1-3. Hi wahi manghenela ya Jesu Jerusalema, niku hikuyini a vo kari xikari ka xidlemo xa vahlaleli zi kotekako ku ngha va hlamala?

LOMU Jerusalema ku na ni yima-yima. Kuta munhu wa hombe! Le handle ka doropa, a vanhu va tsombene va fola ndleleni. Va xuva nguvu a ku hoyozela a wanuna loye, hakuva a vo kari ve ngalo hi yena xiga-tshomba ya Hosi Davida ni Mufumeli wa Israeli loyi a nga ni fanelo. A ntsengo wo kari wa vanhu wu neha micinzu kasi ku mu tlakusela kota ndlela ya ku mu losa; vanwani va andlala tinguwo ni maravi ya tisinya laha ndleleni kasi ku mu hehukisela a pfhuka. (Mateu 21:7, 8; Johani 12:12, 13) A vo tala kuzilava va lava ku tiva lezi a to nghenisa zona doropeni.

² A vanwani kuzilava va rinzela xikombiso xa wudzunzo ga hombe nguvu. Vona hakunene va tiva vanhu va lisima lava va nghenileko hi ndlela leyo. Hi xikombiso, Absalome n’wana Davida i ti yimisile ha yece kota hosi; i wa hi ni 50 wa vavanuna va nga tsutsuma mahlweni ka kareta yakwe. (2 Samueli 15:1, 10) A mufumeli wa Roma Júlio César i kombisile hambu zo hunza lezo; khati go kari i rangele xidlemo xi nga fambafamba xi kombisa wunhenha gakwe na xi kongoma tempeleni ya Roma, na a heleketiwa hi 40 wa tindlovu ti nga rwele tikandiya! Kanilezi, ka xikhati lexi, a vanhu va le Jerusalema va rinzela munhu wa hombe nguvu. Na ku nga khataliseki lezaku a vanhu va wa zi tiva kutani ahihi, loyi hi Messia, a munhu wa hombe nguvu ku hunza vontlhe loyi a hanyileko. Hambulezo, a xikhati lexi a Hosi leyi ya ha tako yi chikelako, a vanwani va nga ha hlamala.

³ A va woni kareta, hambu vatsutsumi, ge hambu mahaxi — ne ni tindlovu. A kuhambana ni lezo, Jesu i khilela xifuyo xo rwala minzhwalo, a mbongola.a A mukhileli loyi kutani a mbongola leyi a yi khilelako a va na tinguwo ta ntsengo wa hombe. Wutshanwini ga xitshamu xo dura, ku na ni tinguwo leti a valanzeli va Jesu va laha kusuhani va nga ti veka hlaneni wa xifuyo. Hikuyini Jesu a hlawulako ku nghena Jerusalema hi ndlela leyo ya wulahasi, kuveni a vanwani vanhu va wufumeli gi tsongwani ka yena va sinzisile ku nghena hi wudzunzo ni ndhuma ya hombe nguvu?

4. Zini lezi a Biblia gi zi wulileko na ka ha hi mahlweni xungetano hi manghenela ya Hosi ya wuMessia Jerusalema?

⁴ Jesu o tatisa a xiprofeto lexi: “Tsaka nguvu . . . Bana mikulungwani, wena nhanyana wa le Jerusalema. Languta, a hosi ya wena yata ka wena. I lulamile, i na ni kuhlula; ngwa ku ti koramisa, i khilele a mbongola, a role ga pswele ga mbongola.” (Zakaria 9:9) A xiprofeto lexi xi kombile lezaku a siku go kari, Messia, Loyi a Totilweko wa Nungungulu, i wa ta ti kombisa ka vanhu va Jerusalema kota Hosi yi yimisilweko hi Nungungulu. Hi kuengetela, a makombisela ya wuhosi gakwe, a ku patsa ni kuhlawula kakwe a mbongola, zi wa ta kombisa a tshamela gi nene nguvu ga mbilu yakwe — a kutikoramisa.

5. Hikuyini a kutikoramisa ka Jesu ku khumba mbilu loku hi ku alakanyela, niku hikuyini zi hi za lisima ka hina lezaku hi gonza ku pimanyisa Jesu mhakeni leyi?

⁵ A kutikoramisa ka Jesu i ginwe ga matshamela ma tsakisako nguvu, legi gi khumbako mbilu loku hi alakanyela ha gona. Kota lezi hi zi kambisisileko ka xipimo xi hunzileko, Jesu hi yena yece a nga “ndlela, ni zinene, ni wutomi.” (Johani 14:6) Zi la su dlunya lezaku ku hava ni munwe xikari ka vanhu va tibiliyoni va hanyileko misaveni leyi loyi a ecanako ni N’wana wa Nungungulu hi lisima. Hambulezo, Jesu cima a nga kombangi matshanza, kutikulisa, kutani ku ti maha wa lisima lezi zi hluphako a vanhu va nga mbhelelangiko va tsanza-vahlayi. Kasi kuva valanzeli va Kristu, hi fanele ku lwisana ni kubyekelela ka matshanza. (Jakobe 4:6) Alakanya, Jehova wa venga a kutikulisa. Hikwalaho, za lisima lezaku hi gonza ku pimanyisa a kutikoramisa ka Jesu.

Matimu Ya Kale Ya Ku Kombisa Kutikoramisa

6. Xini a kutikoramisa, niku xana Jehova i zi tivisile kuyini lezaku Messia i wa tava wa kutikoramisa?

⁶ A kutikoramisa zi wula kutitsongahata ka maalakanyo, kuvumaleka ka kutikulisa kutani matshanza. I tshamela gi sangulelako mbilwini niku gi kombisiwa kuwulawuleni, mahanyeleni ya munhu, ni lezi yena a khomisako zona vanwani. Xana Jehova i zi tivisile kuyini lezaku Messia i wa tava wa kutikoramisa? Yena i wa zi tiva lezaku a N’wana wakwe i wa kombisa a tshamela gakwe ga kutikoramisa hi kumbhelela. (Johani 10:15) Yena kambe i wa wonile N’wana na a kombisa a kutikoramisa. Hi ndlela muni?

7-9. (a) Xana Mikaeli i kombisisile kuyini kutikoramisa kukanetaneni kakwe na Satani? (b) Xana a maKristu ma nga mu pimanyisisa kuyini Mikaeli kukombiseni ka kutikoramisa?

⁷ A bhuku ga Juda gi komba a xikombiso xo tsakisa: “Mikaeli, a ngelosi ya hombe, laha a nga kanetana na Satani hi xirumbi xa Mosi, i lo chava ku mu lamula hi nzhukano, kanilezi i te ngalo: A Hosi a yi ku kawuke.” (Juda 9) Mikaeli i vito gi tiriselwako ka Jesu — mahlweni ni nzhako ka kuhanya kakwe laha misaveni — ​ntirweni wakwe kota ngelosi ya hombe, kutani murangeli wa butho ga tingelosi ta Jehova ta le tilweni.b (1 Va Le Tesalonika 4:16) Hambulezo, wona lezi Mikaeli a khomisileko zona a kukanetana loku na Satani.

⁸ A tlhatlhambuto wa Juda a wu hi byeli lezi Satani a nga lava ku zi maha hi xirumbi xa Mosi, kanilezi hi nga tiyiseka lezaku Diyabu i wa hi ni khungo ga ku xi tirisela za hava. Kuzilava i wa lava ku vuvumisa a kutiriswa ko biha ka xirumbi xa wanuna loyi wo tsumbeka wukhongelini ga mawunwa. A xikhati lexi Mikaeli a nga ala a mano yo biha ya Satani, yena kambe i lo kombisa a kutikhoma ka hombe. Satani hakunene i wa fanele ku kawukiwa, kanilezi Mikaeli, loyi a ka xikhati lexo a nga kanetana na Satani i wa nga seva ni “kulamula kontlhe” loku a hendleletilweko, yena i wonile lezaku a kulamula loko ku wa fanele kuta hi ka Jehova Nungungulu ntsena. (Johani 5:22) Kota ngelosi ya hombe, Mikaeli i wa hi ni wufumeli ga hombe. Hambulezo, hi kutikoramisa yena i zi tsikele Jehova a wutshanwini ga ku zama ku wutla a wufumeli go engeteleka. Ahandle ka kutikoramisa, yena kambe i kombisile ku tiva a xiyimo xakwe, ku nga ku tiva a kutsanzeka kakwe.

⁹ Juda i pimiselwe a ku tsala xungetano hi ximaho lexi hi xigelo xo kari. Lexi xi nga tsakisiko, a maKristu yo kari masikwini ya Juda ma wa nga ti koramisi. Ma wa ti tlakusa ma ‘rukatela zontlhe lezi ma nga zi tiviko.’ (Juda 10) A hi kuolova ka zona lezaku hina vanhu va nga mbhelelangiko hi tsika matshanza ma hi fumela! Loku hi nga zwisisi zo kari lezi zi mahiwako lomu bandleni ga wuKristu — kuzilava zi patsako xiboho xi mahilweko hi hubye ya madota — ​xana hi hlamulisa kuyini? Loku hi wa ti nghenisa ka maalakanyo yo biha, mawulawulela ya kusolasola na hi nga tivi a zigelo za ziboho lezo, xana a ho kombisa a kutikulisa? Matshanwini ya lezo a hi pimanyiseni Mikaeli, kutani Jesu, hi nga lamuli timhaka leti Nungungulu a nga hi nyikangiko ntamu hehla ka tona.

10, 11. (a) Xini xi hlamalisako xungetano hi kuziranza ka N’wana wa Nungungulu kuvumeleni ka xiavelo xa kuta misaveni? (b) Xana hi nga pimanyisisa kuyini a kutikoramisa ka Jesu?

¹⁰ A N’wana wa Nungungulu kambe i kombisile kutikoramisa hi ku vumela a xiavelo xa kuta misaveni. Alakanya hi lezi a nga zi siya. I wa hi ngelosi ya hombe. Yena kambe i wa hi “Gezu” — Muwulawuli wa Jehova wutsumbu. (Johani 1:1-3) I hanyile tilweni, ‘ndlwini ya Jehova ya wubaswa ni kungangamela.’ (Isaya 63:15) Hambulezo, a N’wana “i lo ti maha wa nyalidede, a teka xiyimo xa wunanza, ava loyi a fananako ni vanhu.” (Va Le Filipi 2:7) Ehleketa hi lezi zi nga patseka ka xiavelo lexi xa laha misaveni! A wutomi gakwe gi lo ruriswa giya khwirini ga nhwana wa muJuda, kasi a kula hi ntlhanu wa tihweti ni mune lezaku ava xinwanana. I lo belekwa kota nwanana a nga hiko na wuvikeli mutini wa muvatli wa xisiwana zonake a kula ava nwanana wo deda, mufanyana, ni kuva jaha. Hambulezi a nga hi munhu wo mbhelela, nzeni ka wujaha gakwe i lo simama ku ti veka hasi ka vapswali wakwe va nga mbhelelangiko. (Luka 2:40, 51, 52) Kutikoramisa ka kuyini ko kota loko!

¹¹ Xana hi nga pimanyisa a kutikoramisa ka Jesu hi ku vumela a ziavelo za ntiro hi kuziranza lezi a zikhati zinwani zi wonekako ku khwatsi za wulahasi? Hi xikombiso, a xiavelo xa hina xa ku xumayela mahungu yo saseka ya Mufumo wa Nungungulu xi nga ha woneka ku khwatsi xa wulahasi a xikhati lexi a vanhu va hlamulako hi kungakhatali, hi ku hi tseketsela, kutani hi ku hi xanisa. (Mateu 28:19, 20) Hambulezo, loku hi timisela ntirweni lowu hi nga vuna a ku hanyisa vanhu. Hi lisine, hi ta gonza nguvu xungetano hi kutikoramisa hi tlhela hi lanzela a nkonzo wa Hosi ya hina, Jesu Kristu.

A Kutikoramisa Ka Jesu Kota Munhu Wa Nyama

12-14. (a) Xana Jesu i kombisile kuyini a kutikoramisa a xikhati lexi a vanhu va nga mu dumisa? (b) Xana Jesu i tirisanisile kuyini ni vanwani hi kutikoramisa? (c) Zini zi kombako lezaku a kutikoramisa ka Jesu ku wa nga hi ko xengetela kutani ka wumunhu gi nene ntsena?

¹² Kusukela kusanguleni kala magumo, a wutireli ga Jesu ga laha misaveni gi tivilwe hi kutikoramisa. Yena i ku kombisile hi ndlela leyi a nga yisa ha yona wudzunzo ni wukulu ka Dadani wakwe. A vanhu ka xikhati lexo va dzunzile Jesu hi kota ya wutlhari ni magezu yakwe, a ntamu wa zirewukiso zakwe, hambu ni wunene ga matshamela yakwe. Hi kuphindaphinda, Jesu i lo potsa a wudzunzo lego zonake a gi yisa ka Jehova. — Marku 10:17, 18; Johani 7:15, 16.

