi yelanako na vona.

      Jesu i te: ‘Mu nga tshuki mu tsika ku khongela. Simamani ku kombela zvilo zva zvinene ka Jehovha, a Papayi wa n’wina. A vapswali vontlhe va lava ku va nyika zvazvinene a vana vabye. Loku a n’wana wa wena a ku kombela pawa, u nga mu nyika ribye ke? Loku a ku kombela njhanjhi, u nga mu nyika nyoka ke’?

      Andzhako ka lezvo, Jesu i no tlhamusela lezvi a nga lava ku va gondzisa. I te: ‘Lezvi n’wina mu zvi tivako ku va nyika zvazvinene a vana va n’wina, a ha ha wuli hi Jehovha, a Papayi wa n’wina; i ta mu nyika moya wakwe wo basa. Lezvi zvi lavekako, ku kombela basi’. Wa maha lezvi Jesu a nga wula ke? Zvilo muni u wulako lomu ka mikhongelo ya wena?

      “Simamani ku kombela, mu ta nyikiwa; simamani ku lava, mu ta zvi kuma; simamani ku gongondza, mu ta vhululelwa.” — Matewu 7:7

      Zviwutiso: Zvini lezvi Jesu a nga wula kasi ku gondzisa a vapizani vakwe a ku khongela? Wa tolovela ku khongela hi zvilo zvi nga zva lisima ka wena?

      Matewu 6:2-18; 7:7-11; Luka 11:13

  • Jesu a gisa vanhu vo tala
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Vapostoli va phakelako zvakuga ka vanhu vo tala

      CIGONDZO 83

      Jesu a gisa vanhu vo tala

      Ka khati go kari, na ko kiyela masiku matsongwani kasi vaga Phasika ga lembe ga 32 Nguveni ya Hina, a vapostoli va no wuya hi kuchumayeleni na va karele nguvhu. Hikwalaho, Jesu i no famba navo Bhetsayidha hi ngalava kasi va ya humula. Kanilezvi, laha a ngalava yi nga hi kusuhani ni mbhiri ya bimbi, Jesu i no wona lezvaku ku ni vanhu vo tala va nga va landzile. Hambu lezvi Jesu a nga lava ku tshama ni vapizani vakwe basi, i va amukele khwatsi a vanhu lavo. I no hanyisa vababyi lava va nga hi kona a tlhela a sangula ku va gondzisa. I no mbheta siku gontlhe na a va gondzisa hi Mufumo wa Nungungulu. A cikhati leci gi nga sangula ku phuma a vapizani vakwe va nota, va taku: ‘A vanhu vazwa ndlala. Va tsike va famba kasi va ya ti lavela ca kuga’.

      Cifanyana ci nyikako Jesu a ndzhava wa tipawa ni tinjhanjhi

      Jesu aku: ‘Va nga fambi. Va nyikeni zvakuga kwalaha’. A vapostoli va no mu wutisa lezvi: ‘U lava ku hiya va xavela tipawa ke’? Filipu, a mun’we wa vapostoli, aku: ‘Hambu loku hi wa hi ni mali yo tala, na yi nga eneli a ku xava tipawa ta ku gisa a vanhu vontlhe lava’.

      Jesu i no va wutisa, aku: ‘A zvakuga mu nga nazvo zvi tele ku kota kwihi’? Andrewu aku: ‘Hova ni 5 wa tipawa ni zvinjhanjhana zvimbiri basi. Lezvo zvi nga ta phaha’. Jesu aku: ‘Tanani ni tipawa ni tinjhanjhi leto seno ka mina’. I no byela vanhu lezvaku va tshama hi mitlawa ya 50 ni ya 100. Jesu i no teka tipawa ni tinjhanjhi, a cuwuka tilweni a khongela. I no gumesa a teka zvakuga lezvo a nyika vapostoli vakwe va phakela vanhu. Ku noga 5000 wa vavanuna, ni vavasati, ni vanana kala va xura. Andzhako ka lezvo, a vapostoli va no hlengeleta lezvi zvi nga sele kasi ku nga hoxiwi nchumu. Lezvi zvi nga sele zvi no tata 12 wa zvirundzu kutani zvindzala! Leco cive cihlamaliso ca hombe, a hi zvona?

      A vanhu va no hlamala nguvhu laha ka kuza va lava ku Jesu a maha hosi yabye. Kanilezvi, Jesu i wa zvi tiva lezvaku ci wa nga se chikela a cikhati leci Jehovha a nga ci yimisile kasi a maha hosi. Hikwalaho, i no byela vanhu lezvaku va hangalaka — a vapostoli vakwe a va byela lezvaku va tsemakanya Bimbi ga Galileya. A vapostoli va no nghena lomu ngalaveni, niku Jesu i noya le citsungeni yece. Hikuyini? I wa lava cikhati ca ku bhula ni Papayi wakwe hi mukhongelo. Hambu loku a khomekile nguvhu, Jesu i wa ti nyika cikhati ca ku khongela.

      “Mu nga tireli zvakuga lezvi zvi mbhelako, kanilezvi tirelani a zvakuga lezvi zvi simamako kala wutomini ga pindzukelwa, lezvi a N’wana wa munhu a to mu nyika”. — Johani 6:27

      Zviwutiso: Jesu i zvi kombisisile kuyini lezvaku wa khatala hi vanhu? Xana lezvo zvi hi gondzisa yini hi Jehovha?

