Vhuna “vamatiko” lezvaku va ‘tirela Jehovha hi kutsaka’

1, 2. a) Zvikarato muni lezvi a vamakabye vo kari va kumanako nazvo? b) Zviwutiso muni zvi vhukako?

LIJE i hlawutela lezvi a wutomi gakwe kota muluveli gi nga sangulisa zvona. I ngalo: “A cikhati leci a yimpi ya va ka mani yi nga sangula le Bhurundi, a ngango wa hina wu wa hi mutlhanganweni wa cipandze. Hi sangulile ku wona vanhu na va tsutsuma, a van’wani na va dhuwulela. Kasi ku ponisa wutomi ga hina, a vapswali va mina va tekile hina vana vabye va 11 hi tsutsuma, na hova ni tinguwo leti hi nga bohile basi. Hi magumo a maxaka yo kari ma zvi kotile ku chikela livaleni la valuveli le Malawi, ka pfhuka wa 1600 wa tikilometro ni ku hundza. Hina van’wani hi no hangalakela.”

² Misaveni yontlhe, ku na ni valuveli vo hundza 65 wa timiliyoni lava va kurumetekileko ku tsika mimiti yabye hi kota ya yimpi kutani tixanisa. Lowu hi wona ntsengo wa valuveli wa hombe ka yontlhe matin’wini ya vanhu.a (Wona tlhamuselo wa lahasi.) A makume ya mazana ya valuveli lavo Timboni ta Jehovha. A kutala ka tona ti felwe hi maxaka ti tlhela ti luza zvontlhe ti nga hi nazvo. Zvikarato muni kambe va kumanako nazvo? Hi nga vhunisa kuyini vamakabye va hina a ku tirela Jehovha va tlhela va simama va tsakile zvikaratweni lezvo ke? (Lisimu 100:2) Kona hi yihi a ndlela ya chukwana ya ku chumayela a valuveli lava va kalako va nga se mu tiva Jehovha?

ZVIKARATO ZVA KU HANYA KOTA MULUVELI

3. Cini ci nga maha Jesu ni vapizani vakwe vo tala vava valuveli?

³ Jesu ni vapswali vakwe vave valuveli le Gibhite andzhako ka loku a ngilozi ya Jehovha yi tlharihisile Josefa yiku Hosi Herodhi i lava ku daya Jesu. Va tshamile leyo kala Herodhi afa. (Mateu 2:13, 14, 19-21) Andzhako ka malembe yo tala, a vapizani va Jesu “va lo hangalaswa matikweni ya Judhia ni le Samaria” hi kota ya tixanisa. (Mitiro 8:1) Jesu i wa zvi tiva ku a kutala ka valandzeli vakwe va wa ta kurumetwa ku tsika mimiti yabye. I te: “Loku va mu xanisa mutini wo kari, chavelani ka mun’wani.” (Mateu 10:23) Kova ni cihi cigelo ca kona, a ku tsutsuma u siya muti wa wena a zvi olovi.

4, 5. Hi tihi a timhango to kari leti a valuveli va kumanako nato a) a cikhati va tsutsumako? b) a cikhati va nga livaleni?

⁴ A cikhati leci a valuveli va tsikako muti wabye va tsutsuma kutani va hanyako livaleni la valuveli, va kumana ni timhango to tala. Gad, a nga ndzisana ya makabye Lije, i ngalo: “Hi mbhetile mavhiki na hi famba, hi hundzetela mazanazana ya zvirumbi. Ndzi wa hi ni 12 wa malembe. A mikondzo ya mina yi vhimbile nguvhu laha ka kuza ndzi byela maxaka ya mina ndziku ma wa fambe ma ndzi siya. Na a nga lavi ku ndzi tsika mandleni ya vahluwuki, Papai i no ndzi beleka hi famba. Siku ni siku gi wa hi ni zva gona; hi wa khongela ka Jehovha hi tlhela hi tsumba yena, laha a zvikhati zvin’wani hi ngaga mamanga basi hi nga ma kuma kwalomu ndleleni.” — Va Le Filipi 4:12, 13.

