Leyi hi yona a tshomba ya hina ya moya

1. Zini lezi Jehova hi liranzo a zi hlayisako kasi ku vuna vanhu?

JEHOVA, a ‘Nungungulu a hanyako aku tsoma,’ i kari a hlayisa mahungu yakwe ma nyikako wutomi kasi ku vuna vanhu. Ma nga ta tshuka ma lova, hakuva “a mhaka ya [Jehova] yi simamisa kala kupinzuka.” (1 Ped. 1:23-25) A ho ku mu bonga Jehova hi lezi a kombisako liranzo hi ku hlayisa a mahungu lawo ya lisima lomu ka Mhaka yakwe yi tsalilweko, a Biblia!

2. Xini lexi Nungungulu a xi hlayisako lomu ka Mhaka yakwe kasi a vanhu vakwe a xi tirisa?

² Lomu ka Mhaka yakwe, Nungungulu i hlayisa a vito gakwe legi a ti hlawuleleko ha yece kasi a vanhu vakwe va gi tirisa. A Biblia gi kumbuka “Jehova Nungungulu” hi khati go sangula laha gi wulawulako ‘hi matimu ya kuvangiwa ka tilo ni misava.’ (Gen. 2:4) Nungungulu i tsalile vito gakwe hi xihlamaliso makhati yo tala laha ka maribye lawa ma nga hi ni Milayo ya Khume. Hi xikombiso, a Nayo wo ranga wu sangulisa lezi: “Hi mina Jehova, Nungungulu wa wena.” (Ekso. 20:1-17) A vito ga Nungungulu ga ha simama ku tiveka hakuva Jehova, a Hosi ya Hombe, wa hlayisa kutani ku vikela a Mhaka ni vito gakwe hambu lezi Satani a mahako zontlhe zi nga ntanwini wakwe lezaku a zi lovisa. — Tis. 73:28.

3. Hambu lezi a mawunwa ya wukhongeli ma hangalakileko, zini lezi Nungungulu a zi hlayisako?

³ Ka Mhaka yakwe, Jehova i hlayisa a lisine kambe. Hambu lezi a mawunwa ya wukhongeli ma hangalakileko misaveni yontlhe, ha mu bonga nguvu Nungungulu hi lezi a hi nyikako kuwonekela ka moya ni lisine! (Gonza Tisimu 43:3, 4.) A xikhati lexi a vanhu vo tala va fambako munyameni, hina hi famba na hi giya kuwonekeleni ka moya loku Nungungulu a hi nyikako. — 1 Joh. 1:6, 7.

HI NA NI TSHOMBA LEYI HI FANELEKO KU YI NYIKA NGUVU LISIMA

4, 5. I lungelo muni hi gi kumileko kusukela 1931?

⁴ Kota maKristu, hi na ni tshomba ya lisima. A disionario go kari gi ngalo: “A tshomba ya tiko matshamela ya gona wontlhe, mikhuwo, lezi a vanhu va tolovelako ku maha, kutani zihena zontlhe lezi zi gonzisiwako zizukulwana ni zizukulwana.” A tshomba ya hina ya moya, yi patsa a makatekwa ya ku tiva lisine li nga lomu ka Mhaka ya Nungungulu, ni ku mu tiva khwatsi Jehova zinwe ni makungo yakwe. A tshomba leyi yi patsa a lungelo go hlawuleko nguvu.