      Matewu 14:14-22; Luka 9:10-17; Johani 6:1-15

  • Jesu a famba hi le hehla ka mati
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a fambako hi le hehla ka mati zvonake a vitana Pedro

      CIGONDZO 84

      Jesu a famba hi le hehla ka mati

      Jesu i wa zvi kota ku hanyisa vababyi a tlhela a vhuxa lava va nga file; kanilezvi i wa nga gumelwi laho. I wa hi ni ntamu wa ku fumela moya ni vhula kambe. Loku a mbhetile ku khongela le citsungeni, Jesu i no cuwuka lomu Bimbini ga Galileya a wona ku ku waba moya wa hombe. A vapostoli vakwe va wa hi lomu ngalaveni na va zama kulwa ni moya kasi a ngalava yi nga kokiwi. Jesu i no relela a sangula ku famba hi le hehla ka mati aya le ngalaveni. A cikhati leci a vapostoli va nga wona wokari na a famba hi le hehla ka mati, va no chava nguvhu. Kanilezvi Jesu i no va byela lezvi: “Hi mina; mu nga chavi”.

      Hi Jesu a fambako hi le hehla ka mati zvonake a vitana Pedro

      Pedro aku: ‘Hosi, loku ku hi wena, ndzi byele ndzita seyo u nga kona’. Jesu i no byela Pedro, aku: ‘Ngone’. Laha a moya wu nga kari wuba nguvhu, Pedro i no huma hi lomu ngalaveni a famba hi le hehla ka mati aya ka Jesu. Kanilezvi laha a nga kari a chikela ka Jesu, Pedro i no cuwuka moya a sangula ku chava. I no sangula ku mbombomela. Pedro i no keta, aku: ‘Hosi, ndzi ponise’! Jesu i no mu khoma hi woko aku: ‘Hikuyini u nga sangula ku kanakana? Ku kwihi a kukholwa ka wena’?

      Jesu na Pedro va no nghena lomu ngalaveni, a moya wu tekela ku nyima. U alakanya ku a vapostoli va ti zwisile kuyini? Va wulile lezvi: “Hakunene u N’wana wa Nungungulu.”

      Legi a hi gona goce a khati legi Jesu a nga nyimisa moya. Ka khati gin’wani na a tsemakanya bimbi ni vapostoli vakwe, Jesu i no etlela lendzhako ka ngalava. Na a etlele, ku noba moya wa hombe nguvhu. A mavingo ma no tlakuka nguvhu maba ngalava yi tala hi mati. A vapostoli va no vhuxa Jesu, va keta, vaku: ‘Hosi, hafa! Hi vhune’! Jesu i no vhuka, a kawuka bimbi, aku: “Miyela u ku hwi!” A moya ni bimbi zvi no tekela ku rula. Jesu i no wutisa vapostoli vakwe, aku: ‘Ku kwihi a kukholwa ka n’wina’? Va no byelana lezvi: “Hambu a moya ni bimbi zva mu ingisa”. A vapostoli va no gondza lezvaku loku va tsumba Jesu hi mbilu yontlhe, va nga ta chava nchumu.

      “Na ndzi hi kwihi mina loku ndzi wa nga kholwangi Lezvaku ndzi ta wona a wunene ga Jehovha tikweni ga vahanyako?” — Lisimu 27:13

      Zviwutiso: Hikuyini Pedro a nga sangula ku mbombomela? Zvini lezvi a vapostoli va nga gondza ka Jesu?

      Matewu 8:23-27; 14:23-34; Marku 4:35-41; 6:45-52; Luka 8:22-25; Johani 6:16-21

  • Jesu a hanyisa hi siku ga Sabhadho
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Vafarisi va mu mahako zviwutiso a wanuna loyi a nga hi cikhumu

      CIGONDZO 85

      Jesu a hanyisa hi siku ga Sabhadho

      A vaFarisi va wa mu zonda Jesu niku va wa lavetela a nandzu wa ku mu khoma hi wona. Va waku a nga faneli ku hanyisa vanhu hi siku ga Sabhadho. Hi Sabhadho, Jesu i no kuma wanuna wa cikhumu na a kari a kombela zomola. I no byela vapizani vakwe, aku: ‘Wonani lezvi a ntamu wa Nungungulu wu to mu vhunisa zvona a wanuna loyi’. Jesu i no vhuva mari yakwe ni misava a maha madhakanyana, a gumesa a tota lomu ka matihlo ya wanuna loye. A mu byela lezvi: “Famba u ya hlamba citivaneni ca Silowame”. A wanuna loye i no maha lezvo a sangula ku wona hi khati go sangula wutomini gakwe.

      A vanhu va no hlamala nguvhu, va wutisana vaku: ‘A wanuna loyi hi yena loyi a nga tolovela ku tshama a kombela zomola ke, kutani vo fana’? A wanuna loye aku: ‘Hi mina futsi, ndzi nga pswaliwa na ndzi hi cikhumu’! A vanhu va no mu wutisa lezvi: ‘Hikuyini makunu u wonako’? Loku a va byelile lezvi zvi nga humelela, va no famba naye ka vaFarisi.

      A wanuna loye i no byela vaFarisi, aku: ‘Jesu i no chela madhakanyana lomu ka matihlo ya mina a ndzi byela ku ndzi ya hlamba. Ndzi no maha lezvo, ndzi se wona’. A vaFarisi vaku: ‘Loku Jesu a hanyisa vanhu hi Sabhadho, a ntamu wakwe a wuti hi ka Nungungulu’. Kanilezvi, a van’wani vaku: ‘Loku a ntamu wakwe wu wa ngati hi ka Nungungulu, i wa nga ta zvi kota ku hanyisa ne ni kutsongwani’.

