Timhaka ta mabhuku ma tako ka cibhukwana ca mutlhangano
7-13 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | Marku 7-8
‘Rwala mhandze ya wena u ndzi landzela’
(Marku 8:34) I no vitana a cidlemo zvin’we ni vapizani vakwe, aku ngalo kabye: Loku munhu a randza ku ndzi landzela, a ti tsike, a rwala cihambano cakwe, a ndzi landzela.
tlhamuselo wa nwtsty ka Mr 8:34
a ti tsike: kutani ku “i wa tsike zvontlhe zvi mu lumbako.” Lezvo zvi komba ku ti yimisela ka munhu ka ku ti tsika kasi a tirela Nungungulu. Hi ciGreki a magezu lawa ma nga hundzuluselwa ma wula ku “i fanele ku ti ala”, lezvo zvi tshama khwatsi hakuva zvi nga patsa ku a munhu a tsika kuxuva kakwe, ni kunavela kakwe kutani kutshamiseka. (2 Kor 5:14, 15) A gezu lego ga ciGreki gi tirisilwe kambe hi Marku laha a nga wulawula hi Pedro na a kaneta Jesu. — Mr 14:30, 31, 72.
w92 1/8 17 ¶14
U tsutsumisa kuyini ka mapalisana ya wutomi?
14Jesu Kristu i byelile vapizani vakwe ni vanhu van’wani va nga tlhangene aku: ‘Loku munhu a randza ku ndzi landzela, a ti tsike (kutani ku “i fanele ku ti ala” Charles B. Williams) a rwala mhandze yakwe, a ndzi landzela.’ (Marku 8:34) A cikhati hi vhumelako cirambo leci, hi fanele ku ti yimisela ku simama hi mu landzela, na ku nga hi kota ya lezvi hi to kuma hakhelo hi kutitsona zvokari, kanilezvi hi kota ya lezvi a ku khudzehela zva cikhatanyana hi tlhelo ga moya zvi nga hi wonhelako mitiro leyi hi yi mahileko hi malembe, hambu ku hi maha hi luza wutomi ga pindzukelwa. A ku kula hi tlhelo ga moya ku maheka hi kutsongwani-tsongwani, kanilezvi a kuzwanana ka hina na Jehovha ku ngafa hi kucopeta ka tihlo loku hi nga tshami na hi ti wonela!
(Marku 8:35-37) Hakuva loyi a randzako ku hlayisa a kuhanya kakwe, i ta lahlekelwa ha kona; ni loyi a lahlekelwako hi kuhanya kakwe hi kota ya mina ni ya ivhangeli, i ta ku londzowota. 36 Hakuva zvi ta mu vhuna yini munhu a ku bhindzula tiko gontlhe, loku a lahlekelwa hi muhefemulo wakwe ke? 37 Hakuva a munhu i ta humesa yini ku tekisa muhefemulo wakwe ke?
w08 15/10 25-26 ¶3-4
U ta nyikela yini kasi u simama u hanya?
3Ka cikhati caleco, Jesu i mahile zviwutiso zvimbiri zvo koka kupima. I te: ‘Zvi ta mu vhuna yini munhu a ku bhindzula tiko gontlhe, loku a lahlekelwa hi muhefemulo wakwe ke?’ niku, “a munhu i ta humesa yini ku tekisa muhefemulo wakwe ke?” (Marku 8:36, 37) Hi mawonela ya vanhu a hlamulo wa ciwutiso co sangula wu laha kubaseni. A zvi mu vhuni nchumu munhu a kuva a bhindzula tiko gontlhe kanilezvi afa. A titshomba ti nga tirisiwa hi n’winyi wa kona ntsena loku a ha hanya. A ciwutiso ca wumbiri ca Jesu, caku “a munhu i ta humesa yini ku tekisa muhefemulo wakwe ke?” kuzvilava ci alakanyisile vaingiseli va Jesu a cilumbeto leci Sathani a nga ci wula masikwini ya Joba, laha a ngaku: ‘Zvontlhe lezvi munhu a nga nazvo i ta zvi humesela wutomi gakwe.’ (Joba 2:4) Ka vanhu vo kari va kalako va nga khozeli Jehovha, a magezu ya Sathani ma ngava lisine. A votala va maha ni cihi hambu ku fularela matshinya ya milayo kasi va simama va hanya. Hambulezvo, a maKristu ma wona zvilo hi ndlela yo hambana nguvhu.
