RUTE

1 Sono mu mazuŵa agho ŵeruzgi+ ŵakeruzganga, mu charu mukawa njara. Munthu munyake wakafuma mu Betelehemu+ ku Yuda wakaluta kukakhala nga ni mulendo mu minda ya* Mowabu.+ Wakaŵa na muwoli wake na ŵana ŵake ŵanalume ŵaŵiri. 2 Munthu uyu wakaŵa Elimeleki,* muwoli wake Naomi,* ndipo ŵana ŵawo ŵaŵiri ŵakaŵa Maloni* na Kiliyoni.* Ŵakaŵa Ŵaefurata ŵa mu Betelehemu ku Yuda. Ndipo ŵakafika mu minda ya Mowabu na kukhala kwenekura.

3 Nyengo yikati yajumphapo, Elimeleki mfumu wa Naomi wakafwa. Mwanakazi uyu wakakhala na ŵana ŵake ŵaŵiri. 4 Pamanyuma, ŵanyamata ŵara ŵakatora ŵanakazi ŵa ku Mowabu. Yumoza wakaŵa Oripa, ndipo munyake wakaŵa Rute.+ Ŵakakhala kwenekura pafupifupi vyaka 10. 5 Ŵanyamata ŵaŵiri ŵara, Maloni na Kiliyoni, nawo ŵakafwa. Ntheura mama yura wakakhala yekha kwambura ŵana ŵake ŵaŵiri na mfumu wake. 6 Kwenekura ku Mowabu wakapulika kuti Yehova wakumbuka ŵanthu ŵake, waŵapa vyakurya.* Penepapo wakawuka pamoza na ŵakamwana ŵake kuti ŵafumeko ku minda ya Mowabu.

7 Wakafumako ku malo agho wakakhalanga pamoza na ŵakamwana ŵake ŵaŵiri. Apo ŵakaŵa mu nthowa kuwelera ku charu cha Yuda, 8 Naomi wakati ku ŵakamwana ŵake: “Lutaninge, waliyose wa imwe wawelere ku nyumba ya anyina. Yehova wamulongorani lusungu,*+ nga umo imwe mwalongolera ku ŵanalume awo ŵali kufwa na kwa ine. 9 Yehova wazomerezge* kuti waliyose wa imwe wasange chivikiliro* mu nyumba ya mfumu wake.”+ Penepapo wakaŵafyofyontha, ndipo ŵakalira chomene. 10 Ŵakati kwa iyo: “Chara, kweni tilutenge namwe ku ŵanthu ŵakwinu.” 11 Kweni Naomi wakati: “Welerani, ŵana ŵane. Kasi mulutirengechi na ine? Kasi ningababaso ŵana ŵanalume kuti ŵaŵe ŵafumu ŵinu?+ 12 Welerani, ŵana ŵane. Lutaninge, pakuti nachekura chomene, ningatengwaso yayi. Nanga ningaŵa na chigomezgo chakuti nisangenge mwanalume usiku uno na kubabaso ŵana ŵanalume, 13 kasi mungaŵalindilira m’paka ŵakure? Kasi mungaleka kutengwaso chifukwa cha iwo? Yayi, ŵana ŵane, mtima wane ukuŵinya chomene chifukwa cha imwe, pakuti woko la Yehova lanizgokera.”+

14 Ŵakaliraso chomene, pamanyuma Oripa wakafyofyontha anyinavyara na kuluta. Kweni Rute wakademelera kwa anyinavyara. 15 Ntheura Naomi wakati: “Wona, munyako wawelera ku ŵanthu ŵakwake na ku ŵachiuta ŵake. Nawe welera pamoza na munyako.”

16 Kweni Rute wakati: “Kunikoserezga yayi kuti nimusidani, kuti nileke kumulondezgani. Pakuti uko imwe mukuya ndiko nane niyenge, uko imwe mwamugona ndiko nane namugona. Ŵanthu ŵakwinu ŵamuŵa ŵanthu ŵakwithu, ndipo Chiuta winu wamuŵa Chiuta wane.+ 17 Uko mwamufwira ndiko nane namufwira na kusungika. Yehova wanichitire nthena na kusazgirapo usange chinthu chinyake padera pa nyifwa chanipatura kwa imwe.”