¹³ Jesu i kombisile kutikoramisa hi ndlela leyi a khomileko vanhu ha yona. Hakunene, i lo zi veka kubaseni lezaku yena i tile misaveni, ku nga hi ku ta tirelwa, kanilezi a ku ta tirela vanwani. (Mateu 20:28) I kombisile a kutikoramisa kutirisaneni kakwe ni vanhu hi ndlela ya kurula ni ya kuringanisela. A xikhati lexi a valanzeli vakwe va nga mu khunguvanyisa, a nga va bhongelangi; yena i simamile ku hlota tindlela ta ku khumba timbilu tabye. (Mateu 26:39-41) A xikhati lexi a zidlemo zi nga mu kamanyeta a ku languta wutshamu ga ku rula, ku humula, na a hi yece, a nga va hlongolangi; i lo simama ku ti karata, a va gonzisa “timhaka to tala.” (Marku 6:30-34) A xikhati lexi a wasati wo kari a nga hiko muIsraeli a simamileko ku mu khongotela lezaku a chuma a nhanyana wakwe, a kusanguleni i kombile a ku i wa nga ti yimiselangi ku maha lezo. Ahemba-lokoke, a nga alangi hi kuzangara; i lo vumela xikombelo xa wasati hi kota ya kukholwa kakwe ko hlamalisa, kota lezi hi to zi kambisisa ka Xipimo 14. — Mateu 15:22-28.

¹⁴ Hi tindlela ta tsanza-vahlayi, Jesu i tatisile magezu yakwe xungetano hi yena nwinyi: “Nzi rulile, nzi hi ni mbilu yi koramileko.” (Mateu 11:29) A kutikoramisa kakwe ku wa nga hi ko xengetela, ko kombisiwa hi ndlela ya ku tatisa nayo kutani hi ku lava ku lanzela milayo ya wumunhu gi nene. Ku wata hi lomu mbilwini. Makunu, a zi hlamalisi lezi Jesu a nga khanzakanya nguvu a ku gonzisa valanzeli vakwe lezaku va ti koramisa!

I Gonzisa Valanzeli Vakwe Lezaku Va Ti Koramisa

15, 16. Kuhambana muni loku Jesu a ku kombileko xungetano hi mawonela ya tihosi ta vamatiko ni mawonela lawa a valanzeli vakwe va nga fanele ku ma hlakulela?

¹⁵ A vapostoli va Jesu va wa nonoka ku hlakulela a kutikoramisa. Jesu i wa susumeteka a ku zama ku va gonzisa hi kuphindaphinda. Hi xikombiso, ka khati go kari Jakobe na Johani hi ku tirisa nyine wabye va kombele Jesu lezaku a va tsumbisa a zikhundla zo tlakuka Mufunweni wa Nungungulu. Hi kutikoramisa, Jesu i lo hlamula aku: “A nzi na ntamu ku mu tshamisa reveni ga mina ga xinene ni ga xibhabha; zi lumba lava ku longiselelweko vona hi Dadani.” A vapostoli lava vanwani va khume va lo “zangarela” Jakobe na Johani. (Mateu 20:20-24) Xana Jesu i yi khomisile kuyini a mhaka leyi?

¹⁶ Hi ndlela yi nene i lo kawuka vontlhe, aku: “Nwina ma zi tiva lezaku a tihosi ta vamatiko ta va fumela, ni vahombe vabye va maha hi ntamu hehla ka vona. Zi nga tava nghaho xikari ka nwina; kanilezi loyi a ranzako ku maha wahombe xikari ka nwina ngha a maha nanza ga nwina. Ni loyi a ranzako ku maha wo ranga xikari ka nwina a ave khumbi ya nwina.” (Mateu 20:25-27) A vapostoli kuzilava va wa zi wonile lezi “a tihosi ta vamatiko” ti ti kukumukisisako zona, lezi ti navelisako zona, ni lezi a vanhu lavo va nga hi ni makangwa ha zona. Jesu i kombile lezaku a valanzeli vakwe va fanele ku hambana ni vanhu lavo va fumelako hi ku tirisa ntamu ni tihanyi. Va wa fanele ku ti koramisa. Xana a vapostoli va wu kumile a mongo wa mhaka?

17-19. (a) Ka wusiku ga mahlweni ka kufa kakwe, hi ka ndlela muni yi nga rivalekiko leyi Jesu a gonzisileko ha yona a vapostoli vakwe a xigonzo xa kutikoramisa? (b) Hi xihi a xigonzo xa kutikoramisa xa ntamu nguvu ka zontlhe lexi Jesu a xi gonzisileko kota munhu wa nyama?

¹⁷ Zi wa nga va hehukeli. Legi gi wa nga hi khati go sangula ge hambu go gumesa legi Jesu a nga gonzisa a xigonzo lexo. Hi mahlweni, ka xikhati lexi va nga kanetisanile xungetano hi ku himani a nga hi wahombe kabye, yena i wa yimisile nwanana tsongwani xikari kabye a tlhela a va byela a kuva va fanana ni vanana, lava va talako ku ngha va nga hi na matshanza, makangwa, ni kunavela kuva ni zikhundla lezi zi tolovelekileko nguvu xikari ka vanhu va hombe. (Mateu 18:1-4) Hambulezo, ka wusiku ga mahlweni ka kufa kakwe, yena i wonile lezaku a vapostoli vakwe va wa ha lwisana ni matshanza. Zonake i lo va gonzisa a xigonzo xa lisima, xi nga rivalekiko. I lo ti boha hi tawula a tlhela a maha mitiro ya wulahasi nguvu, leyi a zitiri za xikhati lexo zi nga tolovela ku yi mahela vapfhumba va laha mutini. Jesu i lo hlambisa mikonzo a munwe ni munwani wa vapostoli vakwe — a ku patsa na Judasi, loyi a nga lava ku mu tokometa! — Johani 13:1-11.

¹⁸ Jesu i va vunile lezaku va zwisisa a mhaka ya kutikoramisa a xikhati lexi a nga va byela lezi: “Nzi mu nyikile xikombiso.” (Johani 13:15) Xana a xigonzo lexi hi kugumesa xi khumbile a timbilu tabye? Wona lezi zi lanzelako, anzhako ka wusiku lego, vona va vile ni kukanetisana kunwani ka lezaku hi mani a nga hi wahombe xikari kabye! (Luka 22:24-27, NM) Hambulezo, Jesu i simamile kuva ni lihlaza-mbilu ka vona a tlhela a va gonzisa hi kutikoramisa. Zonake i lo simama ku va nyika xigonzo xa ntamu ka zontlhe: ‘I lo ti koramisa, a ingisa kala kufeni, ina, ni kufa ka mhanze ya xanisa.’ (Va Le Filipi 2:8, NM) Jesu hi kuziranza i ti nyikele ka kufa ka tingana, a koniwa na a nga hi na nanzu kota xigevenga ni murukateli. Hikwalaho a N’wana wa Nungungulu i ti kombile a hi wo hlawuleka, hakuva xikari ka zivangwa zontlhe za Jehova a kutikoramisa ko mbhelela ni ka hombe nguvu ku kumilwe ka yena yece.

¹⁹ Kuzilava kuve lezi — a xigonzo xo gumesa lexi Jesu a xi nyikileko kota munhu wa nyama xungetano hi kutikoramisa — ​zi nga khanyisa nguvu a mhaka leyi timbilwini ta vapostoli vakwe vo tsumbeka. A Biblia gi hi byela lezaku a vavanuna lava va tirile hi kutikoramisa kuringana malembe, hambu hi makume ya malembe anzhako ka lezo. Ku nga wuliwa yini ha hina?

U Ta Lanzela A Xikombiso Xi Nyikilweko Hi Jesu?

20. Xana hi nga zi tivisa kuyini lezaku ha ti koramisa kutani ahihi?

²⁰ Paule i khongotela a munwe ni munwani wa hina: “Ngha mu hi ni kupima loku a nga hi nako Kristu Jesu.” (Va Le Filipi 2:5) A ku fana na Jesu, hi fanele ku ti koramisa. Hi nga zi tivisa kuyini lezaku a kutikoramisa ku lomu mbilwini ya hina ke? Alakanyela lezi, Paule i hi alakanyisa lezaku hi fanele ku “nga mahi nchumu hi mubango ni kutikukumukisa, kanilezi ngha munwe ni munwani a ti koramisa a wula munwani aku i chukwana ku hunza yena.” (Va Le Filipi 2:3) Makunu, a mhaka-tshinya yi khegela ka lezi hi wonisako zona vanwani mahlweni ka hina. Hi fanele ku va wona kota vahombe ka hina, kota va lisima nguvu a ku hunza hina. Xana u ta tirisa a wusungukati lego?

21, 22. (a) Hikuyini a vawoneleli va maKristu va hi ni xilaveko xa kutikoramisa? (b) Xana hi nga kombisa kuyini lezaku hi ti bohile hi kutikoramisa?

²¹ Malembe yo tala anzhako ka kufa ka Jesu, mupostoli Pedro i wa simama ku alakanya a lisima la kutikoramisa. Pedro i gonzisile a vawoneleli va maKristu lezaku va maha mitiro yabye hi kutikoramisa, va nga tshuki va ti maha tihosi hehla ka tiyivu ta Jehova. (1 Pedro 5:2, 3) A wutihlamuleli a hi xigelo xa kutikukumukisa. A kuhambana ni lezo, a wutihlamuleli gi engetela a xilaveko xa kutikoramisa ka lisine. (Luka 12:48) Hi lisine, a tshamela legi ga lisima ku nga hi ntsena ka madota kanilezi ni ka maKristu wontlhe.

²² Handle ko kanakana Pedro a nga zangi a rivala wusiku legi Jesu a nga hlambisa mikonzo yakwe — na ku nga khataliseki a kuala ka Pedro! (Johani 13:6-10) Pedro i lo tsalela maKristu aku: “Ti boheni hi kutikoramisa, mu tirelana.” (1 Pedro 5:5) A gezu “ti boheni” gi komba a ntiro wa nanza legi gi nga wa phamba nguwo ya ku vikela chaka lezaku gi maha mitiro ya laha kaya. A magezu lawa ma nga hi alakanyisa khwatsi laha Jesu a nga ti boha a tawula na a nga se khizama lezaku a maha ntiro wakwe wa ku hlambisa mikonzo. Loku hi lanzela Jesu, hi xihi a xiavelo xi nyikwako hi Nungungulu lexi kuzilava hi nga wa ta xi alakanyela kuva xa wulahasi nguvu ka hina? A kutikoramisa ka mbilu ya hina ku fanele ku woneka ka vontlhe, a ku fana ni loku hi ti bohile hi kona.

23, 24. (a) Hikuyini hi faneleko ku ala a kubyekelela kwihi ni kwihi ka kutikulisa? (b) Xana a xipimo xi lanzelako xi ta lulamisa a mhaka yihi xungetano ni kutikoramisa?

²³ A kutikulisa ku fana ni venene. A mihanzu ya kona ya zi kota kuva leyi yi hahlulako. I tshamela legi gi zi kotako ku maha munhu wa zinyikiwo zo tala a nga ha sizi ka Nungungulu. Hi ginwani tlhelo, a kutikoramisa ka zi kota ku maha lezaku a munhu wa nyalidede nguvu a tiriswa nguvu hi Jehova. Loku hi hlakulela a tshamela legi ga lisima siku ni siku hi ku ti karatela a ku famba hi kutikoramisa mikonzweni ya Kristu, a bhinzu ga kona ga tsakisa nguvu a ku gi alakanyela. Pedro i tsalile aku: “Hikwalaho ti koramiseni lahasi ka canja ga ntamu wa Nungungulu, kasi yena wa fela ku mu kulisa hi xikhati xi faneleko.” (1 Pedro 5:6) Jehova hakunene i kulisile Jesu hi kota ya lezi a nga ti koramisa hi kumbhelela. Hi kufanana, Nungungulu wa hina i ta tsakela a ku ku chachazela hi kota ya kutikoramisa ka wena.

²⁴ Mbuyangwana, a vo kari va alakanya lezaku a kutikoramisa xikombiso xa gome. A xikombiso xa Jesu xa hi vuna lezaku hi wona lezi a mhaka leyo yi nga mawunwa ha zona, hakuva a vanhu va kutikoramisa nguvu va wa hi va kutiya nguvu hlana kambe. Lezo zi tava mhaka ya xipimo xi lanzelako.

1-3. Hi yihi mhango yi telako Jesu, niku yena i mahisa kuyini?

