Mareferensiya Ya Xibukwana Xa Mintlhanganu Xa Mahanyelo Ni Ntirho
5 KU YA KA 11 SETEMBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 9-10
“Dzunisa Yehovha Hi Mhaka Ya Wutlharhi La Yena”
Murindzi 01/07/99 paj. 30 par. 6
Hosi Ya Xeba Yi Yendzela Hosi Solomoni
Loko yi hlangane na Solomoni, hosi ya xisati yi sungule ku n’wi ringa hi “mawetana.” (1 Tihosi 10:1) Vito ra Xiheveru leri tirhisiweke laha ri nga hundzuluxeriwa ri ku “switekatekisano.” Kambe leswi a swi vuli leswaku hosi leyi ya xisati yi sungule ku endla ntlangu wa mawetana na Solomoni. Lexi tsakisaka, eka Pisalema 49:4, rito leri fanaka ra Xiheveru ri tirhiseriwe ku hlamusela swivutiso swa ntikelo malunghana ni xidyoho, rifu ni ku kutsuriwa. Kutani swi tikomba onge hosi ya xisati ya le Xeba a yi vulavula hi timhaka ta nkoka na Solomoni leti ringeke vuenti bya vutlhari bya yena. Bibele yi vula leswaku “[hosi ya xisati yi sungule] ku ṅwi byela hikwaŝo leŝi ngi ŝi ri mbilwini ya [yona].” Solomoni na yena “[u yi hlamusele] marito hikwawo ya yena; a ku nga ri na šilo šinwe le’ši fihleriweke hosi, leši a ṭanḍekeke ku ṅwi hlamusela šona.” — 1 Tihosi 10:2b, 3.
Murindzi 01/11/99 paj. 20 par. 6
Loko Hi Nyikiwa
Hi ku hlamalisiwa hi leswi yi nga swi twa ni ku swi vona, hosi leyi ya wansati hi ku tiveka hansi yi te: “Ku tsaka vavanuna va wena, ku tsaka vatirhi va wena, lava va nyimaka frenti ka wena nkama hinkwawu, va yingisela wutlharhi la wena!” (1 Tihosi 10:4-8) Hosi yoleyo a yi vulanga swaku vatirhi va Solomoni a va tsakile hi leswi a va ganyile. Handle ka leswo, vatirhi va Solomoni a va tsakile hikusa minkama hinkwayu a va yingisela wutlharhi leli Solomoni a a va nyika lona, leli a a nyikiwe hi Xikwembu. Hosi Xeba i xikombiso xa xinene namuntlha ka vanhu va Yehovha, lava va tsakaka hi leswi va nga ni wutlhari la Muvumbi ni la N’wana wa yena, Yesu Kreste!
Murindzi 01/07/99 mapaj. 30-31
Liyendzo Leli Nga Pfuna Hintamu
Hosi ya xisati ya le Xeba yi tsakisiwe swinene hi vutlhari bya Solomoni ni ku humelela ka mfumo wakwe lerova “[yi] hela moya hi ku hlamala.” (1 Tihosi 10:4, 5) Van’wana va teka xivulwa lexi xi vula leswaku u sale “a nga ha hefemuli.” Xidyondzi xin’wana xi kale xi ringanyeta leswaku u titivarile! Ku nga khathariseki leswaku ku endleke yini, hosi ya xisati a yi hlamarisiwe hi leswi yi swi voneke ni ku swi twa. Malandza ya Solomoni yi ma vule lama tsakeke hi ku kota ku twa vutlhari bya hosi naswona yi dzunise Yehovha hi ku veka Solomoni exiluvelweni xa vuhosi. Kutani yi nyike hosi tinyiko leti durhaka, laha ntsengo wa nsuku hi woxe, hi ku ya hi mpimanyeto wa namuntlha, a wu ri kwalomu ka R247 600 000. Solomoni na yena u humese ta yena tinyiko, a nyika hosi ya xisati “hikwaŝo leŝi yi ŝi nav̌eleke ni leŝi yi ŝi kombeleke.” — 1 Tihosi 10:6-13.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 01/11/08 paj. 22 mapar. 4-6
A Wu Swi Tiva?
Hosi Solomoni A A Ni Woru La Ku Gama Kwini?
Matsalwa ma vula leswaku Hiramu, hosi ya Tiri, u rhumele tithani ta mune ta nsuku eka Solomoni, hosi ya xisati ya le Xeba u n’wi nyike ntsengo lowu fanaka, naswona swikepe swa Solomoni swi te ni tithani to tlula 15 ta nsuku lowu humaka eOfiri. Ndzimana yin’wana yi vula leswaku “ntiko wa nsuku lowu a wu fika eka Solomoni hi lembe rin’we a wu endla titalenta ta nsuku ta 666,” kumbe tithani to tlula 25. (1 Tihosi 9:14, 28; 10:10, 14) Xana mhaka leyi i ntiyiso? Tihosi ta le minkarhini yoleyo a ti ri ni nsuku wo tala ku fikela kwihi?
Tsalwa rin’wana ra khale leri vakambisisi va pfumelaka leswaku mhaka leyi nga eka rona i ntiyiso, ri vula leswaku Faro Thutmose wa Vunharhu wa le Egipta (wa hi 2000 B.C.E.) u nyikele hi tithani ta nsuku ta kwalomu ka 13 ni hafu etempeleni ya Amun-Ra leyi nga eKarnak. Hi lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., Hosi ya Asiriya Tiglath-pileser wa Vunharhu u kume tithani to tlula mune ta nsuku eka ndzuvo lowu humaka eTiri, naswona Sargon wa Vumbirhi u nyikele hi ntsengo lowu fanaka wa nsuku eka swikwembu swa Babilona. Ku vuriwa leswaku Hosi Philip wa Vumbirhi wa le Makedoniya (359-336 B.C.E.) u cele nsuku lowu tlulaka tithani ta 28 lembe ni lembe etimayini ta Pangaeum eThrace.