18 Naomi wakati wawona kuti Rute wakosera kuluta nayo, wakaleka kumupepeka. 19 Wose ŵaŵiri ŵakalutilira ulendo wawo m’paka ŵakafika ku Betelehemu.+ Ŵakati ŵafika mu Betelehemu, msumba wose ukayaghayika chifukwa cha iwo. Ŵanakazi ŵakati: “Kasi ni Naomi uyu?” 20 Iyo wakati kwa iwo: “Munganichemanga Naomi* chara. Munichemenge Mara,* pakuti Wankhongonozose waŵinyiska umoyo wane.+ 21 Nkhaŵa wakuzura apo nkhalutanga, kweni Yehova waniwezga mawoko ghawaka. Mukunichemerachi Naomi apo Yehova ndiyo wimikana nane ndipo Wankhongonozose wanikhizgira suzgo?”+

22 Ndimo Naomi wakawelera kufuma ku minda ya Mowabu+ pamoza na Rute, mkamwana wake Mumowabu. Ŵakafika ku Betelehemu mu nyengo yakwambira kuvuna balere.+

2 Naomi wakaŵa na mubali wa mfumu wake uyo wakaŵa musambazi chomene. Zina lake likaŵa Bowazi,+ ndipo wakaŵa wa mu mbumba ya Elimeleki.

2 Rute Mumowabu wakati kwa Naomi: “Munizomerezge kuti nilute mu minda, nkhavulure+ balere mumanyuma mwa awo ŵamunilengera lusungu.” Naomi wakati kwa iyo: “Lutanga, mwana wane.” 3 Ntheura Rute wakaluta na kwamba kuvulura mu munda, mumanyuma mwa ŵakuvuna. Mwamwaŵi wakiza pa munda wa Bowazi,+ wa mu mbumba ya Elimeleki.+ 4 Pa nyengo yeneyira, Bowazi wakiza kufuma ku Betelehemu, ndipo wakati ku ŵakuvuna: “Yehova waŵe namwe.” Iwo ŵakati kwa iyo: “Yehova wamutumbikani.”

5 Penepapo Bowazi wakafumba munyamata wakulaŵilira ŵakuvuna kuti: “Kasi mwali uyu ni njani?” 6 Munyamata uyo wakalaŵiliranga ŵakuvuna wakati: “Mwali uyu ni Mumowabu+ uyo wali kwiza na Naomi kufuma ku Mowabu.+ 7 Wangupempha kuti: ‘Nizomerezgani kuti nivulure+ na kuwunjika balere uyo wasidika mumanyuma mwa ŵakuvuna.’ Umo wizira mulenji uwu, wandapumurepo. Sono ndipo wakhala pa mfwiri kuti wapumurepo.”

8 Sono Bowazi wakati kwa Rute: “Pulika, mwana wane. Ungakavuluranga ku munda unyake chara, ndipo ungalutanga kunyake chara, kweni uŵe pafupi na ŵasungwana ŵane.+ 9 Maso ghako ghaŵe pa munda uwo ŵakuvuna, ndipo uŵalondezgenge. Nalangura ŵanyamata kuti ŵaleke kukukhwaska.* Para nyota yakukora, ulutenge apo pali viŵiya na kukamwa maji agho ŵanyamata ŵateka.”

