Mitlhamuselo Mitlhamuselo
1. Himani Bhabhuloni loyi wa Hombe?
Hi zvi tivisa kuyini lezvaku “Bhabhuloni loyi wa Hombe” i yimela a wukhongeli gontlhe ga mawunwa? (Kuvhululelwa 17:5) Wona zvigelo zvi landzelako:
I kucetela misava yontlhe. A Bhibhiliya gi wula lezvaku Bhabhuloni loyi wa Hombe i tshamile hehla ka ‘citshungu ni matiko’. I na ni “mufumo hehla ka tihosi ta misava”. — Kuvhululelwa 17:15, 18.
A nga yimeli ntlawa wa politika kutani wa mabhindzu. “A tihosi ta misava” ni ‘vaxavisi’ va ta pona a cikhati leci a to lovisiwa. — Kuvhululelwa 18:9, 15.
I chakisa Nungungulu. I vitaniwa ku cibhayi hakuva i gelana ni mifumo hi ku fela mali ni ku kuma zvilo zvin’wani. (Kuvhululelwa 17:1, 2) I kanganyisa a vanhu va matiko wontlhe niku i dayisile a vanhu vo tala. — Kuvhululelwa 18:23, 24.
Tlhela ka cigondzo 13 mhaka ya wu 6
2. Mesiya i wa ta chikela rini?
A Bhibhiliya gi phrofetile lezvaku ku wa ta hundza 69 wa mavhiki kasi ku chikela Mesiya. — Lerani Dhaniyeli 9:25.
A 69 wa mavhiki ma sangulile rini? Hi lembe ga 455 A.E.C. Ka lembe lego, Govhernadhori Nehemiya i no chikela Jerusalema a “vhuxa ni ku aketa” a dhoropa. — Dhaniyeli 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8.
A 69 wa mavhiki ma mbhetile cikhati muni? Ka zviphrofeto zvo kari zva Bhibhiliya, a siku gi yimela lembe. (Mitsengo 14:34; Ezekiyeli 4:6) Hikwalaho, a vhiki ni vhiki gi yimela 7 wa malembe. Ka ciphrofeto leci, a 69 wa mavhiki ma yimela a 483 wa malembe (ku nga 69 wa mavhiki x 7 wa masiku).
A 69 wa mavhiki ma mbhelile rini? Loku hi hlaya 483 wa malembe na hi sukela ka lembe ga wu 455 A.E.C. zvi hi tisa ka lembe ga 29 E.C.a Kuve ka lembe galego laha Jesu a nga bhabhatisiwa ava Mesiya! — Luka 3:1, 2, 21, 22.
Tlhela ka cigondzo 15 mhaka ya wu 5
3. Matirela ya mababyi ma patsako kutirisiwa ka nkhata
Ku na ni matirela ya mababyi ma patsako a kutirisiwa ka nkhata wa mubabyi. Kanilezvi ku na ni matirela yo kari ya mababyi ma kalako ma nga amukeleki ka maKristu. Hi cikombiso, a ku dhowara nkhata, kutani ku susa nkhata wabye va veka kasi va wu tirisa hi cikhati cin’wani loku va mahiwa operasawu. A zvilo lezvo, a zvi amukeleki ka maKristu. — Dhewuteronome 15:23.
Hambulezvo, a man’wani matirela ma nga amukeleka. Lezvo zvi patsa a ku mahiwa maanalize ya nkhata, ni ku basisiwa ka nkhata (hemodiálise), ni ku vevukisa nkhata (hemodiluição), kutani recuperação intraoperatória de células, kutani ku tirisiwa ka máquina coração-pulmão. A muKristu mun’we ni mun’wani i fanele ku ti mahela ciboho ca lezvi a lavako ku a nkhata wakwe wu tirisiswa zvona laha a mahiwako a operasawu, ni maanalize kutani kutiriwa mababyi. A dhokodhela mun’we ni mun’wani a nga zvi maha hi ndlela yo hambananyana ni ya mun’wani. Hikwalaho, na a nga se vhumela ni wahi mamahelwa ya operasawu, kutani maanalize, kutani matirelwa yo kari ya mababyi, a muKristu i fanele ku zvi tiva khwatsi lezvi zvi to mahiwa hi nkhata wakwe. Ehleketa hi zviwutiso zvi landzelako:
Ahati loku a nkhata wa mina, laha ndzi tiriwako mababyi, wu jikisiwa wuya handle wu tlhela wu nyima ku famba hi cikhati co kari, xana a livhalo la mina li ta simama li wu wona kota nkhata wa mina kutani zvi wa ta lava ku wu ‘halatiwa lahasi’ ke? — Dhewuteronome 12:23, 24.
