SUURA ITANU
Ekicunguro—Kisembo kya Ruhanga Ekirukuki’rayo Kimu Oburungi
Ekicunguro nikyo kiki?
Kikahebwayo kita?
Kisobora kita kukugasira?
Osobora kwoleka ota ngu n’okisiima?
1, 2. (a) Ddi ekisembo obu kiba ky’omuhendo mwingi nambere oli? (b) Habwaki kisobora kugambwa ngu ekicunguro nikyo kisembo ekirukuki’ra kimu eky’osobora kutunga?
KISEMBO ki ekirukuki’rayo kimu oburungi ekiwali otungire? Ekisembo kuba ky’omugaso, tikiina kuba kyaguzirwe sente nyingi. Omu mananu, omuhendo gw’ekisembo tigusigiki’ra ha sente zingaha ezi kyaguzirwe. Baitu ekisembo kiba ky’omuhendoo kakuba kikuletera okusemererwa rundi obw’oba n’okyetaga, nubwo kiba eky’omuhendo nambere oli.
2 Ha bisembo bingi ebi wakugondeze kutunga, haroho ekisembo kimu ekikubikira byoona. Nikyo kisembo Ruhanga ahaire oruzaro rw’omuntu. Yahwe atuhaire ebintu bingi, baitu ekisembo ekirukuki’rayo kimu ekyatuhaire, nikyo kicunguro ky’Omwana we Yesu Kristo. (Matayo 20:28) Nkoku turarora omu suura enu, ekicunguro nikyo kisembo ekirukuki’rayo kimu omuhendo ekyosobora kutunga, habwokuba kuraba omuli kyo, osobora kutunga okusemererwa okutakulengwa, n’okwigusa eby’etago byawe ebikuru. Ekicunguro mali, nikyo ekikwolekera kimu okugonza kwa Yahwe nambere oli.
EKICUNGURO NIKYO KIKI?
3. Ekicunguro nikyo kiki, kandi kiki eki twina kwetegereza kusobora kumanya omuhendo gwakyo?
3 Ekicunguro nugwo mulingo gwa Yahwe ogw’arabamu kukiza rundi kujuna oruzaaro rw’omuntu kuruga omu kibi n’okufa. (Abefeso 1:7) Kwetegereza enyegesa ya Baibuli enu, kikutwetagisa kwijuka eby’abaireho enyuma omu rugonjo rwa Adeni. Oihireho twetegerize ekyo Adamu eki y’aferirwe obu yasiisire, titusobora kusiima ekicunguro n’okukitwara nk’ekisembo eky’omuhendo nambere tuli.
4. Obwomezi obuhikirire bwali nibumanyisa ki hali Adamu?
4 Yahwe obu y’ahangire Adamu, akamuha ekintu eky’omuhendo—obwomezi obuhikirire. Cumitiriza hali eki kikaba nikimanyisa hali Adamu. Ahangirwe n’omubiri hamu n’ebitekerezo ebihikirire, tiyakurwairege, kugurusihara, n’obukwakuba okufa. Nk’omuntu ahikirire, akaba aine enkoragana ey’embaganiza na Yahwe. Baibuli egamba ngu Adamu akaba ali “mwana wa Ruhanga.” (Luka 3:38) Nahabwekyo, Adamu y’ayegondezaga omu nkoragana ennungi na Yahwe, nk’egyo ey’omwana na ise ow’engonzi. Yahwe yabazaga n’omwana we Adamu namuha obujunanizibwa, namugambira ekyakaba namwetagisa.—Okubanza 1:28-30; 2:16, 17.