4Ha zvi tiva ku Jesu a nga tangi laha misaveni kasi ku ta hi nyika wutomi ga gi nene, ni ku ganya, ni wutomi go leha ka tiko legi. Kanilezvi i tele ku ta hi vhululela ndlela ya ku hanya kala kupindzuka misaveni yiswa, niku a wutomi lego hi gona hi gi nyikako nguvhu lisima. (Johani 3:16) A maKristu ma fanele ku zwisisa ciwutiso co sangula ca Jesu hi ndlela leyi: ‘Zvi ta mu vhuna yini munhu a ku bhindzula tiko gontlhe, kanilezvi a luza wutomi ga pindzukelwa?’ A hlamulo ku, a zvi vhuni nchumu ne kutsongwani. (1 Johani 2:15-17) Kasi ku hi vhuna ku hlamula ciwutiso ca wumbiri ca Jesu, hi nga ti wutisa lezvi: ‘Zvini ndzi ti yimiseleko ku zvi tsika zvezvi kasi ndzi simama ndzi hi ni kutsumba ka ku hanya kala kupindzuka misaveni yiswa?’ A hlamulo wa hina ka ciwutiso leci, wu ti kombako hi lezvi hi hanyisako zvona, wu komba ku a kutsumba ka hina ku tiyile ku ya chikela kwihi. — Ringanisa na Johani 12:25.
(Marku 8:38) Hakuva loyi a nga ni tingana ha mina ni timhaka ta mina cizukulwaneni leci ca wubhayi ni kuwonha, a N’wana wa munhu kambe i tava ni tingana ha yena, laha a ta nga wuya hi kungangamela ka Raru wakwe, zvin’we ni tingilozi to basa.
Himani N’wana wa munhu?
Kasi va amukelwa hi Jesu, a vapizani vakwe va fanele ku tiya hlana va tlhela va ti tsona zvokari. Jesu i te: ‘Loyi a nga ni tingana ha mina ni timhaka ta mina cizukulwaneni leci ca wubhayi ni kuwonha, a N’wana wa munhu kambe i tava ni tingana ha yena, laha a ta nga wuya hi kungangamela ka Raru wakwe, zvin’we ni tingilozi to basa.’ (Marku 8:38) Hikwalaho a cikhati leci Jesu a tota i ta ‘chachazela mun’we ni mun’wani kotisa mitiro yakwe’. — Matewu 16:27.
Kela titshomba ta moya
(Marku 7:5-8) A vaFarisi ni vatsali va no mu wutisa, vaku: Hi yini a vapizani va wena va nga fambiko hi mahanyela ya vakale, kanilezvi vaga hi mandla ya chaka ke? 6 Aku kabye: I phrofetile khwatsi Isaya ha n’wina, vaxengeteli, kota lezvi ku tsalilweko: Lava vanhu va ndzi dhumisa hi milomu yabye, kanilezvi a timbilu tabye ti le kule na mina. 7 Kanilezvi a ku ndzi khozela kabye mahala, hakuva a tigondzo leti va ti gondzisako zvileletelo zva vanhu. 8 N’wina mu tsika a nayo wa Nungungulu, mu khomisisa a mahanyela ya vanhu.
w00 15/2 17-18 ¶9-11
U na ni “kupima ka Kristu” ke?
9A wanuna loye i wa file tindleve niku i wa hi ni cirimiti. Kuzvilava Jesu i polile ku a wanuna loye i wa hi tingana kutani kuchava. Jesu i mahile nchumu wu nga kala wu nga tolovelekangi. I no mu teka va huma lomu ka citshungu, vaya cihundleni. Jesu i bhulile naye hi mawoko kasi ku mu byela lezvi a nga lava ku maha. I no ‘nghenisa titiho takwe tindleveni ta ciwiri; a phela mari, a khumba lirimi la cona’. (Marku 7:33) Andzhako ka lezvo i no cuwuka tilweni a khongela na a hefemuteka. Lezvi a nga maha zvi wa fana ni ku wula ku: ‘Lezvi ndzi lavako ku maha, ndzi ta zvi maha hi ntamu wa Nungungulu.’ Hi kugumesa, Jesu i te: ‘Vhululeka’. (Marku 7:34) Zvalezvo, a tindleve ta wanuna loye ti no vhululeka a tlhela a zvi kota ku wulawula khwatsi.
10Hi nga wona kukhatala loku Jesu a ku kombisileko hi van’wani! I wa zvi zwisisa lezvi va nga ti zwisa zvona, niku a kuzwela wusiwana loko a nga ku kombisa ku mu kucile ku a maha zvilo zvi nga wa ta va talangalisa. Kota maKristu, zva lisima ku hinawu hi hlakulela ni ku kombisa kupima ka Kristu hi ndlela leyi. A Bhibhiliya gi hi laya giku: ‘Ngha n’wina n’wentlhe mu hi ni mbilu yin’we, mu zwelana, mu randzana ni vamakabye, mu hi ni wuxinji, mu ti koramisa.’ (1 Pedro 3:8) Lezvo zvi hi tlharihisa ku hi fanele ku maha zvilo hi ndlela yi kombako ku ha khatala hi van’wani.