Loko Alekzanda Lonkulu (336-323 B.C.E.) n’wana wa Philip, a hlula Susa, ntsindza wa mfumo wa Peresiya, ku vuriwa leswaku u teke tithani ta kwalomu ka 1180 ta nsuku kwalaho naswona u teke tithani ta kwalomu ka 7000 emfun’weni hinkwawo wa Peresiya. Kutani loko mhaka leyi nga eBibeleni leyi vulavulaka hi nsuku lowu Hosi Solomoni a a ri na wona yi fananisiwa ni swiviko leswi, mhaka yoleyo a yo hundzeleta swilo.
12 KU YA KA 18 KA SETEMBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 11-12
“Mu Langi Kahle Lweyi U Nga Ta Chada Na Yena”
Murindzi 07/18 paj. 16 par. 7
“I Mani Lweyi A Nyimaka na Yehovha?”
7 Loko ahali mumpsha, Solomoni a ali ni wuxaka leli tiyeke na Yehovha. Hi mhaka leyo, Yehovha amu nyike wutlhari la likulu swinene ni lunghelo la lisima la kuyaka Tempele ya kusaseka aYerusalema. Hambiswilitano, Solomoni a lahlekeliwile hi wuxaka leli. (1 Tihosi 3:12; 11:1, 2) Nawu wa Yehovha awu vula leswaku tihosi atinga fanelanga ‘tititekela vasati votala leswaku mbilu ya tona yingahambuki.’ (Deteronoma 17:17) Solomoni angawu yingisanga nawu lowu. Hi kufamba ka nkama, ave ni 700 wa vasati ni 300 wa vasati lavatsongo. (1 Tihosi 11:3) Vanyingi va vona avangali Vayisrayele naswona ava gandzela swikwembu swa mavunwa. Hikolaho, a tlule nawu wun’wana lowu awu vula leswaku Vayisrayele ava fanelanga va chada ni vamatiko. — Deteronoma 7:3, 4.
Ungayi Sirhelelisa Kuyini Mbilu ya Wena?
6 Sathana a lava leswaku hi fana na yena, hinga yingisi minawu ya Yehovha naswona hi lwela kutsakisa mbilu ya hina ntsena. Tani hileswi aswi tivaka leswaku angehi sindzisi kupimisa kufana na yena kumbe kutekelela wumunhu la yena, a tirhisa tindlela tin’wana leswaku ahi phasa. Hi xikombiso, a yendla leswaku hi rhendzeliwa hi vanhu lava se va kuceteliweke hi yena. (1 Yohane 5:19) A nyimela leswaku hi heta nkama na vona hambileswi hiswi tivaka leswaku vanghanu vobiha “vawonha” kumbe kukucetela mimpimiso ni mahanyela ya hina. (1 Kor. 15:33) Rhengu leli li tirhile ka Hosi Solomoni. A chade ni vavasati lavanga gandzeliki Yehovha, lava hi kufamba ka nkama va veke nkucetelo wobiha ka yena va tlhela va yendla leswaku “hi kutsongokutsongo vamuhambukisa mbilu” leswaku yi va kule na Yehovha. — 1 Tiho. 11:3.
Murindzi 07/18 paj. 17 par. 9
“I Mani Lweyi A Nyimaka na Yehovha?”
9 Yehovha angaxi bakanyi xidjoho. Bibele li li: ‘Yehovha ahlundzukele Solomoni hi mhaka ya leswi mbilu ya yena yimufularheleke’. Yehovha a ringetile kupfuna Solomoni. ‘Ahumelele kambirhi ka yena, amuba ndleve hi mhaka yoleyi ya tin’we, ya leswaku angafanelanga alandzela swikwembu swin’wana; kambe yena angaswiyingisanga leswi Yehovha amubyeleke swona.’ Hi mhaka leyo, Yehovha angahamu tsakelanga Solomoni naswona angahamu seketelanga. Anga xipfumelelanga xintukulwana xa Solomoni leswaku xi hambeta xi fuma tiko hinkwalu la Israyele. Handle ka leswo, xi kumane ni swikarhato swa swinyingi kuringana malembe yotala. — 1 Tihosi 11:9-13.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 06/18 mapaj. 30-31
Rehobuwama — Xana A Tsakeliwe hi Xikwembu
Rehobuwama a hlanganise masonchwa ya yena leswaku a ya lwisana ni tinyimba ta Israyele letimu pfukeleke. Hambiswilitanu, Yehovha a rhumele muprofeta Xemaya leswaku ayamu byela leswi: “Mingatshuki miyalwa ni vamakwenu, Vayisrayelekuloni. Mun’wana ni mun’wana aatlheleli amuntini wa yena, hikuva mhaka leyi yihuma ka mina.” — 1 Tihosi 12:21-24.
Xana swimu vevukelile Rehobuwama kuyingisa Yehovha? Xana tinyimba leti ati fumiwa hi yena atita pimisa yini hi yena? Ka nkama lowu hundzeke ati byele leswaku atati ba hi “minkhavi ya mintwa” naswona swoswi ati byela leswaku angatati yendla nchumu tinyimba letiva pfukeleke. (Fananisa ni 2 Tikronika 13:7.) Hambileswi a ayitiva ndlela leyi ava titwa ha yona, Rehobuwama ni masonchwa ya yena “vayingise rito la Yehovha, va tlhelela vamuka hilaha Yehovha angavula hakona.”
Hi djondza yini ka mhaka leyi? I wutlharhi kuyingisa Xikwembu. Hambiloko vanhu vahi poyila, ahi fanelanga hi tshika kuxi yingisa. Yehovha atahi katekisa minkama hinkwayu loko himu yingisa. — Deteronoma 28:2.
Xana Rehobuwama a katekisiwile hi kuyingisa ka yena? Ina, a katekisiwile. A hambete a va hosi ya tinyimba ta Yuda na Benjamini naswona a yake madoropa ya nyuwani. Handle ka leswo, a kote kutiyisa madoropa man’wana “hintamu swinene”. (2 Tikronika 11:5-12) Xa lisima swinene, a yingise minawu ya Xikwembu kuringana nkama wokarhi. Tani hileswi vayisrayele va 10 wa tinyimba va sunguleke kugandzela swifanisu, vanyingi va tlhelele Yerusalema leswaku vaya seketela Rehobuwama kun’we ni wugandzeli la ntiyiso. (2 Tikronika 11:16, 17) Kuyingisa ka Rehobuwama kuyendle leswaku mfumu wa yena wu tiya.