A XIDLEMO xa vanhu va tihanyi xi hlota Jesu. Xi na ni tisupado ni zigomba niku ku na ni masochwa xikari ka xona, a vavanuna lavo va wumba a xidlemo xa hombe. A ku khwatsi va rangelwa hi khungo ginwe go biha, vona va famba maruweni ya munyama ya Jerusalema va tlhatuka a Nkova wa Kidroni vaya Xitsungeni xa maOliva. Ku wa hi ni nweti, kanilezi va welele minwenge ni zihlahle. Xana va woningela a ndlela yabye hi kota ya marefu ma sirelako a nweti? Kutani va alakanya lezaku loyi va mu hlotako a tava a fihlele lomu minzhutini? A xa lisine hi lezaku wihi ni wihi loyi a nga alakanya ku ngalo Jesu i ta chava a nga mu tivi khwatsi wanuna loye.

² Jesu wa yi tiva a mhango leyi yi tshinelako. Hambulezo, i yima a rinzela. A xidlemo lexi xa vanhu va tihanyi xa tshinela, na xi rangelwa hi Judasi, a nga hi munghana wo tsumbeka. Judasi handle ka tingana i tokometa Jesu, a tivekisa kale ka hosi yakwe hi ku mu losa ni ku mu pswopswa hi kuxengetela. Kanilezi, Jesu a nga karateki. Zonake wa ti kombekisa mahlweni ka xidlemo. I lo wutisa aku: “Mu lava mani ke?” Vona va hlamula vaku: “Ha lava Jesu wa le Nazareta.”

³ A vanhu vo tala va wa ta chava nguvu mahlweni ka xidlemo lexo xa vanhu va tihanyi va hlomileko. Kuzilava hi zona lezi a xidlemo lexo xi nga zi alakanya hi wanuna loyi a nga mahlweni kabye. Kanilezi Jesu a nga rurumeli hi kuchava, a nga tsutsumi, a nga hembi. Wutshanwini ga lezo, yena i ngalo: “Hi mina loyi.” A matshamela yakwe nja kurula nguvu, nja wunhenha, laha ka kuza a vavanuna va tala hi kuhlamala. Va hlehla hi lenzhako, va su gangatsala lahasi misaveni! — Johani 18:1-6; Mateu 26:45-50; Marku 14:41-46.

4-6. (a) A N’wana wa Nungungulu i zwananiswa ni yini, niku hikuyini? (b) Hi tihi tindlela tinharu leti Jesu a kombisileko ka tona a kutiya-hlana?

⁴ Xana Jesu i wa ta yimisanisa kuyini ni mhango leyo ya hombe nguvu hi kurula ni kutikhoma? Hi gezu ginwe, a hlamulo wa kona kutiya-hlana. Matshamela ma tsongwani ma hlamaliwako nguvu kutani lawa ma lavekako ka murangeli wo kari, niku a ku na munhu a tshukileko a fanana hambu ku hunza Jesu mhakeni leyi. Ka xipimo lexi xi hunzileko, hi gonzile hi kutikoramisa ni kurula ka Jesu. Hi kufaneleko, yena i wa vitanwa a ku i “Yivana.” (Johani 1:29) Hambulezo, a kutiya-hlana ka Jesu ku nyika a xigelo xa mavitanelwa yakwe yo hambana nguvu ni manwani. A Biblia gi wulawula hi N’wana wa Nungungulu giku: “Wona a Nghala ya lixaka la ka Juda.” — Kuvululelwa 5:5.

⁵ A nghala a zikhati zo tala yi zwananiswa ni kutiya-hlana. Xana u tshama u cuwukana ni nghala ya hombe ya matsune nghohe ni nghohe? Loku zi hi tano, za koteka nguvu a kuva u ponile a xivanza lexo, kuzilava hi kota ya libhiyo leli li xi valeleko lomu jaradi. Hambulezo, a tshango lego gi nga ha chavisa. A xikhati lexi u cuwukako nghoheni ya xivangwa lexi xa hombe ni xa ntamu xonawu xi ku cuwuka khwatsi, za karata a ku alakanyela a nghala na yi tshuka yi tsutsuma hi ku chava nchumu. A Biblia gi wulawula hi “nghala yi nga ni ntamu ku hunza zihari zontlhe; leyi yi nga chaviko nchumu.” (Mavingu 30:30) Loko kutiya-hlana ka Kristu.

⁶ A hi kambisiseni lezi Jesu a kombisisako zona a kutiya-hlana ko fana ni nghala ka tindlela tinharu: kuyimeleni ka zinene, kuseketeleni ka kulamula, ni kuyimisaneni ni kukanetwa. Hi ta wona kambe lezaku hina hontlhe — kani hi ngava hi hi ni wunhenha ga mabeleko kutani ahihi — ​ha zi kota ku pimanyisa Jesu kukombiseni ka kutiya-hlana.

Yena I Yimele Zinene Hi Kutiya-hlana

7-9. (a) Xini xi nga maheka a xikhati lexi Jesu a nga hi ka 12 wa malembe, niku xini xi ku chavisako ka mhaka leyo? (b) Xana Jesu i kombisile kuyini a kutiya-hlana a xikhati lexi a nga hi ni vagonzisi tempeleni?

⁷ Ka tiko legi gi fumelwako hi Satani, a “raru wa mawunwa,” zi lava a kutiya-hlana kasi ku yimela zinene. (Johani 8:44; 14:30) Jesu a nga rinzelangi lezaku kala a kula na a nga se kombisa kuyimela zinene. A xikhati lexi a nga hi ni 12 wa malembe, Jesu i lo lahlekelana ni vapswali vakwe anzhako ka mubuzo wa Pasika le Jerusalema. Hi masiku manharu, Maria na Josefa va lavetele Jesu hi kukarateka. Hi kugumesa va lo mu kuma lomu tempeleni. Niku xana zini a nga kari a maha kwalomo? I wa “tshamile xikari ka vagonzisi, a vazwa ni ku va wutisa ziwutiso.” (Luka 2:41-50) Alakanyela a matshamela ya bhulo lego.

⁸ A vatsali va matimu va wula lezaku a varangeli vo kari va wukhongeli va zikhundla zo tlakuka hi tolovelo va wa tshama le tempeleni anzhako ka mibuzo va gonzisa ka ginwe ga mavaranda yo anama. A vanhu va wa tshama mikonzweni yabye va ingisela ni ku wutisa ziwutiso. A vagonzisi lavo va wa hi vanhu va gonzileko. Va wa hi ni wutivi go eta hi Nayo wa Mosi ni hi milayo yi nga gumelwiko ni yo tsalangana yi mahilweko hi vanhu ni mikhuwo leyi yi nga engetelwa hi kufamba ka malembe. U wa ta ti zwisa kuyini a ku tshama xikari kabye? U wa ta chava? Lezo zi wa tava za ntumbuluko. Niku na u ti zwisile kuyini loku u wa hi ka 12 wa malembe? A vanhu vaswa vo tala va chava. (Jeremia 1:6) A vo kari va zama hi tindlela tontlhe lezaku va potsa a ku woniwa hi vagonzisi vabye xikoleni; a vanhu vaswa lavo va chava ku vitaniwa lezaku va maha xo kari, va chava ku tivekiswa, va chava ku wisiwa tingana kutani ku tseketselwa.

⁹ Kanilezi, kwalaho hi kuma Jesu, na a tshamile xikari ka vavanuna lavo va gonzileko, na a va wutisa ziwutiso zo eta na a nga chavi. Niku i zile a maha za kuhunza lezo. A tlhatlhambuto wu hi byela lezi: “Vontlhe lava va nga muzwa va lo hlamala hi kutlhariha kakwe ni mihlamulo yakwe.” (Luka 2:47) A Biblia a gi hi byeli lezi yena a nga zi wula xikhatini lexo, kanilezi ha zi kota ku tiyiseka lezaku a nga phindaphindangi a mawunwa lawa ma nga tsakelwa nguvu xikari ka vagonzisi lavo va wukhongeli. (1 Pedro 2:22) Ahihi, yena i lo yimela zinene za Mhaka ya Nungungulu, niku a vaingiseli vakwe va lo hlamaliswa hi ndlela leyi a mufana loye wa 12 wa malembe a nga wulawula ha yona hi wutlhari ni kutiya-hlana.

10. Xana a vanhu vaswa va nga maKristu inyamutlha va pimanyisisa kuyini a kutiya-hlana ka Jesu?

¹⁰ Inyamutlha, a vanhu vaswa va tsanza-vahlayi va nga maKristu va lanzela a nkonzo wa Jesu. Hi lisine, vona a va mbhelelangi, a ku fana ni jaha Jesu. Hambulezo, a ku fana na yena vona a va rinzeli kala va kula kasi ku yimela a zinene. Le xikoleni kutani lomu zipanzeni lezi va hanyako ka zona, vona va wutisa a vanhu a ziwutiso hi wukheta, va va ingisela, va tlhela va hlengela navo zinene hi xichawo. (1 Pedro 3:15) Kota ntlawa, a vanhu vaswa lavo va vuna zigonzani-kulobye, a vagonzisi, ni vaakelani lezaku va maha valanzeli va Kristu. A hi kutsaka loku Jehova a ku kumako hi kota ya kutiya-hlana kabye! A Mhaka yakwe yi fananisa a vanhu vaswa lavo ni nzhokati — hi lezi va tsakisako, va xalalisako, ni lezi va nga vanyingi. — Tisimu 110:3.

11, 12. Kota wanuna, xana Jesu i kombisile kuyini a kutiya-hlana kuyimeleni ka zinene?

¹¹ Kota wanuna Jesu i kombisile kutiya-hlana hi kuphindaphinda kuyimeleni ka zinene. Hakunene, a wutireli gakwe gi sangulile hi xihingakanyiso lexi a vo tala va nga wa ta xi wona na xi chavisa. Na a nga hi ngelosi ya hombe, kanilezi kota munhu wa nyalidede wa nyama ni nkhata, Jesu i wa fanele ku yimisana na Satani, a nala wa ntamu wa hombe nguvu ni wo leva ka vontlhe valala va Jehova. Jesu i lo ala Satani zonake a kaneta a kutirisa kakwe hi ndlela ya hava a magezu ya Mitsalo yi pimisilweko. Jesu i lo hambana na Satani hi ku mu laya hi kutiyileko aku: “Suka Satani.” — Mateu 4:2-11.

¹² Hikwalaho Jesu i lo veka xikombiso wutirelini gakwe, a yimela Mhaka ya Dadani wakwe hi wunhenha ka mizamo ya ku yi soholota kutani ku yi tirisa hi ndlela ya hava. Xikhatini lexo, a ku fana ni zalezi, a kungatsumbeki ka wukhongeli ku wa anzile nguvu. Jesu i lo byela varangeli va wukhongeli va le masikwini yakwe aku: “Mu maha a mhaka ya Nungungulu yi nga hi na ntamu hi kota ya mahanyela ya nwina lawa mu ma gonzisako.” (Marku 7:13) A vavanuna lavo va wa chaviwa nguvu hi vanhu vontlhe, kanilezi Jesu handle ka kuchava i va paluxile kota varangeli va nga zikhumu ni vaxengeteli.a (Mateu 23:13, 16) Xana hi nga pimanyisisa kuyini a xikombiso lexi xa Jesu xa kutiya-hlana?

13. Xini hi faneleko a ku xi alakanya kupimanyiseni ka Jesu, niku hambulezo, i lungelo muni hi nga nago?

¹³ Hakunene, ha alakanya lezaku a hi na wuzikoti ga Jesu ga ku gonza timbilu ge hambu a ntamu wa ku lamula. Hambulezo, ha zi kota ku pimanyisa a kuyimela kakwe a zinene hi kutiya. Hi xikombiso, hi ku paluxa a mawunwa ya wukhongeli — a mawunwa lawa ma talako ku gonzisiwa xungetano hi Nungungulu, makungo yakwe, ni Mhaka yakwe — ​hi nyika wutivi ga moya ka tiko legi gi pfhupelisilweko hi mahungu ma haxiwako hi Satani. (Mateu 5:14; Kuvululelwa 12:9, 10) Hi vuna vanhu a kuva va tlhatlhiswa wukhumbini ga tigonzo ta mawunwa leti ti tatako timbilu tabye hi kuchava ko hunza mpimo loku ku onhako a kuzwanana kabye na Nungungulu. A hi lungelo ga hombe legi hi nga nago hi ku wona a kutatiseka ka xitsumbiso xa Jesu lexi xi nge: “Zinene zi ta mu tlhatlhisa”! — Johani 8:32.

I Seketele Kulamula Hi Kutiya-hlana

14, 15. (a) Hi yihi a yinwe ya tindlela leti Jesu a kombileko ha tona ziku dlunya aku xini “kulamula”? (b) A xikhati lexi a nga wulawula ni wasati wa muSamaria, hi xihi xihlawulela lexi Jesu a nga chelangiko kota ha xona?