11Lomu bandleni hi nga komba ku ha khatala hi lezvi a van’wani va ti zwisako zvona, hi ku va nyika wudzundzo, ni ku va khomisa lezvi hi lavako ku va hi khomisa zvona hinawu. (Matewu 7:12) Lezvo zvi patsa ku hi ti wonela ka lezvi hi wulako ni mawulela ya kona. (Va Le Kolosi 4:6) U nga rivali lezvaku ‘a timhaka ti tlhavako ti nga ku khwatsi i supadho’. (Mavingu 12:18) Laha ngangweni ke? A nuna ni sati lava va randzanako hi lisine va khatala hi lezvi mun’we ni mun’wani wabye a ti zwisako zvona. (Va Le Efesusi 5:33) Va potsa magezu yo tlhava, ku tshamela ku solasola, ni magezu ya kuruka — hakuva lezvo zvi nga vanga zvilondza zvi nga oloviko ku hola. A vanana vonawu va khumbiwa hi lezvi va zvi zwako, hikwalaho a vapswali va lirandzo a va zvi rivali lezvo. Loku zvi lava ku va va kawuka, a vapswali lavo va zvi maha hi ndlela yi nene na va nga chepeti a vana vabye kutani ku va wisa tingana. (Va Le Kolosi 3:21) Hikwalaho, loku hi kombisa ku khatala hi van’wani hi komba ku hi na ni kupima ka Kristu.
14-20 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MARKU 9-10
“Muwoniso wu tiyisako kukholwa”
(Marku 9:1) I te ngalo kabye: Hizvinene ndziku ka n’wina, van’wani va vona lava va yimileko laha va nga tazwa kufa, va kala va wona a mufumo wa Nungungulu na wuta hi ntamu.
w05 15/1 12 ¶9-10
A zviphrofeto zvo tala zvi wulawula hi Kristu
9Ku wo hundza lembe na Jesu a kombisile kubaseni lezvaku hi yena Mesiya. A Pasika ga lembe ga 32 Nguveni ya Hina gi wa chikele gi tlhela gi hundza. A vanhu vo tala va nga kholwa kakwe a va ha mu landzeli, kuzvilava hi kota ya ku xanisiwa, ku randza titshomba kutani hi kota ya kukaratekela zva ku hanya loku. Kuzvilava a van’wani va djudjilwe kupima kutani ku khunguvanyeka hi lezvi Jesu a nga ala ku mahiwa hosi. Laha a varangeli va wukhongeli ga vaJudha va nga mu kurumeta ku maha cihlamaliso ca le tilweni kasi ku ti nehela wudzundzo, a nga vhumelangi. (Matewu 12:38, 39) Kuzvilava lezvo zvi karatile vokari. Ahandle ka lezvo, Jesu i sangula ku komba vapizani vakwe a nchumu zvi va karatelako ku wu zwisisa — ‘i fanele kuya Jerusalema, a ya xaniseka nguvhu hi masingalakati, ni vapristi va hombe, ni vatsali, a tlhela a dayiwa’. — Matewu 16:21-23.
10Ka 9 kuya ka 10 wa tihweti ti nga landzela, Jesu i wa ta ‘suka tikweni, aya ka Dhadhani’. (Johani 13:1) Na a karatekela vapizani vakwe vo tsumbeka, Jesu i tsumbisa ku maha zvilo lezvi a nga ala ku maha a cikhati a nga kombeliwa hi vaJudha vo kala kukholwa: Ku nga ciwoniso ca le tilweni. Jesu i ngalo: ‘Hizvinene ndziku ka n’wina: Va kona van’wani va yimileko laha, va ta nga kala kuzwa kufa, va kala va wona a N’wana wa munhu na ata mufun’weni wakwe.’ (Matewu 16:28) Kanilezvi Jesu a nga wuli ku a vapizani vo kari vakwe va ta hanya kala va wona kuyimiswa ka Mufumo wa wuMesiya hi 1914. Jesu i alakanyela muwoniso wo hlamalisa a nga lava ku komba vapizani vakwe vo randzeka va vanharu — wu wa hi muwoniso wa kungangamela kakwe Mufun’weni wa Nungungulu. Wuve muwoniso lowu Jesu a nga hundzuka ciyimo cakwe a tinguwo takwe ti hatima.
