DJONDZO 6
Kutiva Leswinga Swinene Ni Leswi Biheke
KUTIVA LESWINGA SWINENE NI LESWI BIHEKE SWI KATSA YINI?
Vanhu lava tivaka kuhambanisa leswinga swinene ka leswa kubiha ava seketeli mavonelo ya vona ka ndlela leyi va titwaka ha yona. Kuhambana ni leswo, va kongomisiwa hi minawu ya mahanyelo. Hi mhaka leyo, hambiloko vanga voniwi hi munhu, va tikhoma hi ndlela leyinene.
HAYINI SWI LI SWA LISIMA KUTIVA LESWINGA SWINENE NI LESWI BIHEKE?
Vatsongwana va twa mavonelo manyingi lama hoxeke hi leswinene ni leswobiha axikolweni, ka tingoma leti vati yingiselaka, ka mafilmi ni ka mintlangu yin’wana ya televhizori. Leswi swingava yendla va kanakana leswi va djondzisiwaka swona hi vapsali va vona mayelana ni leswinga swinene ni leswobiha.
Leswi swi yendleka hintamu loko se va nghena ka ntanga ya kolomuya ka 12 kumbe 13 wa malembe. Hi mhaka leyo, buku lin’wana leli vulavulaka hi ndlela leyinene ya kukulisa vana li vula swaku loko se va li ka ntanga leyi, “vana va fanele va twisisa swaku vanhu vanyingi vatava hlohlotela kuyendla swilo hi ndlela yokarhi ntsena leswaku va tsakeliwa hi van’wana. Va fanele va djondza kuseketela swiboho swa vona ka wutivi leli vanga na lona, hambiloko vanghanu va vona vangaswi tsakeli.” Marito lawa maswi veka livaleni swaku vapsali va fanele va sungula kudjondzisa vana va vona hi leswinene ni leswobiha kusukela loko vaha li vatsongo hintamu.
UNGAMU DJONDZISISA KUYINI N’WANA KUHAMBANISA LESWINGA SWINENE KA LESWI BIHEKE?
Mu pfuni kutiva leswinga swinene ni leswi biheke.
LESWI BIBELE LISWI DJONDZISAKA: ‘Lava vakuleke, . . . [hi] lava miyehleketo ya vona yitoloveleke kuyehleketa, lavatoloveleke kuhlawula leswinene ka leswobiha.’ — Vaheveru 5:14.
Tirhisa marito lamangata pfuna n’wana kutwisisa leswinga swinene ni leswi biheke. Tirhisa swilo leswi humelelaka siku ni siku ivi umu pfuna kuvona kuhambana. Ungaha ku: “Leswi i swinene. Leswi swi bihile.” “Leswi aswi lulamanga. Leswi swi lulamile.” Hi kufamba ka nkama, n’wana wa wena ataswi kota kuhambanisa leswinga swinene ni leswi biheke.
Mu hlamuseli swaku hi mhaka muni nchumu wokarhi wu bihile kumbe wu li wunene. Hi xikombiso, mu yendli swivutiso swa kufana ni leswi: Hi mhaka muni swi li swinene kuva munhu a tshembeka? Hi mhaka muni kuhemba kudlaya wunghanu? Hi mhaka muni swi bihile kuyiva? Mu pfuni kuhlakulela wuswikoti la kuyanakanyisisa. Leswo switamu pfuna kuva yena hi yexe a kota kutiva leswinga swinene ni leswi biheke.
Mu pfuni kuvona swaku hi mhaka muni swi li swinene kutiva leswinga swinene ni leswi biheke. Ungaha ku: “Loko u tshembeka, vanhu vataku tshemba”, “loko u va munhu wa munene, vanhu vataku rhandza”.
Yendla hinkwaswu leswaku ndjangu wa wena wu tiviwa hi mahanyela lamanene.
LESWI BIBELE LISWI DJONDZISAKA: ‘Tiyanakanyeni kumbe mi tshama mitikombisa leswi minga swona.’ — 2 Vakorinto 13:5.
Loko ndjangu wa n’wina wu va xikombiso lexinene, switaku vevukela kubyela n’wana u ku:
“Ahi hembi lani kaya.”
“Ahi bi munhu lani kaya kumbe kumu bhongela.”
“Ahi rhuki ka munti lowu.”
Marito ya kufana ni lawa mata pfuna n’wana kutwisisa leswaku awo veka swinawanawana kambe hi leswi u tsakelaka leswaku ndjangu wa n’wina wu tivisiwa xiswona.
Tolovela kubula ni n’wana hi leswinga swinene ni leswi biheke. Tirhisa swikombiso swa siku ni siku akuva umu djondzisa tidjondzo ta lisima. Unga fananisa leswi umu djondzisaka swona ni leswi van’wana axikolweni kumbe ka televhizori vaswi vulaka. Mu vutisi: “Awuta va u yendle yini ka xiyimu lexi? Ndjangu wa hina awuta va wu yendle yini?”
Mu yendli a tiyimisela kuyendla leswinga swinene.
LESWI BIBELE LISWI DJONDZISAKA: “Mitshama na mili ni ripfalu leribaseke”. — 1 Petro 3:16.
Mu bumabumeli loko a tikhoma hi ndlela leyinene. Minkama hinkwayu loko n’wana wa wena a tikhoma hi ndlela leyinene, mu bumabumeli. Hi xikombiso, ungaha ku: “Na tibuma hi wena hileswi unga tshembeka.” Loko n’wana wa wena aku byela swaku a phazamile, ungasemu laya, mu bumabumeli hileswi a kalaka angayi fihlanga mhaka.
Mu kawuki loko a tikhoma hi ndlela leyinga liki yinene. Pfuna n’wana kupfumela vuyelo la swiyendlo swa yena. N’wana a fanele a tiva lomu a phazameke kona ni ndlela leyi kutikhoma ka yena kuhambaneke ha yona ni ndlela leyi ndjangu wu tikhomaka ha yona. Vapsali van’wani avava byeli vana va vona swaku va phazamile. Va pimisa swaku loko vova byela, vata hela ntamu. Kambe leswo ahi swinene. Loko vapsali va bula ni vana va vona hi swihoxo swa vona, vatava pfuna kudjondzisa lipfalu la vona leswaku li ba loko va lava kuyendla nchumu lowunga liki wunene ankameni lowu taka. Leswo switava pfuna kuva vangaha phindhi xihoxo lexi fanaka.