EKLEZIYAXTA
1 Lawa i marito ya mutlhanganisi,*+ n’wana wa Davhida hosi ya Yerusalema.+
2 Mutlhanganisi a li: “A swi pfuni nchumu!”
“A swi pfuni nchumu! Hinkwaswu a swi pfuni nchumu!”+
3 Kasi munhu a kuma yini loko a tirha hi matimba lani misaveni?*+
5 Dlambu la xa li tlhela li pela;
Li gama li tlhelela lomu li taka hi kona swaku li ta tlhela li xa.+
6 Moya wu ba wu ya sul* wu tlhela wu ba wu ya norte;*
Wu rhendzelekela ka matlhelo hinkwawu naswona wu tshamela ku yendla swoleswo.
7 Minambu hinkwayu yi ngirimela yi ya lwandle, kambe lwandle a li tali.+
Minambu yi tlhelela lomu yi taka hi kona swaku yi ta tlhela yi huma.+
8 Minchumu hinkwayu ya karhalisana;
A nga kona lweyi a kotaka ku yi tlhamusela.
Tihlo a li kolwi hi ku vona;
Hambi ndleve a yi tali hi ku yingisela.
9 Leswi a swi li kona, hi swona swi nga ta tlhela swi va kona,
Funtshi leswi swi nga tshama swi yendliwa, swi ta tlhela swi yendliwa;
A ku na nchumu xa nyuwani lani misaveni.+
10 Indjhe xi kona lexi munhu a nga hlayaka a ku: “Hi nga vona lexi, i xa nyuwani”?
I khale na xi li kona;
Xi ve kona na hi nga se psaliwa.
11 A ku na munhu lweyi a khumbukaka vanhu va khale;
Naswona a nga kona lweyi a nga ta khumbuka lava nga ta psaliwa;
Na vona a va nge he khumbukiwi hi lava va nga ta gama va psaliwa.+
12 Mina mutlhanganisi,* ni ve hosi ya Israyele aYerusalema.+ 13 Ni tinyike nkama wa ku djondza ni ku kambisisa hi wutlharhi+ minchumu hinkwayu leyi nga yendliwa lani misaveni,+ ku nga ntirho wa ku tika lowu Xikwembu xi nga wu nyika vanhu swaku va wu yendla.
14 Ni yi vonile mintirho hinkwayu leyi nga yendliwa amisaveni,
Phela hinkwayu, a yi nga pfuni nchumu, i ku hlongolisa moya.+
15 A swi koteki ku wololoxa nchumu lexi nga khotseka,
Ni nchumu lexi kalaka xi nga li kona a xi nge kontiwi.
16 Se ni tibyele ni ku: “Phela ni kume wutlharhi lalikulu ku tlula vanhu hinkwavu lava nga tshama va va kona, na mina ni nga se va kona aYerusalema+ naswona mbilu ya mina yi kume wutlharhi la ku hlamalisa ni wutivi.”+ 17 Ni zamile ku twisisa wutlharhi, ku phukwa ni wuphunta+ kambe na swona i ku hlongolisa moya.
18 Hikusa ku tlhariha hintamu swi yendla swaku munhu a xaniseka,
Se lweyi a lavaka ku tlhariha ngopfu a tivangela nhlomulu.+
2 Se ni byele mbilu ya mina ni ku: “Tikhorisi u tsaka u vona swaku u ta kuma yini swaswinene.” Kambe ni swoleswo a swi ni pfunanga hi nchumu.
2 Ni te: “A ku hleka i ku hlanya!”
Ni gama ni tivutisa ni ku: “A ku tsaka swi nga mu pfuna hi yini munhu?”
3 Ni nwe vhinyu swaku ni vona swaku li ta ni yendla ni tsaka,+ kambe a ni li pfumelelanga swaku li ni dunga mimpimiso; ni tlhele ni tiyendla xiphunta swaku ni vona swaku i ntxini xa lisima lexi vanhu va nga xi yendlaka loko va ha hanya ka masikunyana lawa va nga na wona amisaveni. 4 Ni yendle mintirho yayikulu.+ Ni tiyakele tiyindlo+ ni tlhela ni tirimela masimu ya mawuvha.+ 5 Ni rime masimu ni hamba ni majardim, ni tlhela ni byala ni minsinya ya ku hambanahambana leyi psalaka mihandzu. 6 Ni tiyakele tindhawu ta ku hlayisa mati swaku ni ta regara minsinya. 7 Ni kume switirhi swa xinuna ni swa xisati,+ kasi swin’wani swi psaliwe ka ndjangu wa mina. Ni tlhele ni va ni swifuyu swa swinyingi, tihomu ni tinyempfu,+ ku tlula hinkwavu lava va nga tshama va va kona, na ni nge se va kona aYerusalema. 8 Ni tihlengeletele prata ni woru,+ ni tshomba leli lumbaka tihosi ni maprovhinsiya.+ Ni ve ni vayimbeleli va xinuna ni va xisati, ni nchumu lowu yendlaka swaku vavanuna va tsaka hintamu, ku nga wansati, ina, vavasati va vanyingi. 9 Se ni ve ni ndhuma ni tlhela ni ganya ku tlula hinkwavu lava nga tshama va va kona aYerusalema+ na mina ni nga se va kona, naswona wutlharhi la mina a li zanga li suka ka mina.
10 A ni titsonanga nchumu lexi a ni xi navela.+ Mbilu ya mina a ni yi tsonanga nchumu ni wun’we wa ku titsakisa hikusa mbilu ya mina a yi tikhorisa hi mhaka ntirho wa mina hinkwawu wa matimba, funtshi wolowo a wu li muholo wa ntirho wa mina hinkwawu wa matimba.+ 11 Kambe nkama ni nga pimisa hi mintirho ya mina hinkwayu ni ntirho hinkwawu wa matimba lowu ni nga balha swaku ni wu yendla,+ ni vone swaku hinkwaswu a swi nga pfuni nchumu, i ku hlongolisa moya;+ a ku nga na nchumu xa lisima lani misaveni.+
12 Ni game ni kambisisa wutlharhi, ku hlanya ni ku phunta.+ (Hikusa lweyi a nga ta landzela hosi a nga yendla yini? A ta yendla leswi se swi nga yendliwa.) 13 Naswona ni vone swaku wutlharhi li tlula wuphunta,+ ku fana ni leswi ku vonakala ku tlulaka munyama.
