“Tiya Mbilu!”

1, 2. Hi mhaka muni swi nga mu hlamalisanga Pawulo leswi nga mu humelela aYerusalema?

PAWULO a wa ha ku chunsiwa ka xitshungu lexi a xi kwatile hintamu aYerusalema naswona a tlhele a khomiwa a pfaleliwa djele. Ndlela leyi mupostolo lweyi a a hluphiwa hi yona a yi nga mu hlamalisi hikusa a byeliwe swaku loko a fika ka doropa leliyani a a ta ‘khomiwa a tlhela a hluphiwa.’ (Min. 20:22, 23) Hambileswi Pawulo a a nga swi tivi leswi a swi ta mu humelela, yena a a swi tiva swaku a a ta tama a hluphiwa hi mhaka ya vito la Yesu. — Min. 9:16.

² Hambi hi vaprofeta lava a va li Vakreste a va vulile leswaku Pawulo a a ta khomiwa a tlhela a ‘nyikeliwa ka vanhu vamatiko.’ (Min. 21:4, 10, 11) A ku nga hundzi nkama wa wunyingi na Vayuda va zame ku dlaya Pawulo naswona loko se ku hundze nkamanyana, Vayuda lava a va li ka Tribunali Lalikulu a va lava ku “phatlulela Pawulo” nkama na va holovisana hi mhaka ya yena. Pawulo a a khomiwile naswona a a voneleliwa hi masonchwa ya Varoma funtshi a a nyimele swaku a tlhela a thethisiwa ni ku lumbetiwa. (Min. 21:31; 23:10) Swa tikomba swaku mupostolo Pawulo a a swi lava hintamu ku tiyisiwa!

3. I yini lexi hi tiyisaka swaku hi tama hi chumayela mahungu ya ku tsakisa?

³ Ka nkama lowu wa wugamu ha swi tiva swaku “hinkwavu lava navelaka ku hanya hi ku tinyiketela ka Xikwembu na va li vadjondzisiwa va Kreste Yesu, na vona va ta hluphiwa.” (2 Tm. 3:12) Minkama yin’wani na hina ha swi lava ku tiyisiwa leswaku hi ta tama hi yendla ntirho wa hina wa ku chumayela. Hi tsaka swinene hileswi hi kumaka marito lawa ma hi tiyisaka ka mabuku ni ka mintlhanganu ya hina leyi lunghiseleliwaka hi “mutirhi wa ku tshembeka ni wa ku tlhariha”. (Mat. 24:45) Yehovha a hi tshembisa swaku a ku na munhu lweyi a lwisanaka ni ku chumayeliwa ka mahungu ya ku tsakisa lweyi a nga swi kota ku nyimisa ntirho lowu. Vanhu lava va hi nyenyana a va nga ta swi kota ku helisa vanhu hinkwavu va Xikwembu naswona a va nga ta swi kota ku nyimisa ntirho wa ku chumayela. (Esa. 54:17; Yer. 1:19) Kambe ku yendleke yini hi mupostolo Pawulo? Indjhe yena a tiyisiwile leswaku a tama a chumayela mahungu ya ku tsakisa hambileswi a a kanetiwa? Loko ku li swaku a tiyisiwile, a tiyisiwe hi yini naswona a yendle yini nkama a nga tiyisiwa?

Va Tsandzekile Hambileswi Va “Nga Funga” (Mintirho 23:11-34)

4, 5. Hi wani marito ya ku tiyisa lawa Pawulo a nga byeliwa wona naswona hi mhaka muni ma fike hi nkama wawunene?

⁴ Mupostolo Pawulo a tiyisiwile ka wusiku leli a nga ponisiwa hi lona aTribunali. Bibele li li: “Hi wusiku la kona, Hosi yi nyime kusuhi na yena yi ku: ‘Tiya mbilu! Hikusa leswi u nga nyikelisa xiswona wumboni la ku tiya hi mina aYerusalema, u fanele u yendlisa swoleswo ni le Roma.’” (Min. 23:11) Hi marito lawa ya ku tiyisa ya Yesu, Pawulo a swi vonile swaku a a ta chunsiwa funtshi a a ta fika aRoma naswona a a ta swi kota ku nyikela wumboni hi Yesu.