19 KU YA KA 25 KA SETEMBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 13-14
“Hi Mhaka Muni Hi Fanele Hi Tiveka Hansi Hi Tlhela Hi Tsaka Hi Leswi Hi Nga Na Swona?”
Murindzi 15/08/08 paj. 8 par. 4
Tama U Tshembeka Hi Mbilu Hinkwayu
4 Endzhaku ka sweswo Yerobuwamu u byele munhu wa Xikwembu xa ntiyiso a ku: “A hi ye endlwini u ya dya swakudya, mina ndzi ta ku nyika nyiko.” (1 Tih. 13:7) I yini leswi muprofeta a a fanele a swi endla? Xana a a fanele a ya endlwini ya hosi leyi endzhaku ka loko a yi byele rungula ra vuavanyisi? (Ps. 119:113) Kumbe xana a a fanele a ala xirhambo xa hosi, hambileswi yi tikombaka yi tisola? Yerobuwamu a a fuwile naswona a a ta swi kota ku nyika vanghana vakwe tinyiko ta risima. Loko ku ri leswaku muprofeta wa Xikwembu a a ri ni moya wa ku navela swilo leswi vonakaka, nyiko ya hosi a yi ta va ndzingo lowukulu eka yena. Hambiswiritano, Yehovha a a lerise muprofeta loyi a ku: “U nga tshuki u dya xinkwa kumbe u nwa mati, naswona u nga tshuki u tlhela hi ndlela leyi u yeke ha yona.” Kutani muprofeta u hlamule a nga kanakani a ku: “Hambiloko a wu ndzi nyike hafu ya yindlu ya wena, a ndzi nga ta ya na wena ndzi ya dya xinkwa kumbe ndzi ya nwa mati endhawini leyi.” Kutani muprofeta a suka eBethele a famba hi ndlela yin’wana. (1 Tih. 13:8-10) Xiboho xa muprofeta loyi xi hi dyondzisa yini mayelana ni ku tshembeka hi mbilu hinkwayo? — Rhom. 15:4.
Murindzi 15/08/08 paj. 11 par. 15
Tama U Tshembeka Hi Mbilu Hinkwayu
15 I yini swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka eka xihoxo lexi endliweke hi muprofeta wa le Yuda? Swivuriso 3:5 yi ri: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini.” Ematshan’weni ya leswaku a ya emahlweni a tshemba Yehovha hilaha a endleke hakona eku sunguleni, eka xiendlakalo lexi muprofeta wa le Yuda u lo tiendlela xiboho xo tiva hi yena. Xihoxo xakwe xi endle leswaku a lahlekeriwa hi vutomi bya yena xi tlhela xi n’wi onhela vito ra yena lerinene eka Xikwembu. Leswi n’wi humeleleke swi kandziyisa nkoka wa ku titsongahata ni ku tirhela Yehovha hi ku tshembeka!
Murindzi 15/08/08 paj. 9 par. 10
Tama U Tshembeka Hi Mbilu Hinkwayu
10 Muprofeta loyi wa le Yuda a a fanele a byi vonile vukanganyisi bya muprofeta la dyuhaleke. A fanele a tivutise leswaku, ‘Ha yini Yehovha a rhumele ntsumi eka munhu un’wana leswaku yi tisa swileriso leswintshwa malunghana na mina?’ Muprofeta loyi a a fanele a kombele Yehovha leswaku a n’wi hlamusela hi ta swileriso leswi leswintshwa, kambe Matsalwa ma kombisa leswaku a nga swi endlanga sweswo. Ematshan’weni ya sweswo, ‘u tlhele ni mukhalabye luya leswaku a ya dya xinkwa endlwini yakwe ni ku nwa mati.’ Sweswo a swi n’wi tsakisanga Yehovha. Loko muprofeta loyi a kanganyisiweke a hetelele a khome ndlela yo tlhelela eYuda, u dlayiwe hi nghala. Wa nga vona ndlela leyi ntirho wa yena wo profeta wu heleke ku vava ha yona! — 1 Tih. 13:19-25.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 01/07/10 paj. 29 par. 5
A Vona Minchumu Ya Yinene Leyi Hi Yi Yentxaka
Xa nkoka swinene, marito lama nga eka Tihosi to Sungula 14:13 ma hi dyondzisa mhaka ya nkoka swinene hi Yehovha ni leswi a swi langutaka eka hina. Tsundzuka leswaku leswinene swi ‘kumekile eka’ Abiya. Swi tikomba onge Yehovha u kambele mbilu ya Abiya kukondza a kuma swo karhi leswinene. Loko Abiya a ringanisiwa ni swirho swa ndyangu wa ka vona, a a fana ni “perela leyi nga exikarhi ka maribye,” hilaha xidyondzi xin’wana xi vuleke hakona. Yehovha u n’wi katekisile Abiya hikwalaho ka vunene lebyi a byi kombiseke hambileswi a a huma endyangwini wo homboloka.
26 KA SETEMBRO KU YA KA 2 KA OUTUBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 15-16
“Asa A A Nga Chavi Nchumu — Wena Ke?”
Murindzi 15/08/12 paj. 8 par. 4
“Mi Ta Hakeliwa Hi Leswi Mi Swi Yentxaka”
Emalembeni ya 20 lama landzeleke endzhaku ka loko Israyele ri avanile ri va mimfumo yimbirhi, Yuda a ri thyakisiwe swinene hi vugandzeri bya mavunwa. Loko Asa a va hosi hi 977 B.C.E., hambi tindhuna leti tlakukeke emfun’weni a ti gandzela swikwembu swo veleka swa Vakanana. Kambe Bibele yi vula leswaku Asa u “[endle] leswinene ni leswi swi lulameke ematihlweni ya Yehovha Xikwembu xakwe.” Asa u “[suse] tialitari timbe ni tindhawu leti tlakukeke, a hahlula tinsika to kwetsima ni ku tsema timhandzi to kwetsima.” (2 Tikr. 14:2, 3) Nakambe Asa u suse ‘tinghwavava ta xinuna ta le tempeleni’ eYuda, leti a ti endla vusodoma tanihi xiphemu xa vugandzeri bya tona bya mavunwa. Asa a nga endlanga sweswo ntsena. U tlhele a khutaza vanhu leswaku va “lavisisa Yehovha Xikwembu xa vatata wa vona” ni ku hlayisa “nawu ni xileriso” xa Xikwembu. — 1 Tih. 15:12, 13; 2 Tikr. 14:4.