14 Matihlo ya lweyi wa ku tlhariha ma txuvuka lomu a yaka kona;*+ kambe xiphunta xi famba ka munyama.+ Ni tlhele ni vona swaku hinkwavu va humeleliwa hi nchumu xa ku fana.+ 15 Kutani ni tibyele ni ku: “Leswi swi humelelaka xiphunta na mina swi ta ni humelela.”+ Se, swi ni siza hi yini ku tlhariha ku tlula mpimu? Ni gama ni tibyela* ni ku: “Leswi na swona a swi pfuni nchumu.” 16 Hikusa a nga kona lweyi a nga ta khumbukiwa hi masiku ni masiku, hambi ku li munhu wa ku tlhariha kumbe xiphunta.+ Hinkwavu va ta khohlwiwa ka nkama lowu taka. Se lweyi wa ku tlharhiha a ta fisa ku yini? A ta fa ku fana ni xiphunta.+
17 Kutani ni sungule ku nyenya wutomi,+ hikusa hinkwaswu leswi swi yendliwaka lani misaveni a swi ni karhata, hinkwaswu a swi nga pfuni nchumu,+ i ku hlongolisa moya.+ 18 Ni sungule ku nyenya swilo hinkwaswu leswi ni nga swi balhela hi matimba amisaveni,+ hikusa ni boheka ku swi siyela munhu lweyi a nga ta va kona ndzhaku ka mina.+ 19 Naswona swi tiviwa hi mani swaku munhu wa kona a ta va wa ku tlhariha kumbe a ta va xiphunta?+ Hambileswo, swilo hinkwaswu leswi ni nga swi tirhela hi matimba ya mina ni wutlharhi swaku ni swi kuma swi ta va ka mavoko ya yena. Leswi na swona a swi pfuni nchumu. 20 Kutani ni sungule ku karhateka hi mhaka ya ntirho hinkwawu wa matimba lowu ni nga wu balhela lani misaveni. 21 Hikusa munhu a nga tirha hi matimba, wutlharhi, wutivi ni xiperiyensa,* kambe a boheka ku siyela swilo swa yena munhu lweyi a kalaka a nga swi tirhelanga.+ Leswi na swona a swi pfuni nchumu, i khombo lalikulu.
22 Kasi munhu a kuma yini ka ntirho wa yena hinkwawu wa matimba ni ku navela loku mu yendlaka a tirha hi matimba lani misaveni ke?+ 23 Phela ntirho wa yena wu mu yendla a hela ntamu ni ku karhateka wutomi la yena hinkwalu,+ funtshi niwusiku a nga yetleli.+ Leswo na swona a swi pfuni nchumu.
24 A ku na nchumu xa ku yampsa ka munhu ku tlula ku dla ni ku phuza ni ku tlhela a tikhorisa hi ntirho wa yena wa matimba.+ Leswi na swona ni swi vonile swaku swi ta hi ka Xikwembu xa ntiyiso,+ 25 hikusa i mani lweyi a dlaka a tlhela a phuza ku ni tlula?+
26 Munhu lweyi a xi tsakisaka xi mu nyika wutlharhi ni wutivi ni ku tsaka,+ kambe xi nyika mudjohi ntirho wa ku hlengeleta tshomba swaku a ta nyika lweyi a tsakisaka Xikwembu xa ntiyiso.+ Leswi na swona a swi pfuni nchumu, i ku hlongolisa moya.
3 Nchumu xin’wani ni xin’wani xi ni nkama wa xona,
Ku ni nkama wa ntirho wun’wani ni wun’wani lani misaveni:
2 Nkama wa ku psaliwa ni nkama wa ku fa;
Nkama wa ku byala ni nkama wa ku tsuvula leswi nga byaliwa;
3 Nkama wa ku dlaya ni nkama wa ku daha;
Nkama wa ku diliza ni nkama wa ku yaka;
4 Nkama wa ku rila ni nkama wa ku hleka;
Nkama wa ku ba nkosi ni nkama wa ku txina;
5 Nkama wa ku txukumeta maribye ni nkama wa ku ma hlengeleta;
Nkama wa ku barasara ni nkama wa ku tshika ku barasara;
6 Nkama wa ku lavetela ni nkama wa ku pfumela swaku xi lahlekile;
Nkama wa ku hlayisa ni nkama wa ku txukumeta;
7 Nkama wa ku handzula+ ni nkama wa ku rhunga;
Nkama wa ku miyela+ ni nkama wa ku vulavula;+
8 Nkama wa ku rhandza ni nkama wa ku nyenya;+
Nkama wa nyimpi ni nkama wa ku rhula.
9 Kasi mutirhi a ganya yini ka mintirho ya yena hinkwayu?+ 10 Ni wu vonile ntirho lowu Xikwembu xi nga wu nyika vanhu swaku va wu yendla. 11 Xi yendle swilo hinkwaswu swi saseka hi nkama wa swona.+ Xi tlhele xi yendla swaku vanhu va navela ku hanya hi masiku ni masiku; hambileswo, vanhu a va nge zi va wu twisisile ntirho lowu Xikwembu xa ntiyiso xi nga wu yendla ku sukela ku sunguleni anze magamu.
12 Hi wugamu ni vone swaku ka vona a ku na nchumu xa ku yampsa ku tlula ku tsaka ni ku yendla minchumu yayinene na va ha hanya,+ 13 ni swaku mun’wani ni mun’wani a fanele a dla a tlhela a nwa ni ku tsaka hi mhaka ya ntirho wa yena hinkwawu wa matimba. Leswi hi leswi hi nga nyikiwa hi Xikwembu.+
14 Se na swi tiva swaku hinkwaswu leswi Xikwembu xa ntiyiso xi swi yendlaka swi ta va kona hi masiku ni masiku. A swi koteki ku yengetela kumbe ku pumba nchumu ka swona. Xikwembu xa ntiyiso xi yendle leswo swaku vanhu va ta xi chava.+
15 Leswi swi yendlekaka swi tshame swi yendleka ni leswi swa ha taka, swi tshame swi va kona;+ kambe Xikwembu xa ntiyiso xi kambisisa leswi vanhu va swi hlongolisaka.
16 Ni tlhele ni vona leswi lani misaveni: Lani a va fanele va yavanyisa kahle va yendla swa ku biha naswona lani a va fanele va yendla swa ku lulama va yendla swa ku biha.+ 17 Se ni tibyela ni ku: “Xikwembu xa ntiyiso xi ta yavanyisa va ku lulama ni va ku biha,+ hikusa xin’wani ni xin’wani lexi yendlekaka xi ni nkama wa xona.”
