MÁRU AMBE ENGA UAAKA JARHUATAANI IMEECHANI ENGAKSÏ UARHIRANCHAKA NEMANI
Ambejtsï uaa úni parajtsï no xáni no sési pʼikuarherani engajtsï uarhiranchaka nemani: Ambe engajtsï uaaka úni
Engajtsï jirinhantaaska konsejuechani parajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarherania, uánikuajtsï exeantauaka. Máruksïni sánderu marhuacheati ka eska máteruecha jimboka eskachi na exekia, nóksï iámindu kʼuiripuecha májkueni pʼikuarherasïndi. Ísï jimbo, ambe ma uaati jarhuatani nemani ka máteruni nómbe.
Nájkiruka ísïika, uánikua konsejuecha jarhasti engaksï jarhuataakia uánikuechani ka Bibliarhuksï pʼitakata jarhasti. Ka sáno méntkisï, imeecha engaksï jarhuataajka imeechani engaksï uarhiranchajka nemani, indenksï konsejuechani íntspiasïndi.
1 JURAJKU JE ESKAKSÏNI CHAARI FAMILIARICHA KA AMIGUECHA JARHUATAAKA
Máru doktoricha engaksï mítekuka íri ambe, uandasïndiksï eska kánikua jarhuataasïnga imeechani engaksï no sési pʼikuarherani jarhajka jiókuarhini máteruecheri jarhuajperata. Perujtsï ménichani uékaaka jandiajku jarhani ka jamberijtsï ikiani engaksïni máteruecha uékaaka jarhuatani. Inde ambe normalisti.
Asï eratsi eskajtsï méntkisï jatsiska para nemani jingoni jarhani, joperu ístu asï jarharia je máteruechani. Jamberi sánderu orhepatini uétarhiati eskaksïni nema jarhuataaka. Respetu jingoni arhia je ambe engajtsï uétarhinchani jauaka.
Seguni na engajtsï pʼikuarherani jauaka, uaakajtsï no xáni ióni jandiajku jarhani nijtu xáni ióni jarhani máteruecha jingoni.
BIBLIERI KARAKATA: “Sánderuksï sésisti tsimani ka eska máechakuajku [...]. Jimboka enga ma kuarhatseaka, máteru uaati jauatantani imeeri kompanieruni” (Eclesiastés 4:9, 10).
2 SÉSI TʼIRE JE KA Ú JE EJERSISIU
Engajtsï jánguarhintaska sési tʼireni, jarhuataatiksïni parajtsï no xáni no sési pʼikuarherani jarhani. Jánguarhinta je fruta ambe arhani, berdura ambe ka kʼuiripeta enga no xáni tamakua jukaaka.
Kánikua itsïma je ka a je máteru ambe engaksïni sési úchiaka.
Engajtsï no xáni kʼarimani jauaka, uaakajtsï someni arhani jarhani sánhanitu ambe. Ístujtsï uaaka arhini chaari doktorini eskaksïni íntskuaka ambe ma parajtsï no xáni débili pʼikuarherani.a
Nirani xanharani ka máru ejersisiuechani uaani, uaatiksïni jarhuatani parajtsï no xáni kómu pʼikuarherani jarhani. Máru engaksï ejersisiu úni jarhajka, eratsentasïndiksï imani engaksï uarhiranchaka ka máteruechaksï úrasïndi indeni tiempuni paraksï no eratseni jarhani inde ambe.
BIBLIERI KARAKATA: “No nema jarhasti enga no xénchajka imeeri mismu kuerpuni, sino mejori sési tʼirerasïndi ka kuidarini” (Efesu 5:29).
3 SÉSI KʼUÍ JE
Jukaparhakuesti sési kʼuíni ka sánderia para imeecha engaksï uarhiranchaka nemani, jimbokaksï kánikua kuataratini pʼikuarherasïnga.
Jánguarhinta je parajtsï no xáni kafeina ka alkoli arhani jimboka inde ambe úsïnga eska nema no kʼuínchaaka.
BIBLIERI KARAKATA: “Sánderu sésiisti mintsikuarhini sáni ka eska jukari kánikua ánchikuarhini ka ísku xáni jánguarhintani” (Eclesiastés 4:6).