(Marku 9:2-6) Andzhako ka ntlhanu wa masiku ni gin’we, Jesu i no teka Pedro, na Jakobe, na Johani, a va yisa citsungeni co leha na va hi voce. I no hundzuka ciyimo mahlweni kabye; 3 a tinguwo takwe ti no hundzuka ti hatima, ti basa ha hombe nguvhu, hi lezvaku a ku na muhlazvi misaveni a zvi kotako a ku ti basisa kota lezvo. 4 Ku no woneka kabye Elija na Mosi, na va kari va wulawula na Jesu. 5 Pedro aku ngalo ka Jesu: Rabi, zvi hi sasekele a kuva hi tshama laha; a hi akeni mixaxa minharu: mun’we ngwa wena, ni mun’we ngwa Mosi, ni mun’we ngwa Elija; 6 hakuva i wa nga zvi tivi lezvi a ta nga wulawula, hakuva va wa chava nguvhu.
w05 15/1 12 ¶11
A zviphrofeto zvo tala zvi wulawula hi Kristu
11Loku ku hundzile 6 wa masiku, Jesu i teka Pedro, na Jakobe na Johani vaya ka citsunga ca hombe — leci kuzvilava ci nga Citsunga ca Hermoni. Na va hi seyo Jesu ‘i no hundzuka ciyimo mahlweni kabye; a tinguwo takwe ti no hundzuka ti hatima, ti basa ha hombe nguvhu’. Ka wutshamu lego ku tlhelile ku woneka muphrofeti Mosi na Elija na va bhula na Jesu. Zvi wonekisa ku khwatsi a cihlamaliso leco ci mahekile ni wusiku, lezvi zvi nga maha ku ci woneka khwatsi. A cihlamaliso leco ci vile ca lisine laha ka kuza Pedro a kombela ku gwimba matenda manharu — a gin’we ga Jesu, a gin’wani ga Mosi, a gin’wani ga Elija. Na Pedro a ha wulawula, va fanengetwa hi refu go hatima nguvhu ku gumesa ku huma gezu hi lomu ka refu giku: ‘Loyi hi N’wananga a randzekako, ndzi xaleleko ha yena; mu ingiseni.’ — Matewu 17:1-6.
(Marku 9:7) Kwalaho ku nota a refu gi ta va khubhunyeta; ku huma gezu hi lomo refini, giku: Loyi hi N’wana wa mina a randzekako, mu ingiseni.
tlhamuselo wa nwtsty ka Mr 9:7
gezu: Laha i khati ga wumbiri lomu ka tiIvhangeli laha Jehovha a wulawulako ni vanhu hi kukongoma. — Wona mitlhamuselo ya Mr 1:11; Jo 12:28.
Kela titshomba ta moya
(Marku 10:6-9) kanilezvi a kusanguleni, Nungungulu i no maha wanuna ni wasati 7 hi kota ya lezvo a wanuna i ta siya a raru wakwe ni nyine wakwe, a namarela ka sati wakwe. 8 Lava vambiri va tava nyama yin’we, lezvo a va ha hi vambiri, kanilezvi i nyama yin’we. 9 Hikwalaho lezvi Nungungulu a zvi tlhanganyisileko, ngha zvi nga hambanyiswi hi munhu.
w08 15/2 30 ¶8
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Marku
10:6-9. A kungo ga Nungungulu xungetano hi wukati ku a nuna ni sati va nga tsikani. Hikwalaho, wutshan’wini ga ku tsutsumela ku tlhatlha wukati, a nuna ni sati va fanele ku ti karatela ku hanya hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya kasi va hlula ni cihi cikarato ci nga humelelako wukatini gabye. — Mat. 19:4-6.
(Marku 10:17, 18) Laha a nga huma a goxometa ndleleni, a munhu i no tsutsumela kakwe, a khizama mahlweni ka yena, a mu wutisa, aku: Mugondzisi wa nene, ndzi ta maha yini, kasi ndzi fela kuga a tshomba ya wutomi ga pindzukelwa ke? 18 Jesu aku kakwe: Hi yini u ndzi vitanako uku ndzi nene ke? A ku na wa nene saseka mun’we, yena Nungungulu.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Mr 10:17, 18
Mugondzisi wa nene: Kuzvilava a wanuna loye i tirisile magezu ‘Mugondzisi wa nene’, kota cikhundla ni ndlela ya ku mu nyika wudzundzo Jesu, ku nga lezvi a varangeli va wukhongeli va ngoya hi ku londza. Hambu lezvi Jesu a nga kala ku zvi wona na zvi bihile a kuva a woniwa kota ‘Mugondzisi’ ni “Hosi” (Jo 13:13), i yisile wudzundzo ka Papayi wakwe.
A ku na wa nene saseka mun’we, yena Nungungulu: Hi magezu lawa Jesu i komba lezvaku Jehovha hi yena a gemako ku lezvi zvi nene, hakuva hi Yena a nga ni fanelo ya ku gema lezvi zvi nga zvi nene ni zva kubiha. A kuva Adhamu na Evha va tsikile ku ingisa, vaga sinya ya ku tiva zva zvi nene ni zvo biha va kombisile ku banga fanelo leyo. Kanilezvi, hi kutikoramisa Jesu i tsikela Papayi wakwe a fanelo leyo. Nungungulu i hi gondzisa lezvi zvi nga zvi nene hi ku tirisa milayo ni matshinya ya milayo ma nga lomu ka Mhaka yakwe. — Mr 10:19.