18 Ni tlhele ni tibyela swaku Xikwembu xa ntiyiso xi ta kambela vanhu, xi va komba swaku va fana ni swiharhi, 19 hikusa lani vanhu va gamelaka kona ni swiharhi swi gamela kolanu; hinkwaswu swi fikeliwa hi magamu lama fanaka.+ Leswi xin’we xi fisaka swona ni lexin’wani xi fisa swoleswo; hikusa hinkwaswu swi ni matimba man’we ya wutomi.+ Hi mhaka leyo munhu a nga swi tluli swiharhi, hikusa hinkwaswu a swi pfuni nchumu. 20 Hinkwaswu swi ya ka ndhawu yin’we.+ Hinkwaswu swi sukela ka wuthulu+ naswona hinkwaswu swi tlhelela ka wuthulu.+ 21 I mani lweyi a tivaka swaku matimba ya wutomi la vanhu ma khupuka ma ya henhla ni swaku matimba ya wutomi la swiharhi ma xika ma ya hansi ka misava?+ 22 Ni tlhele ni swi vona swaku a ku na nchumu xa ku yampsa ku tlula kuva munhu a tikhorisa hi ntirho wa yena,+ phela wolowo i muholo wa yena; hikusa i mani lweyi a nga mu yendlaka a kota ku vona leswi swi nga ta humelela loko se a nga ha li kona?+
4 Ni tlhele ni vona leswi vanhu va xanisisiwaka xiswona amisaveni. Ni vone mihloti ya lava va xanisiwaka naswona a ku nga na munhu lweyi a va tiyisaka.+ Funtshi lava va va xanisaka a va ni matimba, hi mhaka leyo a ku nga na munhu lweyi a va tiyisaka. 2 Kutani ni vone swaku lava va nga fa va yampsa ku tlula lava hanyaka.+ 3 Kambe lweyi a yampsaka ku tlula hinkwavu hi lweyi a kalaka a nga se psaliwa,+ lweyi a kalaka a nge se vona mintirho ya ku tika leyi yendliwaka misaveni.+
4 Ni tlhele ni vona swaku vanhu va vanyingi va tirha hintamu swi tlhela swi va fambela kahle hi mhaka ya ku phikizana ni van’wani;+ leswi na swona a swi pfuni nchumu, i ku hlongolisa moya.
5 Xiphunta xi tshama hi mavoko xi gama xi fa hi ndlala.*+
6 Swa yampsa ku humula ku tlula ku tshamela ku tirha ni ku hlongolisa moya.+
7 Ni tlhele ni vona mhaka yin’wani leyi humelelaka lani misaveni leyi kalaka yi nga pfuni nchumu: 8 Ku ni munhu lweyi a nga yexe, lweyi a kalaka a nga na munghanu; a nga na n’wana kumbe makwavu kambe a nga tshiki ku tirha hi matimba. A nga kolwi hi ku ganya.+ Kambe a nga pfani a tivutisa a ku: ‘Kasi ni balhela vamani ni tlhela ni titsona swilo swaswinene ke’?+ Leswi na swona a swi pfuni nchumu, i ntirho lowu yendlaka munhu a karhateka.+
9 Vambirhi va yampsa ku tlula mun’we,+ hikusa va ni muholo wawunene wa ntirho wa vona wa matimba. 10 Hikusa loko mun’we wa vona a wa, lweyi mun’wanyani a nga mu pfuxa. Kambe, ku ta yendleka yini loko munhu a wa na ku nga na munhu wa ku mu pfuna?
11 Naswona loko vanhu vambirhi va yetlela xikan’we va kufumela, kambe mun’we a nga kufumelisa ku yini? 12 Munhu mun’wani a nga hlula mun’we loko a li yexe kambe vambirhi va nga mu hlula. Ni goda la tingoti tinharhu a li nge tsemeki hi ku vevuka.
13 N’wana lweyi a nga xisiwana kambe na a tlharihile wa yampsa ku tlula hosi leyi nga guga kambe na yi li xiphunta+ leyi yalaka loko yi basopisiwa.+ 14 Hikusa a* hume djele swaku a ta va hosi+ hambileswi a nga psaliwa na a li xisiwana.+ 15 Ni va vonile vanhu hinkwavu lava hanyaka misaveni ni ndlela leyi swi mu fambelaka hi yona n’wana lweyi a nga ta teka xitshamu xa wuhosi. 16 Hambileswi a tshamaka na a ni vanhu va ku mu seketela, kambe lava va nga ta gama va va kona a va nga ta va na mhaka na yena.+ Leswi na swona a swi pfuni nchumu, i ku hlongolisa moya.
5 Vonelela minenge ya wena nkama ni nkama loko u ya ka yindlo ya Xikwembu xa ntiyiso;+ swa yampsa ku tshinela swaku u ya yingisela+ ku tlula ku yendla gandzelo ku fana ni leswi swiphunta swi yendlisaka xiswona,+ hikusa a swi swi voni swaku leswi swi swi yendlaka swi bihile.
2 U nga hantliseli ku vulavula, kumbe u tsutsumela ku va ni rito phambheni ka Xikwembu xa ntiyiso,+ hikusa Xikwembu xa ntiyiso xi le tilweni kuve wena u la misaveni. Hi mhaka leyo a wu fanelanga u tata marito.+ 3 Phela ku lorha ku va kona hi mhaka ya ku tshamela ku pimisa hi minchumu ya yinyingi+ funtshi xiphunta xi tikomba hi ku vulavula ngopfu.+ 4 Nkama hinkwawu loko u funga minchumu ka Xikwembu, hantlisa u swi yendla,+ hikusa a xi tsakisiwi hi swiphunta.+ Leswi u swi fungaka, swi yendli.+ 5 Swa yampsa u nga fungi ku tlula ku funga u gama u nga swi yendli.+ 6 U nga pfumeleli nomo wa wena wu ku djohisa+ funtshi u nga byeli ntsumi swaku a wo phazama.+ Hi mhaka muni u fanele u kwatisa Xikwembu xa ntiyiso hi leswi u swi vulaka lakakuva xi wonha ntirho wa wena ke?+ 7 Ku fana ni leswi munhu a lorhaka hi mhaka ya ku tshamela ku pimisa hi minchumu ya yinyingi,+ ni ku vulavula hintamu a swi pfuni nchumu; kambe chava Xikwembu xa ntiyiso.+
8 Swi nga ku hlamalisi loko u vona swisiwana swi xanisiwa naswona vanhu va nga yavanyisiwi hi ndlela yayinene lomu u tshamaka kona.+ Hikusa murhangeli yelweyo a voniwa hi lweyi a nga henhla ka yena funtshi ku ni van’wani lava nga henhla ka vona.
