Okusemererwa Okuntungire habw’Okuheereza Yahwe

Omwaka ogwahondiireho, bakaranga ha Beseeri ngu hakaba haroho obwetaago obw’abakonyezi abasobora kuheereza ha itaagi lya South Africa nambere hakaba nihaija kuteekwa ekyoma ekihyaka eky’okuteera ebitabu. Nkahayo ibara lyange, kandi nkasemererwa muno obu bankomere kugenda. Ababeseeri abandi basatu kuruga Canada bakakomwa​—Dennis Leech, Bill McLellan, hamu na Ken Nordin. Bakatugambira ngu nitwija kuba South Africa kumara obwire bwingi!

Nkaterra nyina nyowe esimu namugambira nti: “Maama, nkwiniire amakuru. Ningenda South Africa!” Nyina nyowe akaba ali mukazi muculeezi baitu ow’aine okwikiriza okugumire kandi ow’eby’omwoyo. Atabaze bingi, baitu nkaba nkimanyire ngu nansagika. N’obukiraaba ngu ise nyowe na nyina nyowe bakasaalirwa habwokuba ninyija kuba mbali hara, batahyeme habw’encwamu ei nkaba nkozere.

NGENDA SOUTH AFRICA!

Tukabanza kugenda ha Beseeri ya Brooklyn, nambere twatendekiirwe kumara emyezi esatu kukora ha kyoma eky’embaganiza ekirukuteera ebitabu. Hanyuma tukatemba emeeri erukugenda Cape Town, omu South Africa. Nubwo nkaba nakahikya emyaka 20. Obutwahikireyo, omu bwire bwa rwebagyo tukatemba egaali y’omwika kuruga Cape Town kugenda Johannesburg. Akatawuni akatwabandize kwemerramu obwire nibukya, nuko aka Karoo, akakaba karumu ecuucu nyingi hamu n’ekirro. Kakaba karumu ecuucu, omwika, kandi nikookya. Itwena bbana tukarora aheeru omu idirisa kandi twayekaguza kinu kiikaro kya mulingo ki. Tukekaguza ngu omulimo tukaba nitugenda kukora kugaba nigusisana guta? Emyaka eyahondiireho, twabungiraga ekiikaro eki, kandi tukakyetegereza ngu obutawuni obu obutaito bwali burungi kandi burumu obusinge.

Kumara emyaka nke, omulimo gwange gukaba gw’okukora ha kyoma ekyali nikihuniriza kandi ekigumire ekirukwetwa Linotype ekyateraga laini z’enyuguta ezakozesebwaga kuteera magaziini ya Watchtower hamu na Awake!. Ofiisi y’itaagi yaturukyaga magaziini omu ndimi nyingi eza Afrika hatali eza South Africa zonka baitu n’amahanga agali omu matemba. Kikatusemeza muno ngu ekyoma ekihyaka, ekitukaba twiziire kuruga Canada kikaba nikikozesebwa kurungi!

Hanyuma, nk’akora omu ofiisi y’ikorro ey’ekaba n’ejunanizibwa n’emirimo erukwahukana ey’okuturukya ebitabu, kubiteeka ha meeri hamu n’okubihindura omu ndimi. Nkaba nyine bingi eby’okukora hamu n’okumarwa omu bwomeezi.

OBUSWERE HAMU N’OBUJUNANIZIBWA OBUHYAKA

Omu 1968, nkanswera munyaanya itwe arukwetwa Laura Bowen, ayaikaraga haihi na Beseeri. Yaherezaaga nka payoniya kandi yakoraga na ha Beseeri nk’omuhandiiki omu kitongole Ekiruhindura Ebitabu omu Ndimi. Omu biro ebi, hakaba hatakabaireho entekaniza ey’abantu abakataaha obuswere kwikara ha Beseeri, nahabweki bakatusindika kuheereza nk’abapayoniya ab’embaganiza. Nkeralikirramu kake, habwokuba nkaba mazire emyaka ikumi ha Beseeri nambere watungaga ebyokulya n’oburaaro. Nahabweki nkekaguza, akasente akataito akaturukutunga nk’abapayoniya ab’embaganiza karatubaisaho kata? Buli omu yatungaga rand 25 (doola 35 eza Amerika omu kasumu ako.) buli kwezi. Baitu ezi twazitungaga obutwabaga tuhikize esaaha, tugarukiire abantu, kandi tugabire ebitabu ebibatwetagisaaga. Ha sente ezi, tukaba tusemeriire kwesasurra renti, ebyokulya, ebyendubata, eby’obujanjabi, hamu n’ebyetaago ebindi.