21-27 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MARKU 11-12
“I chelile ku hundza vontlhe”
(Marku 12:41, 42) I no tshama kusuhani ni laha va nga wa nyikela minyikelo, a wona lezvi a cidlemo ci nyikelisako zona a mali cikhwameni ca minyikelo; ni vanyingi va fumileko va wa chela yo tala. 42 Ku nota a noni ya cisiwana, yi ta chela a malana mambiri ma ringanako ni dezana.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Mr 12:41, 42
cikhwameni ca minyikelo: A mabhuku ya kale ya ciJudha ma wula lezvaku a makaxa lawo ya minyikelo ma wa fana ni mipundzu kutani timhondzo, kuzvilava ma wa hi ni zvibhoxwana hi le hehla ka wona. A minyikelo leyo yi nga mahiwa hi vanhu yi wa tirisiwa ku maha mitiro yo hambanahambana. A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha ga kumeka kambe ka Jo 8:20, lomu gi hundzuluselwako gi wula ku “bhako ga minyikelo”. Zvi wonekisa ku khwatsi a magezu lawa ma wula wutshamu gi nga ka tsendzele wa vavasati. (Wona tlhamuselo wa Mt 27:6 ni Ciengetelo 15 ka cibhukwana Civhuno ca ku gondza hi cona a Mhaka ya Nungungulu.) Hi kuya hi mabhuku yo kari ya vaRabi, ku wa vekiwa 13 wa zvikhwama zva minyikelo lomu mareveni ya sala leyo. Ku alakanyiwa lezvaku lomu tempeleni ku wa hi ni wutshamu gi nga tshama mali yo tala leyi yi ngata hi ka makaxa ya minyikelo.
malana mambiri: Hi ku kongoma, zvi wula “maleptoni mambiri,” ku nga magezu ma sukako ka gezu le·ptonʹ, gi wulako nchumu wa wutsongwani ni wa ku hlonga. Zvi wonekisa ku khwatsi a leptoni ci wa hi cingerengere ca ci tsongwani nguvhu ca suku kutani brondze ci nga tirisiwa le Izrayeli. A 128 wa maleptoni ma wa ringana dhenariyo yin’we. — Wona Glossário, “Lépton,” ni Ciengetelo 18 ka cibhukwana Civhuno ca ku gondza hi cona a Mhaka ya Nungungulu.
ma ringanako ni dhezana: A gezu ga ciGreki gaku ko·dranʹtes (gi tako hi ka gezu quadrans ga ciLatini) gi wula cingerengere ca suku kutani brondze yi nga ringana 64 wa madhezana kutani makwadrante. Ka vhesi legi, Marku i tirisa mali ya vaRoma kasi ku tlhamusela lisima la zvingerengere zvi nga tirisiwa nguvhu hi vaJudha. — Ciengetelo 18 ka cibhukwana Civhuno ca ku gondza hi cona a Mhaka ya Nungungulu.
(Marku 12:43) Jesu i no vitana vapizani vakwe, aku kabye: Hizvinene ndziku ka n’wina: A noni leyi ya cisiwana yi chelile ku hundza vontlhe lava va chelako cikhwameni ca minyikelo;
w97 15/10 16-17 ¶16-17
Jehovha wa wu nyika nguvhu lisima a ntiro lowu u mu mahelako hi mbilu yontlhe
16Andzhako ka masiku yo kari, hi 11 ka Nisani, Jesu i mbhetile siku gontlhe lomu tempeleni na a hlamula zviwutiso zvo karata a nga mahiwa hi varangeli va tempeli, lezvi zvi nga yelana ni ku khupa, kuvhuxiwa ka vafileko, ni timhaka tin’wani. Jesu i paluxile zvilo zvo biha zvi nga mahiwa hi vatsali ni vaFarisi, lezvi zvi nga patsa ku “phanga a tiyindlu ta tinoni”. (Marku 12:40) Hi kulandzela Jesu i no tshama, kuzvilava laha tsendzeleni kutani ka yindlu ya vavasati. Hi kuya hi mukhuwo wa vaJudha, laho ku wa hi ni 13 wa zvikhama zva minyikelo. I tshamile laho na a cuwukisela vanhu na va maha minyikelo yabye. Ku tile vanhu vo tala vo ganya, a vokari kuzvilava na va wonekisa ku khwatsi vanhu vo lulama hambu ku tlhela va kombisa zvilo va nga hi nazvo. (Ringanisa na Matewu 6:2.) Jesu i wa vekile tihlo ka wasati wokari. A vanhu laha va yileko kuzvilava a va nga woni nchumu wo hlamalisa ka wasati loye kutani hi cinyikiwo cakwe. Hambulezvo Jesu, loyi a tivako a timbilu ta van’wani, i wa zvi tiva ku a wasati loye i ‘noni ya cisiwana’. I wa ku tiva khwatsi kambe a kukula ka cinyikiwo cakwe — ca ‘malana mambiri ma ringanako ni dhezana’. — Marku 12:41, 42.