¹⁴ A wuprofeti ga Biblia gi wulile na ka ha hi mahlweni lezaku Messia i wa ta tlhamusela ka vamatiko a ku xini “kulamula.” (Mateu 12:18; Isaya 42:1) Hakunene Jesu i sangulile ku maha lezo na a ha hi laha misaveni. Hi kutiya-hlana ka hombe, yena i kombisile ku ngavi na xihlawulela kutirisaneni kakwe ni vanhu xikhati xontlhe. Hi xikombiso, i alile a kuva ni xihlawulela ni kungatsetseleli lezi zi nga seketelwiko mitsalweni zi nga tele nguvu ka tiko gi nga mu ranzele.

¹⁵ A xikhati lexi Jesu a nga wulawula ni wasati wa muSamaria hlobyeni ya Sikari, a vapizani vakwe va lo hlamala. Hikuyini? A masikwini lawo, a vaJuda hi kutala ka vona va wa venga a vaSamaria; a livengo lelo li wa sangulile ka malembe yo tala nguvu nzhako. (Ezra 4:4) Tlhatakumbiri, a varabi vo kari va wa hi ni mawonela yo biha hi vavasati. A milayo ya varabi, leyi yi nga tsaliwa hi nzhako ka xikhati, yi lo mbheta ntamu a wanuna lezaku a nga bhuli ni wasati; vona va zile va nyika mawonela ya lezaku a vavasati va wa nga faneli a ku gonzisiwa a Nayo wa Nungungulu. A vavasati va vaSamaria hi kukongoma va wa woniwa kota va nga hlazekangiko. Jesu a nga chelangi kota hi xihlawulela lexo xi nga lulamangiko zonake a gonzisa a wasati wa muSamaria kubaseni (loyi a nga hi ni mahanyela yo biha), laha ka kuza a ti tivekisa ka yena kota Messia. — Johani 4:5-27.

16. Hikuyini a maKristu ma faneleko kuva ni kutiya-hlana kasi ma nga kombisi xihlawulela?

¹⁶ Xana wa tshuka u kumeka xikari ka lava va nga ni xihlawulela xo biha nguvu? Kuzilava va hlakana hi ku kombisa livengo ka vanhu va linwani lixaka kutani tiko, na va wulawula kubiha hi vanhu va ziro za wubeleki zo hambana na vona, kutani va chepeta lava va nga fananiko navo hi tlhelo ga ku kumela ni xiyimeko mahanyeleni. A valanzeli va Kristu a va vumeli a mawonela lawo ya livengo, niku va ti karata nguvu lezaku va mbheta xihlawulela xihi ni xihi timbilwini tabye. (Mitiro 10:34) A munwe ni munwani wa hina i fanele ku hlakulela a kutiya-hlana kasi a nga kombisi xihlawulela mhakeni leyo.

17. I ntiro muni lowu Jesu a wu mahileko tempeleni, niku hikuyini?

¹⁷ A kutiya-hlana kambe ku mahile lezaku Jesu a lwela kuhlazeka ka vanhu va Nungungulu ni lulamiselo ga wukhozeli gi basileko. A kusanguleni ka wutireli gakwe, yena i nghenile tempeleni le Jerusalema a khunguvanyeka hi ku wona a vaxavisi ni vaxavisi va mali na va maha mabhinzu yabye kwalomo. Na a tele hi kukarateka ko lulama, Jesu i lo hlongola a vanhu va makangwa ni zibya zabye. (Johani 2:13-17) Anzhako ka xikhati, i lo maha zo fana ni lezo kusuhani ni kugumeseni ka wutireli gakwe. (Marku 11:15-18) A mitiro leyo hakunene yi mahile lezaku ava ni valala va ntamu nguvu, kanilezi yena a nga kanakanangi. Hikuyini? Kusukela wunwananeni yena i vitanile tempeli leyo lezaku i yindlu ya Dadani wakwe — niku i wa wula lisine. (Luka 2:49) A ku chakisa a wukhozeli gi basileko legi gi nga mahiwa lomu tempeleni ku wa hi wubihi legi cima a nga fanelangiko a ku gi vumelela. A kupangama kakwe ku mu nyikile kutiya-hlana lezaku a maha lezi zi nga laveka.

18. Xana a maKristu inyamutlha ma nga kombisa kuyini a kutiya-hlana xungetano hi kuhlazeka ka bandla?

¹⁸ Hi ndlela yo fana, a valanzeli va Kristu inyamutlha va khatalela nguvu a kuhlazeka ka vanhu va Nungungulu ni lulamiselo ga wukhozeli gi basileko. Loku va wona lezaku a muKristu-kulobye i wele ka xihoxo xo biha nguvu, a va ti vali mahlo. Va wulawula ni munhu loye kutani ni madota hi kutiya-hlana. (1 Va Le Korinte 1:11) Va maha zontlhe kasi a madota ya bandla ma zi tiva. A madota ma zi kota ku vuna lava va babyako hi le moyeni niku ma zi kota ku maha xo kari kasi ku hlayisa a xiyimo xo hlazeka xa tiyivu ta Jehova. — Jakobe 5:14, 15.

19, 20. (a) Hi kwihi a kungalulami loku ku nga tele nguvu masikwini ya Jesu, niku hi wihi a tshikelelo lowu Jesu a nga yimisana nawo? (b) Hikuyini a valanzeli va Kristu va nga ala a ku ti patsa ka wupolitika ni ka tihanyi, niku hi wihi nchachazelo va wu kumileko hi kota ya xiyimo xabye?

¹⁹ Hambulezo, xana hi fanele ku alakanya lezaku Jesu i wa kari alwa ni kungalulami xikari ka vanhu va tiko hi laha va yileko? Hakunene yena i wa ranzelwe hi kungalulami. A tiko gakwe ga mabeleko gi wa fumelwa hi mufumo wa matiko-wundle. A vaRoma va wa xanisa vaJuda hi ku tirisa a masochwa ya ntamu, va va khupisa mikhupo yo tlakuka nguvu, va tlhela va nghenelela mikhuweni yabye ya wukhongeli. A zi hlamalisi lezi a vanhu vo tala va nga lava lezaku Jesu a nghenelela a wupolitika ga le masikwini yakwe. (Johani 6:14, 15) Kwalaho kambe yena i wa fanele ku kombisa a kutiya-hlana.

²⁰ Jesu i tlhamusele lezaku a Mufumo wakwe wu wa nga hi wa tiko. Hi xikombiso xakwe, i gonzisile a valanzeli vakwe lezaku va nga ti nghenisi kulwisaneni ka wupolitika ka masiku lawo niku a ku hambana ni lezo va yisa kupima kuxumayeleni ka mahungu yo saseka ya Mufumo wa Nungungulu. (Johani 17:16; 18:36) Yena i gonzisile a gonzo ya ntamu xungetano hi ku nga ti nghenisi kulwisaneni a xikhati lexi a xidlemo xi nga tela ku ta mu khoma. Pedro hi kuhatlisa i lo maha xo kari, a hlomula supado hi magugu a bayisa a wanuna wo kari. Za olova a kuva tlhelweni ga Pedro. Loku ku wa hi lezaku a tihanyi ti na ni xigelo xa ku yimelelwa, na ti tirisilwe ka wusiku galego, laha a N’wana wa Nungungulu a nga hiko na nanzu a nga vukelwa. Kanilezi Jesu ka xikhati lexo i vekele xikombiso a valanzeli vakwe va laha misaveni kala ka siku legi: “Tlhelisa a supado ya wena; hakuva vontlhe lava va khomako supado va ta lobyiswa hi yona.” (Mateu 26:51-54) Ka valanzeli va Kristu, a ku hlayisa a tshamela lego ga kurula hakunene zi lavile a kutiya-hlana, a ku fana ni nyamutlha. Kota nchachazelo wa ku nga mahi xipanze xa tiko kota maKristu, a vanhu va Nungungulu inyamutlha va na ni matimu yo hlazeka xungetano hi ku nga ti nghenisi ka tiyimpi ta tsanza-vahlayi ta masiku lawa, ku hihiritwa ka vanhu, gujeguje, ni zimaho za tihanyi zo fana. A matimu lawo ya ma nene nguvu i nchachazelo wa kutiya-hlana kabye.

I Yimisanile Ni Kukanetwa Hi Kutiya-hlana

21, 22. (a) Xivuno muni lexi Jesu a nyikilweko mahlweni ka ku yimisana ni nzhingo wakwe wo bayisa nguvu ka yontlhe? (b) Xana Jesu i kombisile kuyini a kutiya-hlana kala magumo?

²¹ A N’wana wa Jehova i wa zi tiva khwatsi na ka ha hi mahlweni lezaku i wa ta yimisana ni kukanetwa loku ata misaveni. (Isaya 50:4-7) I yimisanile ni timhango to tala ta ku yisa kufeni, leti ti gumesileko ka yinwe yi tlhamuselweko kusanguleni ka xipimo lexi. Xana Jesu i simamisile kuyini na a tiyile hlana kuyimisaneni kakwe ni timhango leto? Kunene, xini lexi Jesu a nga kari a maha mahlweni ka kuva a xidlemo lexo xi tile a ku ta mu khoma? I wa kari a khongela hi kuhiseka ka Jehova. Xana Jehova i mahile yini? A Biblia gi hi byela lezaku Jesu “i lo zwiwa.” (Maheberu 5:7) Jehova i lo rumela ngelosi hi le tilweni lezaku yi ta tiyisa N’wana wakwe wa nhenha. — Luka 22:42, 43.

²² A xikhatanyana nzhako ka kuva a tiyisilwe, Jesu i te ngalo ka vapostoli vakwe: “Vukani, hi famba.” (Mateu 26:46) Ehleketa hi wunhenha gi nga kona magezwini lawo. Yena i te ngalo ‘a hi fambeni,’ na a tiva lezaku i wa ta kombela a xidlemo lezaku xi tsika vanghana vakwe, na a tiva lezaku a vanghana lavo va wa ta mu tsika va tsutsuma, na a tiva lezaku i wa taya mahlweni yece kuyimisaneni ni nzhingo wo karata nguvu ka yontlhe ya wutomi gakwe. Na a hi yece, i lo yimisana ni kulamulwa ku nga hiko ka nayo ni ku nga lulamangiko, a tseketselwa, a xaniswa, a tlhela a dawa hi ndlela yo bayisa nguvu. Nzeni ka zontlhe lezo yena a nga tshukangi a luza a kutiya-hlana kakwe.

23. Tlhamusela lezaku hikuyini Jesu a nga kala a nga hi munhu a nga khataliko hi timhango hi ndlela leyi a nga yimisana ha yona ni mhango zinwe ni nzhingo wa kufa.

²³ Xana Jesu i wa hi munhu a nga khataliko hi timhango? Ahihi; a kungakhatali hi timhango a ku yelani ni kutiya-hlana ka lisine. Hakunene, Jesu i gonzisile a valanzeli vakwe lezaku va ti wonela, va potsa mhango hi wutlhari kasi va simama a ku maha kuranza ka Nungungulu. (Mateu 4:12; 10:16) Hambulezo, ka mhaka leyi, Jesu i wa zi tiva lezaku ku wa nga hi na ndlela ya ku yi potsa. I wa zi tiva lezi zi nga patseka kuranzeni ka Nungungulu. Jesu i wa ti yimisele a ku hlayisa kutsumbeka kakwe, makunu a ndlela yinwe ntsena ya ku simama ku wa hi kuya mahlweni, a yimisana ni nzhingo wa kona hi kukongoma.

24. Hikuyini hi nga tiyisekako lezaku hi nga tiya hlana loku hi yimisana ni nzhingo wihi ni wihi lowu kuzilava wu nga hi welako?

²⁴ Makhati mangani lawa a valanzeli va Jesu va nga famba hi kutiya-hlana nkonzweni wa Hosi yabye! A vo tala va simamile na va tiyile mahlweni ka kutseketselwa, tixanisa, kukhonwa, kuvalelwa, kubiwa, hambu ni kufa. Xana a vanhu va nga mbhelelangiko va ku kumile kwihi a kutiya-hlana loko? A hi ka halahala. A ku fana na Jesu a nga amukela xivuno hi le hehla, a valanzeli vakwe na vonawu va xi kuma kwalaho ka kunwe. (Va Le Filipi 4:13) Hikwalaho, cima u nga chavi lezi kuzilava zi nga humelelako manziko. Ti yimisele a ku hlayisa a kutsumbeka ka wena, Jehova i ta ku nyika a kutiya-hlana loku u ku lavako. Simama ku kuma ntamu ka xikombiso xa Hosi ya hina, Jesu, loyi a ngaku: “Tiyani hlana, mina nzi hlulile tiko.” — Johani 16:33.