Tukasindikwa kuheereza nk’abapayoniya omu guruupu ntaito haihi n’orubuga rwa Durban, oruli haihi n’enyanja ya Indian Ocean. Hakaba haliyo Abahindi baingi kandi baingi halibo bakaba bali baijukuru baabakozi abakaba baleswerwe kukora omu makorro ga sukali omu mwaka 1875. N’obukiraaba ngu hati bakaba baine emirimo endi, bakagumizaamu nibakora ebintu kusigikirra ha buhangwa bwabo otwaliiremu n’encumba yabo, ey’okucumbisa ebinzaali ebirukunura. Kandi babazaaga Orungereza nahabweki kitatwetaagise kwega orulimi orundi kusobora kubatebeza.

Bapayoniya ab’embaganiza bakaba basemeriire kutebeza esaaha 150 buli kwezi, nahabweki nyowe na Laura tukacwamu kutebeza esaaha mukaaga ha kiro kyaitu eky’okubanza. Ekiikaro kinu kikaba nikyokya muno. Kandi tukaba tutaine abantu ab’okugarukira hamu n’abeegi ba Baibuli, nahabweki tukaba twine kumara esaaha mukaaga nitutebeza nju ha nju. Hanyuma y’okumara obwire nitutebeza, nk’arora ha saaha yange n’asanga hakarabaho edakiika 40 zonka! Nkekaguza, mali turasobora kuheereza nka bapayoniya?

Hanyuma y’akaire kake, tukeega kwetekaniza kurungi. Buli kiro, twagendaga n’ebyokulya hamu na kaawa omu fulasika. Obutwagonzaaga kuhumuraho twayemerezaaga motoka yaitu hansi y’omuti kandi obwire obumu abaana abarungi ababa Hindi baturolerraga habwokuba twabazookeraga kundi! Omu biro bike, tukakyetegereza ngu hanyuma y’okutebeza esaaha ibiri rundi isatu, ekiro kyarahukaga kuhwaho.

Mali kyali nikisemeza kuleetera abantu ab’omu kiikaro eki abaine amakune amananu kuruga omu Baibuli! Tukakizoora ngu Abahindi bateekamu abantu ekitiinisa, baine embabazi, kandi bagonza Ruhanga. Abenyikiriza ya Hindu baingi bakaikiriza obutumwa obutwali tubaletiire. Bagonzaaga kwega hali Yahwe, Yesu, Baibuli, obusumi obw’omu maiso obulibamu obusinge, hamu n’okunihira okw’okuhumbuuka. Hanyuma y’omwaka, tukaba twine abeegi ba Baibuli 20. Buli kiro, twalyaga ekyamusana omu emu h’amaka agwatwayegesamuga Baibuli. Tukaba twine okusemererwa kwingi muno.

Hanyuma y’akacu kake tukatunga obujunanizibwa obundi. Tukasindikwa kugenda kubingira ebitebe omu biikaro ebisemiire ebiri haihi n’enyanja ya Indian Ocean. Buli wiiki, eka emu yaturazaaga kandi twatebezaaga n’abatebezi ab’omu kitebe nukwo tubagarremu amaani. Tukafooka kicweka ky’eka yabo kandi twayegondezaaga omu kumara obwire n’abaana baabo, hamu n’ebisoro byabo. Emyaka ebiri enungi ekarabaho. Hanyuma kiro kimu ofiisi y’itaagi ekatuterra esimu. Bakatugambira ngu: “Nitutekerezaaho eky’okubagarra ha Beseeri.” Nkagarukamu ngu: “Omanyire, kunu nambere tuli twine okusemererwa kwingi.” Baitu nabwo, tukaba twetekaniize kuheereza hoona nambere turasindikwa.

TUGARUKA HA BESEERI

Obujunanizibwa bwange ha Beseeri bukaba obw’okukora n’Akatebe ak’Obuheereza nambere n’atungiire omugisa ogw’okukora n’ab’oruganda baingi abakuzire omu by’omwoyo. Omu kasumi ako, omuroleeri w’ebitebe obuyamaraga kubungira ebitebe yasindikaga ripooti ha itaagi. Hanyuma akatebe ak’obuheereza kahandiikiraga ebitebe ebbaruha nikasigikirra ha ripooti egi. Ekigendererwa ky’ebbaruha zinu kyabaga ky’okugarramu ab’oruganda amaani n’okubaha oburagirizi oburukwetaagisibwa. Gunu gwabaga mulimo ogw’amaani h’abahindiiki baitu abahinduraga ripooti zinu nibaziteeka omu Orungereeza kuruga omu Xhosa, Zulu, hamu n’endimi ezindi kandi hanyuma bahindura ebbaruha kuruga ha itaagi nibaziteeka omu ndimi eza Afrika. Nasiimaga muno omulimo ogw’abahinduzi abekambi abankonyire kwetegereza obulemezi ab’oruganda na banyaanya itwe abairaguzi obubarabamuga.