9 Naswona hinkwavu va pfuniwa hi leswi humesiwaka hi misava; hambi hosi na yona yi dla leswi humaka amasin’wini.+
10 Lweyi a rhandzaka male a nge tshuki a kolwa hi yona, ni lweyi a rhandzaka ku ganya a tshamela ku lava swin’wani.+ Leswi na swona a swi pfuni nchumu.+
11 Loko swilo swaswinene swi tala, lava swi dlaka va yengeteleka.+ Funtshi swi mu pfuna hi yini n’winyi wa swona, loko ku nga li ku swi txuvuka hi matihlo?+
12 Li nandzika ndjhani a wurhongo la lweyi a tirhelaka mun’wani, hambi a ni swakudla swaswitsongo kumbe swa swinyingi, kambe lweyi a nga ganya hintamu a nga yetleli.
13 Ku ni khombo lalikulu leli ni nga li vona misaveni: Tshomba leli munhu a tihlengeletelaka lona, li mu vangela swikarhatu. 14 Tshomba lolelo li helile hi mhaka ya leswi negosiyu yi kalaka yi nga fambanga kahle, se loko a va ni n’wana a nga ha na tshomba la ku mu siyela lona.+
15 Leswi munhu a nga humisa swona akhwirhini la mamani wa yena, a ta fambisa swoleswo na a nga yambalanga nchumu, ku fana ni leswi a nga tisa xiswona.+ Funtshi a xi kona lexi a nga ta famba na xona ka hinkwaswu leswi a nga swi tirhela hi matimba.+
16 Leswi na swona i khombo lalikulu: Leswi a nga tisa swona a ta fambisa swoleswo; funtshi munhu a ganya yini loko a tshamela ku tirha hi matimba a tirhela moya ke?+ 17 Naswona siku ni siku a nga tikhorisi loko a dla,* wa karhateka, wa vabya funtshi a tshama na a kwatile.+
18 Leswi ni nga swi vona na swi li swinene funtshi na swi fanela hi leswi: Munhu a fanele a dla, a phuza, a tlhela a tikhorisa hi ntirho lowu a wu yendlaka hi matimba+ na a ha hanya, ka masikunyana lawa Xikwembu xa ntiyiso xi nga mu nyika wona, hikusa lowo i muholo wa yena.+ 19 Naswona, loko Xikwembu xa ntiyiso xi yendla munhu a ganya+ ni swaku a tikhorisa hi leswi xi nga mu nyika swona, a fanele a swi yamukela se a tsaka hi ntirho wa yena lowu a nga wu yendla. Leswi hi leswi hi nyikiwaka hi Xikwembu.+ 20 Phela ni swaku masiku ya wutomi la yena ma le ku fambeni a nge swi voni hikusa Xikwembu xa ntiyiso xi yendla swaku a tshama na a tsakile.+
6 Ku ni khombo lin’wani leli ni nga li vona misaveni funtshi li tolovelekile xikarhi ka vanhu: 2 Xikwembu xa ntiyiso xi nyika munhu ku ganya ni ku hlonipheka swaku a nga pfumali nchumu ka leswi a swi navelaka; kambe Xikwembu xa ntiyiso a xi mu pfumeleli swaku a tikhorisa hi swona, xi tshika munhu mun’wani a tikhorisa hi swona. Leswi na swona a swi pfuni nchumu funtshi i khombo lalikulu. 3 Loko wanuna o psala 100 wa vana, a tlhela a hanya malembe ya manyingi a za a guga kambe a nga tikhorisi hi leswi a nga na swona na a nge se fa, mina ni li a tluliwa hi n’wana lweyi a nga psaliwa na a file.+ 4 Hikusa n’wana lweyi a psaliwe mahala a tlhela a nyamalala ka munyama se vito la yena li mbhonyiwa hi munyama. 5 Hambileswi a kalaka a nge se tshama a vona dlambu kumbe ku tiva xanchumu, wa yampsa hintamu ku tlula wanuna yelweyo.+ 6 Swi siza yini ku hanya 2.000 wa malembe kambe u nga tikhorisi? Kasi vanhu hinkwavu a va gameli ka ndhawu yin’we?+
7 Munhu a tirha hi matimba swaku a tata khwirhi la yena+ kambe a nga xurhi. 8 Se ina ka, lweyi wa ku tlhariha a ganya yini loko a tlula xiphunta,+ kumbe xisiwana xi ganya yini loko xi kota ku tiyisela swikarhatu swa wutomi? 9 Swa yampsa ku tikhorisa hi leswi matihlo ma swi vonaka ku tlula ku navela leswi u kalaka u nga li na swona. Leswi na swona a swi pfuni nchumu, i ku hlongolisa moya.
10 Xin’wani ni xin’wani lexi nga kona i khale na xi chuliwe vito funtshi swa tiveka swaku munhu a tshamise ku yini; se a nge swi koti ku lwa ni lweyi a mu tlulaka hi matimba. 11 Ku vulavula hintamu a swi pfuni nchumu; naswona munhu a ganya yini ka swona? 12 I mani lweyi a tivaka leswi munhu a faneleke a swi yendla ka masikunyana ya wutomi la yena la ku kala li nga pfuni mchumu, lawa ma hundzaka ku fana ni ndzhuti?+ Indjhe a kona lweyi a nga byelaka munhu leswi nga ta humelela amisaveni loko se a nga ha li kona?
