1. Wuprofeta la Bibele lihi pfuna kutwisisa yini?

I YINI swingata yendlekela vanhu va Yehovha swoswinyana? Aswi lavi hi vhumbata. Bibele lihi byela swilo swa lisima leswingatahi humelela kungali khale. Wuprofeta lin’wana la Bibele lihi pfuna kutwisisa leswi mimfumu yin’wanyana leyinga ni matimba yingataswi yendla lani misaveni. Ka buku la Daniyele ndzima 11 kuvulavuliwa hi tihosi timbirhi leti lwaka, kunga hosi ya norte ni hosi ya sul. Leswi kutala ka wuprofeta leli se linga hetiseka ha tiyiseka swaku lelinga sala na lona lita hetiseka.

2. Hikuya hi Genesa 3:15 na Nhlavutelo 11:7 na 12:17, i mpsini leswi hi faneleke hiswi khumbuka loko hi djondza hi wuprofeta la Daniyele?

² Akuva hi twisisa wuprofeta lelinga ka Daniyele ndzima 11 hi fanele hi khumbuka swaku li vulavula hi tihosi ni mimfumu leyinga hlasela vanhu va Xikwembu. Hambileswi vanhu va Xikwembu vanga vatsongo loko va ringanisiwa ni vanhu va misava hinkwayu, va tshama hi kudumeliwa hi mimfumu. Hi mhaka muni? Hikusa Sathana ni vanhu va yena va lava kuhelisa vanhu lava tirhelaka Yehovha na Yesu. (Lerha Genesa 3:15 ni Nhlavutelo 11:7; 12:17.) Xin’wana, a wuprofeta la Daniyele la yelana ni wuprofeta lelinga ka mabuku man’wana ya Bibele. Hi mhaka leyo, hita twisisa wuprofeta la Daniyele ntsena loko hi kambisisa wuprofeta lin’wana la Bibele.

3. Hita bula hi yini ka nhlokomhaka leyi ni leyi taka?

³ Ka nhlokomhaka leyi hita kambisisa Daniyele 11:25-39. Hita kambisisa swaku akuli mani hosi ya norte ni hosi ya sul kusukela hi 1870 kuya ka 1991 naswona hita vona swaku hi mhaka muni kulaveka hi cinca matwisiselo ya hina ya xiyenge xa wuprofeta leli. Ka nhlokomhaka leyi landzelaka hita kambisisa Daniyele 11:40–12:1, hita tlhela hi yampsisa matwisiselo ya hina hi leswi wuprofeta leli liswi vulaka hi nkama wa kusukela ka ma 1990 kuya ka nyimpi ya Armajedoni. A nkama u djondzaka nhlokomhaka leyi ni leyi landzalaka vona kwadru lelinge: “Tihosi Timbirhi Leti Lwaka ka Masiku ya Wugamu.” Ahi sunguleni hi kuvona swaku i vamani tihosi leti.

HI MANI HOSI YA NORTE NI HOSI YA SUL

4. Hi yihi minchumu ya yinharhu leyingahi pfunaka kutiva hosi ya norte ni hosi ya sul?

⁴ A kusunguleni, loko kuvulavuliwa hi “hosi ya norte” ni “hosi ya sul” a kuvulavuliwa hi tihosi ta matiku leti ati kumeka a norte ni sul ka Israyele. Hi mhaka muni hi vula leswo? A ntsumi yi byele Daniyele yi ku: “Ni tele kuta kuyendla u twisisa leswingata yendleka ka vanhu va wena ka masiku ya wugamu”. (Dan. 10:14) Kuya fika hi Pentekoxta ya  33 E.C., Vayisrayele ava li vanhu va Xikwembu. Kusukela kolanu Yehovha a yendle swi voneka swaku vanhu va yena akuli vadjondzisiwa va Yesu va kutshembeka. Hi mhaka leyo, kutala ka wuprofeta lelinga ka Daniyele ndzima 11 li vulavula hi valandzeli va Kreste kungali Vayisrayele. (Mint. 2:1-4; Rhom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Naswona hi kufamba ka nkama kuve ni ku cincacinca ka hosi ya norte ni hosi ya sul. Kambe kuni minchumu yayinyingi ya kufana ka tihosi leti. Xa kusungula, ati fuma lani aku ni vanhu vanyingi va Xikwembu ti tlhela tiva hlupha. Xa wumbirhi, leswi vangaswi yendla hi vanhu va Yehovha Xikwembu aswi kombisa leswaku vamu nyenya. Xa wunharhu, a tihosi leti ati tshama hi kulwisa na nkama ni nkama.

5. Tlhamusela swaku hi mhaka muni kusukela hi lembe la 100 kuya ka 1870 akunga na hosi ya norte ni hosi ya sul.

⁵ Loko se kuhundze lembe la wu-100 ka nguva ya hina, Vakreste va mavunhwa va sungule kutipatsa ni Vakreste va ntiyiso, va gama va djondzisa mavunhwa va tlhela va fihla ntiyiso lowunga ka Bibele. Kusukela hi nkama wolowo anze kuheleni ka ma 1800 akunga na nhlengeletanu ya vanhu va Xikwembu lani misaveni. Vakreste va mavunhwa va sungule kutala kufana ni mabyanyi amasin’wini. Hi mhaka leyo aswi karhata kutiva Vakreste va ntiyiso. (Mat. 13:36-43) Hi mhaka muni swi li swa lisima kutiva leswo? Hikusa leswo swi kombisa swaku kusukela hi lembe la 100 kuya ka 1870 akunga na hosi ya norte kumbe hosi ya sul hi mhaka akunga na nhlengeletanu ya vanhu va Xikwembu lani misaveni akuva vayi dumela.b Kambe loko se kuhundze lembe la 1870 a hosi ya norte ni hosi ya sul ti tlhele ti humelela. Hiswi tivisa kuyini leswo?