1-3. Xana hi wahi a matshamela lawa Jesu a vekako ka wona a kanelo wakwe kusanguleni ka ximumu xa 31 Nguveni ya Hina, niku hikuyini a vaingiseli vakwe va talako hi kuhlamala?

I SIKU go kari kusanguleni ka ximumu xa 31 Nguveni ya Hina. Jesu Kristu i kusuhani ni Kapernaume, a doropa gi nga ni vanhu va khomekileko hi mitiro, gi nga nwalungu wa mupela-gambo a muhanzeni wa Bimbi ga Galilea. Le hehla ka xitsunga xi nga laha kusuhani, Jesu i khongelile a wusiku gontlhe. Kota lezi a mixo wu tshinelako, yena i vitana a vapizani vakwe, niku xikari kabye i hlawula a 12, lava a nga va chula a ku vapostoli. A xikhati zi mahekako lezo, a zidlemo za hombe za vanhu — a vo kari va tako hi kule nguvu — ​va lanzele Jesu kala ka wutshamu legi niku va hlengeletene ka wutshamu ga livala hehla ka xitsunga. Va xuva nguvu a kuzwa lezi a lavako ku zi wula ni ku chumiwa tinghumbe tabye. Jesu a nga va khunguvanyisi. — Luka 6:12-19.

² Jesu i tshinela ka zidlemo zonake a chuma vontlhe lava va babyako. Hi kugumesa, a xikhati lexi ni munwe xikari kabye a nga kala a nga hazwi a kubayisa ka wubabyi ga hombe, yena i tshama hasi a sangula ku gonzisa.a A magezu yakwe lawa a ma wulawulileko xikhatini lexo xo pepa kusanguleni ka ximumu ka siku lego ma ngava ma hlamalisile a vaingiseli vakwe. A xo tiya hi lezaku cima va wa nga se tshuka vazwa munhu wo gonzisa kukota yena. Kasi ku nyika lisima a tigonzo takwe, a nga yisi kupima ka mikhuwo ya kuhlawutelwa ge hambu ka varabi va vaJuda va tivekako nguvu. A kuhambana ni lezo, i tshaha hi kuphindaphinda a Mitsalo ya xiHeberu yi pimisilweko. A mahungu yakwe ya kukongoma, a mawulawulela yakwe ya kuolova, a mongo wa kona wu te dlunya. A xikhati lexi a gumesako, a zidlemo zi tala hi kuhlamala. Hakunene zi wa fanele ku hlamala. Va ha hi kuzwa a wanuna wo tlhariha a ku hunza vontlhe vanhu loyi a hanyileko! — Mateu 7:28, 29.

³ A kanelo lowo zinwe ni zinwani zilo lezi Jesu a zi wulileko ni ku zi maha zi tsalilwe Mhakeni ya Nungungulu. Hi maha khwatsi hi ku kambisisa hi wukheta lezi a mitsalo leyo yi pimisilweko yi zi wulako xungetano hi Jesu, hakuva “a titshomba tontlhe ta wutlhari” ti kumeka ka yena. (Va Le Kolosi 2:3) Xana i gi kumile kwihi a wutlhari lego — a wuzikoti ga ku tirisa a wutivi ni kuzwisisa hi ndlela yi vunako? Xana i kombisisile kuyini a wutlhari, niku hi nga lanzelisa kuyini a xikombiso xakwe?

“Inaloyi I Gi Kumile Kwihi A Wutlhari Legi?”

4. Xiwutiso muni lexi a vaingiseli va Jesu va le Nazareta va nga xi maha, niku hikuyini?

⁴ Nzeni ka ginwe ga tipfhumba takwe ta kuxumayela, Jesu i enzele Nazareta, a doropa legi a nga wundlilwe ka gona, zonake a sangula ku xumayela sinagogeni kwalaho. A kutala ka vaingiseli va lo hlamala nguvu vaku: “Inaloyi i gi kumile kwihi a wutlhari legi?” Va wa wu tiva a ngango wakwe — a vapswali vakwe ni vamakabye vakwe — ​niku va wa zi tiva lezaku i wata hi ka matshamela ya wusiwana. (Mateu 13:54-56; Marku 6:1-3) Handle ko kanakana va wa zi tiva lezaku a muvatli loyi wo wulawula hi ndlela yo tlhamuka i wa nga gonzangi zikoleni za ndhuma za varabi. (Johani 7:15) Hikwalaho a xiwutiso xabye xi wa ti komba na xi hi ni xigelo.

5. Xana Jesu i kombile lezaku a wutlhari gakwe gi wata hi ka xibuka xihi?

⁵ A wutlhari legi Jesu a gi kombisileko gi wa ngati ntsena hi ka maalakanyo yakwe yo mbhelela. Anzhako ka xikhati wutirelini gakwe, laha a nga kari a gonzisa kubaseni le tempeleni, Jesu i kombile lezaku a wutlhari gakwe gi wata hi ka xibuka xi hunzeleleko kutlakuka. I te ngalo “a gonzo ya mina a hi ya mina, kanilezi ya loyi a nzi rumileko.” (Johani 7:16) Ina, Dadani, loyi a rumileko N’wana, i wa hi xibuka xa lisine xa wutlhari ga Jesu. (Johani 12:49) Kutani-ke, xana Jesu i amukelisile kuyini a wutlhari lego gi tako hi ka Jehova?

6, 7. Xana Jesu i amukele a wutlhari ka Dadani wakwe hi ka tindlela muni?

⁶ A moya wa ku basa wa Jehova wu wa tira mbilwini ni miehleketweni ya Jesu. Xungetano hi Jesu kota Messia loyi a tsumbisilweko, Isaya i wulile lezi na ka ha hi mahlweni: “A Moya wa Jehova wu ta tshama hehla ka yena, a moya wa wutlhari ni kupima, a moya wa wusungukati ni wa ntamu. A moya wa ku tiva ni wa ku chava Jehova.” (Isaya 11:2) Lezi a moya wa Jehova wu nga hi hehla kakwe na wu rangela a kupima ni ziboho zakwe, xana za hlamalisa lezi a magezu ni mitiro ya Jesu zi nga kombisa a wutlhari gi hunzeleleko kutlakuka?

⁷ Jesu i kumile wutlhari ka Dadani wakwe hi ndlela yinwani yo eta. Kota lezi hi zi wonileko ka Xipimo 2, na a nga seva munhu wa nyama, laha a hanyileko tinguva ta tsanza-vahlayi, Jesu i vile ni lungelo ga ku kuma a mapimo ya Dadani wakwe xungetano hi timhaka. A hi nge zi koti a ku alakanyela a kueta ka wutlhari legi a N’wana a gi kumileko na a hi tlhelweni ga Dadani wakwe, na a tira kota “xigogo xa mitiro” kuvangeni ka zilo zontlhe zinwani, a zi hanyako ni zi nga hanyiko. Hi xigelo xi nene, a N’wana na a nga seva munhu wa nyama i tlhamuselwa kota wutlhari gi mahilweko munhu. (Mavingu 8:22-31; Va Le Kolosi 1:15, 16) Nzeni ka wutireli gakwe ga laha misaveni, Jesu i zi kotile ku tirisa a wutlhari legi a nga gi kumile ka Dadani wakwe le tilweni.b (Johani 8:26, 28, 38) Hikwalaho, a hi faneli ku hlamaliswa hi kuanama ka wutivi ni kueta ka kuzwisisa lezi zi kombisiwako magezwini ya Jesu ni kupimeni ku nene ku wonekako mitirweni yakwe yontlhe.

8. Kota valanzeli va Jesu, xana hi nga gi kumisa kuyini wutlhari?

⁸ Hinawu kota valanzeli va Jesu, hi fanele ku khegela ka Jehova kota xibuka xa wutlhari. (Mavingu 2:6) Hakunene, Jehova a nga hi nyiki wutlhari hi xihlamaliso. Hambulezo, wa hlamula a mikhongelo ya hina yi humako mbilwini leyi hi yi mahako na hi kombela a wutlhari gi lavekako kasi ku yimisana hi kuhumelela ni zikarato za wutomi. (Jakobe 1:5) Kasi ku kuma wutlhari lego hi fanele ku ti karata nguvu hi ka tlhelo ga hina. Hi fanele ku simama a ku gi hlota “kukotisa tshomba yi fihlilweko.” (Mavingu 2:1-6) Ina, hi fanele ku simama hi kela hi kuetileko Mhakeni ya Nungungulu, lomu a wutlhari gakwe gi kombisiwako kona, ni ku tlhela hi zwananisa a wutomi ga hina ni lezi hi zi gonzako. A xikombiso xa N’wana wa Jehova xa lisima nguvunguvu ka ku hi vuna a ku kuma wutlhari. A hi kambisiseni a zipanze zo hlaya lezi Jesu a kombisileko ka zona a wutlhari zonake hi gonza lezaku hi nga mu pimanyisisa kuyini.

Magezu Ya Wutlhari

9. Zini zi mahileko lezaku a tigonzo ta Jesu tiva ta wutlhari nguvu?

⁹ A vanhu va khitikanele ka Jesu hi mitsengo ya hombe lezaku va ya muzwa na a wulawula ntsena. (Marku 6:31-34; Luka 5:1-3) Niku lezo a zi hlamalisi hakuva a xikhati lexi Jesu a nga vulula nomu wakwe, ku lo huma magezu ya wutlhari go hlamalisa nguvu! A tigonzo takwe ti wa kombisa wutivi go eta ga Mhaka ya Nungungulu ni wuzikoti gi nga ecanyiswiko ga ku khumba a mutsu wa timhaka. A tigonzo takwe ti koka vanhu va matshamu wontlhe niku ta tira ka xikhati xontlhe. Wona a zikombiso zo kari za wutlhari gi kumekako magezwini ya Jesu, loyi a wulilweko na ka ha hi mahlweni kota “Sungukati gi Hlamalisako.” — Isaya 9:6.

10. Hi wahi matshamela ma nene lawa Jesu a hi kucako lezaku hi ma hlakulela, niku hikuyini?

¹⁰ A Kanelo wa le Xitsungeni, wu kumbukilweko kusanguleni, i hlengeleto wa hombe ku hunza yontlhe ya tigonzo ta Jesu ti nga tsemariswiko hi mitlhamuselo kutani magezu ya vanwani. Ka kanelo lowu, Jesu a nga hi khongoteli ntsena lezaku hi wulawula ni ku hanya hi ndlela yi nene. A wusungukati gakwe gi etile nguvu kuhunza lezo. Na a tiva khwatsi lezaku a maalakanyo ni kutizwa zi yisa ka magezu ni mitiro, Jesu i hi kuca lezaku hi hlakulela a matshamela ma nene ya maalakanyo ni ya mbilu, yo kota wunene, ndlala ya za kululama, kubyekelela ka tipswalo ni kurula, ni ku ranza vanwani. (Mateu 5:5-9, 43-48) A xikhati lexi hi hlakulelako a matshamela lawo mbilwini ya hina, a mihanzu ya kona yi tava ku wulawula ni mahanyela ma nene lezi zi nga tsakisiko Jehova ntsena kanilezi zi vuvumisako a kuzwanana ku nene ni vanhu-kulori. — Mateu 5:16.

11. A xikhati lexi a nyikako wusungukati xungetano hi mahanyela ya wuonhi, xana Jesu i mahisa kuyini kasi ku chikelela a mutsu wa mhaka?

¹¹ A xikhati lexi a nga nyika wusungukati xungetano hi mahanyela ya wuonhi, Jesu i wa chikelela a mutsu wa mhaka. A nga hi byeli ntsena lezaku hi ti khoma ka mitiro ya tihanyi. A kuhambana ni lezo, i hi tlharihisa lezaku hi nga tshami ni xiviti. (Mateu 5:21, 22; 1 Johani 3:15) A nga beleteli ntsena a wubhayi. A wutshanwini ga lezo, i hi tlharihisa ka kunavela loku ku sukako mbilwini ku gumesako hi kungatsumbeki loko. Yena i hi laya lezaku hi nga vumeleli a mahlo ya hina ma vuxa kunavela ku nga faneliko ni ku navela munhu wa xiro xa wubeleki xi hambeneko. (Mateu 5:27-30) Jesu i tirisana ni zivangelo, ku nga hi ntsena zikombiso za kona. I yisa kupima ka matshamela ni kunavela lezi zi pswalako mitiro ya wuonhi. — Tisimu 7:14.