7 Vito lalinene la yampsa ku tlula mafurha yamanene,+ ni siku la ku fa la yampsa ku tlula siku la ku psaliwa. 2 Swa yampsa ku ya ka yindlo ya xirilo ku tlula ku ya fexteni,+ hikusa kolanu hi lani vanhu hinkwavu va nga ta gamela kona funtshi lava hanyaka va fanele va swi khumbuka leswo. 3 Swa yampsa ku vaviseka ku tlula ku hleka,+ hikusa nghohe* leyi nga vaviseka yi yendla mbilu yi yampsa.+ 4 Mbilu ya vanhu va ku tlhariha yi ka yindlo ya xirilo, kambe mbilu ya swiphunta yi ka yindlo ya ku tsaka.+
5 Swa yampsa ku yingisa munhu wa ku tlhariha loko a ku laya+ ku tlula ku yingisela lisimu la swiphunta. 6 Hikusa loko xiphunta xi hleka, swi fana ni guwa la mimintwa leyi pshaka hansi ka panela;+ leswi na swona a swi pfuni nchumu. 7 Kambe ku xanisiwa swi nga yendla munhu wa ku tlhariha a hlanya naswona mbilu ya munhu ya wonheka loko a pfumela ku xaviwa.+
8 Magamu ya mhaka ma yampsa ku tlula masungulo ya yona. Swa yampsa ku lehisa mbilu ku tlula ku tibyela.+ 9 U nga hantliseli ku kwata,+ hikusa leswo swi yendliwa hi swiphunta.+
10 U nga hlayi u ku: “Hi mhaka muni minkama ya khale a yi yampsa ku tlula ya swoswi?” Hikusa a hi wutlharhi ku vutisa leswo.+
11 Wutlharhi ni tshomba i swinene funtshi swa pfuna ka lava va hanyaka. 12 Hikusa wutlharhi i xivhikelo+ ku fana ni leswi male yi nga xivhikelo,+ kambe wutivi li pfuna hi leswi: Wutlharhi li hlayisa wutomi la n’winyi wa lona.+
13 Pimisa hi ntirho wa Xikwembu xa ntiyiso, hikusa i mani lweyi a nga wololoxaka leswi xi nga swi khotsa?+ 14 Hi siku lalinene na wena yendla swaswinene,+ kambe hi siku la khombo, khumbuka swaku masiku wolawo hinkwawu ma yendliwe hi Xikwembu,+ swaku vanhu va nga swi tivi leswi nga ta va humelela ka nkama lowu taka.+
15 Ka wutomi la mina la ku kala li nga pfuni nchumu+ ni vone swilo hinkwaswu, ni vone munhu wa ku lulama a fa hambileswi a a lulamile,+ ni vone ni munhu wa ku biha a hanya nkama wa ku leha ni wubihi la yena.+
16 U nga vi munhu wa ku lulama ku tlula mpimu,+ kumbe u tlhariha ku tlula mpimu.+ Hi mhaka muni u fanele u tidlaya?+ 17 U nga vi munhu wa ku biha ku tlula mpimu kumbe u va xiphunta.+ Hi mhaka muni u fanele u fa na nkama wa wena wu nge se fika?+ 18 Swa yampsa ku yingisa xitsundzuxu lexi kambe u nga khohlwi lexin’wani;+ hikusa lweyi a chavaka Xikwembu a ta swi yingisa haswimbirhi.
19 Wutlharhi li yendla munhu wa ku tlhariha a va ni matimba swinene ku tlula 10 wa vavanuna adoropeni.+ 20 Hikusa a nga kona munhu wa ku lulama misaveni lweyi a yendlaka swaswinene ntsena funtshi a kalaka a nga djohi.+
21 Naswona, u nga swi tekeli nhlokweni hinkwaswu leswi vanhu va swi vulaka;+ hikusa u nga twa mutirhi wa wena na a ku rhuka; 22 phela u swi tiva kahle ka mbilu ya wena swaku na wena u rhuke van’wani.+
23 Hinkwaswu leswi ni swi kambelile hi wutlharhi, ni gama ni ku: “Ni ta va ni wutlharhi.” Kambe swi ni tsandzile. 24 Leswi se swi nga yendleka swi kule hintamu funtshi swi yente ngopfu. Swi nga twisisiwa hi mani?+ 25 Ni kongomise mbilu ya mina swaku yi tiva ni ku kambisisa ni ku lavetela wutlharhi ni lexi yendlaka swaku swilo swi yendleka, ni ku twisisa swaku a wuphunta li bihile ni ku hlanya i wuphunta.+ 26 Kutani ni tsumbule swaku: Wansati lweyi a fanaka ni redi la vahloti a ni khombo hintamu ku tlula lifu, lweyi mbilu ya yena yi fanaka ni maredi* funtshi mavoko ya yena ma fanaka ni machini ya djele. Lweyi a tsakisaka Xikwembu xa ntiyiso a ta mu baleka wansati yelweyo,+ kambe mudjohi a ta phasiwa.+
27 “Phela ni tsumbule leswi,” ku vula mina mutlhanganisi.*+ “Ni kambisise swilo swa ku hambanahambana swaku ni fikelela magamu ya mhaka, 28 kambe a ni swi kumanga leswi a ni tshamela ku swi lavetela. Ni kume wanuna mun’we wa ku lulama ka 1.000 wa vanhu, kambe ka vanhu volavo a ni zanga ni kuma wansati. 29 Ni tsumbule leswi ntsena: Xikwembu xa ntiyiso xi yendle vanhu na va lulamile,+ kambe vona va tiyendlele maplanu ya manyingi.”+
8 I mani lweyi a fanaka ni munhu wa ku tlhariha? I mani lweyi a tivaka ntlhamuselo wa mhaka?* Ku tlhariha ku sasekisa nghohe* ya munhu funtshi swi mu yendla a tlhantlheka ximombo xa yena.
2 Mina ni li: “Yingisa minawu ya hosi+ hi mhaka ya leswi u hloniphaka leswi u nga swi funga ka Xikwembu xa wena.+ 3 U nga hantli u suka phambheni ka yona.+ U nga yendli swa ku biha+ hikusa yi nga yendla xin’wani ni xin’wani lexi yi xi lavaka, 4 phela leswi hosi yi swi hlayaka a swi txintxi;+ i mani lweyi a nga yi vutisaka a ku: ‘Kasi u yendla yini?’”
5 Lweyi a yingisaka nawu a nge humeleliwi hi khombo+ funtshi mbilu ya ku tlhariha yi tiva nkama ni swaku swilo swi fanele swi yendlisiwa ku yini.+ 6 Mhaka yin’wani ni yin’wani yi ni nkama ni malulamisela ya kona,+ hikusa vanhu va ni swikarhatu swa swinyingi. 7 Leswi ku kalaka ku nga na munhu lweyi a tivaka leswi nga ta yendleka, i mani lweyi a nga ta mu byela swaku swi ta yendlekisa ku yini?
8 Ku fana ni leswi ku kalaka ku nga na munhu lweyi a nga fumaka matimba ya wutomi, a nga kona lweyi a nga pfalelaka lifu loko li fikile.+ Ku fana ni leswi ku kalaka ku nga na munhu lweyi a nga chunsiwaka hi nkama wa nyimpi, ni wubihi a li nge va tshiki va baleka lava hanyaka hi lona.
