Amigu ma enga no sési útspijka

Chájtsï jatsiska “amiguni” ma engajtsï sapichuetini míteka. Ima úsïreendi eskajtsï k’éri p’ikuarherapiringa ka jarhuatasïreendiksïni parajtsï máteruecha jingoni sési pájperani. Engajtsï uandanhiata ambe jatsienga, méntkisï imantsï jirinhantasïreendi ka ísï niárasti jindeeni ima engajtsï uétarhincheenga ambe uéjki jimbo.

Joperu tiempu jingoni niáraskajtsï sési jimbo míteni. Imaksïni méntkisï iápurisï uékasïndi pámbetani, nájkiruka ménisï uaaka eska chá no sési p’ikuarheraaka imani jingoni. Jamberi ima jingoni jarhani úti eskajtsï k’éri p’ikuarherapiringa, joperu no sésiksïni úchixati ka astaksïni niárastia euakuarhini sentabu.

Chá jánguarhintaxakaia nóteru imani jingoni jámani, joperu imaksïni no jurajkusïndi. Pori ísï arhini, chá imeeri jántspiriskia. Jamberijtsï iásï eratsejki eska sési japiringa eskajtsï no méni mítepiringa.

INDENI ambeksï úkuarhinchasïndi uánikuecha sigarru jingoni. Ju je exeni Earlineri ejemplu, uarhiiti ma enga sinkuenta uéxurhini itsutapka. Ima miásïndi: “Sigarru ma jatsini jájkirhu, úsïreendi eskani sánderu sési p’ikuarherapiringa eska máteru nema jingoni jarhani. Ji ísï exesïrenga eska amigu ma engani desde iónisï mítepkia ka ménichanisï imantkuni jatsikuarhespka”. Peru tiempu jingoni exesti eska sigarru no sési jásï amigu máeska ka eska no sési útspisïnga. Na enga uénapka i artikulu, sési xarhatasïndi ambe enga nitamakuarhini japka Earline, joperu jarhasti máteru ambe: enga niárapka míteni eska Tata Diosï no jaiapanhentasïnga para ma itsutani, jimboka no sési úkusïnga kuerpuni engajtsïni Tata Diosï íntskuka, nóteru seguirispti itsutani (2 Korintu 7:⁠1).

Acheeti ma enga arhinhajka Frank májkueni ambe úspti para úni jaiapanherantani Tata Diosïni. Peru tsimani jurhiatikua tátsekua enga na itsutapka imeeri últimu sigarruni, niraspti k’umanchikuarhu kétsekua para jirinhantani sigarrueri pakaratichani engaksï uekorhepka jiáni enga ima itsutani japka. Ima uandaspti: “Ima ambe úspti eskani eratsentapiringa ambe engani úni japka, jima jarhani para sigarrueri pakaratichani jirinhantani, úspti eskani ikichakueni p’ikuarherapiringa. Jiájkani uératini nóteru méni úrhutaska sigarruni ma”.

¿Andisï xáni úkua juka nóteru itsutania? Imeecha engaksï íri ambe mítekuka tanimu ambeksï uandasïndi: 1) Ima ambe enga jingoni úkata jaka sigarru májkueni ma no úsïndi jurajkuni ísï eska droguechani. 2) Nikotina siete segundujku ióndasïndi para serebrurhu niárani. 3) Sigarru méntkisï jarhasïndi kʼuiripueri tsípikuarhu: enga tʼirejka, enga itsïmajka ambe ma, enga uandontskuarheni jarhajka, ka enga uandanhiani jarhajka o enga máteru ambe úni jarhajka.

Peru eskachi na exekia Earline ka Frank jingoni, ma uaati jurajkuni i no sési jásï bisiuni. Engajtsï uéjka nóteru itsutania, arhintani artikuluechani engaksï seguirijka uaatiksïni jarhuatani parajtsï míteni ambe úni.

Uinhapikuarhinta je parajtsï nóteru itsutania

“Sánderu jukaparhakua ambe imeecheri engaksï nóteru itsutajkia jindeesti eskaksï meru sési jimbo jánguarhintaska jurajkuni.” (Stop Smoking Now! [¡Deje de fumar ahora!])