Ahati loku a cikhati leci ndzi tiriwako mababyi, a nkhata wa mina wu kokiwa wu huma handle wu ciciwa zvokari wu gumesa mu tlhelisiwa mirini wa mina? A ku lezvo zvi wa ta karata a livhalo la mina li gondzisilweko hi Bhibhiliya, kutani ndzi wa ta vhumela a matirelwa lawo?
Tlhela ka cigondzo 39 mhaka ya wu 3
4. Kuhambana ka nuna ni sati
A Bhibhiliya gi byela nuna ni sati lezvaku va nga hambani gi tlhela gi wula lezvaku loku va tshuka va hambana a va faneli ku chadha ni mun’wani munhu. (1 Va Le Korinte 7:10, 11) Kanilezvi ku na ni zviyimo zvo kari zvi nga mahako ku a maKristu ma boha ku hambana.
Ku ala ku hlayisa ngango hi tlhelo ga nyama: Loku a nuna a ala ku hlayisa ngango hi tlhelo ga nyama, laha ka kuza a ngango wu vhumala ni kinyeta hambu ni coga. — 1 Timote 5:8.
Ku xanisiwa hi ndlela ya xapi: Loku a munhu a xanisiwa hi nuna wakwe kutani hi sati wakwe laha ka kuza a wona ku i ta dawa. — Va Le Galatiya 5:19-21.
Kuva mhangweni ya kufa hi tlhelo ga moya: Loku munhu a wona ku a nuna wakwe kutani sati wakwe wa mu vhalela ku tirela Jehovha laha ko tlhela a tsandza ni ku chukula. — Mitiro 5:29.
5. Tiferiyadho ni mibuzo ya ku alakanya masiku yo hlawuleka
A maKristu a ma patseki ka tiferiyadho ti kalako ti nga tsakisi Jehovha. Kanilezvi, a muKristu mun’we ni mun’wani i fanele ku tirisa a livhalo lakwe li gondzisilweko hi Bhibhiliya kasi ku boha lezvi a to maha ka zviyimo zvo kari loku a van’wani va maha mibuzo leyo ya tiferiyadho. Wona a zvikombiso zvo kari:
A munhu wo kari i ku xuvela feriyadho yinene. U nga hlamula, uku: “Ndzi bongile.” Loku a munhu loye a lava ku tiva zvin’wani, u nga mu tlhamusela ku hikuyini u kalako u nga patseki ka tiferiyadho.
A nuna kutani sati a kalako a nga hi Kustumunyu wa Jehovha i ku ramba a kuya mu yaga zvakuga ka maxaka hi siku ga feriyadho. Loku a livhalo la wena li ku vhumelela ku famba, u nga tlhamusela a nuna wa wena kutani sati wa wena na ka ha hi ni cikhati lezvaku loku ku mahiwa a mukhuwo wo kari wu yelanako ni wukhongeli ga mawunwa u nga ta patseka ka wona.
A patrawu wa wena i ku nyika cinyikiwo ka nguva ya khisimuso. A ku zvi bihile a ku ci amukela? Zvi ya hi ciyimo. A patrawu wa wena i ku nyika a cinyikiwo leco hi kota ya lezvi ku nga nguva ya khisimuso? Kutani i ku nyika kasi ku ku bonga hi lezvi u nga mutiri wa munene?
A wokari i ku nyika a cinyikiwo ka nguva ya khisimuso. Loyi a ku nyikako, kuzvilava a nga wula lezvi: “Ndza zvi tiva ku a wugi khisimuso kanilezvi ndzi lava ku ku nyika leci.” Kuzvilava a munhu loye o ku mahela wunene basi. Hi tlhelo gin’wani, zvi nene a ku ti wutisa ku: ‘A ku i lava ku ringa kukholwa ka mina kutani i lava ku ndzi maha ndzi hlengela ka khisimuso? Andzhako ka ku ehleketa hi lezvo, u ta ti mahela ciboho ca ku u ta amukela kutani u nga ta amukela a cinyikiwo leco. Hi lava ku ka zvontlhe zviboho hi mahako hi sala ni livhalo li basileko hi tlhela hi tsumbeka ka Jehovha. — Mitiro 23:1.