9 Hinkwaswu leswi ni swi vonile, loko se ni kambisisile ntirho wun’wani ni wun’wani lowu yendliwaka lani misaveni, ka nkama wolowo hinkwawu, munhu a fuma munhu mun’wani swaku a mu yendla swa ku biha.+ 10 Naswona ni vone vanhu va ku biha na va lahliwa, lava a va tolovela ku nghena va tlhela va huma ka ndhawu ya ku kwetsima, kambe va hantle va khohlwiwa ka doropa leli a va yendla swilo swoleswo ka lona.+ Leswi na swona a swi pfuni nchumu.
11 Leswi lava yendlaka swa ku biha va kalaka va nga hantli va khatisiwa,+ vanhu a va chavi ku yendla swa ku biha.+ 12 Hambiloko mudjohi o yendla minchumu ya ku biha ka 100 a tlhela a hanya nkama wa ku leha, mina na swi tiva swaku swi ta va fambela kahle lava va chavaka Xikwembu xa ntiyiso hikusa va xi chava.+ 13 Kambe a swi nge mu fambeli kahle lweyi wa ku biha+ funtshi a nge ma yengeteli masiku ya yena lawa ma fanaka ni ndzhuti,+ hikusa a nga xi chavi Xikwembu.
14 Ku ni mhaka leyi karhataka lani misaveni: Ku ni vanhu va ku lulama lava khomiwaka ingi va yo yendla swa ku biha+ funtshi ku ni vanhu va ku biha lava khomiwaka ingi va yendle swaswinene.+ Leswi na swona ni li a swi pfuni nchumu.
15 Se ni vona swi yampsa ku tsaka,+ hikusa a ku na xa ku yampsa ka munhu lani misaveni ku tlula ku dla, ku nwa ni ku tsaka; a fanele a tikhorisa hi swona+ nkama a tirhaka hi matimba ka masiku lawa Xikwembu xa ntiyiso xi nga mu nyika wona lani misaveni.
16 Ni swi lave hi mbilu ya mina hinkwayu ku va ni wutlharhi ni ku vona ntirho hinkwawu lowu yendliwaka amisaveni,+ lakakuva a ni nga yetleli wusiku ni nhlikanhi. 17 Se ni kambisise ntirho hinkwawu wa Xikwembu xa ntiyiso naswona ni vone swaku vanhu a va nge swi twisisi leswi yendlekaka amisaveni.+ Hambiloko vanhu va zama hi matimba, a va nge swi twisisi. Hambiloko va hlaya swaku va tlharihile hintamu, a va nge swi twisisi nikatsongo.+
9 Se ni pimise hi timhaka leti naswona hi wugamu ni vone swaku lava ku tlhariha ni lava vavanene ku patsa ni mintirho ya vona va ka mavoko ya Xikwembu xa ntiyiso.+ Vanhu a va swi tivi swaku lirhandzu ni ku nyenyana a swi li kona na vona va nga se va kona. 2 Lava va ku lulama ni lava va ku biha, lava vavanene ni lava baseke ni lava kalaka va nga basanga, lava va yendlaka magandzelo ni lava va kalaka va nga ma yendli, hinkwavu va humeleliwa hi swa ku fana.+ Munhu wamunene wa fana ni mudjohi; lweyi a fungaka wa fana ni lweyi a kalaka a nga swi lavi ku funga. 3 Nchumu lowu karhataka lowu yendlekaka amisaveni hi lowu: Leswi vanhu hinkwavu va humeleliwaka hi swa ku fana,+ vanhu va yendla swa ku biha hintamu funtshi va yendla swilo swa wuphunta va gama va fa!
4 Lava hanyaka va ni ntshembo, hikusa mbyana leyi hanyaka ya yampsa swinene ku tlula nghonyama leyi nga fa.+ 5 Hikusa lava hanyaka va swi tiva swaku va ta fa,+ kambe lava nga fa a va tivi nchumu+ funtshi a va ha kumi nchumu, hikusa a va ha khumbukiwi.+ 6 Lirhandzu la vona, ku nyenya ka vona ni wukwele la vona swi helile funtshi a ka ha na lexi va nga xi yendlaka amisaveni.+
7 Famba u ya tidlela swakudla swa wena na u tsakile u tlhela u tikhorisa hi vhinyu la wena,+ hikusa Xikwembu xa ntiyiso se xi tsakisiwe hi mintirho ya wena.+ 8 Mpahla ya wena a yi tshame na yi li ya ku basa naswona u fanele u tola mafurha ka nhloko minkama hinkwayu.+ 9 Tikhorisi hi wutomi ni nsati wa wena lweyi u mu rhandzaka+ ka masiku hinkwawu ya wutomi la wena la ku kala li nga pfuni nchumu, lawa Xikwembu xi nga ku nyika wona misaveni, ku nga masiku ya wena hinkwawu ya ku kala ma nga pfuni nchumu, hikusa wolowo i muholo wa wena ka wutomi ni ka ntirho wa wena wa matimba lowu u wu yendlaka lani misaveni.+ 10 Hinkwaswu leswi u swi kotaka ku swi yendla, swi yendle hi matimba ya wena hinkwawu hikusa aSirheni,*+ lomu u yaka kona a ka ha na ntirho, maplanu,* wutivi kumbe wutlharhi.
11 Ku ni leswi ni nga tlhela ni swi vona misaveni, swaku lava tsutsumaka hintamu a hi minkama hinkwayu va ganyaka ka mpalisanu, hambi lava nga ni matimba a hi minkama hinkwayu va hlulaka anyimpini,+ lava ku tlhariha a hi minkama hinkwayu va nga ni swakudla, lava nga djondza hintamu a hi minkama hinkwayu va ganyaka+ hambi lava nga ni wutivi a hi minkama hinkwayu swi va fambelaka kahle,+ hikusa nkama ni minchumu leyi yendlekaka kola na kola na swi nga nyimeliwanga, swa va humelela hinkwavu. 12 Phela munhu a nga wu tivi nkama wa yena.+ Ku fana ni tihlampfi leti phasiwaka hi redi leli dlayaka ni swinyanyani leswi phasiwaka hi ntlhamu, ni vanhu va phasiwa hi khombo leli li va humelelaka na va nga swi nyimelanga.