6. Nhlengeletanu ya vanhu va Xikwembu yi tlhele yi sungula nkama muni lani misaveni?

⁶ Kusukela hi 1870 kusungule kuva ni nhlengeletanu ya vanhu va Xikwembu. Kusukela hi lembe lelo Charles T. Russell ni van’wana, va sungule kukambisisa Bibele nava li ntlawa. Makwerhu Russell ni vanghanu va yena, va fane ni murhumiwa lweyi a ata ‘basisa ndlela’ na Mfumu wa Mesiya wungase sungula, hilaha swinga profetiwa ha kona. (Mal. 3:1) Kutlhele kuva ni nhlengeletanu ya vanhu lava avata gandzela Yehovha lani misaveni. Indje aku ni tihosi leti ati fuma ti tlhela ti hlupha vanhu va Xikwembu hi nkama wolowo? Vona leswinga yendleka.

HI MANI HOSI YA SUL?

7. Aku li mani hosi ya sul hi nkama wa nyimpi ya kusungula ya misava?

⁷ Hi 1870 a mfumu wa Inglatera awu fuma tindhawu tatinyingi kutlula matiku hinkwawu naswona awu ni masochwa yamanyingi amisaveni hinkwayu. Wuprofeta la Daniyele li vulavula hi limhondzo lalitsongo lelinga hlula 3 wa tona. A limhondzo la litsongo i Inglatera, kasi a timhondzo leta 3 i França, Espanha ni Holanda. (Dan. 7:7, 8) Hi nkama wa nyimpi ya kusungula ya misava a mfumu wa Inglatera awu li hosi ya sul. Hi nkama wolowo a tiku la Amerika ali sungula kuganya kutlula matiku hinkwawu li tlhela li va munghanu wa Inglatera.

8. Hi mani angava hosi ya sul kusukela kusungula masiku ya magamu?

⁸ Hi nkama wa nyimpi ya kusungula ya misava a tiku la Amerika ni Inglatera va sungule kunyima xikan’we va tlhela va va ni ntamu, va gama va hamba mfumu wa matimba lowu vitaniwaka Anglo-América. Hilani Daniyele anga profeta hakona a hosi leyi yi hlengelete “masochwa yamanyingi ya ntamu”. (Dan. 11:25) Kusukela kusungula masiku ya wugamu a hosi ya sulc i mfumu wa Amerika ni Inglatera. Se hi mani hosi ya norte?

HI MANI HOSI YA NORTE?

9. Hosi ya norte yi tlhele yi humelela nkama muni naswona wuprofeta la Daniyele 11:25 li hetisekise kuyini?

⁹ A nkama Russell ni vanghanu va yena vanga sungula kudjondza Bibele hi ntlawa hi 1871, kuhumelele hosi yin’wana ya norte. Hi lembe lolelo Otto von Bismarck a tlhanganise matiku ya ku hambanahambana mava mfumu wun’we wa matimba wa Alemanha. Wilhelm wa kusungula ave hosi ya kusungula ya mfumu wolowo a tlhela a veka Bismarck kuva ava murhangelid. Hi kufamba ka nkama, mfumu wa Alemanha wu sungule kuva ni matimba, wu fume matiku ya Afrika, ni ya Oceano Pacífico, naswona wu sungule kulwa ni mfumu wa Inglatera. (Lerha Daniyele 11:25.) Mfumu wa Alemanha wu hlengelete masochwa ya manyingi ya ntamu ya kulava kufana ni masochwa ya Inglatera. Mfumu wa Alemanha wu tirhise masochwa wolawo ka nyimpi ya kusungula ya misava.

10. Li hetisekise kuyini wuprofeta la Daniyele 11:25b, 26?

¹⁰ Daniyele a vulavule hi leswi aswita yendlekela mfumu wa Alemanha ni masochwa ya wona. Wuprofeta leli li tlhamusela swaku hosi ya norte “ayingata hlula”. Hi mhaka muni? “Hikusa vatayi lukela rhengu la kubiha, lava dlaka mezeni wa yona vatayi wisa.” (Dan. 11:25b, 26a) Ankameni wa Daniyele, van’wana “lava dlaka mezeni” wa hosi akuli lava ava “tirhela hosi”. (Dan. 1:5) Kuvulavuliwa hi mani ka wuprofeta leli? Kuvulavuliwa hi tindhuna ta mfumu wa Alemanha, kupatsa ni vakomandanti ni van’wana lava ava tirha ni hosi. Leswi tindhuna tinga djikela hosi, a mfumu wa yona wu wile, kugama kusungula mfumu wun’wana a Alemanha.e A wuprofeta leli li vulavule hi kuwa ka mfumu lowu ni leswi aswita yendleka loko wu lwa ni hosi ya sul. Loko li vulavula hi hosi ya norte li li: “Masochwa ya yona mata kukuliwa, vanyingi vata dlayiwa”. (Dan. 11:26b) Hilaha swinga profetiwa hakona, ka nyimpi ya kusungula ya misava a masochwa ya Alemanha ma ‘kukuliwile’ naswona kutala ka wona ‘ma dlayiwile’. Akungese tshama kudlayiwa vanhu vavanyingi kufana ni lavanga dlayiwa ka nyimpi leyo.