⁵ A kutala ka maxaka ya Lije ma mbhetile malembe yo tala livaleni la valuveli la Nações Unidas. Kanilezvi ni kwaleyo ku wa hi ni timhango. Lije loyi zvalezvi a nga muwoneleli wa cipandze, i tlhamusela lezvi: “A vanhu vo tala va wa nga hi na co tira. Va wa hleva, vanwa, vaya tibheja, va yiva, va tlhela va maha wubhayi.” Kasi ku ti vhikela ka mahanyela lawo yo biha, a Timboni ti wa fanele ku tshama ti khomekile lomu bandleni. (Maheberu 6:11, 12; 10:24, 25) Va tirisile cikhati cabye hi wutlhari kasi va simama va tiyile lisineni, niku a votala va sangulile ku phayona. Va wa tshama hi ku ti alakanyisa lezvaku a cikhati cabye ca kuva livaleni la valuveli ci wa tava ni magumo, a ku fana ni lezvi a kundzulandzula ka vaIzraeli ciwuleni ku ngava ni magumo. Lezvo zvi va vhunile ku simama va rindzela zva zvi nene. — 2 Va Le Korinte 4:18.

RANDZA VALUVELI

6, 7. a) ‘A lirandzo la Nungungulu’ li hi kuca ku va khomisa kuyini a vamakabye va hina? b) Nyika cikombiso.

⁶ ‘A lirandzo la Nungungulu’ li hi kuca ku randza vamakabye va hina, nguvhunguvhu loku va hi zvikaratweni. (Gondza 1 Johani 3:17, 18.) Hi cikombiso, a cikhati leci a maKristu yo sangula le Judhia ma ngava ni wusiwana ga zvakuga hi kota ya ndlala, a bandla gi longisele zva ku ma vhuna hi zvona. (Mitiro 11:28, 29) Mupostoli Paule na Pedro vonawu va kucile maKristu lezvaku ma rurelana. (Va Le Roma 12:13; 1 Pedro 4:9) Kota lezvi a maKristu ma kuciwako ku kombisa wunene ka vamakabye lava va ma endzelako na vata hi ka matshamu man’wani, handle ko kanakana hi fanele ku kombisa wunene ka vamakabye va hina lava va nga mhangweni kutani va xanisiwako hi kota ya kukholwa kabye!b (Wona tlhamuselo wa lahasi.) — Gondza Mavingu 3:27.

⁷ Ka malembanyana ndzhako, a makume ya mazana ya Timboni ta Jehovha ti kurumetekile ku tsika mimiti ya tona hi kota ya yimpi kutani tixanisa le mutsuwuka-gambo wa Ukrania. Leci ci nga tsakisiko hi ku a vokari va delwe. Hambulezvo, a kutala ka vamakabye lava va nga pona va amukelwe khwatsi mimitini ya vamakabye ka matlhelo man’wani ya Ukrania ni le Russia. Na va hi kwaleyo, a vamakabye va simamile va nga ngheneli zva tiko, va chumayela “ivhangeli” hi kuhiseka. — Johani 15:19; Mitiro 8:4.

VHUNA VALUVELI LEZVAKU VA TIYISA KUKHOLWA KABYE

8, 9. a) Zvikarato muni lezvi a valuveli va nga kumanako nazvo tikweni gabye ga giswa? b) Hikuyini hi faneleko ku va vhuna hi lihlazva-mbilu?

⁸ A valuveli vo kari va kurumeteka ku ya hanya ka cipandze cin’wani ca tiko gabye. Kanilezvi a van’wani vo tala va kurumeteka ku ya hanya ka tiko gin’wani go kala va nga gi tivi. Lisine ku a mufumo wa tshuka wu va nyikanyana zvakuga, ni tinguwo, ni wutshamu go hanya kona, kanilezvi a zvikarato a zvi vhumaleki. Hi cikombiso, zva koteka ku a zvakuga zva kona zvi hambene nguvhu ni lezvi va nga zvi tolovela. A valuveli vo kari va tako hi ka matiko yo hisa va nga tshuka va nga zvi tivi ku va fanele ku bohisa kuyini kasi ku ti vhikela cirami. A van’wani ku nga ha laveka lezvaku va gondza ku tirisa michini ya nguva leyi yaku va wa nga yi tivi.