Omu kasumi ako, ihanga lya, South Africa likaba liine ebiragiro eby’okusoroora omu rangi. Abantu ab’erangi ezirukwahukana babaga n’ebiikaro ebirukwahukana eby’okwikaramu, nahabweki tibabaga n’obwire obwokuba hamu. Ab’oruganda bagenzi baitu abairaguzi babazaaga endimi zaabo, batebeza omu ndimi zaabo, kandi bagenda omu nsorrokano ez’ekitebe ez’omu ndimi zaabo.

Nkaba ntamanyire ab’oruganda abairaguzi baingi, nk’oku obujunanizibwa bwange bwona obw’ekitebe bukaba omu biikaro eby’Orungereza byonka. Hati nkaba ntungire omugisa ogw’okwegaho abantu abairaguzi, emigenzo, hamu n’obuhangwa bwabo. Nkasobora kumanya ebizibu ab’oruganda barabamuga ebyaletwaga migenzo hamu n’enyikiriza ez’amadiini. Bakooleka obumanzi bw’amaani bayecwaho emigenzo etarukusigikirra ha byahandiikirwe hamu n’eby’oburaguzi n’obukiraaba ngu ab’omuka gaabo n’abantu abandi ha kyaro babahakanizaaga muno! Omu byaro ebimu abantu baali banaku muno. Baingi bakaba basomereho kake, baitu nabwo bateekamuga Baibuli ekitiinisa.

Nkatunga n’omugisa ogw’okukonyera omu misango ey’okurwanirra obugabe bwaitu obw’okuramya hamu n’okutetahya omu by’obulemi. Mali kyali nikyombeka okwikiriza kurora obwesigwa n’obumanzi obw’abaana ba Bakaiso ba Yahwe abakaba babingirwe ha isomero habw’okwanga kwetaahya omu kusaba hamu n’okuzina ebizina by’ediini.

Ab’oruganda bakatunga ekizibu ekindi omu ihanga eritaito erya Afrika eryayetwaga Swaziland (hati Eswatini). Omukama Sobhuza II obuyafiire, abantu boona bakaragirwa kwejumbira omu migenzo emu ey’okuganya. Abasaija bakaba basemeriire kumwa isoke kandi abakazi bakaba basemeriire kulikehyaho. Ab’oruganda na banyaanya itwe baingi bakahiganizibwa habw’okwanga kwejumbira omu mugenzo ogu ogwali gwine akakwate n’okuramya abafu. Obwesigwa bwabo hali Yahwe bukatusemeza muno! Tukeega bingi ha bwesigwa, hamu n’okugumiisiriza kuruga h’ab’oruganda abairaguzi, kandi eki kikombeka okwikiriza kwaitu.

NGARUKA OMU IKORRO LY’EBITABU

Omu 1981, nkaheebwa obujunanizibwa obw’okukonyera omu kutandikaho emiringo ey’okukozesa kompyuta kuteera ebitabu. Nahabweki nkagarukayo omu ikorro ly’ebitabu. Ako kaali kasumi akarukusemeza muno! Emiringo ey’okuteera ebitabu ekaba etandikire kuhinduka muno. Omusaija omu ow’akaba natunda ebintu akatiiza itaagi lyaitu ekyoma ekihyaka ekirukwetwa phototypesetter tukirengese turole obukiratukorra. Kinu kikarugamu kugura ebyoma bitaano ebihyaka ebya phototypesetter kugaruka omu kiikaro ky’ebyoma mwenda ebya Linotype ebitwakozesaaga. Tukatunga n’ekyoma ekindi ekikooto ekihyaka eky’okuteera ebitabu. Tukatandika kuteera ebitabu bingi kukira kara!

Kompyuta zikatukonyera kukora emiringo endi empyaka ey’okutekanizaamu ebigambo ha mpapura kurabira omu kukozesa puroguraamu ya MEPS, ekirukumanyisa Multilanguage Electronic Publishing System. Ebyakalimagezi bikaba bikurakuraine muno kwiha omu kasumi nambere itwe Abeseeri bbana kuruga Canada twaiziire kukora omu South Africa! (Is. 60:17) Kasumi ako itwena bbana tukaba tumazire kuswera banyaanya itwe abakaba bali bapayoniya kandi nibagonza muno Yahwe. Nyowe na Bill tukaba nitukyaheereza ha Beseeri. Ken hamu na Dennis bakaba batungire abaana kandi bakaba nibarolerra amaka gaabo haihi na Beseeri.