      A vaFarisi va no vitana a vapswali va wanuna loye va ta va wutisa lezvi: ‘Zvi mahisile kuyini a kuza a n’wana wa n’wina a wona’? A vapswali vakwe va no chava. Hakuva a vaFarisi va wa wulile lezvaku ni wihi a kholwako ka Jesu i ta hlongoliwa sinagogeni. Hikwalaho va te: ‘A hi zvi tivi. Mu wutiseni n’wina’. A vaFarisi va no mu maha zviwutiso zvo tala laha ka kuza aku: ‘Ndzi mu byelile zvontlhe ndzi zvi tivako. Hikuyini ma ha ndzi wutisako zvin’wani’? A vaFarisi va no kwata nguvhu, va se mu khoma va ya mu hoxa le handle.

      Jesu i noya ka wanuna loye, a ya mu wutisa lezvi: ‘Wa kholwa ka Mesiya ke’? A wanuna loye aku: ‘Loku ndzi wa mu tiva ndzi wa ta kholwa ka yena’. Jesu aku: ‘Hi mina Mesiya’. Xana a hi wunene lego Jesu a nga gi kombisa? Jesu a nga mu hanyisangi basi. Kanilezvi i tlhelile a mu vhuna lezvaku a kholwa ka Mesiya.

      “Mu lahlekile hi lezvi mu nga yi tiviko Mitsalo ne ntamu wa Nungungulu”. — Matewu 22:29

      Zviwutiso: Xana Jesu i mu vhunisile kuyini a wanuna loyi a nga hi cikhumu? Hikuyini a vaFarisi va nga kari va mu zonda Jesu?

      Johani 9:1-41

  • Jesu a vhuxa Lazaru
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Lazaru a vhuxilweko, a nga na Mariya na Marta, a vamakabye vakwe

      CIGONDZO 86

      Jesu a vhuxa Lazaru

      Jesu i wa hi ni vanghana vanharu a nga va randza nguvhu va nga tshama le Bhetaniya. Ku wa hi Lazaru ni vamakabye vakwe va vambiri, Mariya na Marta. Ka siku go kari, Jesu na a hi le tlhatuko wa Jordhani, Mariya na Marta va no rumela mahungu ya cihatla ka Jesu, yaku: ‘Lazaru wa babya nguvhu. Hatlisa uta’. Kanilezvi Jesu a nga tekelangi ku famba. I no tshama masiku mambiri na a nga se famba. Hi kulandzela, i no byela vapizani vakwe, aku: ‘A hi fambeni Bhetaniya. Lazaru i etlele. Ndziya ndzi ya mu vhuxa’. A vapostoli va no mu byela lezvi: ‘Loku Lazaru a etlele zvi nene. Zvi ta mu vhuna ku a kalamuka’. Hikwalaho, Jesu i no va byela zviku dlunya, aku: “Lazaru i file”.

      A cikhati leci Jesu a nga chikela le Bhetaniya ku wa hundza 4 wa masiku Lazaru na a lahlilwe. Ku wa hi ni vanhu vo tala va ngata va ta chavelela Marta na Mariya. A cikhati leci Marta a ngazwa lezvaku Jesu wa chikela, i no tsutsuma a mu khinga, a yaku: “Hosi, loku u wa hi kona laha, a makabye wa mina na a nga fangi.” Jesu aku: ‘A makabye wa wena i ta vhuka. Marta, wa zvi kholwa lezvo ke’? Marta aku: ‘Ndza kholwa ku i ta vhuka kuvhukeni ka vafileko’. Jesu aku: “Mina ndzi kuvhuka ni wutomi.”

      Marta i noya ka Mariya a ya mu byela lezvi: ‘Jesu i chikele’. Mariya i no tsutsuma aya ka Jesu, a citshungu ci se mu landza. I noya a yawa laha mikondzweni yakwe a rila. Ne i wa nga zvi koti ku miyela. I no byela Jesu aku: ‘Hosi, loku u wa hi kona laha, a makabye wa hina na a ha hanya’! Jesu i no wona lezvi Mariya a nga xanisekisa zvona a se sangula ku rila na yenawu. A cikhati leci a vanhu va nga mu wona na a rila, va te: ‘Hi nga wonani lezvi Jesu a nga mu randzisa zvona Lazaru’! Kanilezvi, a van’wani va no wutisana, vaku: ‘Hikuyini a nga kala ku hanyisa munghana wakwe’? Zvini lezvi Jesu a nga wa ta maha hi kulandzela?

      I noya laha cilahleni ci nga vhalilwe hi ribye ga hombe. I no va ruma, aku: “Susani ribye.” Marta aku: ‘Ku hundza 4 wa masiku na a file! A miri wakwe wa nuha’! Hambulezvo, va no susa ribye, Jesu a khongela, aku: ‘Papayi, ndza ku bonga hi lezvi u ndzi zwako. Ndza zvi tiva ku contlhe cikhati wa ndzizwa. Kanilezvi, ndzi wulawula zvi zwala kasi a vanhu lava va zvi tiva ku hi wena u nga ndzi ruma’. I no gumesa a vitana hi gezu go tlakuka, aku: “Lazaru, huma!” Ku no maheka nchumu wo hlamalisa. Lazaru i no huma hi lomu cilahleni, na a ha tsondzelelwe tinguwo ta wukene. Jesu aku: “Mu tlhatlheni mu mu tsika a famba.”

      A vanhu vo tala va nga wona lezvi zvi nga maheka, va no kholwa ka Jesu. Kanilezvi, a van’wani va no ya byela vaFarisi. Kusukela kwalaho, a vaFarisi va no zama ku daya Lazaru na Jesu. A mun’we wa vapostoli vakwe va 12, Judhasi Iskariyoti, i no ngungumela a ya wutisa vaFarisi, aku: ‘Mu ta ndzi nyika mali muni loku ndzi mu vhuna ku khoma Jesu’? Va no mu byela ku hi ta ku nyika 30 wa zvingerengere zva prata niku Judhasi i no vhumela, a sangula ku lavetela tindlela ta ku nyikela Jesu ka vaFarisi kasi va mu daya.