⁹ A mifumo yo kari yi na ni milongoloko ya ku vhuna valuveli a ku tiva lezvi va nga hanyisako zvona ka tiko lego ga giswa. Kanilezvi a kutala ka zvikhati ku rindzelwa ku a valuveli va ti hlayisa hi voce andzhako ka tihwetana ti tsongwani. Lezvo zvi nga tshuka zvi karata nguvhu. Hi nga alakanyela a zvilo lezvi ku rindzelwako lezvaku va zvi gondza hi khati gin’we: lirimi liswa, mikhuwo yiswa, milayo yiswa xungetano hi zvilo zvo kota mikhupo, ku gondza cikola, hambu magondzisela ya vanana! Xana u ngava ni lihlazva-mbilu u vhuna vamakabye va wena va kumanako ni zvikarato zvo kota lezvo ke? — Va Le Filipi 2:3, 4.

10. Hi nga tiyisisa kuyini a kukholwa ka valuveli loku va chikela? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

¹⁰ Ka zvikhati zvin’wani, a mifumo ya bindzisela vamakabye va hina va valuveli a kuya mitlhanganweni ya bandla. A tihlengeletano to kari ta mufumo ti va dzukisela tiku ti ta nyima ku va vhuna loku vaya mitlhanganweni. Ti nga ha wula lezvaku ti nga ta va vhumelela ku hanya tikweni ga tona loku va ala ntiro wu va vhalelako kuya mitlhanganweni. Hi ku chava ni ku kala va nga tivi co maha, a vokari va vhumela mitiro leyo. Hikwalaho, hi fanele ku hatlisa hi vhuna vamakabye va hina va valuveli neti va chikela. Va fanele ku zvi wona lezvaku ha va khatalela. A kukhatala loko ni civhuno leci hi va nyikako zvi nga tiyisa a kukholwa kabye. — Mavingu 12:25; 17:17.

VHUNA VALUVELI HI TLHELO GA NYAMA

11. a) Zvini lezvi a valuveli va zvi vilelako nguvhu kusanguleni? b) A valuveli va nga kombisa kuyini kubonga?

¹¹ Kusanguleni ku nga ha laveka lezvaku hi nyika vamakabye va hina a zvakuga, tinguwo, kutani zvilo zvin’wani zva tshinya.c (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Hambu zvinyikiwo zva zvi tsongwani, zvo kota thayi ka vamakabye va cinuna, zvi nga wula zva hombe. A valuveli vonawu a va faneli kuya hi ku londza; va fanele ku kombisa kubonga hi lezvi a van’wani va va mahelako. Lezvo zvi ta maha ku a vamakabye lava va va nyikako va tsaka. Kanilezvi, zva lisima ku a valuveli va zvi kota ku khatalela zvilaveko zvabye ha voce. Lezvo zvi ta va vhuna ku va simama va kombiswa cichawo va tlhela vava ni kuzwanana ku nene ni vamakabye. (2 Va Le Tesalonika 3:7-10) Hambulezvo, a valuveli va ci lava nguvhu a civhuno ca hina.

12, 13. a) Civhuno muni leci hi nga nyikako a valuveli? b) Nyika cikombiso.

¹² A zvi lavi kuva ni mali yo tala kasi ku vhuna valuveli. Leci va ci lavako nguvhu cikhati ca hina ni lirandzo la hina. Hi cikombiso, u nga va komba lomu va nga kumako kona a mimovha ya xapa kutani ku va komba lomu va nga xavako kona zvakuga zva zvi nene hi mali ya lahasi. U nga tlhela u va komba lezvi va nga kumisako zvona a zvilo zvo kota muchini wa ku runga, cikomu kutani nchumu wun’wani wa ku va nga tira hi wona kasi ku kuma zvo ti hanyisa. Niku a ca lisima nguvhu, u nga va vhuna kuva va ti wona na va lumba bandla lego ga giswa. Loku zvi koteka, va nyike bholeya ya kuya mitlhanganweni. U nga tlhamusela a ndlela ya chukwana kambe ya ku chumayela vanhu cipandzeni ca n’wina, u tlhela u tira navo sin’wini.