⁵ Marito ya ku tiyisa lawa Pawulo a nga ma twa ma fike hi nkama wawunene. Phela hi mundzuku ka kona, vavanuna va Vayuda lava a va tlula 40 ‘va yendle maplanu ya ku dlaya Pawulo, va funga va vula swaku a ve nge dli nchumu hambi ku nwa na va nga se mu dlaya.’ Vayuda lava a va tinyimiselile ku dlaya Pawulo naswona a va fungile swaku a va ta mu dlaya na va kholwa swaku loko va nga mu dlayi a va ta humeleliwa hi swilo swa ku biha hi mhaka ya leswi va nga funga. (Min. 23:12-15) Planu la vona leli a li pfumeleliwe hi madoda ni vaprista vavakulu, a ku li ku vitana Pawulo swaku a ya ka Tribunali Lalikulu la Vayuda swaku a ya thethisiwa kambe a va lava ku mu tumbelela andleleni leswaku va mu ba va mu dlaya.

6. Maplanu ya ku lava ku dlaya Pawulo ma tsumbulisiwe ku yini naswona majovhem namuntlha ma djondza yini ka xikombiso lexi?

⁶ Sobrinyu wa Pawulo a ma tivile maplanu lawa a va ma yendla ya ku lava ku dlaya Pawulo, hi mhaka leyo a yile a ya mu byela. Pawulo a yendle swaku jovhem leli li ya ka murhangeli wa masonchwa ya Varoma, ku nga Klaudiyu Liziyu li ya mu byela mhaka leyi. (Min. 23:16-22) Ha tiyiseka swaku Yehovha wa ma rhandza majovhem lawa ya ku fana ni sobrinyu wa Pawulo lweyi vito la yena li kalaka li nga hlayiwanga. Majovhem lawa ma vhikela wutomi la vanhu va Xikwembu na ma nga chavi nchumu, hambiloko leswo swi yendla swaku wutomi la wona li va nghozini. Hi ku tshembeka ma yendla leswo swaku ma rhangisa Mfumu wa Xikwembu.

7, 8. I mpsini leswi Klaudiyu Liziyu a nga swi yendla swaku Pawulo a nga dlayiwi?

⁷ Nkama lowu Klaudiyu Liziyu lweyi a a li murhangeli wa 1.000 wa masonchwa a nga tiva swaku ku ni vanhu lava a va hamba maplanu ya ku dlaya Pawulo, a tekele ku rhuma 470 wa masonchwa lawa a ma swi kota kahle ku txopa ni ku famba hi makavhalu nyimpini, swaku ma teka Pawulo ma mu susa Yerusalema hi wusiku lolelo ma mu yisa aKhezariya na a vhikeliwile. Loko ma fika Khezariya a ma fanele ma nyikela Pawulo ka Govhernadori Felikisi.a Khezariya a ku li doropa la lisima hintamu la Yudiya naswona aKhezariya hi lani a ku ni kwarteli lalikulu la masonchwa ya Varoma ya provhinsiya leliyani. A ku tshama Vayuda va vanyingi aKhezariya kambe ku tala ka vanhu lava a va li kona a va li Vamatiko. A nawu lowu a wu tirhisiwa aKhezariya a wu hambanile ni lowu a wu tirhisiwa aYerusalema, hikusa vanhu va Yerusalema a va nga va rhandzi vanhu va wukhongeli lin’wani naswona a va rhandza ku pfuxa mpfilumpfilu.

⁸ Hi ku landza nawu wa Roma, Klaudiyu Liziyu a rhumele karta ka Felikisi na a mu tlhamusela mhaka. Liziyu a vule swaku nkama a nga tiva swaku Pawulo a a li Muroma, a mu ponisile leswaku a nga dlayiwi hi Vayuda. Klaudiyu Liziyu a tlhele a vula swaku a nga kumanga nchumu ka Pawulo lexi a xi ta yendla swaku a dlayiwa kumbe a petiwa djele. Kambe leswi a va yendle planu la ku dlaya Pawulo, Liziyu a a lava ku mu nyikela ka Govhernadori Felikisi leswaku a ta twa leswi a va mu lumbeta hi swona a gama a yendla xiboho. — Min. 23:25-30.