      “Ka hina, a Nungungulu wa lisine i Nungungulu loyi a ponisako; Jehovha, a Hosi ya Hombe, wa tlhatlhisa kufeni.” — Lisimu 68:20

      Zviwutiso: Hlawutela lezvi Lazaru a nga vhuxisiwa zvona. Zvini lezvi a vaFarisi va nga lava ku maha a cikhati leci va nga tiva lezvi zvi nga maheka hi Lazaru?

      Matewu 26:14-16; Johani 11:1-53; 12:10

  • Jesu aga Phasika hi khati go gumesa
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a mahako a Cilalelo ca Hosi hi khati go sangula ni vapostoli vakwe va 11 vo tsumbeka

      CIGONDZO 87

      Jesu aga Phasika hi khati go gumesa

      Lembe ni lembe, a vaJudha va waga Phasika hi siku ga 14 ka hweti ya Nisani. A Phasika gi wa va alakanyisa lezvi Jehovha a nga va tlhatlhisisa zvona wukhumbini le Gibhite, a va yisa Tikweni gi Tsumbisilweko. Hi lembe ga 33 Nguveni ya Hina, Jesu ni vapostoli vakwe va noga Phasika lomu ndlwini ya lehehla le Jerusalema. Loku va mbhetile kuga, Jesu i no va byela lezvi: ‘A mun’we wa n’wina i ta ndzi nyikela ndzi dawa’. A vapostoli va no karateka nguvhu, va wutisa Jesu vaku: ‘Hi mani wa kona’? Jesu aku: ‘Hi loyi ndzi mu nyikako a pawa leyi’. I no teka cikhemu ca pawa a nyika Judhasi Iskariyoti. Judhasi i no tekela ku suka a famba.

      Jesu i no gumesa a maha mukhongelo, a khemelela pawa a nyika vapostoli lava va nga sele, aku: ‘Ganani a pawa leyi. Yi yimela miri wa mina, lowu ndzi to wu nyikela hi kota ya n’wina’. I no khongelela vhinyo a nyika vapostoli vakwe, aku: ‘Nwanani a vhinyo leyi. Yi yimela nkhata wa mina, lowu ndzi to wu nyikela kasi ku tsetselelwa zviwonho. Ndzi mu tsumbisa lezvi: Mu tava tihosi na mina le tilweni. Lembe ni lembe, mahani lezvi kasi ku ndzi alakanya’. Lembe ni lembe, a valandzeli va Jesu va ha tlhangana ka wusikwana lego. A mutlhangano lowo wu vitaniwa ku Cilalelo ca Hosi.

      Loku va mbhetile kuga, a vapostoli va no holovisana va lava ku tiva loyi a nga wa lisima laha kabye. Kanilezvi, Jesu i no va byela lezvi: ‘Loyi a nga wa hombe cikari ka n’wina hi loyi a ti wonako na a hi wa mutsongwani, na a nga hi na lisima ka van’wani.

      ‘N’wina mu vanghana va mina. Ndzi mu byela zvontlhe lezvi Papayi a lavako ku ndzi mu byela. Na ku nga hi kale, ndzi ta tlhela ka Papayi le tilweni niku n’wina mu ta sala. Kasi a vanhu va zvi tiva ku mu vapizani va mina randzanani a ku khwatsi hi lezvi mina ndzi mu randzisileko zvona.’

      Hi kugumesa, Jesu i no khongela ka Jehovha a mu kombela lezvaku a vhikela vapizani vakwe vontlhe ni ku va sala va tira zvin’we hi kurula. I no khongela a kombela lezvaku a vito ga Jehovha gi basisiwa. Andzhako ka lezvo, Jesu ni vapostoli vakwe va no yimbelela va dhumisa Jehovha va gumesa va huma va famba. Makunu ci wa chikela cikhati ca ku Jesu a khon’wa.

      “Mu nga chavi n’wina ntlhambi wu tsongwani, hakuva kurandza ka Papayi wa n’wina a ku mu nyika Mufumo.” — Luka 12:32

      Zviwutiso: Zvini lezvi Jesu a nga tsumbisa vapostoli vakwe? Zvilo muni zva lisima lezvi Jesu a nga gondzisa vapostoli vakwe a cikhati leci a nga kari aga navo a Phasika gakwe go gumesa?

      Matewu 26:20-30; Luka 22:14-26; Johani 13:1, 2, 26, 30, 34, 35; 15:12-19; 17:3-26

  • Jesu a khomiwa
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Judhasi a nyikelako Jesu lomu jardhim ya Getsemane lezvaku a dawa

      CIGONDZO 88

      Jesu a khomiwa

      Jesu ni vapostoli vakwe va no tsemakanya hi lomu nkoveni wa Kidroni vaya Citsungeni ca maOlivha. Makunu ku wa hi phindzulani, niku a hweti yi wa woneka yontlhe. Loku va chikele le jardhim ya Getsemane, Jesu i no va byela lezvi: “Salani laha mu rindzela”. Jesu i no engetela ku nghenanyana lomu jardhim a ya khizama. I no khongela ka Jehovha na a karatekile nguvhu, aku: “A ku maheke kurandza ka wena”. Hi kulandzela, Jehovha i no rumela ngilozi yi ya mu tiyisa. A cikhati leci Jesu a nga tlhela i no kuma vapostoli vakwe va vanharu na va etlele, aku: ‘Vhukani! Leci a hi cikhati ca ku etlela! Ci chikele cikhati ca ku ndzi nyikelwa ka valala va mina’.