11. I mpsini leswinga yendliwa hi hosi ya norte ni hosi ya sul?

¹¹ Daniyele 11:27, 28 yi tlhamusela leswi aswita humelela loko nyimpi ya kusungula ya misava yingase sungula, yi li tihosi ha timbirhi, ya norte ni ya sul “tita tshama ka meza wun’we ti hembelana”. Naswona yi li hosi ya norte ayita hlengeleta “swilo swaswinyingi ngopfu”. Kova swoleswo swinga yendleka. Mfumu wa Alemanha ni wa Inglatera yi byelane leswaku yi lava kurhula kambe mimfumu hi yimbirhi ayo hemba hikusa yi sungule kulwa hi 1914. Naswona hi 1914 a tiku la Alemanha ali li lona la wumbirhi ka matiku ya kuganya amisaveni hinkwayu. Kambe buku la Daniyele 11:29, 30 li hetisekile ankama tiku la Alemanha linga lwa ni hosi ya sul li gama li hluliwa.

TIHOSI TI DUMELA VANHU VA XIKWEMBU

12. I mpsini swinga yendliwa hi hosi ya norte ni hosi ya sul ka nyimpi ya kusungula ya misava?

¹² Kusukela hi 1914 tihosi letimbirhi ti tshamela kulwa ni kutlhela ti dumela vanhu va Xikwembu. Hi xikombiso, ka nyimpi ya kusungula ya misava, mfumu wa Alemanha ni wa Inglatera wu sungule kuxanisa vanhu va Xikwembu lava ava yala kuya nyimpini. Naswona mfumu wa Amerika wu khome hinkwavu lava ava rhangela ntirho wa kuchumayela wuva peta djele. Swoleswo akuli kuhetiseka ka wuprofeta lelinga ka Nhlavutelo 11:7-10.

13. I mpsini leswi hosi ya norte yingaswi yendla hi ma 1930 ni hi nkama wa nyimpi ya wumbirhi ya misava?

¹³ Hi ma 1930 ni hi nkama wa nyimpi ya wumbirhi ya misava, a hosi ya norte yi dumele vanhu va Xikwembu naswona ayingava tsetseleli. A nkama partidu la Manazi linga sungula kufuma tiku la Alemanha, Hitler ni vanhu va yena va tsimbise ntirho lowu awu yendliwa hi vanhu va Xikwembu. A hosi ya norte yi dlaye kolomu ka 1.500 wa vanhu lava ava gandzela Yehovha, kambe kutala ka vona va pfaleliwe ka tindhawu leti avata hluphiwa ka tona. Swilo leswi hinkwaswu aswi byeliwe Daniyele. Leswi hosi ya norte yinga tsimbisa ntirho wa kuchumayela yi ‘chimise wukwetsimelo’ naswona hi kuyendla leswo yi ‘suse gandzelo la nkama ni nkama’. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler lweyi a ali hosi ya Alemanha a vule swaku a ata dlaya vanhu hinkwavu lava gandzelaka Yehovha a Alemanha.

KUHUMELELA KA HOSI YA NYUWANA YA NORTE

14. Hi mani lweyi angava hosi ya norte loko se kuhelile nyimpi ya wumbirhi ya misava?

¹⁴ Loko se kuhele nyimpi ya wumbirhi ya misava, a mfumu wa União Soviética hi wona wungava hosi ya norte. Wu sungule kufuma matiku yamanyingi lawa ama fumiwa hi Alemanha. Kufana ni mfumu wa Manazi lowu awu hlupha vanhu va Xikwembu a mfumu wa União Soviética na wona wuva hluphile hintamu vanhu va Xikwembu.

15. A hosi ya norte yi yendle yini nkama kunga hela nyimpi ya wumbirhi ya misava?

¹⁵ A nkama kunga hela nyimpi ya wumbirhi ya misava, a hosi ya norte ya nyuwana kunga União Soviética ni vanghanu va yona, va dumele vanhu va Xikwembu. Hikuya hi wuprofeta lelinga ka Nhlavutelo 12:15-17, a hosi leyi yi tsimbise ntirho wa hina wa kuchumayela yi tlhela yi pfalela vanhu va Xikwembu ka tindhawu leti avata hluphiwa ka tona. Ka buku la Nhlavutelo kuhluphiwa loku kufanisiwa ni “nambu” lowu zamaka kuhelisa vanhu lava tirhelaka Yehovha. Kusukela kusungula masiku ya wugamu, a hosi ya norte yi hlupha vanhu va Yehovha kambe ayiswi koti kuhelisa ntirho wa vona hi kuhelela.f

16. Mfumu wa União Soviética wuswi hetisise kuyini leswinga tsaliwa ka buku la Daniyele 11:37-39?

¹⁶ Lerha Daniyele 11:37-39. Hikuya hi wuprofeta leli, a hosi ya norte ayi vanga ni “mhaka ni Xikwembu xa vapapayi va yona”. Hi mhaka muni hi vula leswo? Hi mhaka leswi mfumu wa União Soviética awu zama kuhelisa wukhongeli hinkwalu awuta helisa ni wukhongeli la vona leli ali li kona kusukela khale. Kusukela hi 1918 a mfumu wa União Soviética wu veke nawu axikolweni, akuva vana va djondzisiwa swaku aku na Xikwembu. Kambe hosi leyi ya norte yixi dzunisise kuyini xikwembu xa mavunhwa lexi vitaniwaka “xikwembu lexi vhikelaka”? Yixi dzunisile hikusa a mfumu wa União Soviética wu gaxtarile male yayinyingi hi kutrenara masochwa ni kuxava swibamu ni mabomba ya makulu leswaku wuva ni ntamu. A tihosi hi timbirhi, ya norte ni ya sul ati ni swibamu swaswinyingi akuva ti dlaya mabilhões ya vanhu.

