Bhuku go songiwa gi nga tshambulutiwa hi ndlela yo fananisa

HI 1970, a titlhari ta ku vhevhulela zvilo zva kale, ti vhevhulile a bhuku go songiwa ga kuswa nguvhu hi ndzilo. Va gi vhevhulile Engedhi, le Izrayeli, kusuhani ni mupela-gambo wa Bimbi Gofa. Ti kumile a bhuku legi na ti vhevhulela a sinagoga go kari gi ngaswa a cikhati leci a dhoropa lego gi nga lovisiwa, kuzvilava ka zana ga malembe ga wu 6 Nguveni ya Hina. A bhuku lego gi swile nguvhu laha ka ku zvi nga koteki a ku lera lezvi zvi nga tsaliwa. Ne zvi wa nga koteki a ku gi tshambuluta gi nga wonheki. Hambulezvo, hi ku tirisa a tekinolojiya yi vitaniwako ku i 3-D scanning, zvi kotekile ku a bhuku lego gi tshambulutiwa hi ndlela yo fananisa. Lezvi zvi nga tsaliwa kambe zvi kotekile a ku zvi leriwa, hi ku tirisa programa yo kari ya ku yelana ni mifota.

Zvini va nga zvi pola hi ku tirisa a tekinolojiya leyo? A bhuku lego gi na ni mahungu ya Bhibhiliya. Leci ci nga sala, mavhesi yo kari yo sangula ya bhuku ga Levhi. Ka mavhesi lawo, ku na ni Tetragrama, ku nga vito ga Nungungulu hi ciHebheru. A bhuku lego ko khwatsi ga kwalomo cikari ka va 50 ni 400 Nguveni ya Hina. Lezvo zvi maha ku giva gona bhuku ga Bhibhiliya go songiwa ga kale ka wontlhe kusukela ku kumiwa lawa ya le Bimbini Gofa (Qumran). A mutsali wo kari wa matimu wa ku hi Gil Zohar, i tlhamusele lezvaku loku ku kumilwe mabhuku yo songiwa ma nga hi ya kale ka wontlhe (kwalomo ka va 100 A.E.C), ku nga lawa ya le Bimbini Gofa, ni legi gin’wani ga kale gi nga kumiwa hi kulandzela, ku nga Códice de Alepo, (kwalomo ka va 930 E.C), ku hundzile cipimo ca 1000 wa malembe hi kona ku nga tshambulutiwa legi ga le Engedhi hi michini. Hi kuya hi titlhari to kari, a bhuku legi gi nga tshambulutwa hi ndlela yo fananisa hi michini, gi komba lezvaku a mahungu ma nga lomu ka Torá “ma simama kuva yalawa ya man’we hi cipimo ca 1000 wa malembe lawa ma hundzako, niku a zvihoxo zva vakopiyari va mahungu ya Bhibhiliya a zvi ma wonhangi.”