12. Xana a valanzeli va Jesu va gi wonisa kuyini a wusungukati gakwe, niku hikuyini?

¹² A hi wutlhari legi gi nga kona magezwini ya Jesu! A zi hlamalisi lezi ‘a zidlemo zi nga hlamala hi kugonzisa kakwe.’ (Mateu 7:28) Kota valanzeli vakwe, hi wona a wusungukati gakwe ga wutlhari kota kongomiso wa wutomi. Hi hlota ku hlakulela matshamela ma nene lawa a hi kucako lezaku hi ma lanzela — a ku patsa tipswalo, kurula, ni liranzo — ​na hi tiva lezaku hi ndlela leyo hi ta ngha hi zima xiseketelo xa mahanyela ma tsakisako Nungungulu. Hi zama ku susa mbilwini ya hina a kutizwa ni kunavela ko biha lezi yena a hi tlharihisileko ka zona, zo fana ni zanga ya hombe ni kunavela ku nga hlazekangiko, na hi zi tiva lezaku a ku maha lezo zi ta hi vuna a ku potsa a mahanyela ya wuonhi. — Jakobe 1:14, 15.

Mahanyela Ma Rangelwako Hi Wutlhari

13, 14. Xini xi kombako lezaku Jesu i tirisile kupima ku nene kuhlawuleni ka mahanyela yakwe?

¹³ Jesu i kombisile a wutlhari ku nga hi ntsena hi magezu kanilezi hi mitiro kambe. A hanyela gakwe gontlhe — a ziboho zakwe, ni mawonela yakwe xungetano hi yena nwinyi, ni kutirisana kakwe ni vanhu — ​gi kombisile wutlhari hi matlhelo yo tala yo saseka. Wona a zikombiso zo kari zi kombako lezaku Jesu i wa rangelwa hi “wutlhari gi tiyileko ni kupimisisa.” — Mavingu 3:21.

¹⁴ A wutlhari gi patsa kupima ku nene. Jesu i tirisile kupima ku nene kuhlawuleni ka mahanyela yakwe. Xana wa zi kota ku alakanya hi wutomi legi a nga wa ta ngha a gi hanyile — ngha a nga ti akelangi yindlu, a ti mahela mabhinzu, kutani kuva ka xikhundla xo chaviwa nguvu? Jesu i wa zi tiva lezaku a wutomi ga ku ti nyiketela ka zilo lezo ‘a gi nyawuli, ku lanza mheho ntsena.’ (Mutshawuteli 4:4; 5:10) A mahanyela lawo wupumbu, ma hambana ni wutlhari. Jesu i hlawulile ku simama ava ni wutomi go olova. I wa nga karatekeli a kuva ni mali kutani ku hlengeleta titshomba leti ti wonekako. (Mateu 8:20) Hi kuyelana ni lezi a zi gonzisileko, i hlayisile a tihlo gakwe na gi cuwukile ka khungo ginwe — ku nga ku maha kuranza ka Nungungulu. (Mateu 6:22, NM) Jesu hi wutlhari i tirisile xikhati xakwe ni ntamu wakwe ka zilaveko za Mufumo, lezi zi nga za lisima nguvu ni kuva ni nchachazelo a ku hunza zilo lezi zi wonekako. (Mateu 6:19-21) Hikwalaho i siyile a xikombiso xi faneleko ku pimanyiswa.

15. Xana a valanzeli va Jesu va nga kombisisa kuyini lezaku va hlayisa a tihlo gi cuwukako hi kutshonometa, niku hikuyini lezo zi nga ndlela ya wutlhari?

¹⁵ A valanzeli va Jesu inyamutlha va wona a wutlhari ga ku hlayisa a tihlo gi cuwukako hi kutshonometa. Hikwalaho vona va potsa a ku ti binzisa hi mangava ma nga lavekiko ni mitiro yi nga nyawuliko kutani ya wutiko leyi yi kokako kupima kunyingi ni ntamu. (1 Timote 6:9, 10) A vanyingi va vona va maha zo kari lezaku va hehukisa a wutomi gabye kasi va zi kota ku tirisa nguvu xikhati wutirelini ga wuKristu, kuzilava va tlhela va tira kota vahuweleli va Mufumo va xikhati xontlhe. A ku na yinwani ndlela ya wutlhari ya kuva hi yi lanzela hakuva a ku hlayisa a zilaveko za Mufumo wutshanwini ga zona gi faneleko zi bhinzulisa kutsaka ni kuxalala ka hombe nguvu a ku hunza zontlhe. — Mateu 6:33.

16, 17. (a) Hi ka tindlela muni leti Jesu a kombisileko ka tona lezaku i wa tiva kugumelwa niku i wa lanza lisine ka lezi a nga zi rinzele ka yena nwinyi? (b) Xana hi nga kombisisa kuyini a ku tiva kugumelwa ka hina ni ku lanza lisine ka lezi hi zi rinzelako ka hina venyi?

¹⁶ A Biblia gi zwananisa a wutlhari ni kutiva kugumelwa, lezi zi patsako a ku tiva a kutsanzeka ka hina. (Mavingu 11:2) Jesu i wa tiva a kugumelwa kakwe niku i wa lanza lisine ka lezi a nga zi rinzele ka yena nwinyi. I wa zi tiva lezaku i wa nga ta hunzula vontlhe lava va ngazwa a mhaka yakwe. (Mateu 10:32-39) Yena kambe i wa zi tiva lezaku hi wutsumbu gakwe i wa nga ta zi kota a ku chikelela a vanhu vontlhe. Hikwalaho yena hi wutlhari i nyikile valanzeli vakwe a ntiro wa ku maha vapizani. (Mateu 28:18-20) I zi tivile lezaku va wa ta maha “mitiro ya hombe yo hunza leyi” yakwe hakuva vona va wa ta chikelela vanhu vo tala ka zipanze za hombe ni hi xikhati xo leha nguvu. (Johani 14:12) Jesu kambe i wa zi tiva lezaku i wa xi lava xivuno. I vumelile a xivuno xa tingelosi leti ti ngata a ku ta mu tirela le xiwuleni ni xa ngelosi leyi yi nga ta mu tiyisa le Getsemane. Xikhatini lexi a nga hi ka xilaveko xa hombe, a N’wana wa Nungungulu i lo rila hi ku lava xivuno. — Marku 1:13; Luka 22:43; Maheberu 5:7.

¹⁷ Hinawu hi fanele ku tiva a kugumelwa ka hina ni ku lanza lisine ka lezi hi zi rinzelako ka hina venyi. Hina hakunene hi fanele ku tira hi muhefemulo wontlhe ni ku ti karata hi mbilu yontlhe ntirweni wa ku xumayela ni ku maha vapizani. (Luka 13:24; Va Le Kolosi 3:23) Ka xikhati xalexi xa xinwe, hi fanele ku alakanya lezaku Jehova a nga hi ecanyisi ni munhu munwani, ge hambu hina a hi fanelangi. (Va Le Galatia 6:4) A wutlhari gi ta hi vuna a ku ti vekela mixuvo yi tatisekako maringano ni wuzikoti zinwe ni ziyimo za hina. Tlhatakumbiri, a wutlhari gi ta kongomisa lava va nga ni wutihlamuleli kasi va tiva lezaku va na ni kugumelwa niku va lava xivuno ni ku seketelwa xikhati ni xikhati. A ku tiva kugumelwa ku ta va maha va amukela xivuno hi matsenya, na va tiva lezaku Jehova a nga tirisa khwatsi a mukholwa-kulobye lezaku ava ‘mutangalisi’ wa vona. — Va Le Kolosi 4:11.

18, 19. (a) Zini zi kombako lezaku Jesu i wa hi ni wunene ni kuaka kutirisaneni kakwe ni vapizani? (b) Hikuyini hi nga ni xigelo xi nene xa kuva ni kutsaka ni wunene kutirisaneni ka hina ni vanwani, niku hi nga zi mahisa kuyini lezo?

¹⁸ A bhuku ga Jakobe 3:17 gi ngalo “a wutlhari legi gi tako hi le hehla . . . gi nene.” Jesu i wa hi mu nene na a hi wa kuaka kutirisaneni ni vapizani vakwe. Yena i wa zi tiva khwatsi a zihoxo zabye, kanilezi i wa wona a za zi nene ka vona. (Johani 1:47) I wa zi tiva lezaku vona va wa ta mu tsika ka wusiku ga kukhonwa kakwe, kanilezi a nga kanakanangi hi kutsumbeka kabye. (Mateu 26:31-35; Luka 22:28-30) Hi zikhati zinharu Pedro i kalile a ala lezaku wa mu tiva Jesu. Hambulezo, Jesu i khongelele Pedro a tlhela a kombisa kutsumba xungetano hi kutsumbeka kakwe. (Luka 22:31-34) Ka wusiku go gumesa ga kuhanya kakwe misaveni, a xikhati lexi Jesu a nga khongela ka Dadani wakwe a nga kongomisangi kupima kakwe ka zihoxo lezi a vapizani vakwe va nga zi mahile. A ku hambana ni lezo, yena i wulawulile khwatsi hi mahanyela yabye kala wusikwini lego, laha a ngaku ngalo: “Va yi hlayisile a mhaka ya wena.” (Johani 17:6) Hambulezi va nga kala va nga mbhelelangi, yena i va nyikile a wutihlamuleli ga zilaveko za Mufumo wakwe za laha misaveni. (Mateu 25:14, 15; Luka 12:42-44) A kutsumba ni kukholwa loku a ku kombisileko hi vona handle ko kanakana ku va tiyisile lezaku va maha a ntiro lowu a va layileko a kuva va wu maha.

¹⁹ A valanzeli va Jesu va na ni xigelo xa ku pimanyisa a xikombiso xakwe mhakeni leyi. Loku ku hi ku a N’wana wa Nungungulu wo mbhelela i wa hi ni lihlaza-mbilu kutirisaneni ni vapizani vakwe va nga mbhelelangiko, hizalezo hina kota vanhu va vaonhi hi fanele ku kombisa nguvu wunene kutirisaneni ka hina ni vanwani! (Va Le Filipi 4:5) A wutshanwini ga ku kongomisa kupima ka zihoxo za vakhozeli-kulori, hi maha khwatsi hi ku languta a za zi nene ka vona. Wutlhari a kuva hi alakanya lezaku i va kokile. (Johani 6:44) Hakunene, yena i fanele a ku ngha a wona zinene zo kari ka vona, na hinawu hi fanele ku maha lezo. A moya lowo wu ta hi vuna a ku nga ‘tsetseleli zihambunyeto’ ntsena kanilezi wu ta hi vuna kambe a ku hlota matshamu lawa hi nga va dzunzako ka wona. (Mavingu 19:11) A xikhati lexi hi kombisako a kutsumba vamakabye va hina va maKristu, hi va vuna a ku maha lezi va zi kotako ntirweni wa Jehova ni ku kuma litsako ka ntiro lowo. — 1 Va Le Tesalonika 5:11.

20. Xana hi fanele ku maha yini hi tshomba ya wutlhari yi nga hiko na kuecanyiswa leyi yi kumekako ka mitlhatlhambuto ya Ivangeli, niku hikuyini?

²⁰ A mitlhatlhambuto ya Ivangeli xungetano hi wutomi ni wutireli ga Jesu hakunene i tshomba ya wutlhari yi nga hiko na kuecanyiswa! Xana hi fanele ku maha yini hi kota ya xinyikiwo lexi xa lisima li nga hiko na kupimiwa? A kugumeseni ka Kanelo wa le Xitsungeni, Jesu i khongotele lava va nga hi kona lezaku va nga ingisi ntsena a magezu yakwe ya wutlhari kanilezi va maha, kutani ku ma tirisa. (Mateu 7:24-27) A ku zwananisa maalakanyo, zigelo, ni mitiro ya hina mayelano ni magezu ni mitiro ya wutlhari ya Jesu zi ta hi vuna a ku kuma wutomi ga chukwana ka xikhati lexi ni ku tlhela hi simama ndleleni yi yisako wutomini ga pinzukelwa. (Mateu 7:13, 14) Hakunene a ku na ndlela yinwani ya chukwana kutani ya wutlhari leyi hi nga yi tekako!

1, 2. Hikuyini a dadani wa liranzo a tsakako hi ku wona a n’wana wakwe na a mu ingisa, niku xana a kutizwa kakwe ku kombisisa kuyini a kutizwa ka Jehova?

DADANI i cuwuka handle hi laha njhaneleni, a wona n’wana wakwe wa mufanyana na a hlakana ni vanghana vo kari. A bhola yabye yi tlula yi huma mutini yiya ruweni. A mufanyana a lanzelela bhola hi mahlo hi kunavela ka hombe. A munwe wa vanghana vakwe i mu kuca lezaku a tsutsumela ruweni kasi aya yi teka, kanilezi a mufanyana i ninginiza hloko hi kuala aku: “A nzi vumelelwi ku maha lezo.” Dadani a hlekelela.