Murindzi 03/17 paj. 19 par. 7
Tirhela Yehovha Hi Mbilu Hinkwayu!
7 Hinkwerhu ka hina hi nga kambisisa timbilu ta hina hi vona loko hi tinyiketerile eka Xikwembu hi ku helela. Tivutise, ‘Xana ndzi tiyimisele ku tsakisa Yehovha, ku lwela vugandzeri bya ntiyiso ni ku sirhelela vanhu vakwe eka minkucetelo yo biha?’ Anakanya hi xivindzi lexi Asa a xi kombiseke hi ku susa Maka, loyi a a ri “wansati la xiximiwaka” etikweni! Minkarhi yin’wana swi nga ha lava leswaku u va ni xivindzi ku fana na Asa. Hi xikombiso, ku vuriwa yini loko xirho xa ndyangu wa wena kumbe munghana wa wena lonkulu loyi a endleke xidyoho a ala ku hundzuka kutani a susiwa evandlheni? Xana u ta namba u tshika ku tihlanganisa na yena? Xana mbilu ya wena yi ta ku susumetela ku endla yini?
Perspicaz vol. 1 paj. 225 par. 1
Asa
Apesar da falta de sabedoria e de perspicácia espiritual que ele ocasionalmente demonstrava, as boas qualidades de Asa, e manter-se ele livre da apostasia, evidentemente pesavam mais do que seus erros, e ele é considerado um dos reis fiéis da linhagem de Judá. (2Cr 15:17) O reinado de Asa, de 41 anos, coincidiu em parte ou em todo com os reinados de oito reis de Israel: Jeroboão, Nadabe, Baasa, Elá, Zinri, Onri, Tibni (que governou uma parte de Israel em oposição a Onri) e Acabe. (1Rs 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Ao morrer Asa, seu filho Jeosafá tornou-se rei. — 1Rs 15:24.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 15/09/98 mapaj. 21-22
Indje Wa Kholwa Ka Xikwembu Hikakunene?
Hi xikombiso, hlaya vuprofeta bya malunghana ni nxupulo wa ku pfuxa Yeriko ivi u kambisisa ku hetiseka ka byona. Yoxuwa 6:26 yi ri: “E nkarini wolowo Yošua a hlambanya, a ku: Ku ta rukaniwa e mahlweni ka Yehova e munhu l’a nga ta pfuša muti lowu wa Yeriko; o ta aka masungulo ya wona e henhla ka mativ̌ula ya yena, ni tinyangwa ta wona e henhla ka šikumanḍeni ša yena.” Byi hetiseke endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 500, hikuva ha hlaya eka 1 Tihosi 16:34: “E nkarini wa [Hosi Akabu], Hiel, wa Betel, a aka Yeriko: a aka masungulo ya wona e henhla ka Abiram mativ̌ula ya yena, a bela timbanti ta wona e henhla ka Segub, ṅwana wa šikumanḍeni wa yena, hi laha Yehova a nga v̌ula ha kona ha Yošua, ṅwana Nun.” I Xikwembu xa xiviri ntsena lexi nga huhutelaka vuprofeta byo tano xi tlhela xi tiyiseka hi ku hetiseka ka byona.
3 KU YA KA 9 KA OUTUBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 17-18
“Kasi Mi Ta Tama Mi Kanakana Anze Siku Muni Ke?”
Murindzi 03/17 paj. 14 par. 6
Kombisa Lipfumelo Hi Ku Yentxa Swiboho Swa Swinene!
6 Loko va ri eTikweni leri Tshembisiweke, Vaisrayele a va fanele va endla xiboho xa nkoka, ku nga ku Gandzela Yehovha kumbe swikwembu swin’wana. (Hlaya Yoxuwa 24:15.) Swi nga ha vonaka onge a swi olove ngopfu ku endla xiboho xexo. Kambe xiboho xa vona, a xi ta vula vutomi kumbe rifu. Hi ku phindhaphindha, Vaisrayele va endle swiboho swa vuphukuphuku hambiloko Yehovha a va vekele Vaavanyisi. Va tshike ku gandzela Yehovha kutani va gandzela swikwembu swa mavunwa. (Vaav. 2:3, 11-23) Nakambe, anakanya hi leswi Vaisrayele va swi endleke endzhakunyana loko va fanele va endla xiboho. Muprofeta Eliya u va byele leswi a va fanele va swi hlawula, ku nga ku Tirhela Yehovha kumbe Bali xikwembu xa mavunwa. (1 Tih. 18:21) Eliya u tshinye Vaisrayele hileswi a va kanakana. U nga ha anakanya leswaku a swi olova ku endla xiboho lexi hikuva minkarhi hinkwayo swa vuyerisa ku tirhela Yehovha. Kahlekahle a swi nga ta twala ku va munhu a lava ku tirhela Bali xikwembu lexi nga pfuniki nchumu. Nilokoswiritano, Vaisrayele volavo a va ri “ni mianakanyo yimbirhi.” Hi vutlhari Eliya u va khutaze ku hlawula vugandzeri bya ntiyiso ku nga ku gandzela Yehovha.
Tekelela paj. 88 par. 15
A Nyimelele Wugandzeli La Ntiyiso
15 Hikwalaho ka sweswo, vaprista va Bali va sungule ku nga ha lawuleki, va “huwelela hi rito lerikulu, va tixeka hi masavula ni matlhari hi ku ya hi ntolovelo wa vona, ku fikela loko va xiririka ngati.” Kambe sweswo a swi pfunanga nchumu! “A ku nga ri na rito naswona a ku nga ri na munhu la hlamulaka, a ku nga ri na loyi a yingisaka.” (1 Tih. 18:28, 29) Entiyisweni xikwembu lexi va nge i Bali a xi nga hanyi. A ku ri nchumu lowu endliweke hi Sathana leswaku a hambukisa vanhu eka Yehovha. Ntiyiso hi lowu, ku hlawula n’wini wihi na wihi ematshan’weni ya Yehovha swi va ni vuyelo lebyi hetaka matimba ni lebyi khomisaka tingana. — Hlaya Pisalema 25:3; 115:4-8.