9. a) I mpsini leswi kombisaka swaku timfanelo ta Pawulo ta ku va Muroma a ti hloniphiwanga? b) Hi mhaka muni minkama yin’wani swi nga ha lavaka hi tirhisa timfanelo ta hina leswaku hi tivhikela?

⁹ Indjhe hinkwaswu leswi Liziyu a nga swi tsala a ku li ntiyiso? Ihim, swi tikomba na Liziyu a a zama ku tsakisa Felikisi. Phela Liziyu a nga zanga a vhikela Pawulo hi mhaka ya leswi a nga tiva swaku a a li Muroma, naswona Liziyu a nga hlayanga swaku a sungule hi ku rhumisa swaku Pawulo “va mu boha hi machini mambirhi” a gama hi ku famba ka nkama a rhuma masonchwa ma mu teka “swaku a ya thethisiwa na a biwa”. (Min. 21:30-34; 22:24-29) Phela hi ku yendla leswo, Liziyu a nga ti hloniphanga timfanelo ta Pawulo ta ku va Muroma. Namuntlha, Sathana a va tirhisa ngopfu vanhu lava va hisekelaka hintamu swa wukhongeli swaku va hi kaneta naswona vanhu volavo va nga hi hlupha va tlhela va yendla swaku timfanelo ta hina ti nga hloniphiwi. Kambe ku fana na Pawulo, vanhu va Yehovha minkama ya yinyingi va nga swi kota ku tirhisa timfanelo ta vona leswaku va vhikeliwa hi ku ya hi nawu ka matiko lawa va tshamaka ka wona.

“Ni Tinyimisele Ku Tihlamulela Phambheni Ka Wena” (Mintirho 23:35–24:21)

10. I yini leswi Pawulo va nga mu lumbeta hi swona?

¹⁰ Nkama Pawulo na a li Khezariya va rhumise swaku a pfaleliwa ka “yindlo ya wuhosi ya Heroda na a voneleliwa” leswaku a nyimela vanhu lava a va mu lumbeta lava a va ta hi Yerusalema. (Min. 23:35) Loko se ku hundze 5 wa masiku vanhu volavo va fikile. A ku li Muprista Wamukulu Ananiya, adivhogadu lweyi a va ku i Tertulo ni madoda man’wani. Tertulo loko a sungula ku vulavula a rhange hi ku khensa Felikisi hileswi a a swi yendlela Vayuda, swi nga yendleka Tertulo a yendle leswo leswaku a tsakisa Felikisi kumbe a mu baba.b Nkama lowu se a nga vulavula hi mhaka ya Pawulo a vule leswi: “Wanuna lweyi i ntungu, a pfuxa mpfilumpfilu a tlhela a hlohlotela Vayuda hinkwavu amisaveni hinkwayu . . . naswona hi yena murhangeli wa wukhongeli la ntlawa wa Vanazareta. A tlhela a zama ku chakisa tempele; se hi mu khomile.” Vayuda lava a va li kolanu na vona “va nghenelela, va nyima ni mhaka leyi na va vula swaku leswo i ntiyiso.” (Min. 24:5, 6, 9) Ku hlohlotela vanhu swaku va yendla swilo swa ku kala swi nga li swinene, ni ku rhangela ntlawa wa wukhongeli leli a li yendla swaku wutomi la vanhu van’wani li va nghozini ni ku chakisa tempele, a ku li swihoxo swaswikulu naswona munhu lweyi a a swi yendla a a ta khatisiwa hi ku dlayiwa.

11, 12. I yini leswi Pawulo a nga swi vula ka lava va nga mu lumbeta?