ÚPIRINGACHI uandani eska enga nema uékajkia nóteru itsutani, jatsisti para ambe ma jimbo uékani jurajkuni. ¿Ka nénaksïni jarhuataa nóteru itsutania? Orheta eratsenta je na engaksïni marhuacheaka nóteru itsutania.

Sánderu sentabujtsï patsaaka. Para mándani pauani ma kaja sigarru itsutani úpirindi ma uánikua dolari atarani ma uéxurhini jimbo. “No kuenta íntskukuarhespka na xáni sentabu úraspi sigarruni jimbo.” (Gyanu, Nepal anapu.)

Sánderujtsï tsípikua jingoni irekaaka. “Úsïnga uandani eska juchiiti irekakua ménderueniskia engani nóteru itsutajkia ka eskarini sánderu sési nichesïnga.” (Regina, Sudáfrica anapu.) Enga ma nóteru itsutajkia úsïndi sánderu sési tsʼémuni, sánderu sési sïpiruni, sánderu uinhapikua jatsini ka asta jamberi sánderu sési xarharani.

Nóterujtsï xáni pʼamenchakia. “Nóteru itsutania kánikua sési úkuasïndi tataka ka nanakechani na uéjkiksï xáni jatirinia.” (Centros para el Control y la Prevención de Enfermedades, de Estados Unidos.)

Chá mismujtsï sánderu mintsikakuarhiaka. “Nóteru uékasïrengia ambe uéjki jimbo itsutani jámani, jimbosïni jurajkuka ka iásï jíndeni jimbo úsïngia ambe ma.” (Henning, Dinamarca anapu.)

Sési nikuauati chaari familiani ka chaari amiguechani. “Engajtsï chá itsutajka [...] no sési úkuasïndi imeechani engaksï chánksïni jingoni jaka. [...] Estudiuechaksï xarhatastia eska engaksï máteruecha sïpirujka sigarrueri sïraata, úsïndi eska mándani uéxurhini uánikuecha uarhiaka pulmoniri kánseriri ka mintsiteri pʼamenchakuecha jimbo.” (Sociedad Americana contra el Cáncer.)

Kueraajpirintsï jaiapanherantaaka. “Juchiiti ermanuecha engaksïni ji xáni uékajka, [...] jaue pímbinhasïntani para iámindu indeni no sési jásï ambe jingoni enga kuerpu újka.” (2 Korintu 7:1.) ‘Entregariantaua je chaari kuerpuechani komueska ma kéjtsïtakua enga pímbinhasïjka ka enga Tata Diosï jaiapanhintajka.’ (Roma 12:1.)

“Engani kurhangupka eska Tata Diosï no jaiapanhentasïnga imani ambe enga no sési úkujka kuerpuni, uékaspka jurajkuni itsutania.” (Sylvia, España anapu.)

Joperu ménichanisï no solu uétarhisïndi ambe ma jimbo uékani jurajkuni itsutani. Ístu uétarhisïndi eska máteru nema jarhuatauaka, komu familiaricha ka amiguecha. ¿Ambeksï uaa úni imeecha paraksïni jarhuatani?

Jarhuajperata kurhaku je

“Enga nema jandiajku jámajka uáti andanhani, peruksï tsimani uaati orhepani uérakuni imani enga uékaaka no sési ambe úkuani.” (Eclesiastés 4:12)

ENGACHI jatsijka nemani engajtsïni jarhuatajka uaakachi andani náki uéjki ikiatspitini. Ísï jimbo engajtsï uékajka nóteru itsutania, sési japirindi eskajtsï kurhakuaka jarhuajperata chaari familiarichani ka amiguechani o nemani engaksïni tekaantskua jingoni uékaaka jarhuatani.

¿Andijtsïsï no jarhuajperata kurhakujki imeechani engaksï nóteru itsutajkia? Imaksïni kurhanguchiati ka uaatiksïni jarhuatani. “Para ji, intsïnhani jarhuajperata kánikua jukaparhakuespti”, ísï uandasïndi Torben, erachi ma enga Dinamarca irekaka. Ka Abrahami enga India irekaka, karasti: “Xénchperakua engareni juchiiti familia ka erachicha xarhatachepka jarhuatasptireni parani jurajkuni ini bisiuni”. Joperu ménichanisï no solu uétarhisïndi familiaricheri ka amiguecheri jarhuajperata.

