PARHAKPINIRHU KÁNIKUA NO SÉSI JÁNHASKUARHIXATI

1 Kuidarikuarhi je parajtsï no xáni pʼamenchani

¿ANDISÏ XÁNI JUKAPARHAKUE?

Enga no sési jásï ambe úkuarhijka, úpirindi úni eskachi pʼamenchaaka.

Enga no sési jásï ambe úkuarhijka kʼuiripuechaksï niárasïndi jukari uandanhiani ka engaksï uánikua jurhiatikuecha ísï pʼikuarherajka, i ambe úsïndi eskaksï sánderu sóntku pʼamenchaaka.
Ménichani, doktoricha nóteru andajkuarhisïndia xáni uánikua pʼamenchatichani exeani ka ístu nóteru jarhasïndia medisina ambe para iáminduecha.
Ka ménichani, kʼuiripuechaksï no jatsisïndi sentabu paraksï tʼirekua ambe piárani o medisina ambe.

¿Mítespijtsï?

Kʼérati pʼamenchakuecha ka jukari uandanhiani, uaati úni eskajtsï imani ambe uaaka enga sánderu no sési úkuaka chaari kuerpuni.
Engajtsï no kuidarikuarhiska engajtsï pʼamenchani jauaka, sánderujtsï uinhamu pʼamenchaaka o astajtsï niárani uarhini.
Engajtsï no pʼamenchani jauaka, uaakajtsï sési erakuni úni ambe ma jiáni engajtsï uandanhiatechani jatsiauaka.
No arhiparini engajtsï jatsikuarherika o nómbe, uaakajtsï úni ambe ma parajtsï no xáni pʼamenchani.

¿Ambejtsï uaa úni?

Enga uaaka ísï úkuarhini, kʼuiripu ma enga jánhaskatiika exesïndi ambe enga uaaka úni jiáni enga peligru ma jauaka. Ísï jimbo, engajtsï no uéjka xáni pʼamenchani o uinhamu pʼamenchani jarhani, jatsiskajtsï para jánguarhintani limpiueni. Jimbosï sánderu sésiiti kuidarikuarhini ka eska tátsekua medisina ambe arhani jarhani.

“Jimbokachi jánguarhintasïnga limpiueni ka limpiu jatsini juchaari kʼumanchikuani, nóchi xáni úrasïnga sentabu para doktori jingoni nirani ka para medisina ambe piárani” (Andrés).a

a Máru nombrichaksï mójtakurhisti.

AMBE ENGAJTSÏ UAAKA ÚNI PARAJTSÏ NO XÁNI PʼAMENCHANI: Máru konsejuecha

Parajtsï no xáni pʼamenchani jiáni enga no sési jánhaskuarhini jauaka, uaakajtsï ini ambe úni

JÁNGUARHINTA JE LIMPIUENI

Jánguarhinta je limpiueni

Biblia uandasïndi: “Jánhaskati exesïndi ambe enga no sési úkuarhiaka ka kéndikukuarhisïndi” (Proverbios 22:3). Jánguarhinta je exeni ambe enga úpiringa eskajtsï pʼamenchapiringa parajtsï no imani ambe úni.

Méntkisï jupajku je itsï ka xapu jingoni ka sánderia jiáni engajtsï úmantaaka ka ísï tátsekua engajtsï baniurhu niuaka.
Jánguarhinta je someni limpiarini ka desinfektarini chaari kʼumanchikuani ka sánderia imani ambe engajtsï someni pʼárhini jarhajka.
Engajtsï uaaka, jánguarhinta je no xáni jarhani imani kʼuiripuecha jingoni engaksïni úpiringa kéritani pʼamenchakua ma.

JÁNGUARHINTA JE SÉSI TʼIRENI

Jánguarhinta je sési tʼireni

Biblia uandasïndi: “No nema jarhasti enga no xénchajka imeeri mismu kuerpuni, sino mejori tʼirerasïndi ka kuidarini” (Efesu 5:29). Engachi no arhaska imani ambe engajtsïni uaaka no sési úchini, xarhatani jauakachi eskachi kuidarisïnga juchaari kuerpuni.

Kánikua itsïma je.
A je fruta ka berdura ambe.
Asï xáni a je grasa, itukua ka asukari ambe.
Asï itsuta je, droga ambe úrani ka asï xáni alkoli a je.

“Parachi no xáni pʼamenchani, jánguarhintasïngachi sési tʼireni. Engachi no ísï úpiringa, imani sentabu engachi andajka úrapiringachi para nirani doktorini jingoni. Sánderu sési, úrasïngachi sentabuni para imani tʼirekua ambe piáni engajtsïni sési úchiaka” (Carlos).

EJERSISIU Ú JE KA SÉSI MINTSIKUARHI JE

Ejersisiu ú je

Biblia uandasïndi: “Sánderu sésiisti mintsikuarhini sáni ka eska jukari kánikua ánchikuarhini ka ísku xáni jánguarhintani” (Eclesiastés 4:6). Ísïisti, jatsiskachi para ánchikuarhini peru ístu jatsiskachi para mintsikuarhini.

Ejersisiu ú je. Uaakajtsï xanharani nirani. Ka engajtsï jatirikia, diskapasidadi ma kámani o kʼéri pʼamenchakua ma, ejersisiu úni jarhuataatiksïni parajtsï no xáni pʼamenchani.
Sési mintsikuarhi je

Sési mintsikuarhi je. Engajtsï máru jurhiatikuecha no uaaka sési kʼuíni, inde ambe uaati eskajtsï sánderu uandanhiani jauaka ka eskajtsï no uaaka sési úni ambe ma. Joperu enga sánderu tiempu nitamaakia engajtsï no újka sési kʼuíni, i ambe uaati eskajtsï uinhamu pʼamenchaaka.
Jatsikukuarhi je orariu ma parajtsï kʼuíni ka jánguarhi je ísï úni. Pauani pauani jánguarhinta je ima mismu ora kʼuíni ka jauarani.
Asï jáma je exeni tele nijtu úrani selulari o tableta ambe engajtsï na apondiakia para kʼuíni.
Antedejtsï nirani kʼuíni, asï xáni tʼire je nijtu kafeina ambe arhani o alkoli ambe.

“Sési kʼuíni úsïndi eska ma no xáni pʼamenchaaka. Engani no sési kʼuíjka, éjpu pʼamerani jarhasïnga ka pʼamerhikuarhini jarhani. Peru engani sési kʼuíjka, kánikuani sési pʼikuarherani jarhasïnga ka uinhapikua jingoni ka ístuni no xáni pʼamenchasïnga” (Agustín).