KUTIRHISANA KA TIHOSI TIMBIRHI TA KUKALA TINGA TWANI

17. I yini “nchumu lexi nyenyetsaka, lexi wonhetelaka”?

¹⁷ A hosi ya norte yi tirhisane ni hosi ya sul akuva va yendla nchumu xa lisima hintamu. Hi vona vanga “veka nchumu lexi nyenyetsaka, lexi wonhetelaka”. (Dan. 11:31) “Nchumu lexi nyenyetsaka” i Nações Unidas.

18. Hi mhaka muni kuvuliwa swaku Nações Unidas i “nchumu lexi nyenyetsaka”?

¹⁸ A Nações Unidas a tlhamuseliwa tani hi “nchumu lexi nyenyetsaka” hi mhaka ali angaswi kota kuyendla misava hinkwayu yiva ni kurhula, kambe swoleswo swingo kotiwa hi Mfumu wa Xikwembu ntsena. Naswona wuprofeta leli li kombisa swaku a Nações Unidas i nchumu “lexi wonhetelaka” hikusa ata dumela wukhongeli hinkwalu la mavunhwa a tlhela ali helisa. Vona kwadru lelinge: “Tihosi Timbirhi Leti Lwaka ka Masiku ya Wugamu.”

HI MHAKA MUNI SWI LI SWA LISIMA KUTIVA MHAKA LEYI?

19-20. a) Hi mhaka muni swi li swa lisima kudjondza hi leswinga humelela kusukela hi 1870 kuya ka 1991? b) Hi xini xivutiso lexi hingataxi hlamula ka nhlokomhaka leyi landzelaka?

¹⁹ I swa lisima kutiva mhaka leyi hikusa yi kombisa swaku kusukela hi 1870 kuya ka 1991 wuprofeta la Daniyele leli vulavulaka hi hosi ya norte ni hosi ya sul li hetisekile. Hi mhaka leyo ha tiyiseka swaku wuprofeta lelinga sala na lona lita hetiseka.

²⁰ Hi 1991 a mfumu wa União Soviética wu wile. Se hi mani hosi ya norte namuntlha? Nhlokomhaka leyi landzelaka yita hlamula xivutiso lexo.

1-2. Hita bula hi yini ka nhlokomhaka leyi?

SE SWA TIKOMBA swaku hi hanya a kuheleni ka masiku ya magamu ya misava ya Sathana. Kuyo sala nkamanyana leswaku Yehovha na Yesu va helisa mimfumu hinkwayu leyi lwisanaka ni Mfumu wa Xikwembu. Swingase yendleka leswo, tihosi ha timbirhi, hosi ya norte ni ya sul tita tama ti lwisana ti tlhela ti dumela vanhu va Xikwembu.

² Ka nhlokomhaka leyi hita vona wuprofeta lelinga ka Daniyele 11:40–12:1. Hita tiva swaku hi mani hosi ya norte ni swaku hinga yendla yini akuva hi tama hi tshemba Yehovha na hinga chavi nchumu hambiloko hi kumana ni swikarhatu.

KUHUMELELA KA HOSI YA NYUWANI YA NORTE

3-4. Tlhamusela swaku hi mani hosi ya norte swoswi.

³ A nkama mfumu wa União Soviética wunga wa hi 1991, vanhu va Xikwembu lava tshamaka ka tindhawu ta ku hambanahambana ‘va pfuniwinyana’ hi leswi vanga kuma nkhululeko. (Dan. 11:34) A nkhululeko wolowo wu yendle swaku va chumayela mahungu ya kutsakisa na va chunsekile. Leswo swi yendle leswaku kuva ni vachumayeli vavanyingi ka matiku lawa ama lumba União Soviética. Kambe swoswi a hosi ya norte i Rússia ni vanghanu va yena. Hilaha hingaswi vona hikona ka djondzo leyinga hundza, kuni 3 wa minchumu leyihi yendlaka hi vona swaku hi mani hosi ya norte kumbe hosi ya sul: 1) Mafumelo ya yona ma khumba vanhu va Xikwembu, 2) leswi yiswi yendlaka swi komba swaku yi nyenya Yehovha ni vanhu va yena naswona, 3) hosi ya norte yi lwa ni hosi ya sul.

⁴ Leswi swihi yendlaka hi vula swaku Rússia ni vanghanu va yena i hosi ya norte hi leswi: 1) Va hlasele vanhu va Xikwembu, va tsimbisa ntirho wa kuchumayela va tlhela va xanisa vamakwerhu lava tshamaka ka tindhawu ta ku hambanahambana a matikweni ya vona. 2) Leswi vaswi yendlaka swi kombisa swaku va nyenya Yehovha ni vanhu va yena. 3) Va zama kuva ni ntamu kutlula hosi ya sul kunga mfumu wa Amerika ni Inglatera. Swoswi ahi voneni leswinga yendliwa hi Rússia ni vanghanu va yena, leswi kombaka swaku i hosi ya norte.

HOSI YA NORTE YI TAMA YI LWA NI HOSI YA SUL

5. Daniyele 11:40-43 yi vulavula hi yini?

⁵ Lerha Daniyele 11:40-43. Wuprofeta leli li vulavula hi masiku ya wugamu. Li tlhamusela leswi hosi ya norte yi lwisaka xiswona ni hosi ya sul. Hilani Daniyele anga vula hi kona, ka masiku ya wugamu a hosi ya sul yita “susumetana” ni hosi ya norte. — Dan. 11:40.