⁵ A lungelo lego gi’ve xipanze xa tshomba ya hina ya moya ka gotsovanyano wa le Columbus, Ohio, Estados Unidos de América hi 1931. Ka longoloko ya gotsovanyano lowo ku wa tsalilwe maletela lawa, “JW”. A vamakabye va wa hi ni mawonela yo hambanahambana xungetano hi tlhamuselo wa maletela lawa, niku a mawonela ya vanwani, ma wa lulamile. A maletela lawo ma wa wula a vito ga hina ga giswa! Hi wata na hi vitaniwa ku Zigonzani za Biblia, kanilezi hi xivumelwano xi mahilweko hi siku ga 26 ka Julho wa 1931 hi lo sangula kuva Timboni ta Jehova. Ku’ve nchumu wo tsakisa nguvu a kuva hi vitaniwa hi vito legi ga lomu Mitsalweni. (Gonza Isaya 43:12.) Loku a zi alakanya, a makabye wo kari i ngalo: “Nzi nga ta tshuka nzi wu rivala a pfumawulo wa mandla lawa ma nga biwa ku dzinza ni wutshamu gontlhe ga gotsovanyano.” A ku na munwani munhu misaveni yontlhe a nga gi lava vito lego, kanilezi Nungungulu wa hi katekisa hi kuva hi tirisa a vito lego xikari ka 80 wa malembe ma hunzileko. Kunene, a kuva Timboni ta Jehova, i lungelo ga hombe nguvu!

6. A tshomba ya hina ya moya yi patsa a mahungu muni ya lisine?

⁶ A tshomba ya hina ya moya yi patsa mahungu ya lisine ni lisima ma nga lomu ka Biblia lawa ma wulawulako hi malanza ya kale ya Nungungulu. Hi xikombiso, hi nga alakanya Abrahama, Isaka, na Jakobe. A malanza lawa ya Nungungulu ya kale za koteka ku ngha ma bhulisene ni mingango ya wona xungetano hi ndlela ya ku tsakisa Jehova. Hikwalaho, a zi hlamalisi lezi Josefa, a munhu wo lulama, a alileko ku maha wubhayi kasi a nga ‘onhi ka Nungungulu.’ (Gen. 39:7-9) A mikhuwo ya wuKristu, yonawu yi wa tivekiswa ka vanwani hi magezu kutani hi xikombiso xabye. A zinwani za kona zi wa yelana ni Xilalelo xa Hosi lexi mupostoli Paule a gonzisileko mabandleni ya wuKristu. (1 Kor. 11:2, 23) Inyamutlha, zontlhe a zileletelo lezi zi lavekako kasi hi khozela Nungungulu ‘hi moya ni lisine’ hi zi kuma lomu ka Biblia. (Gonza Johani 4:23, 24.) A Biblia gi kona kasi ku woningela a vanhu vontlhe, kanilezi hina kota malanza ya Jehova hi hina nguvunguvu hi bongako nguvu hi kuva nago.

7. Xitsumbiso muni xo tiyisa hlana lexi xonawu xi nga tshomba ya hina ya moya?

⁷ A zinwani kambe zi nga xipanze xa tshomba ya hina ya moya, matimu ma humesilweko masikwini ya hina lawa ma kombako lezaku ‘Jehova i zinwe na hina.’ (Tis. 118:7) Lezo zi hi vuna ku hanya na hi nga chavi nchumu, hambu loku hi xaniswa. A xitsumbiso lexi xo tiyisa hlana ni ku nyika ntamu xonawu xi maha xipanze xa tshomba ya hina ya moya leyi yi yako yi kula hi kufamba ka xikhati. Xi wula lezi: “A gi kona tlhari gi fulelweko ku vukela wena gi ta nga humelela, ni lihi lirimi li ta nga ku kecara li ta koneka. Leyi hi yona a tshomba ya malanza ya Jehova, ni kululama kabye kuta hi ka mina, ku wula Jehova.” (Isa. 54:17) A ku na xibhamu ni xinwe bhazini ya Satani xi nga ni ntamu wa ku hi lovisa kala kupinzuka.