      Hi Judhasi a nyikiwako mali

      Zvalezvo, Judhasi i no chikela na a hi ni vanhu vo tala nguvhu va nga hi ni zvipadha ni migomba. I wa ku tiva lomu Jesu a nga hi kona hakuva va wa tolovela kuya ka jardhim leyo. Judhasi i wa byelile masochwa lezvaku i wa ta ma komba Jesu. I no tekela ku kongoma Jesu a yaku: ‘Xewe Mugondzisi’ a mu pswopswa. Jesu aku: ‘Judhasi, wo ndzi nyikela kasi ndzi dawa hi ku ndzi pswopswa ke’?

      Jesu i no tshinela a wutisa vanhu, aku: “Mu lavetela mani?” Vaku: “Hi lava Jesu wa le Nazareta.” A hlamula aku: “Hi mina loyi.” A vavanuna lavo va no hlehla vawa lahasi. Jesu i no va wutisa kambe, aku: “Kasi mu lavetela mani?” Va phinda kambe vaku: “Hi lava Jesu wa le Nazareta.” Jesu a hlamula aku: ‘Ndzi mu byelile ndziku hi mina loyi. Tsikani lava va famba’.

      A cikhati leci Pedro a nga zvi zwisisa lezvi zvi nga kari zvi maheka, i no hlomula cipadha a tsema ndleve ya Malkusi, a nga hi nandza ga mupristi wa hombe. Kanilezvi, Jesu i no henya ndleve ya wanuna loye a mu hanyisa; a gumesa a byela Pedro, aku: ‘Tlhelisa a cipadha ca wena. Loku ulwa hi cipadha, u ta dawa hi cipadha’. A masochwa ma no khoma Jesu ma mu boha mawoko, niku a vapostoli va no tsutsuma. A vanhu va no famba na Jesu kaya ka Anasi, a hosana ya vapristi. Anasi i no mu maha zviwutiso zvo tala a gumesa a mu rumela ka Kayafasi, a Mupristi wa Hombe. Kanilezvi, zvini zvi nga humelela vapostoli?

      “Mu ta xaniseka tikweni, kanilezvi tiyani hlanha! Mina ndzi hlulile tiko.” — Johani 16:33

      Zviwutiso: Zvini zvi nga maheka lomu jardhim ya Getsemane? U gondza yini ka lezvi Jesu a nga maha ka wusiku lego?

      Matewu 26:36-57; Marku 14:32-50; Luka 22:39-54; Johani 18:1-14, 19-24

  • Pedro a kaneta ku wa mu tiva Jesu
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Pedro lomu tsendzeleni wa yindlu ya Kayafasi a kanetako ku wa mu tiva Jesu

      CIGONDZO 89

      Pedro a kaneta ku wa mu tiva Jesu

      A cikhati leci Jesu a nga hi ni vapostoli vakwe lomu ndlwini ya le hehla, i va byelile lezvi: ‘Nyamutlha a wusiku legi, n’wentlhe mu ta tsutsuma mu ndzi siya ndzoce’. Pedro, aku: ‘Mina ne! Hambu loku vontlhe lava van’wani vo ku tsika, mina ndzi nga ta ku tsika’. Kanilezvi, Jesu i no byela Pedro aku: ‘A nkuku na wu nga seba, u ta kaneta makhati manharu uku a wu ndzi tivi’.

      A cikhati leci a masochwa ma nga teka Jesu ma famba naye kaya ka Kayafasi, a kutala ka vapostoli va no tsutsuma. Kanilezvi, a vambiri va no mu landza hi lomu cikari ka vanhu. A mun’we wabye ku wa hi Pedro. I noya nghena lomu tsendzeleni wa yindlu ya Kayafasi a wora ndzilo. A cikhati leci a nga hi laha ko wonekela, a citiri co kari ca wasati ci no wona Pedro, ciku: ‘Wena ndza ku tiva! Wenawu u wa hi na Jesu’!

      Pedro i no hlamula, aku: ‘Ahihi, ndzi wa nga hi na yena! Ne a ndzi zvi tivi lezvi u wulawulako’! I no famba a kongoma le Nyangweni. Kanilezvi, i no woniwa kambe hi citiri cin’wani ca wasati ci byela vanhu, ciku: ‘A wanuna loyi i wa hi na Jesu’! Pedro aku: ‘Ne a ndzi mu tivi Jesu wa kona’! A wanuna wo kari aku: ‘Wenawu u mun’we wabye! Ndzizwa hi mawulawulela ya wena. Wenawu u wa le Galileya a ku fana na Jesu’. Kanilezvi, Pedro i no hlambanya, aku: ‘A ndzi mu tivi Jesu mina’!

      Ka cikhati caleco, ku noba nkuku Pedro a wona Jesu na a hundzuluka a mu cuwuka. I no alakanya magezu ya Jesu a bayiseka nguvhu a huma handle a ya rila nguvhu.

      Ka cikhati leco, a Tribhunali ya Hombe yi no boha ku xuxa Jesu lomu ndlwini ya Kayafasi. Yi wa mahile ciboho ca ku daya Jesu. Makunu va wo lavetela cigelo ca kona. Kanilezvi, va wa nga kumi nchumu wa ku mu nyika hi wona nandzu. Kayafasi i no gumesa a wutisa Jesu hi kukongoma, aku: ‘Wena u N’wana wa Nungungulu ke’? Jesu aku: ‘Ina’. Kayafasi aku: ‘A ha ha lavi cigelo cin’wani. I rukatele’! A tribhunali yontlhe yi no vhumela, yiku: ‘A wanuna loyi i fanele ku dawa’. Va no phelela Jesu, va muba tipama, va mu vhala matihlo, va muba zvibhakela, vaku: ‘Loku u hi muphrofeti, hi byele ku himani a nga kuba’!