Acheeti ma enga Bhagwandas arhinhajka, uandasïndi: “Beintisiete uéxurhinisï itsutaspka, peru jimbokani jorhenguarhispka ambe enga Biblia uandajka ikichakueni jásï ambe enga kuerpu no sési úkujka, uékaspka nóteru itsutania. Jánguarhintaspka sánhani arini jurajkuni, nóteru kúrhiaspkia amiguechani engani kúrhiauenga. Jarhuajperata jirinhaspka imeecha jingoni engaksï mítekuka íri ambe. Peru no ma amberini úspti jarhuatani, astakani ma chúri mintsita jingoni kómarhispka Jeobani eskarini jarhuatapiringa jurajkuni ini bisiuni ka solu ísï úspka jurajkuni ini bisiuni”.

Ístu jukaparhakuesti eskajtsï jingontku jauaka para orhepani uérakuani ójkutakuechani engajtsï jatsiauaka jimbokajtsï jánguarhintaxaka nóteru itsutania. Máteru artikulu jimbochi exeaka máru i ójkutakuecheri.

[Rekuadruecha]

¿SÉSI JAPIRINI ESKAJTSÏ ÚRAAKA MEDISINA AMBE ENGAKSÏNI JARHUATAAKA PARAJTSÏ NÓTERU ITSUTANIA?

Medisina enga úrakuarhejka paraka nema nóteru itsutaaka, komu nikotineri parchecha, úsïndi eska uánikua dólari miioni andanhaaka. Peru ante dejtsï úrani ini medisinani, eratsenta je ini ambe.

¿Nénaksïni marhuachesïni? Uandanhasïndi eskaksï uánikua tratamientuecha jarhuatasïnga para nóteru itsutania jimbokaksï nóteru itsutanchasïngia. Joperu mámaru ambe uandanhasïndi sinksï marhuachea ióni jamberi.

¿Nénaksïni no sési úchia? Máru medisinechaksï úsïndi eska ma no sési pʼikuarheraaka, komu jiuanchani, depresioni kánguarhini ka asta eratseni uándikukuarhini. Ístu miá je eska uékani mójtakuni sigarruni nikotina jimbo, jindeesti máteru modu para seguirini úrani ini drogani ka eska májkueni útspisïnga. Ísï jimbo, ima kʼuiripuecha enga úrani jarhajka ini medisinani seguirini jarhasïndi bisiu jatsini nikotineri.

¿Jaki máteru ambe? Engaksï kurhamarhiapka imeechani engaksï itsutenga 88% uandaspti eskaksï jandiajku jurajkuspka no ma medisinani úraparini.

Mítea je ójkutakuechani

“Erakuspka nóteru itsutania para no no sési úkuni juchaari charhakuni enga apenasi andajpenupka. Ísï jimbo peeraspka letreru ma kʼumanchikuarhu enga arhienga “Asï itsuta je”. Peru ma ora ísï tátsekua kánikua itsutanchaxapka, ísï jimbo úrhutaspka ma sigarru.” (Yoshimitsu, Japón anapu)

ÍSÏ ESKA na úkuarhinchapka Yoshimitsu, enga ma uékani jarhajka nóteru itsutania jarhasïndiksï máru ójkutakuecha. Ístu estudiuechaksï xarhatasïndi eska 90% imeecheri engaksï ménderu uéntajka itsutani nóksï úsïndi jurajkuni ini bisiuni. Ísï jimbo engajtsï chá jánguarhintani jaka para nóteru itsutania uaakajtsï ísï úni engajtsï jingontku jarhaska parajtsï orhepani uérakuani ójkutakuechani. Ju je exeni nákiskiksï máru ójkutakuecha.

Itsutanchani. Sáno méntkisï i ambe úkuarhisïndi tanimu jurhiatikua tátsekua enga ma itsutajka sigarru ma ka nitamasïndi tsimani semanisï tátsekua. Indeni tiempu jimbo “itsutanchani no méntkisïsïndi”, ísï uandasïndi kʼuiripu ma enga itsutenga. Asta máru uéxurhinisï tátsekua jamberijtsï itsutanchaaka. Engajtsï niárajka ísï pʼikuarherani asï jurajku je eskaksïni andaaka. Erokuarhi je ma sinko minutisï ka exeakajtsï eskajtsï nóteru itsutanchaakia.