8. Zini hi to wulawula hi zona ka nzima leyi ni ka leyi yi lanzelako?

⁸ Satani i kari a maha zontlhe zi nga ntanwini wakwe kasi ku lovisa a Mhaka ya Nungungulu, ni vito Jehova, ni ku valela lisine lezaku li nga tiviwi hi vanhu. Kanilezi, Satani a nga humeleli hakuva Jehova i kari a zi vikela. Ka nzima leyi ni leyi yi lanzelako, hi ta wulawula hi (1) lezi Jehova a vikelisako zona a Mhaka yakwe, a Biblia; (2) lezi Nungungulu a mahako kasi ku vikela vito gakwe; ni (3) ndlela leyi a Dadani wa hina wa le tilweni a kombisako ha yona kuva Nwinyi ni Muvikeli wa lisine leli hi ti buzako ha lona.

JEHOVA WA VIKELA A MHAKA YAKWE

9-11. Zikombiso muni zi dlunyatisako lezaku a Biblia gi ponile ku loviswa hi vanhu vo tala?

⁹ A vanhu va zama hi tindlela tontlhe lezaku va lovisa a Mhaka ya Nungungulu, kanilezi Jehova wa yi vikela. A bhuku go kari gi vitwako Enciclopédia Católica, gi ngalo: “Hi 1229, ka mutlhangano wa Toulouse ku beletelwe lezaku a vanhu va nyalidede va gi tirisa [a Biblia ga tirimi tabye] hi kota ya tiholova ti nga hi kona xikari ka vaAlbigense ni vaValdense . . . Ka mutlhangano wu mahilweko hi 1234 le Tarragona, Espanya na wu rangelwa hi Jaime I, ku yimisilwe a nayo wo fana ni lowo. . . . A wuhosi ga vabixopo va Roma gi nghenile ka mhaka leyi hi khati go sangula hi 1559 a xikhati lexi a xaxameto wa Paulo IV wu nga beletela a ku gandla kutani kuva ni maB[iblia] ya tirimi ta vanhu hi kutala ka vona na va nga vumelelwangi hi Hofisa yo Basa.”

¹⁰ Hambu lezi a vanhu vo tala va zamileko ku lovisa a Biblia, Jehova wa gi hlayisa ni ku gi vikela. Kwalomo ka va 1382, John Wycliffe ni vanghana vakwe va hunzulusele a Biblia go sangula hi xiNgiza. A munhu munwani a hunzuluseleko Biblia hi William Tyndale, loyi a delweko hi 1536. Laha a nga bohilwe laha mhanzeni, i lo kanyuluka aku, “Hosi, vulula mahlo ya hosi ya Inglaterra.” Laha va nga mu sungile afa va lo gumesa va hisa xirumbi xakwe.

¹¹ A Biblia ga pona mizamo yontlhe ya ku loviswa. Hi 1535, ku lo humelela muhunzuluseli munwani wa Biblia hi xiNgiza, Miles Coverdale. Coverdale, i tirisile a “Testamenta Giswa” legi gi nga hunzuluselwe hi Tyndale, ni “Testamenta ga Kale” kusukela Genesisi kala Kronekele. I tirisile a Mitsalo ya xiLatim ni Biblia ga Martinho Lutero hi xiAlemão kasi ku hunzulusela zipanze zinwani za Bibia. Inyamutlha, a Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas gi tsakelwa nguvu hi vanhu hi kota ya lezi gi nga karatiko ku gi zwisisa, ku tsumbeka ni lezi gi olovako ku gi tirisa sinwini. Ha tsaka nguvu hi ku tiva lezaku a ku na munhu ge hambu dimoni gi to tshuka gi zi kota ku lovisa a Mhaka ya Jehova.