17Jesu i vitanile vapizani vakwe, hi kota ya lezvi a nga lava ku ranga hi vona a va byela lezvi a nga lava ku gondzisa. Jesu i te a noni leyo ‘yi chelile ku hundza vontlhe lava va chelako cikhwameni ca minyikelo’. Hi kuya hi Jesu a noni leyo yi nyikele zvo hundza zvontlhe lezvi zvi nga nyikelwe hi van’wani na zvi patsilwe. I nyikele ‘zvontlhe lezvi a nga hi nazvo’ — ku nga mali leyi a nga sele nayo wutomini gakwe. Hi ku maha lezvo, i ti vekile mandleni ya lirandzo ya Jehovha. A munhu loyi a dzundziwako kota cikombiso ca ku maha munyikelo ka Nungungulu, i nyikele zvilo zvo kala zvi nga sizi nchumu. Kanilezvi mahlweni ka Nungungulu, a cinyikiwo leco ci wa hi ca lisima nguvhu! — Marku 12:43, 44; Jakobe 1:27.
(Marku 12:44) Hakuva vona vontlhe va chelile na zvita hi ka le’zvinyingi zvabye, kanilezvi yena hi kuvhumala kakwe i chelile zvontlhe lezvi a nga hi nazvo a nga tsumba ku hanya hi zvona.
w97 15/10 17 ¶17
Jehovha wa wu nyika nguvhu lisima a ntiro lowu u mu mahelako hi mbilu yontlhe
17 Jesu i vitanile vapizani vakwe, hi kota ya lezvi a nga lava ku ranga hi vona a va byela lezvi a nga lava ku gondzisa. Jesu i te a noni leyo ‘yi chelile ku hundza vontlhe lava va chelako cikhwameni ca minyikelo’. Hi kuya hi Jesu a noni leyo yi nyikele zvo hundza zvontlhe lezvi zvi nga nyikelwe hi van’wani na zvi patsilwe. I‘zvontlhe lezvi a nga hi nazvo’ — ku nga mali leyi a nga sele nayo wutomini gakwe. Hi ku maha lezvo, i ti vekile mandleni ya lirandzo ya Jehovha. A munhu loyi a dzundziwako kota cikombiso ca ku maha munyikelo ka Nungungulu, i nyikele zvilo zvo kala zvi nga sizi nchumu. Kanilezvi mahlweni ka Nungungulu, a cinyikiwo leco ci wa hi ca lisima nguvhu! — Marku 12:43, 44; Jakobe 1:27.
w87 1/12 30 ¶1
Wa nyikela zvontlhe zvi nga ntan’wini wa wena ke?
Hi nga gondza zvilo zvo tala zva lisima ka matimu lawa. Kuzvilava a nchumu wa lisima nguvhu hi wu gondzako ku kota lezvi hontlheni hi nga ni thomo ga ku seketela wukhozeli ga lisine hi titshomba ta hina, leci ci nga ca lisima ka Nungungulu ku nyikela zvilo zvi nga zva lisima ka hina na ku nga hi lezvi hi zvi wonako ku hambu loku hi nga hi nazvo a hi nge zvi vileli. Hi magezu man’wani, xana hi nyikela zvilo zvaku loku hi nyikele zvi nga mahi ni ku khwatsi hi nyikele nchumu? Kutani hi nyikela zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina hi mbilu yontlhe?
cl 185 ¶15
Wutlhari gi nga ka “Mhaka ya Nungungulu”
15A zvi koki kupima lezvaku ka vanhu vontlhe va nga tlhangene lomu tempeleni ku ya hlawuliwa a wasati loye wa noni lezvaku a kumbukiwa lomu ka Bhibhiliya? A cikombiso leci, ci hi gondzisa ku Jehovha i Nungungulu wa kubonga. Wa xalala hi ku amukela zvinyikiwo zva hina hi zvi nyikelako hi mbilu yontlhe, na zvi ngayi hi ku a van’wani va nyikela zvinyikiwo zva tshamela muni. A matimu ya noni leyi i ndlela ya ntamu leyi Jehovha a hi gondzisako hi yona kasi ku zwisisa mhaka leyi!
