LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • g23 Na. 1 pp. 3-5
  • Maji Ghawemi Ghakumwa

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Maji Ghawemi Ghakumwa
  • Wukani!—2023
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • Chifukwa Icho Maji Ghawemi Ghakumwa Ghasoŵerenge
  • Charu Chikalengeka Kuti Chiŵepo Kwamuyirayira
  • Ivyo Ŵanthu Ŵakuchita
  • Kasi Baibolo Likutipa Chigomezgo Wuli?
  • Kasi Baibolo Likuti Wuli pa Nkhani ya Kusoŵa kwa Maji pa Charu Chose?
    Nkhani Zinyake
Wukani!—2023
g23 Na. 1 pp. 3-5
Mwanakazi wateka maji ghakutowa na mawoko mu dambo.

KASI CHARU ICHI CHIPONENGE?

MAJI GHAWEMI GHAKUMWA

UMOYO pa charu ungaŵapo yayi kwambura maji, chomenechomene maji ghawemi ghakumwa. Nakuti chigaŵa chikuru mu vyamoyo vyose ni maji. Nyanja, milonga, vithapwi panji kuti visapa kweniso maji agho ghali pasi pa charu, vikovwira ŵanthu na vinyama kuti ŵasangenge maji ghakumwa kweniso ghakuti ŵanthu ŵathilirenge mbuto zawo.

Chifukwa Icho Maji Ghawemi Ghakumwa Ghasoŵerenge

Chigaŵa chikuru cha charu chapasi ntchakuzura na maji. Nangauli vili nthena, kweni kuyana na wupu wakuwona vya nyengo pa charu chose (World Meteorological Organization), “0.5 peresenti gha maji agho ghali mu charu ndigho ngawemi ghakuti ŵanthu ŵangaghagwiliskira ntchito.” Nangauli agha ni maji ghachoko chomene agho ngawemi, kweni ngakukwana kovwira vyamoyo vyose pa charu chapasi kuti viŵe na umoyo. Ghanandi mwa maji agha, ghamba kunangika ndipo ghamba kuŵa ghaheni mwakuti ŵanthu ŵangaghagwiliskira ntchito yayi, chifukwa cha kukwera kwa chiŵerengero cha ŵanthu na kusintha kwanyengo. Nkhwantha zikusachizga kuti mu vyaka 30 ivyo vikwiza, ŵanthu 5 biliyoni ŵazamusoŵa maji ghawemi ghakumwa.

Charu Chikalengeka Kuti Chiŵepo Kwamuyirayira

Charu chili kulengeka munthowa yakuti nyengo zose muŵenge maji ghakukwana. Kweniso, dongo, vyamoyo vya mu maji ndiposo zuŵa vikugwilira lumoza ntchito yakutozga maji. Wonani maukaboni ghanyake agho ghakulongora kuti charu ichi chili kupangika kuti chiŵepo kwamuyirayira.

  • Dongo likovwira kuwuskamo vinthu vinandi viheni ivyo vikunanga maji ghithu. Mu vithapwi panji kuti visapa, vyakumera vinyake vikumanyikwa kuti vikuwuskamo mapoyizoni mu maji nga nitrogen, phosphorus na minkhwala iyo ŵanthu ŵakupopera mbuto.

  • Ŵasayansi ŵasanga kuti pali nthowa zinyake izo maji ghakujitozgera ghekha. Maji agho ghakwenda mwaluŵiro chomene ghakuyegha vinthu viheni vinandi ivyo vikunanga maji. Ndipo twamoyo uto tuli mu maji tukonkha viheni ivi.

  • Nkhonyo za mu maji zikonkha mapoyizoni agho ghakuŵa mu maji, ndipo zikuchita ivi mu mazuŵa ghachoko chomene—kuluska mashini agho ŵanthu ŵakugwiliskira ntchito kutozgera maji.

  • Charu chikusunga maji munthowa yakuti maji agho ghali pa charu chapasi para zuŵa laŵara ghakukwera kuchanya kukazgoka vula na kuwaso pa charu chapasi. Nthowa iyi na nthowa zinyake izo chilengiwa chikusungira maji, zikovwira kuti maji ghaleke kumara mu charu panji kusoŵerathu.

    KASI MUKUMANYA?

    Dongo—Likusefa Maji Kuti Ghaŵe Ghawemi

    Vikulongora kuti dongo likuwuskamo visulo, mapoyizoni ghaheni, vinthu vyakuvunda, na vinthu viheni vyakupambanapambana mu maji agho ghakuya pasi chomene. Para maji yaluta pasi chomene pa charu ghakuŵa ghawemi mwakuti munthu wangamwa makora waka.