4 EXE JE AMBE ENGAKSÏNI SÁNDERU MARHUACHEAKA
Jimboka no iámindu kʼuiripuecha májkueni pʼikuarherasïnga engaksï uarhiranchajka nemani, chájtsï jatsiska para exeni ambe engaksïni sánderu marhuacheaka parajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarherania.
Uánikuechani jarhuataasïndi engaksï uandantajka na engaksï pʼikuarherajka, joperu máteruechaksï no ísï úsïndi. Imeecha engaksï mítekuka íri ambe, uandasïndiksï eska jukaparhakueska uandantani na enga pʼikuarherani jarhajka enga nema uarhiranchajka nemani. Engajtsï chá uétarhinchani jaka aiangukuarhini nemani na engajtsï pʼikuarherajka, ¿andijtsïsï no ueenajki sánhani arhini aianguni amiguni ma engajtsï mintsikajka?
Máruksï sési pʼikuarherantasïndi engaksï uerajka, peru máteruechaksï niárasïndi sési pʼikuarherantani nájkirukaksï no uerajka.
BIBLIERI KARAKATA: “Mándani kʼuiripu mítesti na enga xáni no sési pʼikuarherajka mintsitarhu” (Proverbios 14:10).
5 ASÏ Ú JE IMANI AMBE ENGAKSÏNI NO MARHUACHEAKA
Máru engaksï uarhiranchaka nemani, kánikuaksï alkoli arhasïndi oksï droga ambe úrani paraksï sési pʼikuarherantani. Inde ambe no marhuasïndi. Ka nájkiruka ísï xarharajka enajki marhuajki, ma ratituejkusïndi ka kánikua no sési útspisïndi. Ú je imani ambe engaksïni marhuacheaka ka engaksïni sési pʼikuastantaaka.
BIBLIERI KARAKATA: Ju je “pímbinhasïntani para iámindu indeni no sési jásï ambe jingoni” (2 Korintu 7:1).
6 SÉSI ÚRA JE TIEMPUNI
Uánikuechani jarhuataastia máteru ambe úni paraksï no xáni no sési pʼikuarherani jarhani ka únksï máteru ambe eratseni.
Uaakajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarherania engajtsï jánguarhintaska amiguechani jatsiani o engajtsï jánguarhintaska sánderu sési pájperani imeecha jingoni engajtsï jatsiakia o engajtsï jorhenguarhiska úni ambe ma o sánderujtsï sési úni imani ambe engajtsï mítekia.
Tiempu jingoni, jamberijtsï kuenta íntskukuarheaka eskajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarherasïngia ka eskajtsï sánderu máteru ambe úni jarhasïngia. I ambe arhikuekasïndi eskajtsï sánhani arhixakaia sési pʼikuarherantani.
BIBLIERI KARAKATA: “Para iámindu ambe tiempu ma jarhasti [...]: tiempu ma para uerani ka tiempu ma para terekuarhini” (Eclesiastés 3:1, 4).
7 UAXASTA JE AMBE ENGAJTSÏ UAAKA PAUANI PAUANI
Jánguarhinta je parajtsï uaxastani ambe engajtsï uaaka pauani pauani.
Engajtsï jánguarhintaska uaxastani orariu ma parajtsï kʼuíni, ánchikuarhini ka parajtsï máteru ambe úni, sánhani arhiakajtsï exeni eskajtsï úxakaia imani ambe engajtsï antesi ueenga.
Imani ambe úni engaksïni jarhuataaka, uaati úni eskajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarheraakia.
BIBLIERI KARAKATA: “No méntku eratsentani jaua[ti] na enga xántku uaaka irekani, jimboka Tata Diosï jurhimbiti úsïnga eska imani ambe uaaka enga sési pʼikuastantajka” (Eclesiastés 5:20).
8 SÉSI ERATSENTA JE ANTE DEJTSÏ ÚNI AMBE MA
Máruksï, ísï no ióni jimbo engaksï uarhiranchajka nemani úsïndiksï ambe ma ka tátsekuaksï no sési pʼikuarherani jarhasïndia imani ambe jimbo engaksï úka.
Engajtsï uaaka, erokuarhi je ma tiempu ante dejtsï mótsini máteru kʼumanchikua jimbo o ánchikuarhitarhu, ojtsï íntspini imeeri ambe engajtsï uarhiranchaka.