Tekelela paj. 90 par. 18
A Nyimelele Wugandzeli La Ntiyiso
18 Loko Eliya a nga si khongela, ntshungu wu nga ha va wu tivutisile loko Yehovha a nga ta n’wi khomisa tingana hilaha Bali a wu khomiseke tingana hakona. Kambe endzhaku ka xikhongelo, xivutiso xa wona xi hlamulekile. Xiviko xi ri: “Hiloko ndzilo wa Yehovha wu wa, wu fika wu hisa gandzelo ro hisiwa ni tihunyi ni maribye ni ntshuri, wu hisa ni mati lawa a ma ri ekheleni.” (1 Tih. 18:38) Yoleyo yi ve nhlamulo yo hlamarisa hakunene! Kutani vanhu va hlamule njhani?
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 01/04/08 paj. 19, kwadru
A Nyimele Yehovha
Mpfula Yi Hete Malembe Mangani Na Yi Nga Ni Ka Masiku Ya Eliya?
Eliya muprofeta wa Yehovha u byele Hosi Akabu leswaku dyandza leri tekeke nkarhi wo leha a ri ta kuma ndzhuti ri yima ku nga ri khale. Sweswo swi humelele hi “lembe ra vunharhu,” swi le rivaleni leswaku a ku hlayeriwa ku sukela loko Eliya a tivise ro sungula hi ta dyandza rolero. (1 Tihosi 18:1) Yehovha u nise mpfula endzhakunyana ka loko Eliya a vule leswaku A A ta endla tano. Kutani van’wana va nga ha gimeta hileswaku dyandza rero ri hele hi lembe ra vunharhu, xisweswo a ri hetanga malembe manharhu. Hambiswiritano, Yesu na Yakobo va hi byela leswaku dyandza ri hete “malembe manharhu ni tin’hweti ta tsevu.” (Luka 4:25; Yakobo 5:17) Xana Bibele ya tikaneta emhakeni leyi?
Nikatsongo. Le Israyele wa khale xixika a xi teka nkarhi wo leha, a xi heta kwalomu ka tinh’weti ta tsevu. A swi kanakanisi leswaku nkarhi lowu Eliya a yeke ha wona eka Akabu leswaku a n’wi tivisa hi ta dyandza, xixika xa kona se a xi teke nkarhi wo leha swinene ku tlula lowu tolovelekeke naswona swilo se a swi tika ngopfu. Entiyisweni dyandza rolero se a ri ri ni tin’hweti ta kwalomu ka tsevu ri sungurile. Xisweswo loko Eliya a tivise ro sungula hi ta ku hela ka dyandza “hi lembe ra vunharhu,” dyandza rolero se a ri hete kwalomu ka malembe manharhu ni hafu. “Malembe manharhu ni tin’hweti ta tsevu” ma hele hi nkarhi lowu vanhu hinkwavo a va hlengeletanile eNtshaveni ya Karimeli ku vona xiendlakalo lexi a xi ta kombisa leswaku i mani Xikwembu xa ntiyiso exikarhi ka Yehovha na Bali.
Kutani xiya ndlela leyi Akabu a khumbekeke ha yona loko Eliya a n’wi endzele ro sungula ku ya n’wi tivisa hi dyandza leri se a ri sungurile. Vanhu a va pfumela leswaku Bali a a ri “mukhandziyi wa mapapa,” xikwembu lexi a xi ta nisa timpfula leswaku xi herisa dyandza. Loko xixika xi lehe hi ndlela leyi nga tolovelekangiki, swi nga ha endleka leswaku vanhu a va tivutisa va ku: ‘U kwihi Bali? U ta ti nisa rini timpfula?’ Marito ya Eliya ya leswaku a ku nga ta va na mberha kumbe mpfula kukondza loko a lerisa leswaku yi na, ma fanele ma va dyise mbitsi vagandzeri volavo va Bali. — 1 Tihosi 17:1.
10 KU YA KA 16 KA OUTUBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 19-20
“Yehovha A Ta Ku Tiyisa”
Tshemba Yehovha Loko U Li Kukarhatekeni
5 Lerha 1 Tihosi 19:1-4. Hambi leswo, Eliya a chavile ankama anga tiva leswaku Hosi ya xisati Yezabele ayi lava kumu dlaya. Kutani a balekile aya aBera-xeba naswona a ahele ntamu lakakuva a “akombela kufa”. Hi mhaka muni a titwise xileswi? Eliya a ali munhu wokala anga hetisekanga. Yena “aali munhu kufana na hina”. (Yak. 5:17) Swingayendleka a akarhatekile amoyeni wa yena naswona a akarhalile swinene. Switikomba ingi Eliya a apimisa leswaku minzamu ya yena hinkwayu ya kupfuna vanhu leswaku va gandzela Yehovha ayili nyuku wa mbyana. Hi mavonelo ya yena a tikweni la Israyele akunga cincanga nchumu naswona akova yena yexe lweyi a atama a gandzela Yehovha. (1 Tiho. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Hingaha hlamalisiwa hi leswi muprofeta lweyi wotshembeka anga titwisa xiswona. Kambe Yehova a amu twisisa.
Tekelela paj. 103 par. 13
A Tiyisiwile Hi Yehovha
13 Xana u ehleketa leswaku Yehovha u titwe njhani loko a languta laha misaveni a ri etilweni kutani a vona muprofeta wakwe la rhandzekaka a etlele ehansi ka murhi emananga kutani a kombela ku fa? Nhlamulo ya kona yi le rivaleni. Endzhaku ka loko Eliya a khomiwe hi vurhongo, Yehovha u rhumele ntsumi eka yena. Ntsumi yi n’wi pfuxile kutani yi ku: “Pfuka u dya.” Eliya u pfukile, hikuva ntsumi a yi n’wi lulamisele xinkwa xo kufumela ni mati. Xana Eliya u yi nkhensile ntsumi yoleyo? Rungula ri vula leswaku muprofeta u dyile ni ku nwa kutani a tlhelela eku etleleni. Xana Eliya a ri ni gome lerikulu lerova a tsandzeka ni ku vulavula? Ntsumi yi n’wi pfuxe ra vumbirhi kumbexana nimixo. Yi tlhele yi khongotela Eliya yi ku: “Pfuka u dya, hikuva riendzo leri ri lehe ngopfu ku tlula matimba ya wena.” — 1 Tih. 19:5-7.