Máteru ambe engajtsï pʼikuarheraaka engajtsï nóteru itsutaakia. Uénani jámani, uánikuaksï no úsïndi tsínharhitini jarhani o sési eratseni ambe ma ka jamberiksï niárasïndi tepani. Ístuksï uaati pʼamekuarhini, atsïmirikuarhini, aparheni pʼikuarherani ka júni, ka ístuksï ikiani ambe uéjki jimbo, no tekaantskua jatsini, depresioni pʼikuarherani ka i ambe engajtsï úpiringa pʼikuarherani, nitamaati tʼámu o seisi semanisï tátsekua.

Engajtsï ini ambe nitamanchani jauaka, jarhasti ambe ma engaksïni uaaka jarhuatani. Pori ejemplu:

● Arhuta je tiempu parajtsï sánderu kʼuíni.

● Kánikua itsïma je o jugu arhani ka ístu sési tʼire je.

● Ú je ejersisiu.

● Uinhamu jirejta je ka eranhaska je eskajtsï uinirixaka chaari pulmonicha ambakiti tarhiata jingoni.

Máru ambe engaksï uaaka úni eskajtsï ménderu itsutaaka. Jindeesti ambe ma enga úkuarhijka o ambe ma engajtsï chá pʼikuarherajka ka indeni jimbo uékani ménderu itsutani. Pori ejemplu, jamberi chá pʼindepka itsutani engajtsï ambe ma arhani japka. Enga ísïika, asï xáni iónda itsïmani imani ambe engajtsï jájkirhu kámani jauaka. Peru ístu, sánderu tátsekua uaakajtsï áspemuni ka iatsitakuarhu arhani.

Ka ménichanisï chá niáraaka eratseni ménderu itsutanchani, nájkiruka ióniuakia engajtsï jurajkukia ini bisiuni. Torben, engachi máteru artikuluni uandaka, arhisïndi: “Nájkiruka 19 uéxurhini nitamakia engani jurajkuka itsutani, útasïni itsutanchasïnga engani mintsikuarhijka para kafe arhani”. Itsutanchani úparini máteru ambe sánhani arhiati ma nóteru ísï pʼikuarherania.

Peru ménderuenisti enga ma alkoli arhajka. Jamberijtsï jatsiaka para nóteru alkoli arhani ka no nirani jima engaksï atarantajka, jimboka uánikuecha engaksï alkoli arhajka ménderuksï itsutanchasïndi. ¿Andi?

● Sáni alkoli arhani úsïndi eska ma ménderu itsutanchaaka.

● Alkoli arhani máteruecha jingoni úsïndi eska ma ménderu itsutanchaaka.

● Alkoli úsïndi eska ma nóteru uaakia sési eratseni ka sési úni ambe ma. Jimbosï Biblia uandajti eska “jimbanhi binu úsïnga eska ma nóteru uékaakia úni ambe enga sési jaka” (Oseas 4:​11).

Amiguecha. Sési erakua je. Pori ejemplu, jánguarhinta je no kúrhiani imeecha jingoni engaksï itsutajka o engaksïni pʼímarhipiringa para itsutani. Ka ístu jarharia je imani kʼuiripuecha engaksï teresmarhuaka o máteru ambe úparini uaaka eskajtsï chá ménderu itsutanchaaka.

Uandanhiani jarhani ka na enga ma pʼikuarherajka. Estudiu ma xarhatasïndi eskaksï uánikuecha engaksï ménderu itsutapka uandanhiani jarhasïrendiksï oksï ikiani jarhani ante de ménderu itsutani. Engajtsï chá no sési pʼikuarherani jauaka ka indeni jimbo itsutanchani jarhani ú je máteru ambe parajtsï no indeeri ambe eratseni jarhani, komu itsïmani, chikle ma xaxani o uérani xanharani. Jánguarhinta je ambakiti ambe eratseni jarhani, jamberi kómarhikua jimbo kurhakuparini jarhuajperata Tata Diosïni o arhintaparini Bibliani (Salmo 19:14).