6. I yini lexi kombaka swaku hosi ya norte yi lwisana ni hosi ya sul?

⁶ Hosi ya norte ni hosi ya sul ti lwa hi mhaka hinkwatu ti lava kufuma misava hinkwayu. Hi xikombiso, a nkama kunga hela Nyimpi ya Wumbirhi ya misava a mfumu wa União Soviética awu fuma matiku ya manyingi ya Europa. Hi mhaka leyo a hosi ya sul yi twanane ni matiku man’wana leswaku va tlhanganisa masonchwa ya vona akuva va lwa ni hosi ya norte, naswona va vumbe ntlhanganu lowu vitaniwaka NATO. A tihosi letimbirhi ti gaxtarile male yayinyingi nati trenara masonchwa ni kuxava swibamu. A hosi ya norte yi lwe ni hosi ya sul hi kuseketela valala va yona, kunga Afrika, Asia na Amerika Latina. Ka malembe ya swoswinyana a mfumu wa Rússia ni vanghanu va wona yini matimba hintamu. Mimfumu hinkwayu leyi yi lwa ni hosi ya sul hi kutirhisa makomputadori. A tihosi letimbirhi ti tshama hi kulumbetana na ti vula swaku ti tirhisa maprograma ya komputadori lama wisaka ekonomiya ya tiku. Naswona Daniyele a avule leswaku hosi ya norte yita tama yi dumela vanhu va Xikwembu. — Dan. 11:41.

HOSI YA NORTE YI NGHENA “KA TIKU LA KUSASEKISIWA”

7. I yini “tiku la kusaseka”?

⁷ Ka Daniyele 11:41 kuvuliwa swaku hosi ya norte yita nghena “ka tiku la kusaseka”. I yini tiku lolelo? Khale tiku lelo aku vuliwa Israyele leli “ali sasekile kutlula matiku hinkwawu”. (Ezek. 20:6) Lexi axi yendla tiku la Israyele liva la lisima hi leswi aku gandzeliwa Yehovha kona. Kusukela hi Pentekoxta ka lembe la 33 E.C., a “tiku la kusaseka” a kuvuliwi tiku lin’we ntsena hikusa vanhu va Yehovha va kumeka ka matiku hinkwawu amisaveni. Namuntlha “tiku la kusaseka” i mintirho leyi yendliwaka hi vanhu va Yehovha, kunga kumu gandzela, kuya mintlhanganwini ni kuchumayela.

8. A hosi ya norte yi nghenise kuyini ‘ka tiku la kusasekisiwa’?

⁸ Ka masiku ya wugamu a hosi ya norte yi nghene kanyingi “ka tiku la kusaseka”. Hi xikombiso, a nkama mfumu wa Manazi a Alemanha awu li hosi ya norte, ngopfungopfu ka nyimpi ya wumbirhi ya misava wu nghene “ka tiku la kusaseka” hi kuxanisa ni kudlaya vanhu va Xikwembu. Nkama kunga hela nyimpi ya wumbirhi ya misava a mfumu wa União Soviética hi wona wungava hosi ya norte, wu nghene “ka tiku la kusaseka” hi kuxanisa vanhu va Xikwembu ni kuva peta djele.

9. Swoswi a mfumu wa Rússia ni vanghanu va wona va nghenise kuyini “ka tiku la kusaseka”?

⁹ Swoswi a mfumu wa Rússia ni vanghanu va wona na vona va nghene “ka tiku la kusaseka”. Vaswi yendlise kuyini leswo? Hi 2017 a mfumu wa Rússia wu tsimbise ntirho wa Timboni ta Yehovha wu tlhela wu peta vamakwerhu a djele. Naswona mfumu lowu wu tsimbise mabuku ya hina kupatsa ni Bibele la Tradução do Novo Mundo. Va tlhele vahi tekela Mabetele ya hina aRússia, Tiyindlo ta Wugandzeli ni ma Salão ya Masembleya. Hi mhaka leyo, hi 2018 ntlawa lowu rhangelaka wu vone swaku Rússia ni vanghanu va yena i hosi ya norte. Kambe vanhu va Yehovha ava lwi ni mimfumu kumbe kuzama kuyi cinca, hambiloko mimfumu yoleyo yiva xanisa. Va landzela leswi Bibele liswi vulaka hi kukhongelela ‘hinkwavu lavanga switshan’wini swa le henhla’ ngopfungopfu loko va yendla swiboho swa kuyelana ni nkhululeko wa kugandzela Xikwembu. — 1 Tim. 2:1, 2.

A HOSI YA NORTE YITA HLULA HOSI YA SUL?

10. Hi mhaka muni hi vula swaku a hosi ya norte ayingata hlula hosi ya sul?

¹⁰ Wuprofeta lelinga ka Daniyele 11:40-45 li vulavula ngopfu hi leswi hosi ya norte ayitaswi yendla. Se leswo swi vula swaku hosi ya norte yita hlula hosi ya sul? Ihim. Hikusa hosi ya sul yitava ‘na yaha hanya’ loko Yehovha na Yesu va helisa mimfumu hinkwayu ya vanhu ka nyimpi ya Armajedoni. (Nhla. 19:20) Kambe hi mhaka muni hi vula leswo? Vona leswinga ka wuprofeta la Daniyele ni ka buku la Nhlavutelo.