¹³ A cikhati ku nga chikela mune wa vaswa va valuveli ka bandla go kari, a madhota yo tala ma va nyikile civhuno ca hombe. Ma va gondzisile ku fambisa movha, ku tsala papilo, ni ku tsala maphepha yo kombela ntiro. Ma tlhelile ma va komba lezvi va nga longoloxisako zvona a cikhati cabye kasi va zvi kota ku rangisa a ntiro wa Jehovha. (Va Le Galatia 6:10) Hi cikhati ci tsongwani vontlhe va mune va mahile maphayona. Hi kota ya ku vhuniwa hi madhota ni kutikarata ka vona wutsumbu kasi ku ti vekela mixuvo ntirweni wa Jehovha, va kulile kota maKristu va tlhela va potsa ku ti patsa ni tiko ga Sathani.

14. a) Ciringo muni leci a valuveli va faneleko kulwa naco? b) Nyika cikombiso.

¹⁴ A ku fana ni maKristu wontlhe lawa man’wani, a valuveli va fanele ku hlula a ciringo ni kucetelo wa ku rangisa zvilo zva nyama ku hundza wuxaka gabye na Jehovha.d (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Lije, a kumbukilweko kusanguleni, zvin’we ni vamakabye vakwe va zvi alakanya a zvigondzo zva lisima lezvi a papai wabye a nga va gondzisa xungetano hi kukholwa a cikhati va nga kari va tsutsuma. Ve ngalo: “I hoxile hi cin’we cin’we a zvilo zvontlhe zvi nga hiko zva lisima hi nga hi nazvo. Hi magumo, i tlakusile a paxta ya kona na yi nga hi na nchumu, a n’wayitela aku: ‘Ma zvi wona? Leci ci lavekako ka n’wina hi caleci basi!’” — Gondza 1 Timote 6:8.

KHATALELA LEZVI ZVI LAVEKAKO NGUVHU KA VALUVELI

15, 16. a) Hi nga tiyisisa kuyini a kukholwa ka vamakabye va hina? b) Hi nga va tangalisisa kuyini?

¹⁵ A valuveli a va lavi zvakuga ni tinguwo basi. Va lava ku tangaliswa ni ku tiyisiwa hi Bhiblia. (Mateu 4:4) A madhota ma nga va vhuna hi ku kombela mabhuku ya lirimi la valuveli lavo ni ku va vhuna ku tivana ni vamakabye va wulawulako lirimi labye. Lezvo zva lisima nguvhu hakuva a valuveli vo tala va kurumetekile ku siya zvontlhe va nga zvi tolovele. Va xuva maxaka yabye, ni vaakelane, ni bandla gabye. Va fanele kuzwa a lirandzo la Jehovha ni tipswalo takwe cikari ka maKristu-kulobye. Loku lezvo zvi nga maheki, va nga ha lava civhuno ka van’wani va tako hi ka tiko gin’we navo, kanilezvi na va nga tireli Jehovha. (1 Va Le Korinte 15:33) Loku hi va maha va ti wona na va hi kaya lomu bandleni ga hina, ho tira zvin’we na Jehovha kasi ku vhikela “a vamatiko.” — Lisimu 146:9.

¹⁶ Jesu ni ngango wakwe va wa nga hi na ndlela ya ku tlhela kaya kabye na va ha fuma lava va nga va hlota. Inyamutlha, a valuveli vonawu va nga tshuka va tsandzeka ku tlhela kaya hi zvigelo zvo fana ni zvalezvo. Kanilezvi a van’wani a va ha zvi lavi ku tlhela. Lije i wula lezvaku a vapswali vo tala va nga wona maxaka yabye na ma pfinyiwa ni ku dawa tikweni gabye a va lavi ku teka vana vabye va tlhela tikweni gabye. Kasi ku vhuna vamakabye va hina, hi fanele ‘ku va zwela, hi va randza, hiva ni wuxinji, ni ku ti koramisa.’ (1 Pedro 3:8) A tixanisa ti maha lezvaku a valuveli vo kari va nga randzi kuva zvin’we ni van’wani, niku va nga hava ni tingana ta ku wulawula hi kuxaniseka kabye, nguvhunguvhu loku a vana vabye va hi kona laha kusuhani. Ti wutise lezvi, ‘Loku ndzi wozwa kubayisa loko, ndzi wa ta lava lezvaku va ndzi khomisa kuyini?’ — Mateu 7:12.