² Hikuyini dadani a tsakileko nguvu? Hilezaku yena i gonzisile a n’wana wakwe lezaku a ngayi ruweni na a hi yece. A xikhati lexi a mufana a ingisako — hambu loku a nga zi tivi lezaku a dadani wakwe wa mu wona — ​dadani wa zi tiva lezaku a n’wana wakwe wa gonza kuingisa niku hi kota ya lezo a nga ta wela mhangweni. A dadani loye i tizwa a ku fana ni Dadani wa hina wa le tilweni, Jehova. Nungungulu wa zi tiva lezaku loku hi lava ku tshama na hi tsumbekile ni kuva hi wona a wumanziko go hlamalisa legi a hi vekeleko, hi fanele ku gonza a ku mu tsumba ni ku mu ingisa. (Mavingu 3:5, 6) Kasi ku chikelela magumo lawo, yena i hi rumelele a mugonzisi wa chukwana a ku hunza vanhu vontlhe.

3, 4. Xana zi kotekisa kuyini lezaku Jesu ‘a gonza kuingisa’ ni kuva ‘a mbheleliswa’? Kombisa hi mufananiso.

³ A Biblia gi wula nchumu wu hlamalisako xungetano hi Jesu: “Hambu lezi a nga hi N’wana, i lo gonza kuingisa hi lezi a nga xaniseka ha zona; na a mbhelelisilwe i lo maha a muvangi wa kuhanyiswa ka pinzukelwa ka vontlhe lava va mu ingisako.” (Maheberu 5:8, 9) A N’wana loyi i wa sina a hi kona hi kale le tilweni hi tinguva ta tsanza-vahlayi. Yena i wonile Satani ni tingelosi-kulobye ta vahluwuki na va hluwuka, kanilezi a N’wana wa matewula a nga zangi a ti patsa na vona. A xiprofeto xi pimisilweko xi tirisa magezu lawa ka yena: “A nzi alangi [“hluwukangi,” NM].” (Isaya 50:5) Makunu, xana a magezu “i lo gonza kuingisa” ma tirisisa kuyini ka N’wana loyi wo ingisa hi kumbhelela? Xana a xivangwa lexi xo mbhelela xi wa ta ‘mbheleliswa’ kuyini?

⁴ Ehleketa hi mufananiso lowu. A sochwa go kari gi na ni supado ya xiketse. Hambulezi yi kalako yi nga se ringisiwa yimpini, yi bethilwe hi kumbhelela yi tlhela yi sasekiselwa khwatsi. Hambulezo, yena i cicisa supado leyo hi yinwani yi bethilweko hi simbi yo tiya nguvu. A supado leyi ya yiswa yi sina yi tirisilwe khwatsi yimpini. Xana loku a hi kucicisa ka wutlhari? Hi kufanana, a kuingisa loku Jesu a ku kombisileko mahlweni ka kuta misaveni ku wa nga hi na xihoxo. Kanilezi anzhako ka ku tshama xikhatanyana laha misaveni, a kuingisa kakwe ku lo kuma matshamela yo hambana hi kumbhelela. Makunu ku lo ringiwa, ku tiyisiwa, hi mawulawulela yo fananisa, ku tlhela ku hloliwa hi ziringo lezi Jesu cima a nga wa ta kala a nga tlhanganangi nazo le tilweni.

5. Xini xi mahileko lezaku a kuingisa ka Jesu kuva ka lisima nguvu, niku zini hi to zi kambisisa ka xipimo lexi?

⁵ A kuingisa ku wa hi tshinya ka ntiro wa Jesu wa kuta misaveni. Kota “Adamu wo gumesa,” Jesu i lota laha misaveni lezaku a ta maha lezi a raru wa hina wo sangula a nga tsika ku maha — a ku simama a tsumbekile ka Jehova Nungungulu, hambu loku a hi kuringweni. (1 Va Le Korinte 15:45) Hambulezo, a kuingisa ka Jesu ku wa nga hi ka ku mahiwa hi ku tatisa nayo ntsena. Jesu i ingisile hi kupima, hi mbilu, ni muhefemulo wakwe wontlhe. Niku i zi mahile hi kutsaka. A ku maha kuranza ka Dadani wakwe ku wa hi ka lisima nguvu a ku hunza kuga! (Johani 4:34) Zini zi nga hi vunako a ku pimanyisa a kuingisa ka Jesu? A kusangula a hi kambisiseni a zigelo zakwe. A ku hlakulela a zigelo zo fana ni zakwe zi ta hi vuna kambe lezaku hi ala ziringo zonake hi tatisa kuranza ka Nungungulu. Makunu hi ta vuxeta a michachazelo yo kari yi kumiwako hi ku kombisa kuingisa ko fana ni ka Kristu.

A Zigelo Za Kuingisa Ka Jesu

6, 7. Kuve zihi a zigelo zo kari za kuingisa ka Jesu?

⁶ A kuingisa ka Jesu ku wa huma hi ka matshamela ma nene ya mbilu yakwe. Kota lezi hi zi wonileko ka Xipimo 3, Kristu i wa hi ni mbilu yi koramileko. A matshanza ma maha vanhu va nyenya kuingisa, kuveni a kutikoramisa ku hi vuna a ku ingisa Jehova hi kuziranza. (Eksodusi 5:1, 2; 1 Pedro 5:5, 6) A ku hunza lezo, a kuingisa ka Jesu ku tumbulukele ka lezi a nga zi ranza ni ka lezi a nga zi venga.

⁷ Hehla ka zontlhe, Jesu i wa ranza Dadani wakwe wa le tilweni, Jehova. A liranzo lelo li ta kambisiswa hi kuetileko nguvu ka Xipimo 13. A liranzo lelo li mahile lezaku Jesu ava ni kuchava Nungungulu. A liranzo lakwe hi Jehova li wa hi la hombe nguvu ni kuchava kakwe ku wa etile nguvu, laha ka kuza a chava ku khunguvanyisa a Dadani wakwe. A kuchava Nungungulu kuve xigelo xa kuva a mikhongelo ya Jesu yi zwiwa. (Maheberu 5:7) A kuchava Jehova i tshamela go dlunyateka ga kufuma ka Jesu kota Hosi ya wuMessia. — Isaya 11:3.

8, 9. Kota lezi zi profetilweko, xana Jesu i ti zwisile kuyini xungetano hi kululama ni kubiha, niku xana i ku kombisile kuyini a kutizwa loko?

⁸ A liranzo ha Jehova li lava livengo kambe xungetano hi lezi Jehova a zi vengako. Hi xikombiso, wona a xiprofeto lexi xi kongomiswako ka Hosi ya wuMessia: “Wena u ranza kululama, u venga kubiha; hikwalaho Nungungulu, a Nungungulu wa wena, i ku totile hi mafura ya litsako ku hunza vanakuloni.” (Tisimu 45:7) A “vanakuloni” va Jesu va wa hi tinwani tihosi ta lomu lixakeni la Hosi Davida. A ku hunza vontlhe lavo, Jesu i na ni xigelo xa kunengela, kutani kutsaka ka hombe, kutotiweni kakwe. Hikuyini? A nchachazelo wakwe ngwa hombe nguvu a ku hunza wabye, a wuhosi gakwe gi bhinzula kala kupinzuka. Yena i nchachazelwa hakuva a kuranza kakwe kululama ni kuvenga kakwe kubiha zi mu kucile a ku ingisa Nungungulu zilweni zontlhe.

⁹ Xana Jesu i kombisile kuyini a kutizwa kakwe xungetano hi kululama ni kubiha? Hi xikombiso, a xikhati lexi a valanzeli vakwe va nga lanzela a wurangeli gakwe ntirweni wa kuxumayela zonake va katekiswa hi zalezo, xana Jesu i hlamulisile kuyini? I lo tala hi kutsaka. (Luka 10:1, 17, 21) Niku a xikhati lexi a vanhu va le Jerusalema va nga kombisa moya wa kungaingisi hi kuphindaphinda, va ala a kutikarata kakwe ka liranzo ka ku lava ku va vuna, xana Jesu i ti zwisile kuyini? I lo rila hi kota ya wuhluwuki ga doropa lego. (Luka 19:41, 42) Jesu i khumbekile nguvu xungetano hi mahanyela ma nene ni lawa ya kubiha.

10. Hi kwihi kutizwa loku hi faneleko ku ku hlakulela xungetano hi mitiro yo lulama ni zimaho za hava, niku xini xi ta nga hi vuna a ku maha lezo?

¹⁰ A ku ehleketa hi kutizwa ka Jesu ka hi vuna a ku hlola zigelo za hina za ku ingisa Jehova. Hambulezi hi nga mbhelelangiko, ha zi kota a ku hlakulela liranzo lo eta hi mitiro yi nene ni ku venga mahanyela yo biha hi mbilu yontlhe. Hi fanele ku khongela ka Jehova, hi mu kombela lezaku a hi vuna a ku hlakulela kutizwa ko fana ni loku ka yena ni loku ka N’wana wakwe. (Tisimu 51:10) Ka xikhati xalexi xa xinwe, hi fanele ku potsa mikucetelo leyi yi ta nga onha a kutizwa loko. A ku hlawula khwatsi a kutihungata ni vanghana za lisima. (Mavingu 13:20; Va Le Filipi 4:8) Loku hi hlakulela a zigelo za ku fana ni lezi za Kristu, a kuingisa ka hina ku nga tava ka ku tatisa nayo ntsena. Hi ta maha za kululama hakuva ha ranza ku maha lezo. Hi ta potsa mitiro ya hava, na ku nga hi hi kota ya ku chava ku kumiwa, kanilezi hi kota ya ku venga mahanyela lawo.

“Yena A Nga Onhangi”

11, 12. (a) Zini zi nga humelela Jesu kusanguleni ka wutireli gakwe? (b) Xana Satani i ringisile kuyini Jesu hi khati go ranga, na a tirisa mano wahi?

¹¹ Xungetano hi kuvenga kakwe xionho, Jesu i ringilwe kusanguleni ka wutireli gakwe. Anzhako ka kubapatizwa kakwe, yena i mbhetile 40 wa masiku ni 40 wa wusiku le xiwuleni, na a nga hi na zakuga. A kumbheleni ka xikhati lexo, Satani i tile a ku ta mu ringa. Wona lezi Diyabu a nga hi ni mano ha zona. — Mateu 4:1-11.

¹² A kuranga Satani i te ngalo: “Loku wena u hi N’wana wa Nungungulu, laya a maribye lawa lezaku ma maha zibaba.” (Mateu 4:3) Xana Jesu i ti zwisile kuyini anzhako ka kuva a yilile xikhati xo leha? A Biblia gi wula hi kudlunyatekileko giku: “I lozwa ndlala.” (Mateu 4:2) Hikwalaho Satani i lo lonzowota a kunavela ka ntumbuluko ka zakuga, niku handle ko kanakana yena i rinzele kala Jesu a rereka. Wona kambe a xiruko xa Satani ka magezu lawa: “Loku wena u hi N’wana wa Nungungulu.” Satani i wa zi tiva lezaku Jesu i wa hi “matewula ya zivangwa zontlhe.” (Va Le Kolosi 1:15) Hambulezo, Jesu a nga vumelangi lezaku Satani a mu kuca a ku hluwuka. Jesu i wa zi tiva lezaku ku wa nga hi kuranza ka Nungungulu a kuva a tirisa ntamu wakwe zilweni za makangwa. Yena i alile ku maha lezo, a komba hi kutikoramisa lezaku yena i wa khegela ka Jehova kasi a kuma zakuga ni wurangeli. — Mateu 4:4.

13-15. (a) Xive xihi a xiringo xa Satani xa wumbiri ni xa wunharu ka Jesu, niku xana Jesu i hlamulisile kuyini? (b) Xana hi zi tivisa kuyini lezaku Jesu a nga zangi a tsika ku ti wonela ka Satani?

¹³ Ka xiringo xakwe xa wumbiri, Satani i lo yisa Jesu xixungweni xa tempeli xi hunzeleleko kutlakuka. Hi ku soholota Mhaka ya Nungungulu hi ku tirisa mano, Satani i lo ringa Jesu lezaku a kombisa wudzunzo gakwe hi ku ti tsikeleta hi le hehla kasi a tingelosi ti mu tlhatlhisa. Loku a zidlemo lezi zi nga hi lomu tempeleni zi wa wonile a xihlamaliso lexo, xana ngha ku vile ni munwe loyi a nga wa tava ni kukanakana ka lezaku Jesu i wa hi Messia loyi a tsumbisilweko? Niku loku a zidlemo zi wa vumele Jesu kota Messia ka xiseketelo lexo xa ku ti kombisa hi mitiro ya kuhlamalisa, xana Jesu na a nga potsangi a kuxaniseka ni timhango to tala? Kuzilava. Kanilezi Jesu i wa zi tiva lezaku ku wa hi kuranza ka Jehova lezaku Messia a maha ntiro wakwe hi ndlela ya kutikoramisa, na ku nga hi ku kucetela vanhu a kuva va kholwa ka yena hi ku maha mitiro ya zihlamaliso. (Isaya 42:1, 2) Laha kambe, Jesu i alile a ku hluwukela Jehova. A ndhuma a yi vangi xinavetiso kakwe.