11. Wuprofeta lelinga ka Daniyele 2:43-45 li vula yini? (Vona xifaniso lexinga ka pajina la kusungula.)

¹¹ Lerha Daniyele 2:43-45. Muprofeta Daniyele a vulavule hi leswi mimfumu ya vanhu ayitava khumbisa xiswona vanhu va Xikwembu. A tlhamusele mimfumu yoleyo hi kutirhisa xitatuwa xa kuleha lexi axi hambiwe hi swilo swa ku hambanahambana swa kufana ni nsimbi, woru ni prata. Minkondzo ya xitatuwa lexo, leyinga hambiwa hi nsimbi ya kupatsana ni madaka yi fanekisela mfumu wa wugamu. A minkondzo yi fanekisela mfumu wa Amerika ni Inglatera. Wuprofeta leli li vula swaku mfumu wa Amerika ni Inglatera hi wona wungatava nawu fuma loko Mfumu wa Xikwembu wu helisa mimfumu hinkwayu ya vanhu.

12. I yini nhloko ya wu-7 ya xihari xa nhova naswona hi mhaka muni swi li swa lisima kutiva leswo?

¹² Mupostolo Yohane na yena a vulavule hi mimfumu leyi ayita fuma lomu kunga ni vanhu va Xikwembu. A fananise mimfumu yoleyo ni xihari xa nhova lexinga ni 7 wa tinhloko. A nhloko ya wu-7 yi fanekisela mfumu wa Amerika ni Inglatera. Kutiva leswo i swa lisima hikusa xihari lexi axaha na tinhloko tin’wana handle ka leta 7 naswona a nhloko ya wu-7 yitava na yaha fuma loko Yesu ni tintsumi va helisa mimfumu hinkwayu ya vanhu lani misaveni.b — Nhla. 13:1, 2; 17:13, 14.

A HOSI YA NORTE YITA YENDLA YINI KA NKAMA LOWU TAKA?

13-14. Hi mani “Goge wa tiku la Magoge” naswona i yini swingatamu yendla a dumela vanhu va Xikwembu?

¹³ Ezekiyele a vule leswingaha yendlekaka ka masiku ya wugamu na hosi ya norte ni ya sul tingase lovisiwa. Swi tikomba na wuprofeta la Ezekiyele 38:10-23; Daniyele 2:43-45; 11:44–12:1; ni Nhlavutelo 16:13-16, 21 li vulavula hi minchumu yoleyi ya yin’we. Loko leswo kuli ntiyiso, vona leswingata humelela.

¹⁴ Loko se nhlomulu lowukulu wu sungulile, “tihosi ta misava hinkwayu” tita tlhangana ti hamba ntlawa. (Nhla. 16:13, 14; 19:19) Bibele li vula swaku ntlawa wolowo wa matiku i “Goge wa tiku la Magoge”. (Ezek. 38:2) Ntlawa wolowo wa matiku wuta dumela vanhu va Xikwembu wu tlhela wu zama kuva helisa. Hi mhaka muni? Loko a vulavula hi nkama wolowo, mupostolo Yohane a vule swaku akuta wa marhalani lawa amata ba valala va Xikwembu. Swinga yendleka swaku mpfula yoleyo ya marhalani yi fanekisela rungula la wuyavanyisi lelingata chumayeliwa hi vanhu va Xikwembu. Swinga yendleka swaku rungula lolelo la kuvava linga yendla Goge wa Magoge a dumela vanhu va Xikwembu hi xikongomelo xa kuva helisa. — Nhla. 16:21.

15-16. a) Swinga yendleka kuvulavuliwa hi yini ka Daniyele 11:44, 45? b) Kuta yendleka yini hi hosi ya norte ni ntlawa wa Goge wa Magoge?

¹⁵ Swinga yendleka kuchumayeliwa ka rungula la wuyavanyisi ni kuhlaseliwa ka vanhu va Xikwembu hi valala va xona kuli swiyendlakalo leswi kuvulavuliwaka hi swona ka Daniyele 11:44, 45. (Yi lerhi.) Ka wuprofeta leli Daniyele a vule swaku hosi ya norte yita twa “mahungu lawa mangata ta hi tlhelo la kuhuma ka dlambu ni hi tlhelo la norte” naswona leswo switayi yendla yi huma yi “hlundzukile”. Leswo swita yendla hosi ya norte yi “dumela vanyingi yiva dlaya”. Vanhu “vanyingi” lava kuvulavuliwaka hi vona lani i vanhu va Xikwembu.c Swinga yendleka lani Daniyele a avulavula hi kuhlaseliwa ka wugamu ka vanhu va Xikwembu.

¹⁶ Loko hosi ya norte ni mimfumu yin’wana yi dumela vanhu va Xikwembu Yehovha ata kwata a gama a tisa nyimpi ya Armajedoni. (Nhla. 16:14, 16) Hi nkama wolowo a hosi ya norte ni mimfumu yin’wana leyi vumbaka ntlawa wa Goge na Magoge yita helisiwa naswona “ayingevi na mupfuni”. — Dan. 11:45.

17. Hi mani Mikayele “hosana yayikulu” leyi kuvulavuliwaka hi yona ka Daniyele 12:1 naswona a yendla yini?

¹⁷ Ndzimana leyi landzelaka ka buku loleli la Daniyele yi vulavula hi leswi hosi ya norte ni vanghanu va yena vangata lovisisiwa xiswona ni leswi hina hingata ponisisiwa xiswona. (Lerha Daniyele 12:1.) Ndzimana leyi yi li Mikayele i vito lin’wana la Hosi ya hina Yesu Kreste. A sungule ‘kunyimela’ vanhu va Xikwembu hi 1914, nkama anga sungula kufuma amatilweni. Ka nkama lowu taka “ata pfuka a nyima” a helisa valala va yena hinkwavu ka nyimpi ya Armajedoni. Nyimpi yoleyo i xiyendlakalo xa wugamu lexi Daniyele anga te i “minkama ya maxangu” ya kutlula hinkwawu lamanga tshama ma va kona misaveni. Wuprofeta lelinga ka Nhlavutelo li hlamusela leswaku nkama wolowo, lowungata landzeliwa hi Armajedoni i “nhlomulu lowukulu”. — Nhla. 6:2; 7:14.