Kela titshomba ta moya
(Marku 11:17) I no va gondzisa, aku: A ku tsaliwangi lezvaku: A yindlu ya mina yi ta vitanwa a yindlu ya kukhongela ya matiko wontlhe? Kasi ke n’wina mu yi mahile a mhako ya vaphangi.
tlhamuselo wa nwtsty ka Mr 11:17
yindlu ya kukhongela ya matiko wontlhe: Ka vatsali vanharu va tiIvhangeli va tshahako Isa 56:7, Marku hi yena ntsena a nga patsa magezu lawa yaku “ya matiko wontlhe” kutani vanhu vontlhe. (Mt 21:13; Lu 19:46) A tempeli le Jerusalema gi wa hi wutshamu gaku a vaIzrayeli ni vamatiko va nga chava Jehovha va ya khozela kona ni ku khongela ka Jehovha. (1 Tih 8:41-43) Jesu i kawukile vaJudha lavo va nga xavisa zvilo lomu tempeleni va tlhela va yi maha mhako ya vaphangi. A zvimaho zvabye zvi wa godholisa vanhu va matiko wontlhe lezvaku va tshinela ka yindlu ya Jehovha ya kukhongela lezvi zvi nga va vhalela ku va mu tiva.
(Marku 11:27, 28) Zvonake va no tlhela va enghena Jerusalema; ni laha a nga kari a fambafamba lomu tempeleni, a vapristi va hombe va nota ka yena zvin’we ni vatsali ni masingalakati, 28 vaku kakwe: I ntamu muni u mahako ha wona lezvi ke? Kutani himani a nga ku nyika lowu ntamu wa ku maha lezvi zvilo ke?
Sinya ya nkuwu yi tirisilweko kasi ku gondzisa zvilo zva lisima xungetano hi kukholwa
Jesu ni vapizani vakwe va nghena Jerusalema. Kota tolovelo wakwe, Jesu iya tempeli a ya sangula ku gondzisa. A vapristi va hombe ni masingalakati, kuzvilava na va ha alakanya lezvi Jesu a nga zvi mahile a tolo wa kona ka vacicisi va mali, va mu ringa hi ku mu maha ciwutiso leci: ‘I ntamu muni u mahako ha wona lezvi ke? Kutani himani a nga ku nyika lowu ntamu wa ku maha lezvi zvilo ke?’ — Marku 11:28.
28 KA MAIO–3 KA JUNHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MARKU 13-14
“Ti wonele ku phasiwa hi ntlhamu wa kuchava vanhu”
(Marku 14:29) Kanilezvi Pedro aku ngalo kakwe: Hambu loku vontlhe va khubeka, kanilezvi mina kokwihi!
(Marku 14:31) Kanilezvi Pedro i no engeta, a tiyisa aku: Hambu loku ndzi ngafa na wena, ndzi nga ta ku kaneta. Vontlhe va no wulawulisa lezvo.
(Marku 14:50) A vapizani vontlhe va no mu tsika, va tsutsuma.
(Marku 14:47) Kanilezvi mun’we wa lava va nga hi kona i no hlomula a supadho yakwe, aba a nandza ga mupristi wa hombe, a gi tsema ndleve.
(Marku 14:54) Pedro i wa mu landzele hi le kule, kala a enghena ndlwini ya mupristi wa hombe, a ya tshama zvin’we ni malandza, a wora ndzilo.
(Marku 14:66-72) Laha Pedro a nga hi lahasi le hubyeni, ku nota a nandza ga cisati ga mupristi wa hombe; 67 na a wona Pedro a kari a wora ndzilo, i no mu cuwuka, aku: Wenawu u wa hi na Jesu wa le Nazareta. 68 Kanilezvi i no kaneta, aku: A ndzi zvi tivi, hambu ni ku pima lezvi u zvi wulako. Zvonake i no huma laha nyangweni, ni nkuku wu noba. 69 A nandza legi ga cisati, gi no engeta giku ka lava va nga yimile kona: Loyi mun’we wa vona. Pedro a kaneta kambe. 70 Andzhako ka cikhatanyana lava va nga yimile kona, vaku ngalo ka Pedro: Futsi, u mun’we wa vona, hakuva u wa le Galileya. 71 Kanilezvi i no sangula ku rukatela ni ku hlambanya, aku: A ndzi mu tivi loyi munhu, mu wulako ha yena. 72 Zvalezvo a nkuku wu noba hi cikhati ca wumbiri; Pedro na alakanya a gezu legi Jesu a nga gi wulile kakwe, gaku: A nkuku na wu nga se kuba kumbiri, u ta ndzi kaneta kunharu; i no rila.
it-3211 ¶5
Pedro
Na a vhuniwa hi mupizani mun’wani, loyi zvi wonekisako ku khwatsi i fambile naye lomu ka yindlu ya mupristi wa hombe, Pedro i no nghena kala le hubyeni. (Jo 18:15, 16) A nga tshamangi laha khoneni ga munyama a fihlala kanilezvi i yile laha va nga wora ndzilo. A kuwoninga ka ndzilo ku mahile lava a nga wora navo va pola ku i wa hi mupizani wa Jesu, niku a cin’wani ci nga mu polekisa mawulawulela yakwe ya le Galileya. Na va tiyisa ku mupizani wa Jesu, Pedro i kanetile makhati manharu aku a ndzi mupizani wa Jesu a tlhela aku a ndzi mu tivi, laha ka kuza aba ni lahasi hi ku kaneta. Ku noba kuku hi khati ga wumbiri ka wutshamu go kari lomu dhoropeni zvonake Jesu a ‘hundzuluka, a cuwuka Pedro’. Andzhako ka lezvo, na Pedro a nga ha ti koti, iya a ya rila nguvhu. (Mt 26:69-75; Mr 14:66-72; Lu 22:54-62; Jo 18:17, 18; wona magezu GALO, CANTO DO; JURAMENTO ka bhuku Estudo Perspicaz.) Hambulezvo, lezvi Jesu a nga kombelele Pedro na ka ha hi mahlweni zvi hlamulilwe, niku a kukholwa kakwe a ku fambelangi magumo. — Lu 22:31, 32.