      Loku gi cile, va no mu teka va famba naye Tribhunali ya Hombe va ya mu wutisa kambe, vaku: ‘U N’wana wa Nungungulu wena ke’? Jesu a hlamula, aku: ‘Mo wula zvezvo muku ndzi N’wana wa Nungungulu’. Va no mu nyika nandzu vaku wa rukatela, va mu teka va famba naye ka Pontiyu Pilatu, a mufumeli wa muRoma. Zvini zvi nga maheka hi kulandzela? A hi zvi wone.

      ‘A cikhati ci chikele, laha n’wentlhe mu to hangalaka, a mun’we ni mun’wani a ti yela kaya kakwe, mu ndzi siya ndzoce. Kanilezvi a ndzi ndzoce, hakuva Papayi i zvin’we na mina.’ — Johani 16:32

      Zviwutiso: Zvini zvi nga humelela lomu tsendzeleni wa yindlu ya Kayafasi? I nandzu muni lowu a tribhunali yi nga nyika Jesu kasi yi mu daya?

      Matewu 26:31-35, 57–27:2; Marku 14:27-31, 53–15:1; Luka 22:55-71; Johani 13:36-38; 18:15-18, 25-28

  • Jesu a dawa le Golgota
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a hayekiwako mhandzeni, laha kusuhani na ku yimile a hosana ya masochwa ni vapizani vo kari va Jesu, na Mariya na Johani

      CIGONDZO 90

      Jesu a dawa le Golgota

      A hosana ya vapristi yi no famba na Jesu le ndlwini ya govhernadhori. Pilatu i no ya va wutisa lezvi: ‘Zvini a nga wonha a wanuna loyi’? Vaku: ‘I ti byela lezvaku i hosi’! Pilatu i no wutisa Jesu, aku: “Hi wena Hosi ya vaJudha ke?” Jesu aku: “A Mufumo wa mina a hi wa tiko legi.”

      Pilatu i no rumela Jesu ka Herodhi, a hosi ya Galileya, kasi ku wona ku i wa ta kuma ca ku mu kona hi cona ke. Kanilezvi Herodhi i no wona lezvaku Jesu a nga wonhangi nchumu, hikwalaho i no mu tlhelisa ka Pilatu. Pilatu i no gumesa a byela vanhu, aku: ‘Mina na Herodhi hi wona lezvaku a wanuna loyi a nga na nandzu. Ndzi lava ku mu tsika a famba’. A vanhu va banguleka, vaku: ‘Mu daye! Mu daye’! A masochwa ma noba Jesu hi musephu, ma mu phelela ma tlhela ma muba zvibhakela. Ma no mu tlhateka korowa ya mimizwa hlokweni ma mu swiretela, maku: ‘Xewe Hosi ya vaJudha’. Pilatu i no phinda a byela vanhu, aku: ‘Ka mina a wanuna loyi a nga na nandzu’. Kanilezvi, a vanhu va no banguleka, vaku: “I waye mhandzeni!” Hikwalaho, Pilatu i no mu nyikela lezvaku a dawa.

      A masochwa ma no famba na Jesu ka wutshamu gi nga vitaniwa ku Golgota, ma ya mu belela laha ka mhandze ma gumesa ma yi yimisa. Jesu i no khongela, aku: ‘Papayi, va tsetselele hakuva a va zvi tivi lezvi va zvi mahako’. A vanhu va no poyilela Jesu, vaku: ‘Loku u hi n’wana wa Nungungulu, chika laho ka mhandze leyo! Ti ponise’.

      A cigevenga cin’we ci nga belelwe kusuhani na Jesu, ci no mu byela lezvi: “Ndzi alakanye a cikhati leci u to nghena Mufun’weni wa wena.” Jesu i no ci tsumbisa lezvi: “U tava na mina Paradhiseni.” Ni gambo, ku nova ni munyama lomu tikweni gontlhe hi cipimo ca tihora tinharu. A vapizani vo kari va Jesu zvin’we na Mariya a mamani wakwe, va wa yimile kusuhani ni mhandze leyi a nga belelwe ka yona. Jesu i no byela Johani lezvaku a hlayisa Mariya, a mu hlayisisa ku khwatsi i mamani wakwe.

      Hi kugumesa, Jesu i no wula magezu lawa: “Zvi mbhelile!” I no gowota hloko, a hefemula hi khati go gumesa. Ka cikhati caleco, a misava yi no tsekatseka nguvhu. Le tempeleni, a kortina go bindza legi gi nga hambanisa a wutshamu go Basa ni go Basabasa, gi no handzuka hi laha cikari. A hosana yo kari ya masochwa yi te: ‘Hakunene loyi i wa hi N’wana wa Nungungulu’.

      “Hambu loku a zvitsumbiso zva Nungungulu zvi no talisa kuyini, zvi mahile ‘ina’ ha yena.” — 2 Va Le Korinte 1:20

      Zviwutiso: Hikuyini Pilatu a nga vhumela ku Jesu a dawa? Jesu i zvi kombisisile kuyini lezvaku i wa khatala nguvhu hi van’wani a ku hundza lezvi a nga khatalisa zvona hi yena n’winyi?