VITO LA WENA LITA ‘TSALIWA KA BUKU’?

18. Hi mhaka muni hinga fanelanga hi chava leswingata yendleka nkama lowu taka?

¹⁸ Daniyele na Yohane va vule swaku Yehovha na Yesu vata ponisa vanhu va vona ka nhlomulu lowukulu, hi mhaka leyo ahi fanelanga hi chava loko nhlomulu lowukulu wu fika. Daniyele a vule swaku lavangata pona mavito ya vona “ma tsaliwe ka buku”. (Dan. 12:1) Se hinga yendla yini akuva mavito ya hina ma tsaliwa ka buku lolelo? Leswi hiswi yendlaka swi fanele swi kombisa swaku hini lipfumelo ka Yesu Kreste xinyimpfana xa Xikwembu. (Yoh. 1:29) Hi fanele hi tinyiketela ka Xikwembu hi tlhela hi tsakamisiwa. (1 Pet. 3:21) Naswona, hi fanele hi seketela Mfumu wa Xikwembu hi kuchumayela ni kudjondzisa van’wana hi Yehovha.

19. Hi fanele hi yendla yini swoswi futshi hi mhaka muni?

¹⁹ Swoswi i nkama waku himu tshemba hintamu Yehovha ni nhlengeletanu ya yena. Naswona hi fanele hi seketela Mfumu wa yena. Loko hi yendla leswo hita ponisiwa loko Mfumu wa Xikwembu wu helisa hosi ya norte ni ya sul.

Wuprofeta lin’wana linga tlhamuseliwa ka kwadru leli li vulavula hi swilo leswingata humelela hi nkama wun’we kambe wuprofeta leli hinkwalu li kombisa swaku hi hanya ka “nkama wa wugamu.” — Dan. 12:4.

• 

  

  Matsalwa Nhla. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

  Wuprofeta “Xivandzana” xi fume vanhu misaveni kuringana malembe lama tlulaka 3.000. A nhloko ya xona ya wu-7 yi vavisiwile ka masiku yawugamu. Hi kufamba ka nkama, nhloko ya xona yi holile ivi “misava hinkwayu” yixi landzela. Sathana a tirhisa xiharhi lexo akuva ‘a lwa ni vahlawuliwa.’

  Kuhetiseka ka wuprofeta Loko kuhundze ndhambi ya masiku ya Nowa, kuhumelele mimfumu leyi ayi lwa na Yehovha. Loko se kuhundze malembe lama tlulaka 3.000 mfumu wa Inglatera lowu awu ni matimba wu heleliwe hi ntamu ka nyimpi ya kusungula ya misava, kambe wu tlhele wu kuma ntamu nkama wunga patsana ni mfumu wa Amerika. Swoswi ka masiku lawa ya wugamu Sathana a tirhisa mimfumu hinkwayu ya vanhu akuva a xanisa vanhu va Xikwembu.

• 

  Matsalwa Dan. 11:25-45

  Wuprofeta Hosi ya Norte yi lwa ni Hosi ya Sul ka masiku yawugamu.

  Kuhetiseka ka wuprofeta Mfumu wa Alemanha wu lwa ni mfumu wa Inglatera ni wa Amerika. Hi 1945 a União Soviética ni vanghanu va yena va ve hosi ya Norte. Hi 1991 a mfumu wa União Soviética wu wile. Hi kufamba ka nkama, Rússia ni vanghanu va yena va ve hosi ya Norte.

• 

  Matsalwa Esa. 61:1; Mal. 3:1; Luk. 4:18

  Wuprofeta Yehovha a rhume “murhumiwa” wa yena leswaku ‘a basisa ndlela’ na Mfumu wa Mesiya wungase sungula. Ntlawa lowu vitaniwaka murhumiwa wu sungule kutwalisa “mahungu yotsakisa ka lavorhula.”

  Kuhetiseka ka wuprofeta Kusukela hi 1870 makwerhu Russell ni van’wana ava djondza Bibele hintamu akuva va kuma ntiyiso. Hi 1881 va tsumbule swaku i swa lisima hintamu kuva malandza ya Xikwembu ma chumayela. Kuhumesiwe tinhlokomhaka ta kufana ni leyinge: “Kulaveka 1.000 wa Vachumayeli” ni leyinge: “Hi Rhumiwe Kuchumayela.”

• 

  Matsalwa Mat. 13:24-30, 36-43

  Wuprofeta Munhu lweyi a byalaka mbewu ya trigu amasin’wini kugama kuta nala wa yena ata byala a byanyi leli fanaka ni trigu, byanyi lolelo li kula li mbhonya trigu. Hi nkama wa ntshovelo a byanyi li hambanisiwa ni trigu.

  Kuhetiseka ka wuprofeta Kusukela hi 1870 kuhambana ka Vakreste va ntiyiso ni va mavunhwa se a kuvoneka. Ka nkama wa wugamu Vakreste va ntiyiso va hlengeletiwile va hambanisiwa ni Vakreste va mavunhwa.

• 

  Matsalwa Dan. 2:31-33, 41-43

  Wuprofeta Xitatuwa lexinga hambiwa hi minchumu ya ku hambanahambana, kambe minkondzo ya xona yi hambiwe hi nsimbi yinga patsana ni madaka.

  Kuhetiseka ka wuprofeta Madaka ma fanekisela vanhu lava fumiwaka hi Mfumu wa Amerika ni Inglatera kambe va lwisanaka na wona, vanhu volavo va yendla leswaku mfumu wunga koti kuyendla hinkwaswu leswi awu navela kuswi yendla hi ntamu wa wona.