LOKU HI CHUMAYELA VALUVELI VA NGA HIKO TIMBONI

17. A ntiro wa hina wa kuchumayela wu va humutisa kuyini a valuveli?

¹⁷ A valuveli vo tala nyamutlha vata hi ka matiko lawa a ntiro wa hina wa kuchumayela wu beletelwako. Hi kota ya Timboni to hiseka, ku na ni makume ya mazana ya valuveli va zwako “a mhaka ya Mufumo” hi khati go sangula. (Mateu 13:19, 23) A vanhu vo tala va ‘bindzwako’ va kuma kuchavelelwa ni ku humutwa mitlhanganweni ya hina, niku a va hlweli ku wula vaku: ‘Hakunene Nungungulu i kona cikari ka n’wina.’ — Mateu 11:28-30; 1 Va Le Korinte 14:25.

18, 19. Hi nga kombisisa kuyini wutlhari a cikhati hi chumayelako valuveli?

¹⁸ Hi fanele ku ‘tlhariha’ a cikhati hi chumayelako valuveli. (Mateu 10:16; Mavingu 22:3) Kombisa lihlazva-mbilu a cikhati leci a valuveli va wulawulako, kanilezvi u nga bhuli navo hi zva politika. Hi fanele ku landzela a zvileletelo zva hofisa ya ravi ni zva tihosi ta lomu hi nga kona kasi hi nga ti peti mhangweni kutani ku veka van’wani mhangweni. Kota lezvi a valuveli va tako hi ka matshamu yo hambana ni ka midhawuko yo hambana, hi fanele ku gondza matshamela ya timbilu tabye ni mawonela yabye. Hi cikombiso, a vanhu va matiko yo kari va na ni mawonela yo bindza nguvhu xungetano hi lezvi a vavasati va faneleko ku bohisa zvona. Hikwalaho loku hi va chumayela, zvi nene ku boha hi ndlela yi to kala yi nga va khunguvanyisi.

¹⁹ Hi lava ku vhuna vanhu va nga kuxanisekeni, a ku patsa ni lava va kalako va nga tireli Jehovha. Loku hi maha lezvo, hi pimanyisa a cikombiso ci nene ca muSamaria wa laha ka mufananiso wa Jesu. (Luka 10:33-37) A ndlela ya chukwana ya ku vhuna vanhu ku va gondzisa a mahungu yo saseka. A dhota go kari gi vhunileko valuveli vo tala gi wula lezvaku zva lisima ku tekela ku va byela lezvaku hi Timboni ta Jehovha. Hi fanele ku va byela lezvaku leci hi yelako cona nguvhunguvhu ku ya va vhuna ku zwisisa a wumandziko go saseka legi hi tsumbisiwako lomu ka Bhiblia; a hi yeli ku ya va nyika civhuno ca nyama.

MABHINZU YO TSAKISA

20, 21. a) Hi wahi mabhindzu ya ku kombisa lirandzo la lisine hi valuveli? b) Zvini hi to gondza ka ndzima yi landzelako?

²⁰ A ku kombisa lirandzo la lisine hi “vamatiko” zvi pswala mihandzu yi nene. A makabye wo kari wa cisati i hlawutele lezvi zvi nga humelela a cikhati leci a ngango wakwe wu nga tsutsuma tixanisa le Eritrea. A mune wa vana vakwe va mbhetile 8 wa masiku na va famba lomu ciwuleni. Hi magumo va chikele Sudão, na va karele nguvhu. I bika lawa: “A vamakabye va va khomisile ku khwatsi maxaka yabye, va va nyika zvakuga, tinguwo, wutshamu go etlela, ni zvo famba hi zvona. Himani mun’wani waku a nga amukela vanhu vo kala a nga va tivi kaya kakwe hi kota ya lezvi va khozelako Nungungulu yaloyi wa mun’we basi? Timboni ta Jehovha toce!” ​—⁠ Gondza Johani 13:⁠35.

²¹ Ahati a vanana vo tala lava va chikelako ni vapswali vabye ke? Ka ndzima yi landzelako, hi ta tiva lezvi hontlheni hi nga vhunisako zvona a mingango leyo lezvaku yi tirela Jehovha hi kutsaka.