Tekelela paj. 106 par. 21
A Tiyisiwile Hi Yehovha
21 Rungula leri nga laha henhla hinkwaro ri swi veka erivaleni leswaku Yehovha a a nga ta kumeka eka swilo swo karhi swa ntumbuluko. Eliya a swi tiva leswaku Yehovha a nga ri xikwembu xa mavunwa xo kota Bali loyi a gandzeriwa hi vagandzeri lava hambukisiweke lava a va n’wi teka tanihi “mukhandziyi wa mapapa” kumbe munisi wa timpfula. Yehovha i Xihlovo xa matimba hinkwawo lama hlamarisaka lama kumekaka entumbulukweni naswona u tlakuke swinene ku tlula xilo xihi na xihi lexi a xi vumbeke. Hambi ku ri matilo a ma nge n’wi ringani! (1 Tih. 8:27) Xana swilo leswi hinkwaswo swi n’wi pfune njhani Eliya? Tsundzuka ku chava kakwe. Leswi Yehovha Xikwembu a n’wi seketela hi matimba yakwe hinkwawo yo hlamarisa, Eliya a nga ri na xona xivangelo xo chava Akabu na Yezabele! — Hlaya Pisalema 118:6.
Tekelela paj. 106 par. 22
A Tiyisiwile Hi Yehovha
22 Endzhaku ka loko ndzilo wu timekile, mpfumawulo wu herile, Eliya u twe “rito ro rhula, ro olova.” Ri rhambe Eliya leswaku a tlhela a tiphofula naswona u endle tano, u phofule ndlela leyi a titwaka ha yona ra vumbirhi. Kumbexana sweswo swi endle leswaku a ntshunxeka. Kambe swi le rivaleni leswaku Eliya u chaveleleke swinene hileswi “rito ro rhula, ro olova” ri n’wi byeleke swona. Yehovha u tiyisekise Eliya leswaku a nga ri xikangalafula. Njhani? Xikwembu xi paluxe xikongomelo xa xona xo lwa ni vugandzeri bya Bali eIsrayele. Swi le rivaleni leswaku ntirho wa Eliya a wu nga ri wa hava hikuva xikongomelo xa Xikwembu a xa ha ya emahlweni. Ku tlula kwalaho, a ha ri xiphemu xa xikongomelo xexo hikuva Xikwembu xi n’wi nyike swiletelo swo karhi leswaku a tlhelela entirhweni wakwe. — 1 Tih. 19:12-17.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 01/11/97 paj. 31 par. 1
Xikombiso Xa Xinene Xa Ku Tshembeka Ni Ku Rhangisa Ntirho Wa Yehovha
Yo tala ya malandza ya Xikwembu namuntlha ya kombisa moya lowu fanaka wa ku tinyiketa. Van’wana va siye “masimu” ya vona, mintirho ya vona yo tihanyisa, leswaku va ya chumayela mahungu lamanene etindhawini ta le kule kumbe va tirha tanihi swirho swa ndyangu wa Bethele. Van’wana va ye ematikweni mambe leswaku va ya aka miako ya Sosayiti. Vo tala va amukele leswi nga langutiwaka tanihi mintirho ya le hansi. Kambe, ku hava la tirhelaka Yehovha, la endlaka ntirho lowu nga riki wa nkoka. Yehovha u tlangela hinkwavo lava n’wi tirhelaka hi ku swi rhandza, naswona u ta katekisa moya wa vona wa ku tinyiketa. — Marka 10:29, 30.
17 KU YA KA 23 KA OUTUBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 1 TIHOSI 21-22
“Tekelela Leswi Yehovha A Rhangelisaka Xiswona”
Perspicaz vol. 2 paj. 53 par. 3
Yehovha Hosi Ya Tintsumi
Quando Josué viu um visitante angélico perto de Jericó e lhe perguntou se estava a favor de Israel ou do lado inimigo, a resposta foi: “Não, mas eu — eu vim agora como príncipe do exército de Jeová.” (Jos 5:13-15) O profeta Micaías disse aos reis Acabe e Jeosafá: “Deveras vejo a Jeová sentado no seu trono e todo o exército dos céus em pé junto a ele, à sua direita e à sua esquerda”, referindo-se claramente aos filhos espirituais de Jeová. (1Rs 22:19-21) O uso do plural em “Jeová dos exércitos” é apropriado, visto que as forças angélicas não são descritas apenas em divisões de querubins, serafins e anjos (Is 6:2, 3; Gên 3:24; Re 5:11), mas também como constituindo grupos organizados, de modo que Jesus Cristo podia falar de ter “mais de doze legiões de anjos” à sua disposição. (Mt 26:53) Na súplica por ajuda dirigida a Jeová por Ezequias, este o chamou de “Jeová dos exércitos, Deus de Israel, sentado sobre os querubins”, evidentemente aludindo à Arca do Pacto e às figuras de querubins na sua tampa, que simbolizavam o trono celestial de Jeová. (Is 37:16; compare isso com 1Sa 4:4; 2Sa 6:2.) O temeroso servo de Eliseu foi reconfortado por uma visão miraculosa, na qual ele viu os montes ao redor da cidade sitiada, em que Eliseu morava, ‘cheios de cavalos e de carros de guerra, de fogo’, como parte das hostes angélicas de Jeová. — 2Rs 6:15-17.