¹⁴ Hambulezo, ku nga wuliwa yini hi xinavetiso xa wukosi? Ka xiringo xakwe xa wunharu, Satani i lo nyika Jesu yontlhe mifumo ya misava loku ku wa hi lezaku Jesu i ta maha xo kari xi kombako ku khozela Satani. Xana yena i alakanyele khwatsi hi xinyikiwo xa Satani? “Suka Satani,” kuve hlamulo wakwe. I lo engeta aku: “Hakuva ku tsalilwe ku ngalo: Wena u ta khozela Hosi Nungungulu wa wena, hi yena yece u to mu tirela.” (Mateu 4:10) Ku hava ni xinwe xi nga wa ta kucetela Jesu lezaku a khozela munwani nungungulu. Ge hambu xinyikiwo xa wukosi kutani ndhuma ka tiko legi zi wa nga ta mu djikisa a maha nchumu wunwe wa kungaingisi.

¹⁵ Xana Satani i tlhelele nzhako? I mu tsikile hi kulaya ka Jesu. Hambulezo, a Ivangeli ya Luka yi wula lezaku Diyabu “i lo suka ka yena xikhatanyana.” (Luka 4:13) Hakunene, Satani i wa ta kuma xinwani xikhati xa ku ringa Jesu, kala kugumesa. A Biblia gi hi byela lezaku Jesu ‘i lo ringwa hi matlhelo wontlhe.’ (Maheberu 4:15) Hikwalaho Jesu a nga zangi a tsika ku ti wonela; ge hambu hina a hi faneli.

16. Xana Satani i ringisa kuyini malanza ya Nungungulu inyamutlha, niku hi nga alisa kuyini a mizamo yakwe?

¹⁶ Satani wa ha simama ku ringa a malanza ya Nungungulu inyamutlha. Lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a kungambheleli ka hina ku tala ku hi maha hiva zipotiyelo zo hehuka ka yena. Satani hi mano i tirisa makangwa, matshanza, ni kunavela wukosi. Hi wuxengeteli ga kutinyiketela titshombeni, Satani a nga ha tirisa a mano wontlhe lawa hi khati ginwe! Za lisima a kuva hi nyimanyana ka zikhati zo kari kasi hi kambisisa a wutsumbu ga hina. Hi maha khwatsi hi ku ehleketa hi magezu ya 1 Johani 2:15-17. A xikhati lexi hi mahako lezo, hi nga ha ti wutisa lezaku xana a kunavela ka nyama ka mafambisela lawa ya zilo, a ku kokiwa hi titshomba, ni kunavela ka ku maha vanwani va ku hlamala a zi mbhetangi a liranzo la hina hi Dadani wa hina wa le tilweni. Hi fanele ku alakanya lezaku a tiko legi ga hunza, a ku fana ni mufumeli wa gona, Satani. A hi aleni a mizamo yakwe ya mano ya ku lava ku hi wisa xionhweni! Ngha hi pimanyisa a xikombiso xa Hosi ya hina hakuva “yena a nga onhangi.” — 1 Pedro 2:22.

“Xontlhe Xikhati Nzi Maha Lezi Zi Mu Xalalisako”

17. Xana Jesu i wa ti zwisa kuyini xungetano hi ku ingisa a Dadani wakwe, hambulezo xikarato muni lexi a vo kari va zi kotako a ku xi vuxa?

¹⁷ A kuingisa ku patsa zo tala a ku hunza ku ti khoma kumaheni ka xionho; Kristu i tatisile a zileletelo zontlhe za Dadani hi kukhatala. I te ngalo: “Xontlhe xikhati nzi maha lezi zi mu xalalisako.” (Johani 8:29) A kuingisa loko ku nehile litsako la hombe ka Jesu. Hakunene, a vo kari va nga ha vuxa xikarato xa lezaku a kuingisa ku wa nga nonohi ka Jesu. Va nga ha alakanya lezaku yena i wa fanele ku ingisa Jehova ntsena, loyi a mbheleleko, kuveni hina a kutala ka zikhati hi fanele ku ingisa a vanhu va nga mbhelelangiko zikhundleni zabye za wufumeli. Hambulezo, a lisine hi lezaku Jesu i wa ingisa a vanhu va nga mbhelelangiko lava va nga hi ni zikhundla ni wufumeli.

18. Kota munhu muswa, xana Jesu i vekile xikombiso muni xa kuingisa?

¹⁸ A xikhati lexi a nga kari a kula, Jesu i wa fumelwa hi vapswali vakwe va nyama va nga mbhelelangiko, Josefa na Maria. Kuzilava, a ku hunza vanana vo tala, yena i wa zi kota a ku wona zihoxo ka vapswali vakwe. Xana i hluwukile, a ti kulisa a tsika wutshamu gakwe a nyikilweko hi Nungungulu a tlhela a va byela lezi va faneleko ku rangelisa zona ngango? Wona lezi Luka 2:51 a zi wulako xungetano hi Jesu a xikhati a nga hi ni 12 wa malembe: “Yena i wa va ingisa.” Ka kuingisa loko, i vekile xikombiso xi nene ka vanhu vaswa va nga maKristu, lava va zamako ku ingisa a vapswali vabye ni ku va kombisa xichawo xi faneleko. — Va Le Efesusi 6:1, 2.

19, 20. (a) Hi yihi a minzhingo yo hambana ni yontlhe leyi Jesu a yimiseneko nayo xungetano hi ku ingisa vanhu va nga mbhelelangiko? (b) Hikuyini a maKristu inyamutlha ma faneleko ku ingisa lava va rangelako xikari kabye?

¹⁹ Xungetano hi ku ingisa vanhu va nga mbhelelangiko, Jesu i yimisanile ni zikarato lezi a maKristu ya lisine inyamutlha ma nga tshukiko ma yimisana nazo. Alakanyela a zikhati zi nga tolovelekangiko lezi a hanyileko ka zona. A mafambisela ya zilo ya wukhongeli ya xiJuda, ma nga hi ni tempeli zinwe ni wupristi le Jerusalema, ma wa sina ma amukeleka ka Jehova hi kale kanilezi ma wa hi kusuhani ni ku aliwa zonake ma valetwa hi malulamiselo ya bandla ga wuKristu. (Mateu 23:33-38) Na zi nga se maheka lezo, a varangeli vo tala va wukhongeli va wa kari va gonzisa mawunwa ma nga seketelwa ka filozofia ya xiGreki. Lomu tempeleni, a kubiha ku wa anzile nguvu laha ka kuza Jesu a yi vitana lezaku i “mhako ya vaphangi.” (Marku 11:17) Xana Jesu i potsile kuya tempeleni ni lomu masinagogeni? Ahihi! Jehova i wa ha tirisa a malulamiselo lawo. Kala a xikhati lexi Nungungulu a nga nghenela zilo lezo a cica zo kari, Jesu i waya tempeleni ni masinagogeni hi kuingisa. — Luka 4:16; Johani 5:1.

²⁰ Loku Jesu a ingisile matshameleni lawo, a maKristu ya lisine inyamutlha ma fanele ku simama ku ingisa nguvu! Hakunene, hina hi hanya ka xikhati xo hambana nguvu, ku nga nguva ya kutlheliselwa ka wukhozeli gi basileko leyi yi wulilweko na ka ha hi mahlweni nguvu. Nungungulu wa hi tiyisekisa lezaku cima a nga ta vumelela Satani lezaku a onha a vanhu vakwe va tlheliselweko. (Isaya 2:1, 2; 54:17) Hi lisine, ku kona kuonha ni kungambheleli nzeni ka bandla ga wuKristu. Kanilezi xana hi fanele ku wona a zihoxo za vanwani kota xigelo xa ku nga ingisi Jehova, kuzilava hi tsika kuya mitlhanganwini ya wuKristu kutani ku tshamela ku solasola madota? Ne ni kutsongwani! A kuhambana ni lezo, hi seketela hi mbilu yontlhe lava va rangelako lomu bandleni. Hi kuingisa, ha kumeka mitlhanganwini ya bandla ni mitlhanganwini ya hombe ya wuKristu hi tlhela hi tirisa wusungukati ga lomu Mitsalweni legi hi gi kumako kwalomo. — Maheberu 10:24, 25; 13:17.

21. Xana Jesu i hlamulisile kuyini a tshikelelo wu ngata hi ka vanhu wa kuva a tsika ku ingisa Nungungulu, a hi vekela xikombiso muni?

²¹ Jesu a nga zangi a vumelela vanhu, hambu vanghana va nga hi ni mixuvo yi nene lezaku va mu tsikisa a ku ingisa Jehova. Hi xikombiso, mupostoli Pedro i zamile ku kuca Hosi yakwe lezaku zi wa nga laveki a kuva a xaniseka ni kufa. Hi kutiya Jesu i lo ala wusungukati gi nene ga Pedro kanilezi na gi tirisiwa hi ndlela yi nga faneliko ga kuva a Ti tsetsa. (Mateu 16:21-23) Inyamutlha, a valanzeli va Jesu zikhati zo tala va yimisana ni maxaka ma nga ni mixuvo yi nene lawa ma nga zamako a ku va tsema hlana kuingiseni ka milayo ni matshinya ya milayo ya Nungungulu. A ku fana ni valanzeli va Jesu va zana go sangula ga malembe, hina hi simama hi tiyile lezaku “hi fanele ku ingisa Nungungulu ku hunza ku ingisa vanhu.” — Mitiro 5:29.

Mabhinzu Ya Kuingisa Ko Fana Ni Ka Kristu

22. Xana Jesu i nyikile hlamulo ka mhaka yihi, niku hi ndlela muni?

²² A xikhati lexi Jesu a nga yimisana ni kufa, a kuingisa kakwe ku lo ringelwa magumo. Ka siku lego go bayisa “i lo gonza kuingisa” hi kumbheleleko. I lo maha kuranza ka Dadani wakwe, na ku nga hi ka yena nwinyi. (Luka 22:42) Ka mamahela lawo, yena i lo veka xikombiso xa kutsumbeka ko mbhelela. (1 Timote 3:16) I lo nyika hlamulo ka mhaka leyi yi nga hi kona hi kale: Xana a munhu wo mbhelela wa zi kota ku simama a ingisa Jehova, hambu loku a ringwa? Adamu i wa tsikile ku maha lezo, Eva yenawu. Zonake Jesu i lota a ta hanya, afa, a tlhela a nyika a hlamulo wo tiya. A xivangwa xa Jehova xa hombe ka zontlhe xi nyikile a hlamulo wo tiya nguvu a ku hunza yontlhe leyi yi nga koteka. Yena i ingisile hambulezi zi nga mu nehela kuxaniseka ni kufa.

23-25. (a) Xana a kuingisa ku zwananisa kuyini ni kutsumbeka? Kombisa hi mufananiso. (b) Hi yihi a mhaka ya xipimo xi lanzelako?

²³ A kutsumbeka, kutani a kutinyiketela ka Jehova hi mbilu yontlhe, ku kombiswa hi kuingisa. Hi kota ya lezi Jesu a nga ingisa, i lo hlayisa a kutsumbeka kakwe zonake a vuna vanhu vontlhe. (Va Le Roma 5:19) Jehova i lo chachazela Jesu hi kuteleko. Loku hi ingisa Kristu kota Hosi, Jehova i ta hi chachazelawo. A ku ingisa Kristu ku yisa ‘kuhanyisweni ka pinzukelwa’! — Maheberu 5:9.

²⁴ A ku hunza lezo, a kutsumbeka ha koce i nchachazelo. A bhuku ga Mavingu 10:9 gi ngalo: “Loyi a fambako hi kululama i famba hi kurula.” Loku ku hi ku a kutsumbeka ka fananiswa ni yindlu ya hombe yi mahilweko hi zitini za zi nene, a ximaho xinwe ni xinwani xa kuingisa xi nga fananiswa ni xitini xinwe ni xinwani. A xitini xinwe xi nga ha ti komba na xi nga vuni nchumu, kanilezi a xinwe ni xinwani xi na ni wutshamu ga xona, ni lisima la xona. Niku a xikhati lexi zi patsiwako, a xilo xo kari xa xinene nguvu xa akiwa. A xikhati lexi a zimaho za kuingisa zi patsiwako, a xinwe xi engetelwa ka xinwani siku ni siku ni lembe ni lembe, ha aka yindlu yo saseka ya kutsumbeka ka hina.

²⁵ A mahanyela ya kuingisa lawa ma anzako hi kufamba ka xikhati ma neha a ginwani tshamela mapinwini ya hina — ku nga kutimisela. A tshamela lego ga xikombiso xa Jesu i mhaka ya xipimo xi lanzelako.