Asï itsuta je ambe uéjki jimbo

● Sánititu tsʼémuaka.

Ambe enga ísïika: Enga nema sántku itsutajka sóntku niárakusïndi éjpurhu ka jima jarhasïndi sáno tanimu ora ísï. Ka sáno méntkisï inde ambe úsïndi eska ma ménderu uéntaaka itsutania.

● Itsutani jarhuatasïndirini para nóteru xáni uandanhiani jarhania.

Ambe enga ísïika: Máru inbestigasionichaksï xarhatasïndi eska sigarru úsïnga eska ma sánderu uandanhiani jauaka. Engajtsï niáraaka sési pʼikuarherani jamberi jindeeti jimbokajtsï nóteru úska pʼíngukuarhini para nóteru itsutani.

● Nóteruni uaakia jurajkuni.

Ambe enga ísïika: Ísï eratseni úsïndi eska ma nóteru jánguarhintaaka. Biblia uandasïndi: “Engari niáraska chkéni pʼikuarherani jiáni engari uandanhiani jauaka, nóri xáni uinhapiti jauaka” (Proverbios 24:10). Ísï jimbo, asï eratse je eskajtsï no uaaka. Né uéjki enga meru jánguarhintaaka nóteru itsutania ka ísï úni eska na arhijka i rebista, niáraati nóteru itsutania.

● Itsutanchani andasïndirini.

Ambe enga ísïika: Ísïisti eska sánderu uinhapitiska pʼikuarherani eskajtsï nóteru uaakia jurajkuni itsutani, peru máru semanecha tátsekua nóterujtsï ísï pʼikuarheraaka. Asï mirikurhi je ambe engajtsï uéjki úni. Engaksï máru mesicha o uéxurhinisï tátsekua chá niáraaka ménderu itsutanchani jarhani, ístu nóterujtsï ísï pʼikuarheraaka ka jamberi máru minutujku nitamaati, peru engajtsï no úrhutaaka sigarru ma.

● No úsïnga jurajkuni jimbokani pʼamenchakua ma kámasïnga éjpurhu.

Ambe enga ísïika: Engajtsï chá arhani jaka tratamientu ma jimbokajtsï depresioni pʼiraska o eskisofrenia, kurhaku je jarhuajperata chaari doktorini parakaksïni jarhuataaka nóteru itsutania, ka doktoriksïni kánikua tsípikua jingoni jarhuataati. Pori ejemplu, jamberiksïni mójtakuchiati ambe ma tratamientueri parakajtsï no xáni no sési pʼikuarheraaka engajtsï nóteru itsutani jauakia o para eskajtsï no xáni no sési pʼikuarheraaka pʼamenchakua jimbo.

● Chésïnga jukari no sési pʼikuarherani engani ménderu itsutaaka.

Ambe enga ísïika: Engajtsï no úska pʼíngukuarhini ka ménderu itsutani májkueni eskaksï uánikuecha na úkuarhinchajka, no arhikuekasïndi eskajtsï no uaaka jurajkuni. Seguiri je jánguarhintani. Ménderu itsutani no arhikuekasïndi eskajtsï no uaaka jurajkuni. No úni jindeesti nóteru jánguarhintani. Ísï jimbo, ¡jánguarhinta je! Uaakajtsï ísï úni.

Exe je Romualdueri ejemplu. Beintiseisi uéxurhinisï itsutaspti ka jukani treinta uéxurhinistia enga nóteru itsutajka. Ima uandasïndi: “Nóteruni miásïngia namuni uelta ménderu itsutaspka. Méntkisï engani ueenga, no sési pʼikuarherasïreenga, enajki nóteru úpiringia. Peru engani jánguarhintapka ambakiti pájperakua ma jatsini Tata Diosï Jeoba jingoni ka kómarhikua jimbo kurhakuni eskarini jarhuatapiringa, úspka méntku nóteru itsutania”.

Máteru artikulu jimbochi exeaka ambakiti ambe engaksïni uaaka jarhuatani parajtsï tsípikua jingoni irekani, nájkirukajtsï ióntki itsutenga.