5. Baibuli emanyisa ki obwegamba ngu Adamu akahangwa ‘omu kisisani kya Ruhanga’?
5 Adamu akaba akozerwe omu ‘kisisani kya Ruhanga.’ (Okubanza 1:27) Kinu kikaba kitakumanyisa ngu Adamu yasisanaga Ruhanga omu nzoka ye. Nkoku twayegere omu Suura 1 ey’ekitabu kinu, Yahwe mwoyo, tarukurorwa. (Yohana 4:24) Nahabwekyo Ruhanga taina mubiri gw’enyama n’esagama. Kuhangwa omu kisisani kya Ruhanga ky’ali nikimanyisa ngu Adamu akaba ahangirwe n’emiringo nk’eya Ruhanga nk’okugonza, amagezi, obwinganiza, n’amaani. Adamu akaba nka Ise omu mulingo ogundi omukuru, akaba aine obugabe bw’okwecweramu. Nahabwekyo Adamu atabe nk’ekyoma ekyategekerwe kukora ekyo kyonka ekibakikolire kukora. Baitu we akaba aine obugabe bw’okwecweramu ekihikire n’ekitahikire. Kakuba yacwiremu kworobera Ruhanga, yakwomiire ebiro n’ebiro omu Rugonjo rwa Ruhanga ha nsi.
6. Adamu obu yajemire Ruhanga, kiki eki yaferirwe, kandi oruzaro rwe rukakwatwaho ruta?
6 Baitu, Adamu obu yajemire Ruhanga, yacwerwa omusango gw’okufa, akaferwa kihango muno. Ekibi kye kikamufereza obwomezi obuhikirire n’emigisa y’abwo yoona. (Okubanza 3:17-19) Ekikusaliza, Adamu tali nuwe wenka eyaferirwe obwomezi bunu oburungi baitu akabufereza naabo boona aba yakuzaire. Ekigambo kya Ruhanga kigamba: “Nukwo, nkekibi okukyatahire omu nsi obwomuntu omu [Adamu], kandi nokufa obwekibi, nukwo nokufa kwahikire kuti ha bantu bona, baitu bona bakasisa.” (Abarumi 5:12) Ego, itwena tukagweterwa ekibi kuruga hali Adamu. Nikyo Baibuli egambira ngu ‘aketunda’ n’oruzaro rwe omu bwiru obw’ekibi n’okufa. (Abarumi 7:14) Adamu na Hawa bakaba batakyaina kunihira kwoona habwokuba bakecweramu begondize kujemera Ruhanga. Baitu kandi, kyakubaire kita hali abaana babu otwaliremu naitwe?
7, 8. Ekicunguro kiina makuru ki ag’emirundi ebiri?
7 Naraba omu kicunguro, Yahwe akataisuliza oruzaro rw’omuntu. Ekicunguro nikyo kiki? Ekicunguro kiina amakuru g’emirundi ebiri. Ag’okubanza, ekicunguro nugwo muhendo ogusasurwa kucungura omuntu rundi ekintu. Nigusobora kulengesanizibwa ha muhendo ogusasurwa kutaisuliza omunyankomo ayahambiirwe omu bulemu. Agakabiri, ekicunguro nugwo muhendo ogusweke’ra rundi ogugura ekintu. Nikisisanaho n’omuhendo ogusasurwa habw’ekintu ekiba kisisirwe rundi kitungire obuhuta. Nk’eky’okurorraho, omuntu obwarugi’rwaho obutandwa, aba aina kusasura omuhendo ogukwinganainganira kimu n’ebyo ebisisirwe omu butandwa obwo.
8 Hati kyakusobokere kita kusasura ekyo Adam yatuferize itwena tukasobora kujunwa kuruga omu bwiru bw’ekibi n’okufa? Katwetegereze ekicunguro Yahwe yatutereireho eki kikusobora kumanyisa nambere oli.
OMULINGO YAHWE Y’AHAIREYO EKICUNGURO
9. Kicunguro kya mulingo ki ekikaba nikyetagisa?
9 Habwokuba hakabaho kuferwa obwomezi obuhikirire busaho n’omu ha bantu abatahikirire akaba nasobora kubugarraho. (Zabuli 49:7, 8) Ekyabaire nikyetagisa kikaba kicunguro ekikwinganaingana omuhendo n’ekyo ekyasisirwe. Kinu kikwiki’raniza n’omusingi gw’obwinganiza obuhikirire ogutusanga omu Kigambo kya Ruhanga ogugamba: “Obwomezi habwa obwomezi.” (Ekyebiragiro 19:21) Hati, kiki eky’akusasulire omuhendo gw’obwomezi obuhikirire Adamu obu yabulize? Obwomezi obw’omuntu ondi obuhikirire nubwo “ekicunguro” nikyo kyabaire nikyetagisa.—1 Timoseo 2:6.
