Yerusalemu uyo Yesu Wakamanyanga na Tempele
PAMANYUMA pakuti Yesu wababika, Yosefe na Mariya ŵakaruta nayo ku msumba wa Yerusalemu uko Ŵadada ŵake ŵakucanya ŵakaŵika zina Lawo. (Luka 2:22-39) Apo wakaŵa na virimika 12, Yesu wakarutaso ku Yerusalemu, kukacita Paska. Wakazizwiska ŵasambizgi pa tempele na cimanyisko cake. (Luka 2:41-51) Ncito yakuzenga tempele ilo, yikaŵa cigaŵa ca mulimo ukuru wakuzenga uwo ukacitika na Herode Mukuru, yikatora “virimika makumi ghanayi pacanya vinkonde na cimoza.”—Yoh. 2:20.
Mu nyengo ya uteŵeti wake, Yesu wakarutanga ku viphikiro ku Yerusalemu, kweneuko kanandi wakasambizganga ŵantu. Kwa nyengo zakukwana kaŵiri wakafumiskira kuwaro ŵantu awo ŵakasaskanga na awo ŵakasintanga ndarama mu luŵaza lwa tempele.—Mat. 21:12; Yoh. 2:13-16.
Kumpoto kwa tempele, pa ciziŵa ca Betesda, Yesu wakacizga mwanarumi uyo wakaŵa murwari kwa virimika 38. Mwana wa Ciuta wakacizgaso mwanarumi waciburumutira, mwakumuphalira kuti wakageze mu ciziŵa ca Siloamo kumwera kwa msumba uwu.—Yoh. 5:1-15; 9:1, 7, 11.
Nyengo zinandi Yesu wakarutanga kukacezga na ŵabwezi ŵake Lazaro, Mariya, na Marita awo ŵakakhalanga ku Betaniya, “pafupi-fupi makilomita ghatatu” kuvuma kwa Yerusalemu. (Yoh. 11:1, 18, NW, futunoti; 12:1-11; Luka 10:38-42; 19:29; wonani “Cigaŵa ca Yerusalemu,” pa peji 18.) Kukati kwakhala mazuŵa ghacoko waka kuti wafwe, Yesu wakaruta ku Yerusalemu mwakwendera ku Phiri la Olive. Iŵani na cithuzithuzi mu maghanoghano ghinu kuti mukumuwona Yesu wakwimilira na kulaŵiska kuzambwe kwa msumba na kwamba kuwulirira. (Luka 19:37-44) Ivyo wakawonanga vikwenera kuti vikaŵa vyakuyana waka na ivyo mukuwona pacanya pa peji lakurondezgapo. Pamanyuma pake wakanjira mu Yerusalemu uku wakwera pa mwana wa mbunda, kwambura kukayika, wakwenera kuti wakanjilira pa cimoza mwa vipata vya kuvuma kwa msumba. Mizinda yikamurumbanga nga ndi Themba lamuntazi.—Mat. 21:9-12.
Vyakucitika vyakuzirwa ivyo vikacitika apo Yesu wakaŵa wandafwe vikacitika ku malo gha kufupi na Yerusalemu: nga nku munda wa Getsemane uko Yesu wakarombanga, ku mphara ya Sanhedrin; ku nyumba ya Kayafa; ku nyumba ya Kazembe Pilato ndiposo, pamanyuma pake, ku Golgota.—Mrk. 14:32, 53 15:1, 16, 22; Yoh. 18:1, 13, 24, 28.
Apo wakati wawuka ku ŵakufwa, Yesu wakawonekera mu Yerusalemu ndiposo mu vigaŵa vya kuzingirira Yerusalemu. (Luka 24:1-49) Pamanyuma pake wakakwelera kucanya kufumira pa Phiri la Olive.—Mil. 1:6-12.
[Cakuwonerapo pa peji 31]
(Mu Brosha lakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
Yerusalemu/Tempele wa Herode
Vintu na Malo gha mu Tempele
1. Malo Ghatuŵa Comene
2. Malo Ghatuŵa
3. Jocero la Sembe Zakotcha
4. Nyanja ya Mkuŵa
5. Malo gha Ŵasofi
6. Malo gha Israyeli
7. Malo gha Ŵanakazi
8. Malo gha Ŵamitundu
9. Cakudumura mphaka (Soreg)
10. Khonde la Themba
11. Khonde la Solomon
TEMPELE
Cipata
Malo gha Ŵasofi
Cipata
Malo Ghatuŵa Comene Jocero la
Maloy Ghatuŵa Sembe Malo gha Malo gha
Zakotcha Israyeli Ŵanakazi
Nyanja gha
Mkuŵa
Cipata Khonde la
Cakudumura mphaka(Soreg) Solomon
Malo gha Ŵamitundu
Cipata
Khonde la Themba
Vipata
Gongwe la Antonia
Ularo
Mphara ya Sanhedrin?
DAMBO LA TYROPOEON
Ciziŵa ca Siloamo
Mugelo
Nyumba ya Kayafa?
Nyumba ya Kazembe
Golgota?
Golgota?
Ciziŵa ca Betesda
Munda wa Getsemane?
PHIRI LA OLIVE
DAMBO LA KIDRONI
Cisimi ca Gihon
En-roge
DAMBO LA HINOM (GEHENA)
[Vithuzithuzi pa peji 30]
Ivyo vili kuvuma kwa Yerusalemu wasono: (A) cigaŵa ca tempele, (B) munda wa Getsemane, (C) Phiri la Olive, (D) mapopa gha Yuda, (E) Nyanja Yakufwa
[Cithuzithuzi pa peji 31]
Umo kukawonekerang kuzambwe para muntu wali pa Phiri la Olive mu nyengo ya Yesu