      Matewu 27:11-14, 22-31, 38-56; Marku 15:2-5, 12-18, 25, 29-33, 37-39; Luka 23:1-25, 32-49; Johani 18:28–19:30

  • Jesu a vhuxiwa
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Vavasati va hlamalako hi ku wona lezvaku lomu Jesu a nga lahlilwe kona a ku na nchumu

      CIGONDZO 91

      Jesu a vhuxiwa

      Loku Jesu a file, a wanuna wo ganya wa ku hi Josefa i no kombela Pilatu lezvaku a mu tsika a ya chisa cirumbi ca Jesu laha mhandzeni. Josefa i no phutsela cirumbi ca Jesu hi tinguwo ta tinene ta wukene, a ci chetela zvilo zvo nuhelisa, a ya ci lahla lomu ka cilahla ca ciswa. I no wumbuluta ribye go bindza a vhala hi gona laha nyangweni ya cilahla. A hosana ya vapristi yi no byela Pilatu, yiku: ‘Ha chava ku kuta a vapizani vo kari va Jesu va ta yiva cirumbi cakwe va gumesa vaku i vhukile’. Hikwalaho, Pilatu i no va byela lezvi: ‘Vhalani cilahla ci tiya mu tlhela mu veka gwardha’.

      Loku ku hundzile masiku manharu, a vavasati vo kari va noya laha cilahleni ni mixo. Va no ya kuma lezvaku a ribye gi nga vhalile nyangwa ya cilahla gi susilwe. Lomu ndzeni ka cilahla ku wa hi ni ngilozi niku yi no byela vavasati lavo, yiku: ‘Mu nga chavi. Jesu i vhuxilwe. Fambani mu ya byela vapizani vakwe va ya kumana naye le Galileya’.

      Mariya Magdhala i no hatlisa a ya lavetela Pedro na Johani. A va byela lezvi: ‘I kona a nga teka cirumbi ca Jesu’! Pedro na Johani va no tsutsuma va ya cilahleni. Loku va chikele, va no wona lezvaku lomu cilahleni ku wa nga hi na nchumu, va se tlhela mitini yabye.

      Loku Mariya a tlhelile, i no wona tingilozi timbiri lomu ndzeni ka cilahla a ti byela lezvi: ‘A ndzi zvi tivi ku va yi vekile kwihi a Hosi ya mina’. I no wona wanuna wo kari, a pimisa lezvaku hi wanuna loyi wa ku hlayisa jardhim, aku: ‘Bava, ndzi byele ku u mu vekile kwihi’. Kanilezvi, a cikhati leci a wanuna loye a ngaku: “Mariya!” i no tekela ku mu tiva ku hi Jesu. Mariya aku: “Mugondzisi”! A mu dhamarela. Jesu aku: ‘Famba u ya byela vamakabye va mina lezvaku u ndzi wonile’. Mariya i no tekela ku tsutsuma a ya ka vapizani vakwe a ya va byela ku i wonile Jesu.

      Ni gambo ga kona, a vapizani vambiri va Jesu va no suka hi Jerusalema vaya Emawusi. A wanuna wo kari i no longoloka navo, a va wutisa ku zvini va nga kari va bhula hi zvona. Va mu hlamula, vaku: ‘A wu zvi tivangi ku ka masiku manharu ma hundzileko, a vapristi va hombe va dayile Jesu? Zvezvi a vavasati vo kari vali Jesu wa hanya’! A wanuna loye i no va wutisa lezvi: ‘A mu kholwi lezvi zvi nga wuliwa hi vaphrofeti ke? A vaphrofeti va te Kristu i wa ta dawa a tlhela a vhuxiwa hi ka vafileko’. A wanuna loye i no simama ku va tlhamusela mitsalo. A cikhati leci va nga chikela le Emawusi, a vapizani va no kombela wanuna loye lezvaku a nghena navo. A cikhati leci a nga khongela kasi vaga pawa, va no tekela ku zvi pola a ku hi Jesu. Jesu a se nyamalala.

      A vapizani lava va vambiri va no hatlisa va ya Jerusalema lomu ndlwini leyi a vapostoli va nga tlhangene kona, va ya va byela lezvi zvi nga maheka. Laha va nga hi zvin’we kwalomu ndlwini, Jesu i no woneka ka vontlhe. A vapostoli a va tekelangi ku kholwa ku hi yena Jesu. Jesu i no va byela lezvi: ‘Cuwukani mandla ya mina. Hi lawa! Ringetelani mu mazwa. Ku tsalilwe ku Kristu i wa ta vhuka hi ka vafileko’.

      “Mina ndzi ndlela, ni lisine, ni wutomi. A ku na munhu a tako ka Papayi na a ngati hi laha ka mina.” — Johani 14:6

      Zviwutiso: Zvini zvi nga humelela a cikhati leci a vavasati va ngaya cilahleni ca Jesu? Zvini zvi nga maheka ndleleni ya kuya Emawusi?

      Matewu 27:57–28:10; Marku 15:42–16:8; Luka 23:50–24:43; Johani 19:38–20:23

  • Jesu a woneka kambe ka vapizani vakwe
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a bhulako ni vapizani vakwe na ku wociwa tinjhanjhi

      CIGONDZO 92

      Jesu a woneka kambe ka vapizani vakwe

      Andzhako ka loku ku hundzile cikhati co kari Jesu na a wonekile ka vapostoli vakwe, Pedro i no ya kukuta tinjhanjhi le Bimbini ga Galileya. Tomasi, na Jakobe, na Johani, ni vapizani van’wani va Jesu vonawu va no famba. Va no kukuta wusiku gontlhe kanilezvi a va kumangi nchumu.