¹¹ Pawulo a nyikiwe mpfumelelo wa ku vulavula. Yena a vule leswi: “Ni tinyimisele ku tihlamulela phambheni ka wena.” Pawulo a yo vhela a yala hinkwaswu leswi a va mu hembela hi swona. Mupostolo lweyi, a nga chimisanga tempele funtshi a nga zanga a hlohlotela vanhu leswaku va yendla swilo swa ku biha. Yena a vule swaku “se ku hundze malembe ya manyingi” na a nga yi Yerusalema naswona a a “tisa male ya ku ta pfuna tiko” la vona ku nga minyikelo leyi a a ta yi nyikela ka Vakreste lava swi nga yendlekaka a va li swisiwana hi mhaka ya ndlala ni hi mhaka ya leswi a va hluphiwa. Pawulo a tame a vula swaku a “tibasisile hi ku ya hi nawu” na a nga se nghena tempeleni naswona a a “zama ku va ni lipfalu leli nga basa ka Xikwembu ni le ka vanhu.” — Min. 24:10-13, 16-18.

¹² Pawulo a pfumelile swaku a a yendla ntirho wa ku kwetsima a yendlela Xikwembu xa vavhovho va yena naswona vanhu lava a va mu kaneta a va vula swaku “swi hume ndleleni.” Kambe a vule swaku yena a a kholwa “leswi nga vuliwa hi Nawu ni leswi nga tsaliwa hi Vaprofeta” ni swaku lava a va mu lumbeta a va ni ntshembo wa ku fana ni lowu a a li na wona wa leswaku “lava ku lulama ni lava kalaka va nga lulamanga va ta pfuxiwa.” Pawulo a game a byela lava a va mu lumbeta a ku: “Hambi hi vola va nga la, loko ku ni xihoxo lexi va nga xi kuma ka mina siku leli va nga ni thethisa ka Tribunali Lalikulu a va xi vule. Lexi va nga xi vulaka i marito lawa ni nga ma vula loko ni nyimile xikarhi ka vona lama nge: ‘Namuntlha na thethisiwa phambheni ka n’wina hileswi ni kholwaka swaku vafi va ta pfuxiwa!’” — Min. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Hi mhaka muni hi nga vulaka swaku Pawulo i xikombiso xaxinene xa munhu lweyi a nga chumayela a wuhosini na a nga chavi nchumu?

¹³ Pawulo a hi siyele xikombiso xaxinene swaku hi xi tekelela loko hi tshuka hi yisiwa matribunali hi mhaka ya leswi hi gandzelaka Yehovha ni loko hi lumbetiwa swaku hi hlohlotela vanhu swaku va yendla swilo swa ku kala swi nga li swinene, kumbe loko hi lumbetiwa swaku hi lwisana ni mfumu kumbe hi lumba ntlawa wa wukhongeli lowu nga vangaka nghozi ka van’wani. Ku hambana na Tertulo, Pawulo a nga zamanga ku baba govhernadori kumbe ku mu hembela. Pawulo a tame rhula a tlhela a kombisa xihlonipho. Hi wutlharhi a nyikele wumboni a tlhela a vulavula ntiyiso. A vule leswaku “Vayuda van’wani lava a va ta hi Aziya” lava va nga mu lumbeta swaku a a chimisa tempele a va nga li kona lahayani naswona hi ku ya hi nawu a va fanele va va kona leswaku a ta kota ku tihlamulela phambheni ka vona a tlhela a twa leswi a va mu lumbeta hi swona. — Min. 24:18, 19.

¹⁴ Lexi tsakisaka hi leswaku Pawulo a nga tshikanga ku vulavula hi leswi a a swi kholwa. Na a nga chavi nchumu, mupostolo Pawulo a vulavule hi leswi a a swi kholwa ka mhaka ya ku pfuxiwa ka lava nga fa. Ku nga mhaka leyi a yi pfuxe mpfilumpfilu nkama na a thethisiwa ka Tribunali Lalikulu la Vayuda. (Min. 23:6-10) Hi mhaka muni Pawulo a vulavule hintamu hi ntshembo wa ku pfuxiwa ka lava nga fa? Hi mhaka a a chumayela hi Yesu ni ku pfuxiwa ka yena, ku nga leswi vanhu lava a va mu kaneta a va nga swi kholwi. Phela Pawulo a ze a khomiwa hi mhaka ya leswi a a kholwa swaku Yesu a pfuxiwile ni swaku lava nga fa va ta pfuxiwa. — Min. 26:6-8, 22, 23.