[Rekuadruecha/Imajeni]

NÉNA UÉJKI ÚRANI NO SÉSI ÚTSPESÏNDI

Mámaru járhati sigarruecha ataranhantasïndi. Máru paisicharhuksï íntspikuarhinhasïndi sigarru ambe jima engaksï remedia ambe atarantajka. Eska na uandajka Organización Mundial de la Salud, “sigarru no sési útspisïndi néna uéjkinksï úrani”. Uánikua pʼamenchakuecha engaksï sigarruni jimbo jurhajka, komu kánseri o mintsitarhu anapu pʼamenchakuecha niárasïndiksï uándikpini. Uarhiiticha engaksï ístu itsutajka, uaatiksï no sési úkuni charhakuni enga andajpenuaka. ¿Náki járhati sigarruechanksï úraasïni kʼuiripuecha?

Bidicha. Jindeestiksï sigarruecha engaksï tsʼauapiti ka ka jájki jimboksï úkata jarhasïndi, íksï sánderu úranhasïndi jini Asia. Íksï sigarruecha jukari alkitrani, nikotina ka monoxido de karbono jukasïndi eskaksï máteru sigarruecha engaksï mítekuka.

Puruecha. Únhasïndiksï tabaku ústakata jingoni ka irikurhisïndiksï tabakueri chkurichani jingoni o sïranda jingoni enga úkata jaka tabakueri planta jingoni. Tabaku sánderu no sési útspisïndi eskaksï máteru sigarruecha, jimboka penchumikua jimbo ma kʼuiripu úsïndi sóntku arhani nikotina nájkiruka puru no úrhutani jauaka.

Kreteks, o sigarruecha engaksï klabo de olori jukaka. Sáno méntkisï úkataksï jarhasïndi 60% tabaku jingoni ka 40% klabu de olori jingoni. Íksï sigarruecha jukari alkitrani, nikotina ka monoxido de karbono jukasïndi eskaksï máteru sigarruecha engaksï sánderu mítenhaka.

Pipecha. Pipa ma úrani para itsutani májkuenisti eska sigarru itsutani jarhani, jimboka májkueni no sési útspisïndi ka úsïndi úni eska ma kánseri pʼamenchaaka o máteru pʼamenchakuechani kámani.

Tabaku enga no sïraata jukaka. Máruksï jindeesti engaksï tabaku jukaka para xaxani, ka máruksï gutkha jámarhasïndi, íksï sánderu úranhasïndi Asia surestisï. Nikotina iurhiri niárasïndi enga penchumikua jimbo xaxajka ka májkueni no sési útspisïndi eskaksï máteru sigarruecha engaksï jaka.

Pipa enga itsï jingoni itsutataranhajka (bongs, hookahs, narghiles, shishas). Úkataksï jarhasti paraka sïraata itsïarhu nitamaka ante de ma sïpiruni. Nájkiruka ísïika no kénditasïndi sïraata enga pulmonicha no sési úkuajka, komu ima ambe enga uaaka eska nema kánseri pʼiuaka.

[Rekuadruecha/Imajeni]

ENGAJTSÏ UÉJAKA NEMANI JARHUATANI

● Ambakiti ambe eratse je. Sánderu sésisti engajtsï arhiaka imani enga jánguarhintani jaka para nóteru itsutania eska sési úxaka ka eska méntkisï xukani jarhani. ­Úpiringajtsï uandani “Ménderu uénta. Míteska eskari uaaka” i ambe sánderu jarhuajpesïndi eska uandani “¡Ménderuri itsutaskia!”.

● Kurhangutspi je. Jánguarhinta je tekaakuntani ima kʼuiripuni engaksïni no sési arhiaka. Úpiringajtsï uandani “Kurhangusïnga eska no fásiliska, joperu tsitisïnga exeni eskari jánguarhintaxaka”. Asï méni arhi je ­“Sánderuri no sóntku ikiasïrenga engari itsutenga”.