Emirimo ekagenda n’ey’eyongera muno ha Itaagi. Ebitabu ebirukusigikirra ha Baibuli bikaba nibihindurwa kandi nibiteerwa omu ndimi ezaikaraga nizeyongera muno, kandi bikaba nibisindikwa omu mataagi agandi. Nahabweki eki kikaba nikyetaagisa ekiikaro ekihyaka ekya Beseeri. Ab’oruganda bakombeka Beseeri empyaka omu kiikaro ekirungi omu bugwa izooba bwa Johannesburg, kandi ekahebwayo omu 1987. Gukaba mugisa gw’amaani kwejumbira omu mulimo ogu hamu n’okuheereza h’akatebe k’itaagi lya South Africa kumara emyaka nyingi.

OBUJUNANIZIBWA OBUNDI OBUHYAKA!

Omu 2001, tukahunirra muno obunaraaliziibwe kugenda kuheereza h’akatebe ak’itaagi ly’Amerika akaali kakatandikwaho. N’obukiraaba ngu tukasaasa habw’okulekaho omulimo, hamu n’abanywani baitu omu South Africa, tukasemererwa muno kutandika obwomeezi obuhyaka obwokuba kicweka ky’eka ey’Ababeseeri omu Amerika.

Baitu tukaba tweralikiriire habwokuba tukaba nitugenda kuba hara na nyina Laura ow’akaba akaikwire. Tukaba tutasobora kumukonyera tuli omu New York, baitu banyaanya Laura basatu bakehayo kumukonyera omu by’omubiri, hamu n’omu bya sente. Bakagamba ngu, “Titusoboire kuba omu buheereza bw’akasumi koona, baitu kakuba turolerra mama omu byetaago bye nikiija kubakonyera kugumizaamu omu buheereza bwanyu.” Nitubasiima muno.

Omu mulingo nugwo gumu, mugenzi wange hamu na mukazi we, abakaba nibaikara omu Toronto, Canada, bakaba nibarolerra nyina nyowe ow’akaba ali mufaakati. Kasumi ako, nyina nyowe akaba aikaire omu ka ya mugenzi wange kumara emyaka erukuhingura omu 20. Nitusiima muno habw’okugonza n’okufaayo okubamwolekere kuhikya obuyafiire obutukaba nubwo tukyaizire omu New York. Kamugisa gw’amaani kuba n’abanyabuzaale abetegekere kuhinduramu obwomeezi bwabo nukwo basobole kurolerra abazaire abakuzire omu myaka, ekintu obwire obumu ekitanguhire!

Kumara emyaka, omulimo gwange omu Amerika gukaba ogw’okukora omu kuturukya ebitabu, kandi omulimo gunu gweyongiire kuteekwa ha mulembe kandi n’okukorwa omu mulingo ogwanguhire. Omu kasumi kake enyuma nkatandika kukora omu Kitongole eky’Okugura Ebintu. Mali gubaire mugisa gw’amaani kumara emyaka 20 ndi kicweka ky’itaagi linu erikooto erirumu Ababeseeri nka 5000 hamu n’Ababeseeri 2000 abarugirra omu maka gabo!

Emyaka 60 enyuma, tinakusoboire kumanya ngu hanu nuho nakubaire. Laura ansagikire n’omutima gwe gwona omu myaka enu yoona. Obwomeezi bwange mali bubaire burungi muno! Nitusiima muno habw’obujunanizibwa obw’embaganiza obututungire hamu n’abantu abarungi abatukozere nabo, otwaliiremu naabo abali omu mataagi maingi agatubungiire omu bicweka bingi eby’ensi omu kukora emirimo yaitu ey’ekitebe. Hati nk’oku nyine emyaka erukuhingura omu 80, tinkyakora muno habwokuba ab’oruganda abato batendekerwe kukora emirimo n’akoraga.

Omuhandiiki wa Zabuli akahandiika ati: “Liine okusemererwa ihanga erinyakwine Yahwe nka Ruhanga walyo.” (Zab. 33:12, NW) Ago mananu! Ninsiima muno habwokuba nsoboire kuheereza Yahwe ndi hamu n’abantu be abaine okusemererwa.