“Nhloko Ya Wanuna Mun’wana Ni Mun’wana I Kreste”
9 Ku tiveka hansi. A ku na munhu a nga ni wutivi la ku fana ni la Yehovha kambe yena wa ma yingisa mavonelo ya vanhu va yena. (Gen. 18:23, 24, 32) A pfumelele vanhu lava a va fumaka swaku va nyikela mavonelo ya vona. (1 Tiho. 22:19-22) Yehovha a hetisekile kambe ka nkama wa swoswi a nga nyimeli swaku hi va vanhu va ku kala va nga phazami. Kambe wa hi pfuna swaku hi mu tirhela kahle hambileswi hi kalaka hi nga hetisekanga. (Pis. 113:6, 7) Phela Bibele li tlhela li vula swaku Yehovha i “mupfuni”. (Pis. 27:9; Heb. 13:6) Hosi Davhida a a swi tiva swaku a kote ku yentxa ntirho wa wukulu lowu a nga nyikiwa wona hi mhaka ya leswi Yehovha a tivekaka hansi. — 2 Sam. 22:36.
Perspicaz vol. 2 paj. 354 par. 7
Mavunhwa
Yehovha Xikwembu a pfumelela leswaku “matirhelo ya xidjoho” ma va ka vanhu lava rhandzaka mavunhwa, ‘leswaku vapfumela leswinga mavunhwa’ kambe vanga pfumeli ka mahungu yotsakisa mayelana na Yesu Kriste. (2Te 2:9-12) Leswi swi yendlekile ka hosi Akabu wa Israyele, ka malembe yotala lamanga hundza. Vaprofeta va mavunhwa va tshembise hosi Akabu leswaku ata hlula aRhamoti-giliyadi nyimpini. Kambe Mikaya, muprofeta wa Yehovha, amu tivise leswaku a ata hluliwa anyimpini yoleyo. Hilaha Mikaya a kombisiweke ha kona ka xivono, Yehovha a pfumelele ntsumi yin’wana yi tiyendla “moya wa wuxisi kumbe wa wukanganyisi” anon’wini wa vaprofeta va Akabu. Hi marito man’wana ntsumi leyi yi tirhise matimba ya yona leswaku yi yendla vaprofeta va Akabu vanga vulavuli ntiyiso, kambe va vulavula leswi vona vinyi ava lava kuswi vula ni leswi Akabu a alava kuswi twa. Hambileswi se a abyeliwe ntiyiso, Akabu a vone swi yampsa kupfumela kukanganyisiwa kutani a hakele hi kufa. — 1Th 22:1-38; 2Tk 18.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 10/21 paj. 3 mapar. 4-6
I Yini Ku Tisola Ka Ntiyiso?
4 Hambileswi Yehovha a nga va lehisela mbilu, ku lehisa mbilu ka yena ku game ku hela. Yehovha a game a rhumela muprofeta Eliya swaku a byela Akabu na Yezabele swaku a va ta khatisiwa. Ndjangu wa vona hinkwawu a wu ta dlayiwa. Phela marito lawa Eliya a nga ma byela Akabu ma mu hete ntamu! Kambe swa ku hlamalisa hi leswaku wanuna lwiyani wa ku tibyela a game “a tiveka hansi.” — 1 Tiho. 21:19-29.
5 Hi nkama wolowo Akabu a game a tiveka hansi, kambe leswi a nga gama a swi yentxa swi kombise swaku a ku tisola ka yena a ku nga li ka ntiyiso. Phela a nga zanga a yentxa nchumu swaku a helisa wukhongeli la Bali aIsrayele naswona a nga va pfunanga vanhu swaku va tlhela va gandzela Yehovha. Leswo swi kombisa swaku ku tisola ka Akabu a ku nga li ka ntiyiso.
6 Hi ku famba ka nkama, Akabu a ye a ya lwa nyimpi ni va Asiriya. A kombele Yehoxafati Hosi ya Yuda, swaku a mu pfuna ka nyimpi leyi. Kambe leswi Yehoxafati a a li Hosi ya yinene, a byele Akabu swaku na va nge se ya nyimpini, ku sungula a va fanele va vutisa muprofeta wa Yehovha hi mhaka leyi. Ku sunguleni Akabu a nga swi tsakelanga leswi Yehoxafati a nga mu byela swona, kambe a game a ku: “Ka ha li ni munhu mun’we lweyi hi nga mu vutisaka hi Yehovha; kambe mina ni mu nyenya ndjani, hikusa a nga ni profeteli swa swinene, kambe a ni profetela swa ku biha.” Hambileswi Akabu a nga vula marito lawa, va game va vutisa muprofeta Mikaya hi mhaka leyi. Phela Akabu a swi mu tsakisanga leswi muprofeta Mikaya a nga swi profeta! Akabu a a ta va a tisolile a tlhela a kombela ku rivaleliwa hi Yehovha, kambe handle ka leswo, a teke muprofeta Mikaya a mu peta djele. (1 Tiho. 22:7-9, 23, 27) Akabu a swi kotile ku mu peta djele muprofeta wa Yehovha, kambe a nga swi kotanga ku yentxa swaku marito lawa muprofeta Mikaya a nga ma vula ma nga hetiseki. Loko va ye ka nyimpi leyi nga landzela, Akabu a dlayiwile. — 1 Tiho. 22:34-38.
24 KU YA KA 30 KA OUTUBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 2 TIHOSI 1-2
“Xikombiso Xa Xinene Xa Ku Pfumela Ku Djondzisiwa”
Murindzi 15/04/15 mapaj. 13-14 par. 15
Madoda Ma Djondzisa Vamakwerhu Swaku Va Kuma Mintirho Abandleni
15 Mhaka ya Elixa yi tlhela yi kombisa leswaku i swa nkoka leswaku vamakwerhu va xinuna namuntlha va xixima vakulu lava nga ni ntokoto. Endzhaku ka loko Eliya na Elixa va endzele ntlawa wa vaprofeta eYeriko, vavanuna volavo vambirhi va fike eNambyeni wa Yordani. Hiloko “Eliya a teka nguvu yakwe ya ximfumo a yi petsa, a ba mati hi yona, hakatsongo-tsongo ma avana.” Vavanuna volavo va tsemakanye Nambu wa Yordani emisaveni leyi omeke naswona a va “famba va ri karhi va vulavula.” Elixa u yingiserisise hinkwaswo leswi mudyondzisi wakwe a swi vuleke a tlhela a ya emahlweni a dyondza eka yena. Elixa a a nga titeki onge hiloko se a tiva swilo hinkwaswo. Endzhaku ka sweswo Eliya u tekiwe hi xidzedze kutani Elixa u tlhelele eNambyeni wa Yordani. Loko a fika kwalaho, u be mati hi nguvu ya ximfumo ya Eliya kutani a ku: “Xana u kwihi Yehovha Xikwembu xa Eliya?” Mati ya nambu wolowo ma tlhele ma avana. — 2 Tihosi 2:8-14.