• 

  

  Matsalwa Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

  Wuprofeta “Trigu” li hlengeletiwa “tshaleni” naswona “mutirhi lweyi a tshembekeke ni kutlhariha” a vekiwa leswaku ‘a hlayisa vatirhikuloni va munti’. Mahungu ya kutsakisa ya Mfumu ma sungula kuchumayeliwa “ka vanhu va matiku hinkwawu.”

  Kuhetiseka ka wuprofeta Hi 1919 mutirhi wa kutshembeka ni wa kutlhariha a vekiwe akuva a hlayisa vanhu va Xikwembu. Kusukela kolano, vadjondzi va Bibele ava chumayela hintamu. Swoswi Timboni ta Yehovha ti chumayela ka matiku lama tlulaka 200 naswona ti hamba mabuku lama djondzisaka Bibele hi tirimi ta kutlula 1.000.

• 

  Matsalwa Dan. 12:11; Nhla. 13:11, 14, 15

  Wuprofeta Xiharhi xa nhova lexinga ni timhondzo timbirhi xi byela vanhu amisaveni swaku va yendla “xifaniso va yendlela xivandzana” xi gama xi nghenisa “kuhefemula ka xifaniso xa xivandzana.”

  Kuhetiseka ka wuprofeta Mfumu wa Amerika ni Inglatera wu hambe nhlengeletanu leyi vitaniwaka Liga das Nações, matiku man’wana ma seketele nhlengeletanu yoleyo kusukela hi 1926 kuya ka 1933, a hosi ya Norte na yona ayi lumba nhlengeletanu yoleyo. Vanhu ava pimisa leswaku a Liga das Nações ni Nações Unidas avata tisa kurhula misaveni, kuve i Mfumu wa Xikwembu ntsena lowungataswi kota leswo.

• 

  

  Matsalwa Dan. 8:23, 24

  Wuprofeta Hosi ya kuchavisa yita wonhetela hi ndlela ya kuhlamalisa.

  Kuhetiseka ka wuprofeta Mfumu wa Amerika ni Inglatera wu dlayelele vanhu vavanyinyi wu tlhela wu wonhetela minchumu. Hi xikombiso, ka Nyimpi ya Wumbirhi ya Misava, Mfumu wa Estados Unidos wu cukumetele mabomba mambirhi yamakulu lama vitaniwaka bombas atômicas ka tiko la valala va vona. Mabomba wolawo ma dlaye vanhu vavanyingi ma tlhela ma wonhetela minchumu kutlula mabomba hinkwawu lamanga tshama ma va kona.

• 

  Matsalwa Dan. 11:31; Nhla. 17:3, 7-11

  Wuprofeta “Xivandzana xopshuka” lexinga ni 10 wa timhondzo xi huma ka xikhele xa kuyenta xi gama xi va hosi ya wu-8. Ka buku ya Daniyele kuvuliwa swaku hosi leyi i “nchumu lexi nyenyentsaka lexi wonhetelaka.”

  Kuhetiseka ka wuprofeta Ka Nyimpi ya Wumbirhi ya Misava, Liga das Nações a angaha tirhi. A nkama kunga hela nyimpi kuhambiwe nhlengeletanu leyi vitaniwaka Nações Unidas. Kufana ni Liga da Nações, a nhlengeletanu ya Nações Unidas yi nyikiwe kuvangama loku fanelaka Mfumu wa Xikwembu. A nhlengeletanu ya Nações Unidas yita dumela wukhongeli.

• 

  

  Matsalwa 1 Tes. 5:3; Nhla. 17:16

  Wuprofeta Matiku mata tivisa swaku “kurhulile akuna xa kukarhata” naswona ‘timhondzo ta 10’ ni “xivandzana” swita dumela nghwavana swi tlhela swiyi helisa. Kuta gama kulovisiwa mimfumu hinkwayu ya misava.

  Kuhetiseka ka wuprofeta Mimfumu yita tibyela swaku yi tise kurhula ni kutshamiseka amisaveni hinkwayu. Matiku lama lumbaka Nações Unidas mata gama ma helisa wukhongeli hinkwalu la mavunhwa. Lawa mata va masungulu ya nhlomulu lowukulu. Nhlomulu lowo wuta hela loko Yesu a helisa misava ya kubiha ya Sathana ka Armajedoni.

• 

  Matsalwa Ezek. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

  Wuprofeta Goge ata dumela tiko la vanhu va Xikwembu, tintsumi tita gama ti hlengeleta “vahlawuliwa.”

  Kuhetiseka ka wuprofeta Hosi ya Norte ni mimfumu yin’wana ya misava vata hlasela vanhu va Xikwembu. Loko vahaku va hlasela, vatotiwa lavanga sala vata hlengeletiwa va ya matilweni.

• 

  Matsalwa Ezek. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Nhla. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

  Wuprofeta “Lweyi a gadeke” a “hanchi lero basa” ata hetisisa ‘kuhlula’ ka yena hi kuhelisa Goge ni masochwa ya yena. “Xivandzana xopshuka” xita cukumetiwa a ‘tiveni la ndzilo lowu pfurhaka’ naswona xitatuwa xa kuleha xita diliziwa hi ribye.

  Kuhetiseka ka wuprofeta Yesu, Hosi ya Mfumu wa Xikwembu ata ponisa vanhu va xona. Yena ni lava 144.000 ni tintsumi vata helisa mimfumu hinkwayu leyi dumelaka vanhu va Xikwembu. Lawa matava magamu ya misava ya Sathana.