JEHOVA I MAHA ZONTLHE KASI HI TIVA A VITO GAKWE

12. Xana a Tradução do Novo Mundo gi vikelisa kuyini a vito ga Nungungulu?

¹² Jehova i maha zontlhe kasi a vito gakwe gi nga lobyiswi lomu ka Mhaka yakwe. Mhakeni leyi, a Tradução do Novo Mundo gi maha ntiro wa hombe nguvu. A kometi ya vahunzuluseli leyi yi ti hendleletileko kasi ku maha ntiro lowo, yi tsalile magezu lawa laha ka xingheniso xa gona: “A nchumu wa lisima nguvu ka Biblia legi ku tlhelisela a vito ga Nungungulu wutshanwini ga gona hi lirimi la xiPutukezi. Ku mahiwa lezo hi ku tirisa vito gi tivekako nguvu, ‘Jeová’ (Jehova) hi 6.973 wa makhati lomu ka Mitsalo ya xiHeberu ni 237 wa makhati lomu ka Mitsalo ya xiGreki ya wuKristu.” Zalezi, a Tradução do Novo Mundo gi kumeka, gona gontlhe kutani xipanze xa gona, hi xipimo xa 116 wa tirimi, niku ku gandlilwe xipimo xa 178.545.862 wa wona.

13. Hikuyini ku nga wuliwako lezaku a vanhu va gi tiva a vito ga Nungungulu kusukela kuvangiweni kabye?

¹³ A vanhu va tiva vito ga Nungungulu kusukela kuvangiweni kabye. Adamu na Eva va wa gi tiva, niku va wa zi tiva ku gi wula khwatsi. Anzhako ka Ntalo, laha Hamu a nga kala ku kombisa xichavo ka raru wakwe, Noa i te ngalo: “I katekisilwe Jehova Nungungulu wa Xemi; Kanani [n’wana wa Hamu] i ta kuva nanza gabye.” (Gen. 4:1; 9:26) Nungungulu i te ngalo: “Nzi Jehova, hi gona vito ga mina lego; nzi nga ta nyikela ka munwani a wukulu ga mina.” I lo tlhela a engeta aku: “Hi mina Jehova, a ku na munwani, a nga kona Nungungulu ahandle ka mina.” (Isa. 42:8; 45:5) Jehova wa ti karata a tlhela a maha zontlhe kasi a vito gakwe gi vikelwa ni lezaku a vanhu misaveni yontlhe va gi tiva. Kunene, hi na ni lungelo ga hombe ga ku tirisa a vito Jehova ni ku tira kota Timboni takwe! Hi kota ya lezo, hi kanyuluka hiku: “Hi tlakusa tinghapa vitweni ga Nungungulu wa hina.” — Tis. 20:5.

14. Hi kwihi kunwani ku nga ni vito ga Nungungulu ahandle ka lomu ka Biblia?

¹⁴ A vito ga Nungungulu a gi kumeki lomu ka Biblia ntsena. Hi xikombiso, ku na ni Ribye ga vaMoabi gi kumilweko Diboni, ku nga pfhuka wa 21 wa tikilometro mutsuwuka-gambo wa Bimbi Gofa (Bimbi ga Munyu). A ribye lego gi kumbuka Hosi ya Israeli Omri gi tlhela gi wulawula hi lezi Mexa, a Hosi ya vaMoabi, a zi wulileko xungetano hi yimpi yakwe ni va ka Israeli. (1 Tih. 16:28; 2 Tih. 1:1; 3:4, 5) A nchumu wa lisima nguvu ka Ribye lego hi lezaku gi kumbuka a vito ga Nungungulu hi maletela ya gona ya xiHeberu (Tetragrama). A maletela lawa, ma kumeka hi kuphindaphinda ka Mapapilo ya Laquis, wu nga tsengelo wu kumilweko le Israeli.