10 Penepapo Rute wakazgolika na kusindama m’paka chisko pasi, wakati kwa iyo: “Nasanga wuli uwemi pamaso pinu, ndipo chifukwa wuli mwaŵikako mahara kwa ine, uku ndine mulendo?”+ 11 Bowazi wakati kwa iyo: “Napulika vyose ivyo wachitira anyokovyara wati wafwa mfumu wako. Umo ukasidira adada ŵako, amama ŵako, na charu chakwako na kwiza ku ŵanthu awo ukaŵamanyanga nakale chara.+ 12 Yehova wakupe njombe pa ivyo wachita,+ upokere malipiro ghakukwana* kwa Yehova Chiuta wa Israyeli, uko wiza na kubisama mu mapapindo ghake.”+ 13 Iyo wakati: “Nisange uwemi pamaso pinu, fumu yane, chifukwa mwasanguluska na kukhwimiska* muteŵeti winu, nangauli ndine yumoza wa ŵateŵeti ŵinu yayi.”

14 Pa nyengo ya chakurya, Bowazi wakati kwa iyo: “Zanga, uryepo chingwa na kukovya kachiŵalukwa kako mu vinyo lakusasa.” Ntheura Rute wakakhala pasi pamoza na ŵakuvuna. Bowazi wakamupako tirigu wakukazinga, wakarya na kukhuta, ndipo vinyake vikakhalapo. 15 Wakati wanyamuka na kulutilira kuvulura,+ Bowazi wakaphalira ŵanyamata ŵake kuti: “Mulekani wavulurenge pa balere uyo mwawunjika kale, ndipo mungamusuzganga yayi.+ 16 Kweniso mumumbotoskerenge balere uyo mwakaka kale, muvileke kuti wavulure, ndipo mungamulekeskanga yayi.”

17 Ntheura Rute wakalutilira kuvulura mu munda wura m’paka mise.+ Wakati wapwantha ivyo wakavulura, vikakwana efa* yumoza wa balere. 18 Wakanyamura na kuwelera mu msumba, ndipo anyinavyara ŵakaviwona ivyo wakavulura. Rute wakizaso na chakurya icho chikakhalapo+ wakati warya na kukhuta, wakapeleka kwa nyinavyara.

19 Penepapo anyinavyara ŵakati kwa iyo: “Kasi muhanya uno wangukavulura nkhu? Wakateŵetanga nkhu? Uyo wangukuchitira lusungu watumbikike.”+ Iyo wakaphalira anyinavyara uko wakateŵetanga, wakati: “Muhanya uno nakavulura kwa munthu wakuchemeka Bowazi.” 20 Naomi wakati kwa mkamwana wake: “Munthu uyu watumbikike na Yehova, uyo wandaleke kulongora lusungu lwake* ku ŵamoyo na ŵakufwa.”+ Naomi wakatiso: “Mwanalume uyu ni mubali withu.+ Njumoza wa awo ŵangatiwombora.”*+ 21 Rute Mumowabu, wakati: “Wanguniphaliraso kuti: ‘Uŵe pafupi na ŵantchito ŵane m’paka ŵamare kuvuna.’”+ 22 Naomi wakati kwa mkamwana wake Rute: “Mwana wane, ntchiwemi kuti ulutenge na ŵasungwana ŵake kuluska kuti ukasuzgikenge ku minda yinyake.”

23 Ntheura wakakhala pafupi na ŵasungwana ŵa Bowazi na kuvulura m’paka nyengo yakuvunira balere+ na tirigu yikamara. Rute wakalutilira kukhala na anyinavyara.+

3 Naomi nyinavyara wakati kwa iyo: “Mwana wane, asi nikupenjere nyumba,*+ kuti vinthu vikwendere makora? 2 Asi Bowazi ni mubali withu?+ Ndiyo ni mwenecho wa ŵasungwana awo ukaŵa nawo. Usiku uno wakuwuluska balere pa malo ghakupwanthirapo. 3 Sono ugeze na kuphakara mafuta ghakununkhira, uvware makora* na kukhilira ku malo ghakupwanthirapo. Ungakajilongoranga chara kwa munthu uyu m’paka wamare kurya na kumwa. 4 Para wakugona, iwe ukaŵanike apo wagona. Ukalute na kubenura ku malundi ghake, ukagone pasi. Iyo wamukuphalira chakuti uchite.”

