Kasi Mukumanya?
Kasi ni kalembera wuli uyo wakaŵa ku Betelehemu apo Yesu wakababikanga?
Ivyo Luka wali kulemba vikulongora kuti apo Kesare Augusto wakalangura kuti paŵe kalembera mu vigaŵa vyose ivyo vikawusikanga na Roma, ‘ŵanthu wose ŵakaluta kuti ŵakalembeske, waliyose ku msumba wa kwake.’ (Luka 2:1-3) Kwawo kwa Yosefe, dada uyo wakalera Yesu, kukaŵa ku Betelehemu. Yosefe na Mariya ŵakapulikira languro ili ndipo ŵakaluta ku Betelehemu. Ici cikapangiska kuti Yesu wababikire ku Betelehemu. Kalembera uyu wakawovwiranga pa nkhani za msonkho ndiposo para ŵakukhumba kulemba ŵasilikari.
Mu 30 B.C.E., apo Ŵaroma ŵakathereska Ŵaeguputo, kalembera wakaŵa kuti wacitikapo kwa vilimika vinandi mu Eguputo. Nkhwantha za masambiro zikugomezga kuti kalembera uyo Ŵaroma ŵakacitanga mu vigaŵa vyawo vyose ŵakatolera ku Ŵaeguputo.
Languro ilo Kazembe wa caru ca Roma uyo wakaŵa ku Eguputo wakapeleka mu 104 C.E., mbukaboni wakulongora kuti kalembera wakacitikanga nadi. Cigaŵa ca languro ili, cili kusungika mu British Library, ndipo cili na mazgu ghakuti: “Gaius Vibius Maximus, Mulaŵiliri wa Eguputo (wakuti): Pakuti nyengo ya kalembera wa nyumba na nyumba yakwana, nchakwenelera kuciska wose awo pa vifukwa vinyake ŵali kuwaro kwa misumba yawo kuti ŵawelere mu vikaya vyawo, mwakuti ŵakalembeske nga umo ŵakucitira nyengo zose, ndiposo kuti ŵakafwilirepo kulima minda yawo.”
Cifukwa wuli Yosefe wakakhumbanga kumupa Mariya kalata ya cipati uku ŵakaŵa kuti ŵandatorane?
Kuyana na ivyo Mateyu wali kulemba, Yosefe wakawona kuti Mariya wali na nthumbo uku ŵandatorane kweni ‘ŵalayizgana waka nthengwa.’ Pakwamba, Yosefe wakagomezga yayi kuti Mariya wali na nthumbo “mwa mzimu utuŵa.” Wakaghanaghananga kuti nthumbo nja mwanalume munyake. Ntheura, wakakhumbanga kumuleka.—Mateyu 1:18-20.
Ŵayuda ŵakawonanga awo ŵafikirana nga mbakutorana kale. Kweni ŵakakhalanga lumoza nga ni mfumu na muwoli yayi mpaka ŵamalizge vyose vyakukhwaskana na ukwati. Para mwanakazi wafikirika ŵakamuwonanga nga watengwa kale. Nakuti para mwanalume wasintha maghanoghano panji para nthengwa yatondeka pa vifukwa vinyake, mwanakazi wakazomerezgekanga yayi kutengwa kunyake mpaka wapoke dankha kalata ya cipati. Usange mwanalume wafwa pambere ŵandatorane, mwanakazi ŵakamuwonanga kuti ni cokoro. Kweniso para mwanakazi wakufikirika wacita uzaghali, ŵakamuwonanga kuti ni muleŵi ndipo wakapokeranga cilango ca nyifwa.—Duteronome 22:23, 24.
Vikuwoneka kuti Yosefe wakamanyanga ivyo vingacitikira Mariya para wangamulengeska ku wumba. Nangauli wakawonanga kuti wakwenera kuphalira ŵalongozgi nkhani iyi, kweni wakakhumbanga kumuvikilira kuti waleke kukhozgeka soni. Lekani wakakhumba kumupata mwacibisibisi. Nakuti mwanakazi wambura kutengwa uyo wali na mwana ŵakamuwonanga kuti ngwakutengwapo usange wali na kalata ya cipati.
[Cithuzithuzi pa peji 32]
Languro la kalembera lakufuma kwa kazembe wa Roma uyo wakaŵa ku Eguputo, mu 104 C.E.
[Kulongosora Cithuzithuzi]
© The British Library Board, all rights reserved (P.904)