10. Yahwe akahayo ata ekicunguro?
10 Yahwe akahayo ata ekicunguro? Akatuma omu ha baana be ab’omwoyo abahikirire kwija omu nsi. Kyonka Yahwe atagumye gasindika kihangirwe kyoona eky’omwoyo. Akasindika ow’omuhendo mwingi nambere ali, Omwana we ou yayehangire wenka. (1 Yohana 4:9, 10) Atahambiriziibwe, Omwana onu akaleka ekikaro kye eky’omuiguru. (Abafiripi 2:7) Nkoku twayegere omu suura ey’ekitabu kinu ei twakamara, Yahwe akakora eky’amahano obu yaihurwize obwomezi bw’Omwana we kuruga omuiguru y’abuta omunda ya Malyamu. Habw’omwoyo ogurukwera ogwa Ruhanga, Yesu akazarwa nk’okumuntu ahikirire ataina kibi.—Luka 1:35.
Yahwe akahayo Omwana we ayazairwe omu wenka nk’ekicunguro ha bwaitu
11. Omuntu omu yakusoboire ata kucungura abukaikuru n’obukaikuru bw’abantu?
11 Omuntu omu yakusoboire ata kucungura obukaikuru n’obukaikuru bw’abantu? Bo obukaikuru n’obukaikura bw’abantu bakafoka bata abasiisi? Ijuka ngu Adamu obu yasiisire, akaferwa obwomezi obuhikirire. Akaba atakusobora kugwetera abaana be okuhiki’ra oihireho ekibi n’okufa. Yesu, Baibuli oweyeta “Adamu owa ha mpero,” akaba aine obwomezi obuhikirire, atasiise. (1 Abakolinso 15:45) Kikumanyisa Yesu akagaruka omu kikaro kya Adamu nukwo atujune. Nahayo obwomezi bwe obuhikirire, Yesu akasasura omuhendo gw’ekibi kya Adamu. Omu mulingo gunu Yesu akaletera oruzaro rwa Adamu kuba n’okunihira.—Abarumi 5:19; 1 Abakolinso 15:21, 22.
12. Kiki Yesu eki yayolekere omu kubonabonesebwa kwe?
12 Baibuli esoborra kurungi omulingo Yesu yabonabonesiibwe atakabaire kufa. Akaterwa emboko ez’amaani, y’ahanikwa ha muti, y’afera omu burumi bwingi muno. (Yohana 19:1, 16-18, 30; rora Ebyongirweho, “Obulyo Habwaki Abakristayo Abamananu Batakozesa Omusalaba omu Kuramya”) Habwaki kikaba nikyetagisa Yesu kubonabonesebwa muno ati? Omu suura y’omu maiso ey’ekitabu kinu, nitwija kurora ngu Setani aikaire nasonsoimya Ruhanga obuharaba hasobora kubaho omuhereza wa Yahwe akusobora kulinda obwesigwa bwe ali hansi y’okulengesebwa. Obu yagumisirize n’obwesigwa gonze naraba omu burumi bw’amaani, Yesu akagarukamu okusonsoimya kwa Setani omu mulingo ogurukuki’rayo kimu oburungi. Yesu akakyoleka ngu gonze Setani akozere kyoona eky’akusobora, omuntu ahikirire, aina obugabe bw’okwecweramu, nasobora kulinda obwesigwa obuhikirire. Yahwe atekwa kuba yasemerirwe muno habw’obwesigwa bw’Omwana we omugonzebwa!—Enfumo 27:11.
13. Ekicunguro kikasasurwa kita?
13 Ekicunguro kikasasurwa kita? Ha kiro kya 14 omu kwezi kw’EKiyudaya okwetwa Nisani omu mwaka gwa 33 C.E., Yahwe akaikiriza omwana we omugonzebwa ataina kibi okwitwa. Omu mulingo ogwo, Yesu akahayo obwomezi bwe obuhikirire “omurundi gumu gwonka.” (Abaheburaniya 10:10) Ha kiro ky’akasatu hanyuma ya Yesu kufa, Yahwe akamuhumbura omu bwomezi obw’omwoyo. Agarukireyo omuiguru, Yesu akahayo hali Ruhanga omuhendo gw’obwomezi bwe obuhikirire obu y’ahaireyo nk’ekicunguro habw’okucungura abaana ba Adamu. (Abaheburaniya 9:24) Yahwe akaikiriza omuhendo gwe kihongwa kya Yesu nk’ekicunguro ekikaba nikikyetagisa kucungura abaana b’abantu kuruga omu bwiru bw’ekibi n’okufa.—Abarumi 3:23, 24.