15. Xini a Septuaginta, niku gi kumekisile kuyini?

¹⁵ A vahunzuluseli vo sangula va Biblia va mahile ntiro wa hombe nguvu mhakeni ya ku hlayisa ni ku vikela a vito ga Nungungulu. Loku vaJuda va tlhatlhisilwe wukhumbini gabye le Babuloni gi sangulileko hi 607 Mahlweni ka Nguva ya Hina kala 537 Mahlweni ka Nguva ya Hina, a vaJuda vo tala a va ha tlhelangi Juda ni Israeli. Ka zana ga malembe ga wunharu Mahlweni ka Nguva ya Hina, a tiko ga Alekzandria ni Gipite, ma wa tele hi vaJuda lava va nga lava Mitsalo ya xiHeberu yi hunzuluselweko hi xiGreki, leli makunu li nga hi lirimi li nga wulawuliwa hi vanhu vo tala misaveni. A mitsalo leyo ya xiGreki i Septuaginta, gi mbhetilweko ku hunzuluselwa ka zana ga malembe ga wumbiri Mahlweni ka Nguva ya hina. A manwani ya kona ma na ni vito Jehova hi maletela ya gona ya xiHeberu.

16. Nyika xikombiso xa lomu ku tirisiwako a vito ga Nungungulu lomu ka bhuku gi gandlilweko hi 1640.

¹⁶ A bhuku go sangula gi humesilweko ka matiko lawa ma nga khozisilwe hi América ku’ve bhuku ga Tisimu legi gi kumbukako a vito ga Nungungulu. Va tirisile Mitsalo ya xiHeberu lezaku va hunzulusela hi xiNgiza. Gi wa vitwa ku i Bhuku ga Tisimu ta Baía (Livro dos Salmos da Baía); a go sangula gi gandlilwe hi 1640. A ginwe ga matshamu lawa gi kumbukako a vito ga Nungungulu Tisimu 1:1, 2, laha gi wulako lezaku a “wanuna a katekisilweko” a nga fambi hi wusungukati ga vakubiha, “kanilezi a nayweni wa Iehovah hi kona ku nga ni kutsaka kakwe.” Kasi ku kuma mahungu manwani xungetano hi vita ga Nungungulu, wona a broxura, O Nome Divino Que Durará Para Sempre.

JEHOVA I HLAYISA LISINE LA MOYA NI KU LI VIKELA

17, 18. (a) Xini a “lisine”? (b) A ‘lisine la ivangeli’ li patsa yini?

¹⁷ Hina hi tirela “Jehova, Nungungulu wa lisine” hi kumbhelela. (Tis. 31:5) A disionario go kari gi ngalo: “A lisine xungetano hi xokari mahungu wontlhe yo tsumbeka xungetano hi nchumu lowo. A hi zilo zo alakanyelwa kutani ku tsambiwa.” (Collins Cobuild English Dictionary) Ka mawulawulela ya xiHeberu xa Biblia, a gezu legi a kutala ka zikhati gi hunzuluselwako ku “lisine” gi wula nchumu wu faneleko, wo tsumbeka, wu nga hiko wa mawunwa. A gezu ga xiGreki gi hunzuluselweko “lisine” gi nyika maalakanyo ya nchumu wu zwananako ni lisine kutani wu faneleko ni wo lulama.

¹⁸ Jehova i kari a hlayisa ni ku vikela a lisine kasi hi li tiva nyamutlha, a tlhela a simama ku hi vuna ku gonza zo tala xungetano hi lisine. (2 Joh. 1, 2) A wutivi ga hina xungetano hi lisine gi ya gi engetela hakuva, “a ndlela ya valulamileko yi kotisa kuwonekela ka mixo, loku ku enzelekako kala a hlikanhi wu mbhelela”! (Mav. 4:18) Kunene, ha vumelelana hi kumbhelela na Jesu loyi ka mukhongelo wakwe a nga aku: ‘A mhaka ya wena lisine.’ (Joh. 17:17) A Mhaka yi tsalilweko ya Nungungulu yi na ni ‘lisine la ivangeli,’ leli li wumbiwako hi tigonzo tontlhe ga wuKristu. (Gal. 2:14) Ka tigonzo leto, hi kuma zilo zo kota lisine xungetano hi vito ga Jehova, muphahlo wu tirulako wa Jesu, kuvuxiwa ka vafileko, ni Mufumo. Zalezi a hi woneni lezi Nungungulu a hlayisako ni ku vikelisa zona a lisine hambu lezi Satani a zamako ku li lovisa.