Murindzi 15/04/15 paj. 14 par. 16
Madoda Ma Djondzisa Vamakwerhu Swaku Va Kuma Mintirho Abandleni
16 Xana u swi xiyile leswaku hlori ro sungula ra Elixa a ri fana ni hlori ro hetelela ra Eliya? Leswi swi hi dyondzisa yini? Elixa a nga tibyelanga leswaku leswi se a a ri muprofeta, a a fanele a endla swilo hi ndlela leyi hambaneke ni leyi Eliya a a endla swilo ha yona. Ku ri na sweswo, Elixa u kombise leswaku u xixima Eliya hi ku endla swilo hilaha a endleke hakona, leswi pfuneke vaprofeta van’wana leswaku va tshemba Elixa. (2 Tihosi 2:15) Elixa u profete malembe ya 60 naswona Yehovha u n’wi nyike matimba yo endla masingita yo tala ku tlula lama endliweke hi Eliya. Vadyondzi va nga dyondza yini namuntlha emhakeni leyi?
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Murindzi 01/08/05 paj. 9 par. 1
Tipontu Ta Lisima Ta Buku La Tihosi Ta Wumbirhi
2:11 — I yini ‘matilo’ lawa ‘Eliya a tlhandlukeleke eka wona a ri exidzedzeni’? A hi xivandla xa le kule lexi nga evuakweni naswona a hi ndhawu ya moya laha ku tshamaka Xikwembu ni vana va xona va moya. (Deteronoma 4:19; Pisalema 11:4; Matewu 6:9; 18:10) “Matilo” lawa Eliya a tlhandlukeleke eka wona a ku ri matilo ya kwala xibakabakeni. (Pisalema 78:26; Matewu 6:26) Kalichi ya ndzilo leyi a yi tsutsuma exibakabakeni xa laha misaveni yi fanele yi yise Eliya exivandleni xin’wana xa kwala misaveni, laha a yeke emahlweni a hanya nkarhinyana. Kahle-kahle, endzhaku ka malembe Eliya u tsalele Yehorama hosi ya Yuda papila. — 2 Tikronika 21:1, 12-15.
31 KA OUTUBRO KU YA KA 6 KA NOVEMBRO
XUMA XI NGA KA RITO LA XIKWEMBU | 2 TIHOSI 3-4
“Tlakula N’wana Wa Wena”
Murindzi 12/17 paj. 4 par. 7
“Na Swi Tiva Swaku A Ta Pfuxiwa”
7 Ku pfuxiwa ka vumbirhi loku kumekaka eMatsalweni hi loku endliweke hi muprofeta la landzeleke muprofeta Eliya ku nga Elixa. Wansati un’wana wa Muisrayele wa le Xunemi u kombe Elixa malwandla lamakulu. Hikwalaho ka sweswo Xikwembu xi katekise wansati loyi, loyi a nga kumi vana hi n’wana wa jaha. Endzhaku ka malembe n’wana yoloye u lovile. Anakanya ndlela leyi mana wakwe a titweke ha yona. U kombele mpfumelelo eka nuna wakwe kutani a famba tikhilomitara ta 30 a landza Elixa entshaveni ya Karimeli. Muprofeta Elixa a a rhumele murindzi wakwe Gehazi eXunemi leswaku a ya chavelela. Gehazi a nga swi kotanga ku pfuxa n’wana yoloye. Kutani mana wa n’wana yoloye u landze Elixa. — 2 Tih. 4:8-31.
Murindzi 12/17 paj. 4 par. 8
“Na Swi Tiva Swaku A Ta Pfuxiwa”
8 Elixa u fike endlwini eXunemi laha a ku ri ni ntsumbu wa n’wana yoloye a khongela. Hi singita, n’wana loyi a lovile u pfuxiwile kutani a nyikiwa mana wakwe loyi a nga ha tikoti hi ku tsaka! (Hlaya 2 Tihosi 4:32-37.) Kumbexana u tsundzuke leswi Hana a swi vuleke exikhongelweni xa yena loko a yisa Samuwele etabernakeleni leswaku a ya tirhela Yehovha, u te: “Yehovha . . . i Mulondzovoti wa vutomi, Hi loyi a Rhelerisaka eSheol naswona Wa humesa.” (1 Sam. 2:6) Swi le rivaleni leswaku Yehovha hi yena a pfuxeke jaha ra le Xunemi, naswona u kombise leswaku U ni matimba yo pfuxa lava feke.
Lavetela Xuma Ka Rito La Xikwembu
Perspicaz vol. 2 paj. 728 par. 4
Muprofeta
“Filhos dos Profetas.” Conforme explica a Gesenius’ Hebrew Grammar (Gramática Hebraica de Gesenius, Oxford, 1952, p. 418) o termo hebraico ben (filho de), ou benéh (filhos de), pode indicar “ser membro duma associação ou sociedade (ou duma tribo, ou de qualquer classe definida)”. (Veja Ne 3:8, onde um “membro dos misturadores de unguentos” é, literalmente, “filho dos misturadores de unguentos”.) Assim, a expressão “filhos dos profetas” talvez descreva uma escola de instrução para os chamados para esta vocação, ou simplesmente uma associação cooperativa de profetas. Menciona-se que havia grupos de profetas assim em Betel, Jericó e Gilgal. (2Rs 2:3, 5; 4:38; compare isso com 1Sa 10:5, 10.) Samuel presidia um grupo em Ramá (1Sa 19:19, 20), e Eliseu parece ter ocupado uma posição similar nos seus dias. (2Rs 4:38; 6:1-3; compare isso com 1Rs 18:13.) O registro menciona que construíam sua própria morada e que se usou uma ferramenta emprestada, o que pode indicar que levavam uma vida simples. Embora não raro compartilhassem alojamentos e alimentos, talvez recebessem designações individuais para sair em missões proféticas. — 1Rs 20:35-42; 2Rs 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.