EKICUNGURO EKI KIKUMANYISA NAMBERE OLI
14, 15. Kiki eki turukutekwa kukora kusobora “kuganyirwa ebibi byaitu”?
14 Nobuturaba tuli basiisi, nitusobora kutunga emigisa nyingi habw’ekicunguro. Katwetegereze omulingo ekisembo kya Ruhanga kinu eky’ekicunguro kikukusobora kutugasira hati n’omu kasumi ak’omu maiso.
15 Okuganyirwa ebibi. Habwokuba tukagweterwa okutahiki’ra, twina twekamba kukora ebihikire. Itwena tusobya omu kugamba rundi omu bikorwa. Kyonka kuraba omu kicunguro ky’ekihongwa kya Yesu, nitusobora “kuganyirwa ebibi byaitu.” (Abakolosai 1:13, 14) Baitu kutunga okuganyirwa okwo, twina kwegarukiramu kimu. Twina n’okwesengereza Yahwe nitusaba atuganyire kuraba omu kwikiriza oku twina omu kicunguro ky’ekihongwa ky’Omwana we.—1 Yohana 1:8, 9.
16. Kiki ekitusobozesa kuramya Ruhanga na isenkati mutima omwecumi, kandi habwaki kiri ky’omugaso kuba na isenkati mutima omwecumi?
16 Isenkati mutima omwecumi omu maiso ga Ruhanga. Isenkati mutima bwaba naturumisiriza, nikisobora kutuletera kwehu’ra nka abataine mugaso n’okunihira. Baitu Yahwe atuganyira nasigiki’ra ha kicunguro, ekituletera kumuramya na isenkati mutima omwecumi gonze tuli abatahikirire. (Abaheburaniya 9:13, 14) Kinu kitusobozesa kubaza na Yahwe tutakwetiina. Nahabwekyo, n’obugabe nitusobora kumuhiki’ra nituraba omu kusaba. (Abaheburaniya 4:14-16) Kulinda isenkati mutima waitu ali mwecumi kituha obusinge omu mutima, twehu’ra twina ekitinisa kandi kituletera okusemererwa.
17. Migisa ki ei tusobora kutunga habwokuba Yesu akatufera?
17 Okunihira kw’obwomezi obutahwaho omu rugonjo rwa Ruhanga ha nsi. “Emp[e]era eyekibi kufa,” nukwo Abarumi 6:23 rugamba. Orukarra nurwo rumu rwongerezaho: “Baitu ekisembo kyembabazi ekya Ruhanga nubwo bwomezi obutahwaho omu Kristo Yesu Mukama waitu.” Omu Suura 3 ey’ekitabu kinu, tuketegereza ha migisa ei turukugenda kutunga omu rugonjo rwa Ruhanga orukwija. (Okusuku’rwa 21:3, 4) Emigisa y’omu kasumi ak’omu maiso egyo yoona otwaliremu n’obwomezi obutahwaho obuhikirire, ija kusoboka habwokuba Yesu akatufera. Kutunga emigisa egyo, twina kwoleka ngu nitusiima ekisembo ky’ekicunguro.
NOSOBORA OTA KWOLEKA OKUSIIMA KWAWE?
18. Habwaki twakusiimire muno Yahwe habw’okutuha ekicunguro?
18 Habwaki twakusiimire muno Yahwe habw’okutuha ekicunguro? Ekisembo kiba ky’omuhendo kakusangwa ogu aba akikuhaire aba yeferize obwire, akisasulire sente, rundi aine bingi eby’ayerekeseize. Kitusemeza muno obutumanya ngu omuntu atuhaire ekisembo ekyo habwokuba akutugonza. Ekicunguro nikyo kisembo ekikuki’rayo kimu omuhendo, habwokuba Ruhanga ak’efereza muno kusobora kukituha. Yohana 3:16 rugamba: “Baitu Ruhanga nukwo yagondeze ati ensi, nahayo Omwanawe ayazairwe omu wenka.” Ekicunguro nubwo bukaiso obukwolekera kimu ngu Yahwe atugonza. Kandi kikwoleka ngu na Yesu atugonza habwokuba akahayo obwomezi bwe habwaitu atahambirizibwe. (Yohana 15:13) Nahabwekyo ekisembo ky’ekicunguro kituletera kwikiriza ngu Yahwe n’Omwana we batugonza, buli omu hali itwe.—Abagaratiya 2:20.