JEHOVA WA NYIMISA MIZAMO YA SATANI YA KU VALELA LISINE

19, 20. I’ve mani Nimrode, niku zini a vanhu va zi tsanzekileko ku maha masikwini yakwe?

¹⁹ Loku Ntalo wu hunzile, ku humelele a vingu legi: “Kota Nimrode muhloti wa hombe mahlweni ka Jehova.” (Gen. 10:9) Kota munhu a nga lwisana na Jehova Nungungulu, hi lisine Nimrode i wo khozela Satani niku i wa fana ni valala va Jesu lava a nga wula magezu lawa ha vona: ‘Nwina mu vana va raru wa nwina a nga Satani, mu ranza ku maha a kunavela ka raru wa nwina. Yena a nga yimangi lisineni.’ — Joh. 8:44.

²⁰ A mufumo wa Nimrode wu wa patsa Babeli ni madoropa manwani xikari ka congo wa Tigre ni wa Eufrate. (Gen. 10:10) Zi wonekisa ku khwatsi hi yena a nga laya lezaku ku sangula ku akiwa doropa ga Babeli ni khokhola ga gona kwalomo ka 2269 Mahlweni ka Nguva ya hina. A ku hambana ni lezi zi nga hi kuranza ka Jehova ka lezaku a vanhu va tata misava, a vaaki lavo va waku: “A hi akeni a muti ni likhokhola, leli a xixungwa xa lona xi ta nga chikela tilweni; hi ti chula a vito kasi hi nga hangalaki misaveni yontlhe.” Kanilezi, a kungo lego go biha gi lowa hasi a xikhati lexi Nungungulu a nga ‘vilinganyisa a lirimi la tiko gontlhe’ a hangalasa lava va nga wa tava vaaki va khokhola lego. (Gen. 11:1-4, 8, 9) Loku ku hi lezaku Satani i wa lava ku sangula wukhongeli legi a vanhu vontlhe va nga wa mu khozela ka gona, handle ko kanakana, i zi tsanzekile. Matinwini ya vanhu, a vakhozeli va Jehova va kari va humelela niku va ya va tiya ni ku tala siku ni siku gi cako.

21, 22. (a) Hikuyini a wukhongeli ga mawunwa gi nga tshukangiko gi veka mhangweni a wukhongeli ga lisine? (b) Zini hi to gonza ka nzima yi lanzelako?

²¹ A wukhongeli ga mawunwa cima a gi zangi gi veka mhangweni a wukhongeli ga lisine. Hikuyini? Hakuva a Mugonzisi wa hina wa Hombe i kari a maha zontlhe kasi a vikela Mhaka yakwe yi tsalilweko, a hlayisa ni ku vikela a vito gakwe xikari ka vanhu, a tlhela ava Xibuka xa ntamu wontlhe xa lisine la moya. (Isa. 30:20, 21) A ku khozela Nungungulu hi lezi a zi lavisako zona zi hi nyika litsako, kanilezi kasi hi simama ku maha lezo, hi fanele ku tshama na hi ti wonela hi tlhelo ga moya, hi tsumba Jehova hi kumbhelela, hi tlhela hi vumela ku rangelwa hi moya wakwe wo basa.

²² Ka nzima yi lanzelako, hi ta wona lezi a tigonzo to kari ta mawunwa ti nga sangulisa zona. Hi ta wona lezaku a Mitsalo a yi gonzisi a tigonzo leto ta mawunwa. Hi ta tlhela hi wona lezi Jehova, a Muvikeli wa Hombe wa lisine, a hi katekisisako zona hi tigonzo ta lisine leti hi ti tsakelako ni ku ti nyika nguvu lisima kota xipanze xa tshomba ya hina ya moya.