¹⁵ Ku fana na Pawulo na hina hi nga chumayela na hi nga chavi loko hi pimisa hi marito lawa Yesu a nga byela vadjondzisiwa va yena nkama a nga te: “Mi ta nyenyiwa hi vanhu hinkwavu hi mhaka ya vito la mina. Kambe lweyi a nga ta tiyisela anze magamu hi yena lweyi a nga ta ponisiwa.” Indjhe hi fanele hi karhateka hi leswi hi nga ta swi vula loko hi thethisiwa? Ihim. Hikusa Yesu a hi tiyisekisile a ku: “Loko va mi khoma va mi yisa ka vayavanyisi, mi nga karhatekeni hi leswi mi nga ta swi hlaya kambe hlayani leswi mi nga ta nyikiwa swona hi nkama wolowo, hikusa a hi n’wina mi vulavulaka kambe ku vulavula moya wa ku kwetsima.”  — Mar. 13:9-13.

“Felikisi A Sungula Ku Chava” (Mintirho 24:22-27)

16, 17. a) Felikisi a yendle yini nkama na ku yavanyisiwa Pawulo? b) Hi mhaka muni Felikisi a sungule ku chava naswona hi mhaka muni a a ha tama a kumana na Pawulo?

¹⁶ Leli a ku nga li khambi la ku sungula leli Govhernadori Felikisi a nga twa hi leswi Vakreste a va kholwa ka swona. Bibele li li: “Kambe leswi Felikisi a a yi tiva kahle ndlela leyi ya Hosi [ku nga leswi a va vitanisiwa xiswona Vakreste aminkameni ya vapostolo], a nyimise mhaka yoleyo a gama a ku: ‘Ni ta yendla xiboho ka mhaka leyi loko komandanti Liziyu a fika.’ Se a rhuma murhangeli wa masonchwa swaku a veka Pawulo djele kambe a nyikiwa chunsekonyana ni vanghanu va yena va pfumeleliwa ku mu pfuna.” — Min. 24:22, 23.

¹⁷ Loko se ku hundze masikunyana, Felikisi ni nsati wa yena Drusila lweyi a a li Muyuda, va rhume vanhu swaku va ya vitana Pawulo swaku a ta “tlhamusela swaku swi vula yini ku pfumela ka Kreste Yesu.” (Min. 24:24) Kambe Pawulo a vulavule hi ta “ku lulama, ku tikhoma ni ta ku yavanyisa loku nga ta ta, [se] Felikisi a sungula ku chava”. Swi nga yendleka a chavile hi mhaka ya leswi a a biwa hi lipfalu hi mhaka ya mahanyelo ya yena ya ku biha. A game a byela Pawulo a ku: “U nga pfana u fambanyana, ni ta tlhela ni ku vitana loko ni kuma nkama.” Felikisi a game a kumana na Pawulo makhambi ya manyingi, kambe a a nga lavi ku djondzisiwa ntiyiso, a a lava swaku Pawulo a mu nyika male. — Min. 24:25, 26.

18. Hi mhaka muni Pawulo a vulavule na Felikisi ni nsati wa yena hi ta “ku lulama, ku tikhoma ni ta ku yavanyisa loku nga ta ta”?

¹⁸ Hi mhaka muni Pawulo a vulavule na Felikisi ni nsati wa yena hi ta “ku lulama, ku tikhoma ni ta ku yavanyisa loku nga ta ta”? Khumbuka swaku leswi Felikisi ni nsati wa yena a va lava ku swi tiva a ku li swaku swi vula yini “ku pfumela ka Kreste Yesu.” Kambe Pawulo a a ma tiva kahle mahanyelo ya ku biha lawa a va li na wona, swaku a va nga va khomi kahle vanhu van’wani, a va nga na wululami naswona a a lava ku va byela hi leswi a swi nyimeliwa ka vanhu lava a va lava ku va valandzeli va Yesu. Leswi Pawulo a nga swi vula, swi kombisile leswaku a ku ni ku hambana kakukulu ka mahanyelo ya vona ni minawu ya Xikwembu. Leswo a swi ta va swi va pfunile ku vona swaku vanhu hinkwavu va fanele va tihlamulela ka Xikwembu hi leswi va swi pimisaka ni leswi va swi yendlaka. Naswona ku yavanyisiwa ka lisima hintamu a ku nga li loku Pawulo a a ta ku kuma kambe a ku li ku yavanyisiwa loku vona a va ta ku kuma loku a ku ta hi ka Xikwembu. Se a swi hi hlamalisi leswi Felikisi a nga “sungula ku chava”!

