Kumanya Vyamunthazi

Kasi muli kujifumbapo umo vinthu vizamuŵira kwa imwe na banja linu munthazi? Kasi mukuwona kuti vizamumwenderani makora panji yayi? Kasi mukuwona kuti mukhalenge umoyo utali panji mufwenge luŵiro? Ŵanthu ŵakamba ni kale kukhumba kumanya mazgoro gha mafumbo agha.

Mazuŵa ghano ŵakaswiri ŵakusanda umo vinthu viliri pa charu chose ndipo ŵakuyezga kusachizga umo viŵirenge munthazi. Vinandi ivyo ŵakusachizga vikuchitika nadi kweni vinyake vikutondekerathu. Mwachiyelezgero, mu 1912 Guglielmo Marconi uyo wakambiska vyakugwiliskira ntchito wayilesi (wireless telegraph) wakati: “Para ŵanthu ŵazakayamba kugwiliskira ntchito mawayilesi, vizamovwira kuti nkhondo zileke kuchitika.” Kweniso mu 1962, uyo wakalaŵiliranga Decca Record Company wakalikana gulu lakwimba la Beatles chifukwa iyo wakagomezganga kuti wose awo ŵakwimbira magitara ŵazamutchukaso yayi.

Ŵanandi ŵakufumba ku ŵakuwukwa kuti ŵamanye vyamunthazi. Ŵanyake ŵakupenja ulongozgi kwa awo ŵakumanya vyanyenyezi. Ndipo nkhani zanthena izi zazara chomene mu magazini na manyuzipepara. Ŵanyake ŵakufumba ku ŵakuloska panji ŵakuwukwa awo ŵakuti ŵakumanya vyamunthazi. Iwo ŵakugwiliskira ntchito makadi ghavyamasalamusi, manambara kweniso mizere ya mu vikufi.

Kale, ŵanyake pakukhumba kumanya vyamunthazi, ŵakalutanga ku ŵasembe ndipo ŵasembe aŵa ŵakaphaliranga ŵachiuta ŵawo awo ŵakaŵathembanga. Mwachiyelezgero, Themba Croesus la ku Lydia likapeleka vyawanangwa vyakuzirwa kwa wasembe munyake wa ku Delphi, Greece kuti wamanye usange wamuwina panji kuluza nkhondo na Sayirasi themba la Peresiya. Wasembe uyu wakaphalira Themba Croesus kuti lamuthereska para laluta kukarwa nkhondo na Sayirasi. Chifukwa cha mazgu agha, Themba Croesus, likaluta na chimwemwe kuti lamuwina, kweni ilo ndilo likathereskeka.

Ivyo wasembe uyu wakayowoya, vikaŵa vyakupwetekeska. Themba ili liwinenge nadi mphanyi vikawoneka nga kuti wasembe uyu wakuneneska. Themba Croesus likataya chilichose chifukwa cha ivyo wasembe uyu wakayowoya. Kasi mazuŵa ghano awo ŵakuti ŵakumanya vyamunthazi ŵakuneneska nadi?