Omulingo ogumu ogu tusobora kwoleka ngu nitusiima ekicunguro, nukwo kweyongera kwega hali Yahwe
19, 20. Mu miringo ki osobora kwoleka ngu nosiima ekisembo kya Ruhanga eky’ekicunguro?
19 Hati, nosobora kwoleka ota ngu nosiima ekisembo kya Ruhanga eky’ekicunguro? Okubanza, oina kumanya ebikukiraho ebirukukwata ha Mugabi Omukuru, Yahwe. (Yohana 17:3) Kwega Baibuli n’okozesa ekitabu kinu nikiija kukukonyera kukora ekyo. Bworayeyongera kukura omu kumanya Yahwe engozi zawe nambere ali niziija kuhama. Kandi engonzi ezo zija kukukonyera kugonza kumusemeza.—1 Yohana 5:3.
20 Ikiririza omu kicunguro kya Yesu. Ebyahandiikirwe nibibaza hali Yesu bigamba: “anyakuikiriza Omwana, ayina obwomezi obutahwaho.” (Yohana 3:36) Tusobora tuta kwoleka ngu nitwikiririza omu Yesu? Okwikiriza nk’okwo tikwolekwa omu bigambo byonka. Yakobo 2:26 rugamba: ‘Okwikiriza hataroho okukora kuba kufiire.’ Ego, okwikiriza okw’amananu kumanyisibwa ‘ebikorwa’ byaitu. Omulingo ogumu ogu twolekamu okwikiririza omuli Yesu, nukwo kulengaho kumwesisaniriza tihali omu bigambo byonka baitu n’ebitukora.—Yohana 13:15.
21, 22. (a) Habwaki twakubairehoga ha mukoro gw’okwijuka eky’Ekiro kya Mukama waitu, ogubaho buli mwaka? (b) Kiki ekirukugenda kusobo’rwa omu Suura eya 6 na 7?
21 Kubahoga ha mukoro ogwa buli mwaka ogw’eky’Ekiro kya Mukama waitu. Ha kairirizi ka Nisani 14, 33 C.E., Yesu akatandikaho omukoro ogw’embaganiza Baibuli ogweyeta “eky’ekiro kya Mukama waitu.” (1 Abakolinso 11:20, NW; Matayo 26:26-28) Omukoro gunu obundi gwetwa Okwijuka okufa kwa Kristo. Yesu akagutandikaho kukonyera abegeswa be n’Abakristayo ab’amananu boona abahanyuma kukimanyaga ngu kuraba omu kufa kwe nk’omuntu ahikirire, akahayo obwomezi bwe nk’ekicunguro. Habikwatiraine n’omukoro gunu Yesu akaragira ati: “Mukolege muti okuijuka nyowe.” (Luka 22:19) Obu tubaho ha mukoro gwe Kiijukyo, kitwijukya okugonza kwa Yahwe na Yesu oku batwolekere kuraba omu kicunguro. Tusobora kwoleka ngu nitusiima ekicunguro obu tubaho ha mukoro ogw’Okwijuka okufa kwa Yesu ogubaho buli mwaka.a
22 Mananu kwo ekisembo kya Yahwe eky’ekicunguro ky’omuhendo ogutarukugambwa. (2 Abakolinso 9:14, 15) Ekisembo kinu eky’omuhendo mwingi nikisobora n’okugasira abafiire. Esuura eya 6 na 7 niziija kutusoborra omulingo ekyo oku kirasobokamu.
a Kumanya ebikukiraho ha makuru ge eky’ekiro kya Mukama waitu, rora Ebyongirweho ha mpapura 206-8.