TEMA ENGA PORTADARHU JAKA | NA ENGA ÚKA ORHEPANI UÉRANI BIBLIA
Biblia útasï jarhasti nájkirukaksï uékeenga kʼamajkuni
AMBE ENGA JIMBO ÚPIRINGA NÓTERU JARHANIA. Uánikua politikarhu ka relijionirhu anapu orhejtsïkutichaksï úspti imani ambe enga Biblia uandajka eska kánikua no sési jarhaska. Ka imani juramukua jimbo engaksï jatsipka jánguarhintasptiksï parakaksï kʼuiripuecha no niárapiringa jatsini, úni o tradusirini Bibliani ma. Ju je tsimani ejempluechani exeani:
Ióntki anapu rei ma enga irekapka 150 uéxurhinisï ante de Kristu, afuersa uékaspti úni eskaksï judiuecha, grieguecheri relijioni jingoni úkuarhipiringa, jimbosï juramupti eskaksï kʼamajkuapiringa iámindu Karakata Ebreaechani. Heinrich Graetz enga istorieri ambe mítekuka karaspti eskaksï reiri ánchikuarhiricha “karukuaspka ka kurhiraani Leiri anapu karakatechani nani uéjki engaksï exeantauenga ka uándikuasptiksï imeechani engaksï arhintenga Karakatechani paraksï sési pʼikuarherantani”.
Ma 800 uéxurhini ísïistia engaksï relijioniri orhejtsïkuticha kánikua ikiauenga enga nema enga no kʼéri ambeepiringa relijionirhu, jorhentpipiringa ambe enga Biblia uandajka ka no imani ambe enga iglesia jorhentpienga. Engaksï exepiringa nemani kámani jarhani Biblieri libruechani engaksï no salmueripiringa, uandasïrendiksï eska ima traisionarixapka iglesiani. Ísï jimbo, iglesiarhu tánguarhikuarhu ma jimbo, orhejtsïkutichaksï juramukuaspti máru acheetichani eskaksï sési jirinhantaapiringa kʼumanchikuecharisï o nani uéjkisï engaksï úpiringa jískakata jarhani Biblieri karakatechani ka eskaksï kʼamajkuapiringa.
Engaksï niárapiringa kʼamajkuni Bibliani, iásï no niárapirindi mítenhani ambe enga Biblia uandajka.
Nájkirukaksï uándikupka William Tyndale, niáranksï proibirini ka kurhiraanksï Biblieri kopiechani ima Biblieri enga ima tradusiripka inglesi jimbo, ima Biblia útasï jarhasti asta iásï jamberi.
NÉNA ÚSKI ASTA IÁSÏ JAMBERI JARHANI BIBLIA. Rei Antíoco kánikua jánguarhintaspti para kʼamajkuani kopiechani Biblieri karakatecheri iámu Israeli. Peru jiánisï, uánikua judiuechaksï nóteru Israeli irekaxaptia. Uánikua jorhenatichaksï uandasïndi eska jiánisï enga Jesúsi echerirhu jámani japka uánikua judiuechaksï nóteru jini Israeli irekaspkia. Ka ima judiuechaksï sinagoguecharhu patsasïrendi Karakatecheri kopiechani ka tátsekua kristianuechaksï úraaspti imani mismu kopiechani (Ukuecha [Hechos] 15:21).
Imani tiempu jimbo enga ísï mítekateka komu Edad Media, imeecha engaksï xéncheenga Bibliani seguirisptiksï tradusirini ka kopiariuani Karakatechani nájkirukaksï niárapka no sési kánhani. Jukari 500 uéxurhini ísïistia ante de enga Biblia imprimirikuarhipiringa, tradusidu jarhaspti ka jájki jimbo kopiarikata ma 33 idiomecha jimbo ísï. Ka jiájkani uératini ueenasptiksï sánderu uánikua idiomecha jimbo tradusirini ka imprimirini Bibliani.
NA ENGA MARHUAPKA I AMBE. Nájkirukaksï juramuticha ka relijioniri orhejtsïkuticha jánguarhintapka kʼamajkuni Bibliani, iásï nani uéjkisï anapu kʼuiripuechaksï úsïndia arhintani ka sánderu tradusirikuaristia eska náki uéjki máteru libru. Ístu, uánikua paisicharhu úrastiksï Bibliani para imeecheri leichani uaani ka para imeecheri idiomecha ka niárasti úni eskaksï uánikua kʼuiripuecha ménderueni irekapiringa.