19, 20. a) Loko hi li sin’wini hi fanele hi yendla yini loko hi kumana ni vanhu lava yendlaka ingi va rhandza ntiyiso kambe va nga swi lavi ku txintxa mahanyelo ya vona? b) Hi swi tivisa ku yini swaku Felikisi a a ngo mu rhandza hikakunene Pawulo?

¹⁹ Loko hi li nsin’wini hi nga ha kumana ni vanhu lava fanaka na Felikisi. Ku sunguleni, vanhu volavo swi nga tikomba ingi va wu rhandza ntiyiso kambe va nga swi lavi ku txintxa mahanyelo ya vona ya ku biha. Hi fanele hi tivonela nkama hi pfunaka vanhu volavo. Ku fana na Pawulo, hi fanele hi tirhisa wutlharhi leswaku hi va komba minawu ya ku lulama ya Xikwembu. Swi nga yendleka leswo swi khumba timbilu ta vona. Hambileswo, loko hi tsumbula swaku a va swi lavi ku txintxa mahanyelo ya vona ya ku biha a hi fanelanga hi va sindzisa swaku va txintxa. Handle ka leswo hi ta tirhisa nkama wa hina swaku hi lavetela vanhu lava va lavaka ku tiva ntiyiso hikakunene.

²⁰ Marito lawa ma landzelaka ma kombisa leswi Felikisi a a li xiswona ambilwini. Wona ma li: “Loko ku hundze malembe mambirhi, Felikisi a pfaletiwe hi Porsiyo Fexto; naswona leswi Felikisi a a lava ku tsakeliwa hi Vayuda, a tshike Pawulo djele.” (Min. 24:27) Ha tiyiseka swaku Felikisi a a ngo mu rhandza Pawulo. Felikisi a a swi tiva swaku lava a va landzela “Ndlela ya Hosi” a va nga lwisani ni mfumu naswona a va nga yendli switereka. (Min. 19:23) Funtshi a a swi tiva swaku Pawulo a a nga yendlanga nchumu wa ku biha lowu a wu lwisana ni nawu wa Roma. Hambileswo, Felikisi a yendle swaku Pawulo a tama a pfaleliwa djele leswaku a “tsakeliwa hi Vayuda”.

21. I yini leswi nga yendleka nkama lowu Porsiyo Fexto a nga nyikiwa wuhosi naswona i yini leswi Pawulo a nga tama a swi yendla?

²¹ Hi lani swi kombisiwaka hi kona ka ndzimana ya wugamu ya Mintirho ndzima 24, Pawulo a a ha khomiwile a pfaleliwa djele nkama Felikisi a nga tekeliwa wuhosi li nyikiwa Porsiyo Fexto. Leswo swi yendle swaku Pawulo a nyikeliwa ka munhu mun’wani swaku a thethisiwa. Swa tikomba swaku leswi Pawulo a a nga chavi nchumu a yisiwe ka “tihosi ni ka vagovhernadori”. (Luk. 21:12) Hi lani hi nga ta swi vona hi kona, hi ku famba ka nkama Pawulo a game a chumayela govhernadori lweyi a a ni matimba hintamu ankameni wa yena. Kambe ka swilo leswi hinkwaswu swi nga mu humelela, Pawulo a nga tshikanga ku tama a va ni lipfumelo. Yena a tame a tiyisiwa hi marito ya Yesu lawa ma nge: “Tiya Mbilu!”