13 Hi leswi ni nga tlhela ni swi vona hi wutlharhi amisaveni funtshi swi ni tsakisile: 14 A ku ni doropa lalitsongo leli a li nga na vavanuna va vanyingi; se ku fika hosi leyi nga ni matimba yi fika yi rhendzela doropa lolelo yi tlhela yi yaka mimuru yayikulu kuva yi ta li hlasela. 15 Ka doropa leli a ku ni wanuna wa xisiwana lweyi a a tlharihile hintamu se a li ponisa hi wutlharhi la yena. Kambe a ku na munhu lweyi a nga khumbuka wanuna yelweyo wa xisiwana.+ 16 Se ni tibyela ni ku: ‘Wutlharhi la yampsa hintamu ku tlula matimba;+ kambe wutlharhi la xisiwana li tekeliwa hansi funtshi marito ya xona a ma nyikiwi lisima.’+
17 Swa yampsa ku yingisa marito ya ku rhula ya vanhu va ku tlhariha, ku tlula ku yingisa guwa la lweyi a fumaka swiphunta.
18 Wutlharhi la yampsa ku tlula matlharhi ya nyimpi kambe mudjohi mun’we ntsena a nga wonha minchumu ya yinyingi.+
10 Leswi tinhongana ta ku fa ti yendlaka swaku mafurha ya ku nun’hwela ma nun’hwa ma tlhela ma vila, ni wuphunta lalitsongo li wonha ndhuma yayinene ya munhu wa ku tlhariha.+
2 Mbilu ya lweyi wa ku tlhariha yi mu yisa ka ndhawu yayinene,* kambe mbilu ya xiphunta yi xi yisa anghozini.*+ 3 Tindlela hinkwatu ta xiphunta a hi tinene+ funtshi xona xi yendla swaku vanhu hinkwavu va swi tiva swaku xi phuntile.+
4 Loko u kwateliwa hi hosi, u nga baleki+ hikusa moya wa ku rhula wu vevukisa swidjoho swaswikulu.+
5 Ku ni mhaka leyi karhataka leyi ni nga yi vona lani misaveni, ku nga xihoxo lexi yendliwaka hi lava fumaka:+ 6 Swiphunta swi nyikiwa switshamu swa le henhla kambe lava ku ganya* va nyikiwa switshamu swa le hansi.
7 Ni vone vatirhi na va famba hi makavhalu kambe tihosi na ti famba hi minenge ingaku to va vatirhi.+
8 Lweyi a txelaka xikhele a nga ha wela ka xona;+ ni lweyi a dilizaka muru a nga ha lumiwa hi nyoka.
9 Lweyi a khwayaka maribye ma nga ha mu vavisa ni lweyi a pandzelaka swigodo swi nga ha mu vavisa.*
10 Loko bewula li nga ha tsemi funtshi n’winyi wa lona a nga li loti, a ta tirha yi nga chayi. Kambe wutlharhi li yendla swaku munhu swi mu fambela kahle.
11 Loko nyoka yo rhanga yi luma na yi nga se tirhiwa, xiperiyensa* xa lweyi a yi tirhaka* a xa ha pfuni nchumu.
12 Munhu wa ku tlhariha a vulavula swaswinene,+ kambe leswi vulavuliwaka hi xiphunta swi xi tisela khombo.+ 13 Loko xi sungula ku vulavula ku huma swa wuphunta+ ni loko xi gama xi phuphurhuka minchumu ya ku kala yi nga na nhloko leyi nga ni khombo. 14 Kambe xiphunta xi tshamela ku vulavula.+
Munhu a nga swi tivi swaku ku ta humelela yini; i mani lweyi a nga mu byelaka leswi nga ta humelela loko se a nga ha li kona?+
15 Ntirho wa matimba wa xiphunta wu xi heta ntamu xi za xi khohlwa ni ndlela ya ku ya doropeni.
16 Li ni khombo tiko leli fumiwaka hi mufana,+ leli varhangeli va lona va sungulaka fexta na ka ha li mpundzu. 17 Mawaku tiko leli hosi ya lona yi nga n’wana wa varhangeli, leli varhangeli va lona va dlaka va tlhela va phuza hi nkama wa kona swaku va ta kuma matimba, ku nga li swaku va ta dakwa!+
18 Mhandzi leyi nga tirhisiwa swaku ku fuleliwa ya hlomuka hi mhaka ya wulolo lalikulu ni yindlo yi sungula ku pfuta hi mhaka ya ku tshama hi mavoko.+
19 Swakudla* swi yendleliwe ku tsakisa vanhu ni vhinyu li yendla swaku wutomi li tsakisa;+ kambe male yi fikelela minchumu hinkwayu.+
20 U nga tshuki u rhuka hosi hambi hi ka mimpimiso ya wena*+ funtshi u nga tshuki u rhuka lava nga ganya na u li ka kwartu la wena; hikusa xinyanyani xi nga ku twa xi gama xi hangalasa mhaka yoleyo, kumbe xinyanyani xaxitsongo xi nga byeletela vanhu leswi u nga swi hlaya.
11 Txukumetela pawu la wena ka mati,+ hikusa u ta tlhela u li kuma loko se ku hundze masiku ya manyingi.+ 2 Khemela 7 wa vanhu kumbe 8 wa vona,+ hikusa a wu li tivi khombo leli nga ta humelela amisaveni.
3 Loko marhefu ma ni mati ya manyingi, ma ta chulula mpfula amisaveni; funtshi loko nsinya wu wela ka tlhelo la sul* kumbe ka tlhelo la norte,* wu ta tshama lani wu nga wela kona.
4 Lweyi a tshamelaka ku txuvuka moya a nge byali mbewu ni lweyi a tshamelaka ku txuvuka marhefu a nge tshoveli.+
5 Ku fana ni leswi u kalaka u nga swi tivi swaku matimba ya wutomi* ma tirhisa ku yini ka marhambu ya n’wana lweyi a nga ka khwirhi la wansati lweyi a nga ni nyimba,+ ni ntirho wa Xikwembu xa ntiyiso lexi yendlaka minchumu hinkwayu a wu wu tivi.+
6 Byala mbewu ya wena nimixo funtshi u nga humuli anze nimadlambu;+ hikusa a wu swi tivi swaku hi yini yi nga ta mila, ku nga ha mila leyi kumbe ku mila leyin’wani, kumbexana ku mila hinkwatu.