Kela titshomba ta moya
(Marku 14:51, 52) A jaha go kari gi no mu landza, na gi huluxetile a nguwo ya wukene ntsena; va no gi khoma, 52 kanilezvi gi no siya a nguwo mandleni yabye, gi tsutsuma na gi nga ambalangi nchumu.
w08 15/2 30 ¶6
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Marku
14:51, 52 — Himani jaha legi gi nga “tsutsuma na gi nga ambalangi nchumu”? Lezvi ku nga Marku ntsena a kumbukako cimaho leci, zva zwala a kuva hi chikelela magumo yaku i wa wula yena wutsumbu.
(Marku 14:60-62) Zvonake a mupristi wa hombe i no suka a yima cikari kabye, a wutisa Jesu, aku: A ku hlamuli nchumu ke? Cini leci va ku kecarako ha cona ke? 61 Kanilezvi i no miyela, a nga hlamulangi nchumu. A mupristi wa hombe i no engeta a mu wutisa, aku kakwe: Hi wena Kristu, a N’wana wa loyi a Khesiwako ke? 62 Jesu aku: Hi mina yena. Mu ta wona N’wana wa munhu na a tshamile hi le reveni ga cinene ga ntamu, na ata hi marefu ya tilo.
Jesu a yisiwa ka Anasi, a guma a yisiwa ka Kayafasi
Kayafasi wa zvi tiva ku a vaJudha va zvi nyenya nguvhu kuzwa munhu na a ti byela ku i N’wana wa Nungungulu. Na zvi nga se maheka lezvo, a cikhati leci Jesu a nga wula ku Nungungulu i Papayi wakwe, a vaJudha va wa lava ku mu daya hakuva va waku o “ti maha a ecana ni Nungungulu”. (Johani 5:17, 18; 10:31-39) Na a tiva lezvi a vaJudha va ti zwisisako zvona hi mhaka leyo, Kayafasi i khongotela Jesu hi tipulani aku: ‘Ndza ku hlambanyisa hi Nungungulu, lezvaku u hi byela loku u hi Kristu, a N’wana wa Nungungulu.’ (Matewu 26:63) Hi lisine, a vanhu va wa zvi tiva ku Jesu i N’wana wa Nungungulu. (Johani 3:18; 5:25; 11:4) Loku i wa nga hlamulangi ka khati legi, zvi wa ta komba ku wa ala ku i N’wana wa Nungungulu niku hi Kristu. Hikwalaho Jesu i te: ‘Hi mina yena. Mu ta wona N’wana wa munhu na a tshamile hi le reveni ga cinene ga ntamu, na ata hi marefu ya tilo.’ — Marku 14:62.
loyi a hlongolako sati wakwe: Kasi hi zwisisa khwatsi magezu ya Jesu ma tsalilweko hi Marku hi fanele ku zwisisa mongo wa lezvi zvi nga ka bhuku ga Mt 19:9 gi patsako magezu yako “ahandle ka kubhaya”. Lezvi Marku a nga tsala zvi khumba vanhu lava va tlhatlhako wukati hi zvigelo zvin’wani wutshan’wini ga kuva a nuna kutani sati a mahile wubhayi. (Greek, por·neiʹa)
loyi a hlongolako sati wakwe, a teka mun’wani, wa bhaya: Laha Jesu o ala ku dzundza tigondzo ta vaRabhi leti vhumelelako vanuna a ku tsika vasati vabye hi ni cihi cigelo. (Mt 19:3, 9) A vaJudha vo tala va wa alakanya lezvaku a vanuna a va nge tshuki va wonhela vasati vabye hi ku maha wubhayi ni van’wani vavasati. A vaRabhi va wa gondzisa lezvaku loku a wanuna a hlengela masango ni wasati wo kala a nga hi wakwe i wa nga kumi nandzu waku i mahile wubhayi, kanilezvi a wasati i wa kuma nandzu. Jesu i kombile lezvaku a vavanuna ni vavasati va fana hi ku wula lezvaku lezvi zvi rindzelwako ka vanuna ni vavasati hi zvalezvi zva zvin’we