5 Iyo wakati: “Vyose ivyo mwaniphalira namuchita.” 6 Ntheura wakakhilira ku malo ghakupwanthirapo, wakachita vyose ivyo anyinavyara ŵakamuphalira. 7 Pa nyengo yira, Bowazi wakarya na kumwa, ndipo wakajipulikanga makora mu mtima. Wakaluta kukagona paumaliro wa chiwunjiko cha balere. Pamanyuma Rute wakiza nyatunyatu na kubenura ku malundi ghake, na kugona pasi. 8 Kweni usiku pakati Bowazi wakachiluka,* wakawuka, ndipo wakawona mwanakazi wagona ku malundi ghake. 9 Wakati: “Kasi ndiwe njani?” Wakazgora kuti: “Ndine Rute muteŵeti winu. Nidikiskaniko chidiko chinu namuteŵeti winu, pakuti ndimwe muwomboli.”+ 10 Ntheura Bowazi wakati: “Yehova wakutumbike, mwana wane. Kaumaliro aka ndiko walongora lusungu* lukuru kuluska pakwamba,+ chifukwa undalondezge ŵanyamata, kwali mbakavu panji ŵasambazi. 11 Sono mwana wane, ungawopanga yayi. Nikuchitirenge vyose ivyo wayowoya,+ pakuti waliyose mu msumba* wakumanya kuti ndiwe mwanakazi muwemi chomene. 12 Mbunenesko kuti ine nili muwomboli,+ kweni pali muwomboli munyake uyo ngwapafupi chomene kuluska ine.+ 13 Usiku uno ukhale penepano, ndipo usange iyo wakuwomborenge mulenji, mbwenu vili makora. Wakuwombore.+ Kweni usange wakukhumba yayi kukuwombora, ine nikuwomborenge, nadi pano Yehova wamoyo! Gona penepano m’paka mulenji.”

14 Ntheura Rute wakagona ku malundi ghake m’paka mulenji, wakawuka usikusiku, kuchali viluvilu. Sono Bowazi wakati kwa iyo: “Munthu wangamanyanga yayi kuti mwanakazi wangwiza pa malo ghakupwanthirapo.” 15 Wakatiso: “Zanacho chakudika chako icho wavwara, uchikolere.” Ntheura wakachikolera, ndipo Bowazi wakathiramo balere wakukwana vipimo 6* na kumuthwikiska, mbwenu Bowazi wakawelera ku msumba.

16 Rute wakawelera kwa anyinavyara, ndipo iwo ŵakati: “Kasi vyakwendera wuli,* mwana wane?” Rute wakaŵaphalira vyose ivyo munthu yura wakamuchitira. 17 Wakatiso: “Wanipa balere uyu wakukwana vipimo 6 na kuti kwa ine: ‘Ungalutanga mawoko ghawaka yayi kwa anyokovyara.’” 18 Naomi wakati: “Uti waka chete, mwana wane, m’paka umanye umo vyenderenge, pakuti munthu uyu wapumurenge yayi m’paka wamazge nkhani iyi muhanya uno.”

4 Sono Bowazi wakaluta pa chipata cha msumba+ na kukhala penepapo. Ndipo wonani, muwomboli uyo Bowazi wakayowoyanga+ wakajumphanga. Penepapo Bowazi wakati: “Ngana iwe, patukira pano, ukhale pasi.” Munthu yura wakiza na kukhala pasi. 2 Bowazi wakatora ŵalara 10 ŵa msumba,+ wakati kwa iwo: “Khalani apa.” Ndipo ŵakakhala pasi.