      Ni mixo nguvhu, va no wona wanuna na a yimile le mbhirini ya bimbi. I no va angula na a hi kwale mbhirini, a va wutisa lezvi: ‘Mu phasile cokari ke’? Vaku: ‘Ahihi’! A wanuna loye aku: “Hoxelani likoka tlhelweni ga cinene ga ngalava”. Loku va hoxele, va no phasa tinjhanjhi to tala nguvhu laha ka kuza va tsandzeka ni ku li kokela ngalaveni. Johani i no tekela ku zvi tiva lezvaku a wanuna loye hi Jesu, aku: “Hi Hosi!” Pedro i no tekela ku tlula a nghena lomu matini, a hlambela a ya le handle. A vapizani lava van’wani, va no landza hi ngalava.

      Loku va chikele le handle, va no wona tinjhanjhi ni pawa na zvi wociwa laha ndzilweni. Jesu i no va vitana ni tinjhanjhi to kari lezvaku va ta engetela ka leti ti nga wociwa kasi vaga. A va byela lezvi: ‘Tanani hi ta fihlula’.

      Hi Pedro a yako ka Jesu le mbhirini ya bimbi a vapizani lava van’wani na va mu landza hi ngalava

      Loku va mbhetile ku fihlula, Jesu i no wutisa Pedro, aku: ‘Wa ndzi randza a ku hundza ku kukuta tinjhanjhi’? Pedro aku: ‘Ina Hosi. Wa zvi tiva a ku ndza ku randza.’ Jesu aku: ‘Gisa tiyivhu ta mina’. Jesu i no mu wutisa kambe, aku: ‘Pedro, wa ndzi randza ke’? Pedro aku: ‘Hosi, wa zvi tiva a ku ndza ku randza.’ Jesu aku: “Risa a tiyivhana ta mina.” Jesu i no mu wutisa hi khati ga wunharu. Pedro a karateka nguvhu, aku: ‘Hosi, wena wa zvi tiva zvontlhe. Wa zvi tiva a ku ndza ku randza’. Jesu aku: “Gisa a tiyivhana ta mina.” I no gumesa a mu byela lezvi: “Simama ku ndzi landzela.”

      “[Jesu] aku kabye: ‘Ndzi landzeleni, ndzi ta mu maha vakukuti va vanhu.’ Va no tekela ku tsika tikoka tabye va mu landzela.” — Matewu 4:19, 20

      Zviwutiso: Cihlamaliso muni leci Jesu a nga maha ka vapizani vakwe? Hi mawonela ya wena, hikuyini Jesu a nga wutisa Pedro makhati manharu, aku: “Wa ndzi randza ke?”

      Johani 21:1-19, 25; Mitiro 1:1-3

  • Jesu a tlhela tilweni
    Gondza ka matimu ya Bhibhiliya
    • Hi Jesu a tlakukako aya tilweni a vapostoli vakwe na va mu cuwukisela

      CIGONDZO 93

      Jesu a tlhela tilweni

      Jesu i no tlhangana ni vapizani vakwe le Galileya. I no va nyika cileletelo ca lisima nguvhu, aku: ‘Fambani mu ya maha vapizani matikweni wontlhe. Mu va gondzisa lezvi ndzi mu gondzisileko mu tlhela mu va bhabhatisa’. I no tlhela a va tsumbisa lezvi: ‘Ndzi tava na n’wina contlhe cikhati’.

      Ndzeni ka 40 wa masiku andzhako ka kuvhuxiwa kakwe, Jesu i no woneka ka vapizani vo tala le Galileya ni le Jerusalema. I no va gondzisa zvilo zva lisima a tlhela a maha zvihlamaliso zvo tala. I no tlhangana ni vapostoli vakwe hi khati go gumesa Citsungeni ca maOlivha. I no byela vapostoli vakwe, aku: ‘Mu nga suki lomu Jerusalema. Tshamani mu rindzela lezvi Papayi a tsumbisileko’.

      A vapostoli vakwe a va zvi zwisisangi ku i wa lava ku wula yini. Hikwalaho, va no mu wutisa lezvi: ‘U lava ku sangula ku fumela tiko ga Izrayeli zvezvi ke’? Jesu aku: ‘A ci se chikela cikhati leci Jehovha a ci yimisileko kasi ndziva Hosi. Na ku nga hi kale, mu ta amukela ntamu wa moya wo basa, niku mu tava vakustumunyu va mina. Fambani mu chumayela lomu Jerusalema, Judhiya, Samariya ni ka matshamu man’wani ya le kule’.

      Hi kulandzela, Jesu i no tlakuka a tlhela tilweni niku a refu gi no mu vhalela a nga ha woneki. A vapizani vakwe va no simama ku cuwuka le hehla, kanilezvi i wa fambile.

      A vapizani va no suka Citsungeni ca maOlivha vaya Jerusalema. Va wa tlhangana hi kukhandzakanya lomu ndlwini ya le hehla va khongela, na va rindzela ku Jesu a va nyika zvileletelo zvin’wani.

      “A mahungu lawa ya manene ya Mufumo ma ta chumayelwa misaveni yontlhe kasi mava wukustumunyu ka matiko wontlhe, hi kona ku to chikela a kugumesa.” — Matewu 24:14

      Zviwutiso: Cileletelo muni leci Jesu a nga nyika a vapizani vakwe? Zvini zvi nga maheka le Citsungeni ca maOlivha?

      Matewu 28:16-20; Luka 24:49-53; Johani 20:30, 31; Mitiro 1:2-14; 1 Va Le Korinte 15:3-6

Mabhuku ya ciTshwa (2000-2025)
Huma
Nghena
  • ciTshwa
  • Rumela
  • Ti hlawulele
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nayo wa matirisela
  • Nayo wa cihundla
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Nghena
Rumela