BIBLIERI KARAKATA: “Sési nikuati imani enga ánchikuarhirika enga sési eratsentaaka ambe enga uaaka; joperu ima enga jirejiresï uaaka ambe ma, niáraati pobri pakarani” (Proverbios 21:5).
9 MIÁNTA JE IMANI ENGAJTSÏ UARHIRANCHAKA
Uánikuechani jarhuataasïndi imani ambe úni engaksï miátantaaka imani engaksï uarhiranchaka.
Uaakajtsï jatsiani fotuechani ka máteru ambe. O kara je kuadernurhu ma ambe engajtsï xáni úpka imani kʼuiripu jingoni. I ambeksïni uaati jarhuatani parajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarherania.
Patsa je máru ambe engaksïni sési jásï ambe miátantaaka ima kʼuiripueri engajtsï uarhiranchaka, ka engajtsï listu jauakia, uaakajtsï exeani.
BIBLIERI KARAKATA: “Miá imani jurhiatikuechani engaksï nitamakia” (Deuteronomio 32:7).
10 UAAKAJTSÏ MINTSIKUARHINI SÁNI
Uaakajtsï máru jurhiatikuecha jimbo mintsikuarhini.
Engajtsï no uaaka ióni nirani bakasioni, jamberijtsï uaaka ma o tsimani jurhiatikuecha jimbo máteru ambe úni, komu juátarhisï nirani xanharani o riurhu ma nirani.
Engajtsï jánguarhintaska para máteru ambe úni, uaatiksïni jarhuatani parajtsï no xáni no sési pʼikuarherani jarhani.
BIBLIERI KARAKATA: Ju je támu nirani “jima enga no nema irekaka parakajtsï mintsikuarhiaka sáni” (Markusʌ 6:31).
11 JARHUATAA JE MÁTERUECHANI
Engajtsï jarhuataaska máteruechani, chájtujtsï sánderu sési pʼikuarheraaka.
Uaakajtsï jarhuataani chaari amiguechani o parientichani engaksï ístu uarhiranchaka nemani. Jamberiksï imeecha uétarhinchajti aiangukuarhini nemani na engaksï pʼikuarherani jaka.
Jarhuataani ka sési pʼikuastantaani máteruechani uaatiksïni jarhuatani parajtsï sési pʼikuarherantani ka parajtsï exeni eska no jimini kʼamakurhiska iámindu ambe.
BIBLIERI KARAKATA: “Sánderu sésiisti intsïmpini ka eska intsïmbinhani” (Ukuecha [Hechos] 20:35).
12 EXE JE AMBE ENGA SÁNDERU JUKAPARHAKUA AMBEEKA
Engajtsï uarhiranchaka nemani, uaatiksïni jarhuatani exeni ambe enga sánderu jukaparhakua ambeeka.
Jánguarhinta je exeni ambe engajtsï úni jaka chaari tsípikua jingoni.
Enga uétarhiaka, uaakajtsï mójtakuni máru ambe parajtsï orheta imani ambe úni enga sánderu jukaparhakueka.
BIBLIERI KARAKATA: “Sánderu sésiisti jima nirani nani enga no sési pʼikuarheranhani jaka jimboka nema uarhiska ka eska jima nirani enga kʼuínchikua úkuarhini jaka, jimbokaksï iámindu kʼuiripuecha niárasïnga uarhini ka imeecha engaksï tsípiti jaka jatsistiksï para eratsentani ini ambe” (Eclesiastés 7:2).
Ísïisti, no ma ambe jarhasti engaksïni meru uaaka sési pʼikuastantani. Joperu uánikua imeecha engaksï uarhiranchaka nemani, ústiksïa máru ambe enga i jorhenguarhikua uandajka ka kánikua jarhuataasti paraksï nóteru xáni no sési pʼikuarherani. Nóksï ijku konsejuecha jarhasti, peru engajtsï ísï úska eskaksï i konsejuecha na arhijka, exeakajtsï eskaksïni jarhuataaka parajtsï nóteru xáni no sési pʼikuarherania.
a ¡Tsínharhi!, no uandasïndi náki medisina úrani.