3 Bowazi wakati kwa muwomboli:+ “Naomi, uyo wali kuwerako ku Mowabu,+ wakuguliska malo agho ghakaŵa gha mubali withu Elimeleki.+ 4 Ntheura nkhaghanaghana kuti nikuphalire kuti: ‘Ughagure pamaso pa ŵanthu wose na ŵalara ŵa ŵanthu ŵane.+ Usange ughawomborenge, ughawombore. Kweni usange ughawomborenge chara, niphalira kuti nimanye, pakuti iwe ndiwe uli na wanangwa kughawombora, kufuma pa iwe ndipo ndine.’” Ndipo munthu yura wakati: “Niwomborenge.”+ 5 Bowazi wakatiso: “Pa zuŵa ilo ukugulira munda kwa Naomi, ndikuti ukuguraso kwa Rute Mumowabu, muwoli wa munthu wakufwa, mwakuti ulutizge zina la munthu wakufwa pa chiharo chake.”+ 6 Penepapo muwomboli wakati: “Ningawuwombora chara, chifukwa ningananga chiharo chane. Iwe uwuwombore pa mazaza ghane ghakuwombolera, chifukwa ine ningawombora chara.”

7 Kale mu Israyeli, pakuwombora na kusinthiskana vinthu, ŵakaŵa na kaluso ako ŵakachitanga, kukhozgera chilichose icho ŵakolerana, kakuti: Munthu wakavuranga chilyato* chake+ na kupeleka kwa munyake. Ndimo vikaŵiranga mu Israyeli kuti ŵakhozge icho ŵazomerezgana. 8 Ntheura apo muwomboli yura wakati kwa Bowazi: “Ugure ndiwe,” wakavura chilyato chake. 9 Bowazi wakati ku ŵalara na ŵanthu wose: “Ndimwe ŵakaboni+ muhanya uno kuti nkhugura vyose ivyo vikaŵa vya Elimeleki na vyose ivyo vikaŵa vya Kiliyoni na Maloni kufuma kwa Naomi. 10 Nkhutoraso Rute Mumowabu, muwoli wa Maloni, kuŵa muwoli wane kuti nilutizge zina la munthu wakufwa pa chiharo chake,+ mwakuti lileke kusisitika pakati pa ŵabali ŵake na mu chipata cha msumba wakwake. Ndimwe ŵakaboni muhanya uno.”+

11 Penepapo ŵanthu wose awo ŵakaŵa pa chipata cha msumba na ŵalara ŵakati: “Ndise ŵakaboni! Yehova wamupe njombe muwoli uyo wakunjira mu nyumba yako kuti waŵe nga ni Rakelo na Leya, awo ŵakazenga nyumba ya Israyeli.+ Vikwendere makora mu Efurata,+ ndipo uŵe na zina liwemi* mu Betelehemu.+ 12 Kwizira mu mphapu iyo Yehova wakupenge mu mwanakazi uyu, nyumba yako yiŵe nga ni nyumba ya Perezi,+ uyo Tamara wakababira Yuda.”+

13 Ntheura Bowazi wakatora Rute kuŵa muwoli wake. Wakagona nayo, ndipo Yehova wakamutumbika, wakatora nthumbo na kubaba mwana mwanalume. 14 Penepapo ŵanakazi ŵakati kwa Naomi: “Yehova walumbike, mweneuyo wandakuleke muhanya uno kwambura muwomboli. Zina lake lithuwuskike mu Israyeli. 15 Iyo* wawezgerapo* umoyo wako ndipo wakovwirenge mu uchekuru wako chifukwa wababika kwa mkamwana wako uyo wakukutemwa,+ ndipo wakuluska ŵana ŵanalume 7.” 16 Naomi wakamutora mwana na kumuŵika pa chifuŵa chake, ndipo wakamupweleleranga.* 17 Ndipo ŵazengezgani ŵanakazi ŵakamuthya zina. Ŵakati: “Mwana mwanalume wababika kwa Naomi.” Ŵakamuthya zina lakuti Obedi.+ Ndiyo wakababa Yese,+ wiske wa Davide.

18 Uwu ni mzere wa mbumba* ya Perezi:+ Perezi wakababa Hezironi,+ 19 Hezironi wakababa Ramu, Ramu wakababa Aminadabu,+ 20 Aminadabu+ wakababa Nashoni, Nashoni wakababa Salimoni, 21 Salimoni wakababa Bowazi, Bowazi wakababa Obedi, 22 Obedi wakababa Yese,+ ndipo Yese wakababa Davide.+