7 Ku vonakala i kunene funtshi i swinene swaku matihlo ma vona dlambu. 8 Hikusa loko munhu o tshuka a hanya malembe ya manyingi, a a tikhorhise hi wona hinkwawu.+ Kambe a fanele a khumbuka swaku ka wona ku nga ha tala masiku ya khombo; hinkwaswu leswi nga ta yendleka a swi pfuni nchumu.+
9 Tsaka wena jovhem, na wa ha li jovhem, funtshi mbilu ya wena a yi tsake ka masiku ya wujovhem la wena. Landzela mbilu ya wena u ya lani matihlo ya wena ma ku kombaka kona; kambe tiva swaku u ta tihlamulela ka Xikwembu xa ntiyiso ka hinkwaswu leswi u swi yendlaka.+ 10 Kutani susa minchumu hinkwayu leyi nga ku vangelaka khombo ka mbilu ya wena, u baleka ni minchumu leyi nga wonhaka muzimbha wa wena, hikusa ku va jovhem ni matimba ya kona a swi pfuni nchumu.+
12 Kutani khumbuka Mutumbuluxi wa wena Wamukulu na wa ha li jovhem,+ na ma nga se fika masiku ya khombo+ ni malembe lawa u nga ta ku: “Wutomi a la ha tsakisi”; 2 na wu nga se fika nkama lowu dlambu ni ku vonakala ni n’weti ni tinyeleti swi nga ta mphuma,+ ni marhefu na ma nga se tlhela ma vuya loko se ku ne mpfula yayikulu; 3 ka siku leli vagwardu va yindlo va nga ta rhurhumela ni vavanuna lava nga ni matimba va nga ta kala va nga ha wololoki, ni vavasati lava silaka va nga ta tshika ku tirha hi mhaka ya leswi va kalaka va nga ha li vanyingi, ni vavasati lava nga ta hlometela hi ka majanela va nga ta kuma swaku ku ni munyama;+ 4 nkama lowu tinyanghwa leti nga txuvuka xitaratwini ti nga ta pfaliwa, nkama lowu guwa la ribye la ku sila li nga ta twalela hansi, nkama munhu a nga ta pfuxiwa hi ku rila ka xinyanyani ni nkama lisimu leli vavasati va li yimbelelaka li nga ta twalela hansi.+ 5 Nkama munhu a nga ta sungula ku chava ndhawu ya ku tlakuka naswona swi nga ta va ni khombo ku famba xitaratwini. Ni nkama nsinya wa mendwa wu nga ta sungula ku huma swiluva,+ ni nkama ntete wu nga ta tikoka, ni nkama ku nga ta wupfa mihandzu ya nsinya wa kaperi, hikusa munhu a ya ka yindlo leyi a nga ta tshama ka yona nkama wa ku leha+ funtshi lava baka nkosi va le xitaratwini;+ 6 Na li nga se susiwa kolari* la prata, ni tijela la woru li nga se dlayiwa ni khuwani leli nga ka xihlovo li nga se dlayiwa, ni roda leli tirhiseliwaka ku kha mati ka xihlovo li nga se pfotloseliwa. 7 Kutani wuthulu li tlhelela misaveni+ lani li taka hi kona ni matimba ya wutomi ma tlhelela ka Xikwembu xa ntiyiso lani ma taka hi kona.+
8 Mutlhanganisi*+ a li: “A swi pfuni nchumu!” “Hinkwaswu a swi pfuni nchumu!”+
9 Mutlhanganisi a a nga yo tlhariha ntsena kambe nkama ni nkama a a djondzisa vanhu leswi a swi tivaka,+ a a gayela ni ku kambisisa kahle leswaku a hlengeleta swivuriso swa swinyingi.+ 10 Mutlhanganisi a a lava ku kuma marito ya ku tsakisa+ ni ku tlhela a tsala ntiyiso.
11 Marito ya lava ku tlhariha ma fana ni tinhonga ta ku khayima swifuyu+ ni swivuriso swa vona swi fana ni swipikirhi leswi nga gongondzeliwa kahle; marito ya vona ma ta hi ka mulusi mun’we. 12 N’wananga, ka timhaka tin’wani handle ka leti, yingisa xitsundzuxu lexi: Ku ta tshama na ku hambiwa mabuku ya manyingi naswona loko u tinyiketela hintamu ka wona swi ta ku karhalisa.+
13 Loko hinkwaswu se swi twiwile, magamu ya mhaka hi lawa: Chava Xikwembu xa ntiyiso+ u tlhela u hlayisa minawu ya xona,+ hikusa leswi hi swona leswi munhu a faneleke a swi yendla.+ 14 Phela Xikwembu xa ntiyiso xi ta yavanyisa mintirho hinkwayu ku patsa ni leyi nga fihliwa, xi ta hlaya swaku i yinene kumbe yi bihile.+
Rito leli hi Xiheberu li kombetela ka munhu lweyi a tlhanganisaka vanhu.
Hi Xiheberu: “hansi ka dlambu.”
Kumbe: “dzongeni”.
Kumbe: “n’walungwini.”
Hi Xiheberu rito leli li kombetela ka munhu lweyi a tlhanganisaka vanhu.
Hi Xiheberu: “Matihlo ya lweyi wa ku tlhariha ma le ka nhloko ya yena.”
Hi Xiheberu: “Ni byele mbilu ya mina”.
Kumbe: “ntokoto”.
Hi Xiheberu: “xi dla nyama ya xona.”
Kumbexana ku vulavuliwa hi n’wana wa ku tlhariha.
Hi Xiheberu: “a dla na a li munyameni”.
Kumbe: “kara leli”.
Ku nga maredi ya ku phasa tihlampfi.
Rito leli hi Xiheberu li kombetela ka munhu lweyi a tlhanganisaka vanhu.
Kumbe: “I mani lweyi a tivaka ku tlhantlha mhaka?”
Kumbe: “kara la”.
Kumbe: “aSheol”. Vona Ntlhamuselo.
Kumbe: “makungu”.
Hi Xiheberu: “ka voko la yena la xinene”.
Hi Xiheberu: “ka voko la xona la ximatsi.”
Kumbe: “lava swi kotaka kahle ku yendla minchumu”.
Kumbexana: “a fanele a tivonela ka swona.”
Kumbe: “ntokoto”.
Hi Xiheberu: “lweyi a kotaka ku fuma lirimi.”
Kumbe: “Pawu li”.
Kumbexana: “ka mubedu wa wena”.
Kumbe: “dzongeni”.
Kumbe: “n’walungwini”.
Rito leli li kombetela ni ka moya wa Xikwembu.
Kumbe: “cordão”.
Rito leli hi Xiheberu li kombetela ka munhu lweyi a tlhanganisaka vanhu.