● Jánguarhinta je ambakiti amigu máeni. Biblia arhisïndi: “Ambakiti amigu ma méntkisï uékpisïndi, ka ermanu máesti enga andajpenuka para jiáni enga uandanhiata jauaka” (Proverbios 17:17). Ísï jimbo, “méntkisï” jánguarhinta je tekaantstini ka sési kámpini, no ariparini na jandora o na enga pʼikuarherani jauaka ima kʼuiripu.

Chájtsï uaaka jurajkuni sigarruni

NIÁRASTIA tiempu parajtsï ‘uinhapikuarhintani ka úni ambe ma’ (1 Crónicas 28:10). ¿Ambejtsï jatsiski parajtsï útasï úni parajtsï nóteru itsutania?

Uaxasta je fecha ma. Departamento de Salud y Servicios Humanos Estados Unidos anapu, uandasïndi eska enga ma uéjka nóteru itsutania jatsisti para erakuni ma jurhiatikua, imani tsimani semana jimbo enga ma últimu sigarruni itsutajkia. Ka ístu chá seguiri je jánguarhintani. Jatsinharhi je chaari kalendariurhu, arhia je chaari amiguechani ka asï mójtaku je fechani nájkiruka ambe úkuarhiaka.

Ú je tarjeta ma. Jima kara je ari ambe ka exe je ambe engaksïni jarhuatauaka.

● Ambe jimbojtsïsï nóteru uéjkia itsutani

● Númeru imeecheri engaksï uaaka uandajpauani engajtsï itsutanchani jauaka

● Máru ambe engaksïni uaaka jarhuatani parajtsï nóteru itsutania (jamberi Bibliarhu anapu tekstuecha komu Galasia 5:​22, 23)

Chánksïni jingoni pá je tarjetani ka méntku exeni ja je. Nájkirukajtsï jurajkukia arhinta je tarjetani engajtsï itsutanchani jauaka.

Jánguarhinta je méntkisï prebenidu jarhani. Ante de niárani fecha engajtsï chá jatsikuka, mójtaku je máru ambe engajtsï jimbo itsutanchajka. Pori ejemplu, engajtsï pʼinderini jaka itsutani engajtsï jauarajka, jánguarhinta je ma ora ísï tátsekisï úni. O engajtsï itsutajka engajtsï tʼireni jarhajka o engajtsï kʼamarajkia, ásteru ú jeia. Asï ni je jima enga itsutanhajka. Jandiajku ensaiari je ka uinhachaparini arini ambe “Nómbe diosmaiamu. Nóteruni itsutasïngia”. I ambeksïni jarhuataati parajtsï prepararikuarhini para ima jurhiatikua engajtsï uaxastaka parajtsï nóteru itsutania, ka ístuksïni miátantaati eska no ióni jimbo jindeuakajtsï kʼuiripu ma enga nóteru itsutaakia.

Máteru ambe enga jukaparhakueka. Enga niárani jauakia jurhiatikua, jatsi je ambe ma engajtsï uaaka arhani: sanaoria ústakakata, xaxakua ambe, kakauate ka i jásï ambe. Miánta je chaari amiguechani ka familiarichani ima fechani engajtsï uaxastaka ka ambe engaksï imeecha uaaka úni paraksïni jarhuatani. Enga na niárani jauakia ima jurhiatikua, kʼuanikua je iámu sigarruechani engajtsï kʼumanchikuarhu jatsijka, chaari karrurhu ka xukuparhakueri bolsecharhu ka nani engajtsï ánchikuarhijka, ka ístu ensendedori ambe ka máteru ambe engaksïni miátantaaka sigarruni. Jimboka sánderu úku jukaska nirani sigarru piáni o amiguni ma kurhakuni eska kajonirhu pʼitani. Ístu, seguiri je kurhakuni Tata Diosïni eskaksïni jarhuataaka ka sánderu jiájkani engajtsï itsutakia últimu sigarruni (Lukasʌ 11:13).

Uánikua kʼuiripuechaksï jurajkustia imani engaksï jánhaskenga eska imeeri amiguespka, imani enga no sési kámpienga ka no sési útspini: sigarruni. Chájtujtsï uaaka ísï úni ka sésijtsï pʼikuarheraaka ka uaakajtsï úni ambe ma chánksïni jimbojku.

[Imajeni]

Chánksïni jingoni pá je tarjetani ka méntku exeni ja je