Tlhela ka cigondzo 44 mhaka ya wu 1
6. Mababyi ma thapelako
Kota lezvi hi randzako van’wani, hi ti karatela ku hi nga va thapelisi mababyi. Hikwalaho, loku hi zvi tiva ku hi na ni mababyi ma thapelako kutani loku hi alakanya ku kuzvilava hi thapelwe hi mababyi ya ku ma nga thapela van’wani, hi ti wonela nguvhu kasi hi nga va thapelisi. Hi maha lezvo hakuva a Bhibhiliya gi wula lezvi: “Randza muakelani wa wena a ku fana ni lezvi u ti randzisako zvona.” — Va Le Roma 13:8-10.
A munhu a nga ni mababyi ma thapelako a nga li kombisisa kuyini lirandzo leli ka van’wani? A munhu a nga ni mababyi ma thapelako a nga faneli ku va khoma mandla, ku va bharasara kutani ku pswopswa van’wani kota ndlela ya ku va komba lirandzo. A nga faneli ku khunguvanyeka loku a vokari va nga mu rambi aya kaya kabye hi ku fela ku vhikela ngango wabye. Na a nga se bhabhatiswa, i fanele ku byela a mutlhanganyisi wa hubye ya madhota a ku i na ni mababyi ma thapelako kasi a bhabhatiswa hi ndlela yi to vhikela lava vonawu va to bhabhatisiwa. Na u nga se sangula ku gangisana ni wokari, loku u alakanya ku kuzvilava u thapelwe hi mababyi ma thapelako, u fanele ku maha maanalize ya nkhata. Loku u maha lezvo, u komba ku ‘a wu khataleli ntsena zva wena, kanilezvi u khatalela ni zva van’wani’. — Va Le Filipi 2:4.
Tlhela ka cigondzo 56 mhaka ya wu 2
7. NEGÓCIO NI TIMHAKA TI YELANAKO NI MILAYO
Hi nga potsa zvikarato zvo tala hi ku tsala a zvilo zvontlhe zvi yelanako ni timali ni negócio — hambu loku a negócio leyo hi yi maha ni mun’wani muKristu. (Jeremiya 32:9-12) Hambulezvo, a maKristu ma nga tshuka mava ni kungazwanani hi kota ya mali kutani hi timhaka tin’wani. Ma fanele ku lulamisa a kungazwanani loko hi cihatla, hi ndlela yo rula, na va hi voce.
Hambulezvo, hi fanele ku ti lulamisisa kuyini a timhaka ta hombe to kota kukanganyisa kutani mahlevo? (Lera Matewu 18:15-17.) Jesu i gondzisile ku hi fanele ku maha zvilo zvinharu zvi landzelako:
Zamani ku lulamisa a mhaka leyo n’wece. — Wona vhesi 15.
Loku lezvo zvi nga vhuni, kombela makabye mun’we kutani vambiri vo buvha lomu bandleni kasi va ku pangalata loku u bhula ni makabye loyi mun’wani. — Wona vhesi 16.
Loku zvi tsandza, hi kona u nga yisako mhaka leyo ka madhota. — Wona vhesi 17.
Ka makhati yo tala, a hi faneli a ku yisa vamakabye va hina tribhunali hakuva lezvo zvi nga chakisa vito ga Jehovha ni bandla. (1 Va Le Korinte 6:1-8) Kanilezvi, zvi kona zviyimo zva ku zvi nga lava ku xuxiwa hi tribhunali, zvo kota: timhaka ti yelanako ni ku tlhatlha wukati, fanelo ya ku tshama ni vana, mali leyi a munhu a faneleko ku nyika loyi a nga hi sati wakwe kutani nuna wakwe andzhako ka ku tlhatlha wukati, ni fanelo ya ku sala ni tshomba ya mufi. A muKristu loyi a tirisako tribhunali kasi ku lulamisa timhaka leto hi ndlela yo rula a nga kanyisi a wusungukati ga Bhibhiliya.
Loku ci hi ciwonho ca hombe ca ku tshova nayo wa tiko — co kota ku pfinya munhu, ku xakela vanana, ku phanga, ku yiva zvilo zva hombe kutani ku daya — a muKristu loyi a mangalako wuhosini, a nga kanyisi a wusungukati ga Bhibhiliya.
a Loku hi hlaya a kusukela hi 455 A.E.C. kala 1 A.E.C. hi kuma 454 wa malembe. A kusukela 1 A.E.C. kala 1 E.C. i lembe gin’we (a ku vangi ni lembe zero). Loku hi hlaya a kusukela hi 1 E.C. kala 29 E.C. hi kuma 28 wa malembe. Loku hi patsa wontlhe hi kuma a 483 wa malembe.