    Chithuzi chikulongora umo dongo likusujira maji agho ghanangika. Maji gha vula ghakujumpha mu dongo lakupambanapambana, malibwe, tumalibwe na michenga ndipo ghakukafika pasi chomene.

    Umo Maji Ghakujisefera Ghekha

    Michenga na tumalibwe tuchokotuchoko, vikugwira ntchito nga ni sefa yakusuja vinthu vyose ivyo vikunanga maji.

    Umo Vyamoyo Vikusefera Maji

    Twamoyo tuchokotuchoko uto tukukhala mu dongo, tukonkha mapoyizoni ghakupambanapambana agho ghakuŵa mu maji agho ghangaŵa ghaheni chomene ku ŵanthu. Twamoyo tunyake tuli na nkhongono yakuzgora vimafuta ivyo ni viheni chomene ku ŵanthu kuŵa mphepo izo makuni ghakuthuta kweniso maji.

    Umo Dongo Likusefera Maji

    Para mu maji muli mapoyizoni panji vinthu viheni, ndipo maji agha ghanjira pasi na kusangana na dongo la mitundu yakupambanapambana, vinthu viheni ivyo vyanguŵa ku maji agha vikusujika.

Ivyo Ŵanthu Ŵakuchita

Chithuzi: 1. Mwanalume wakunozga galimoto iyo yikunthonya mafuta. Waŵika beseni kusi ku galimoto kuti mafuta ghanthonyerengemo. 2. Mwanalume wakupeleka mabotolo gha mafuta agha ku kampani yakwenelera kuti yikataye.

Para tikunozga luŵiro vinthu ivyo vikusulura mafuta, na kutaya makora vinthu ivyo vili na mapoyizoni, tiwovwirenge kuti malo agho kukufuma maji ghakumwa ghalutilire kuŵa ghawemi

Nkhwantha zikutiphalira kuti nyengo zose tikwenera kuŵa maso kuti tileke kunanga maji. Kuti maji ghaleke kunangika, nkhwantha zikusachizga kuti tinozgenge luŵiro galimoto zithu para zamba kusulura mafuta, kweniso ntchiwemi yayi kuti minkhwala tiyitayenge mu vimbuzi vyakugwejemura na kufulasha, panji kuthira vinthu viheni na mapoyizoni mu madireni kuti vula yizakayeghe.

Ŵanthu awo ŵakuwona vya maji ŵasanga nthowa yakuwuskiramo michere mu maji gha nyanja za mchere. Chilato chawo ntchakuti paŵe maji ghanandi ghawemi ghakuti ŵanthu ŵangamwa.

Kweni pali vinandi ivyo vikukhumbikwa. Kuwuskamo michere mu nyanja za mchere ni nthowa yiwemi viŵi yayi, chifukwa kuti ivi vichitike pakukhumbikwa ndalama zinandi chomene kweniso pali vinandi ivyo vikunjizgikamo. Mu lipoti la 2021 lakuyowoya za umo tingavikilira maji ghakumwa, wupu wa United Nations ukayowoya kuti: “Ivyo tikuchita pasono pa charu chose kuti titozge maji, vikwenera kusazgikira kaŵiri.”

Kasi Baibolo Likutipa Chigomezgo Wuli?

“Chiuta . . . wakukwezga manthonyezi gha maji; ghakusongonoka kuzgoka vula kufuma pa nyakhuŵinda wake. Ndipo mabingu ghakupungulira pasi, ghakulokwera pa ŵanthu.”—Yobu 36:​26-28.

Chiuta wakalenga nthowa zakawiro zakuvikilira maji agho ghali pa charu chapasi.—Mupharazgi 1:7.

Ghanaghanirani fundo iyi: Pakuti Mlengi wali kulenga charu munthowa yakuti chinozgenge chekha maji para ghanangika, kasi wangatondeka kunozga maji agho ŵanthu ŵananga? Wonani nkhani ya mutu wakuti “Chiuta Walayizga Kuti Charu Ichi Chiponenge,” pa peji 15.

MANYANI VINANDI

Tunthu twakupambanapambana uto tukupanga maji.

Mu maji muli tunthu twakupambanapambana uto tukovwira kuti umoyo ulutilire kuŵako. Wonelerani vidiyo ya mutu wakuti, Chilengiwa Chikuvumbura Uchindami wa Chiuta—Maji pa jw.org.

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani