Umo Tingacitira Kafukufuku

THEMBA SOLOMONI ‘likapimanga na kupenjapenja na kundondomeska vintanguni vinandi.’ Cifukwa wuli? Cifukwa themba ili likakondweskekanga na kulemba ‘mazgu ghakunyoroka gha unenesko.’ (Muph. 12:9,10) Luka ‘wakasanda makoraghene vintu vyose kufuma ku mtendeko’ kuti walongosore ndondomeko ya vyakucitika mu nyengo ya Yesu Kristu. (Luka 1:3) Ŵateŵeti ŵa Ciuta wose aŵa ŵakacitanga kafukufuku.

Kasi kafukufuku nivici? Kafukufuku nkusanda mwakupwererera nkani yakukhwaskana na cintu cinyake. Kukusazgamo kuŵazga, ndiposo kukukhumbikwira kugwiriskira ncito marango gha kaŵazgiro. Kufumba ŵantu nako kunganjizgikamo.

Kasi ni vintu wuli ivyo vikukhumbikwira kafukufuku? Pano pali viyerezgero vicoko waka. Panyengo iyo mukucita sambiro linu panji apo mukuŵazga Baibolo mungasanga mafumbo agho ngakuzirwa comene kwa imwe. Mutepanji yunji uyo mukumupharazgira wangafumba fumbo ilo likukhumba kuti muŵe na cimanyisko cakufikapo kuti mukamuzgore. Ndiposo para mwapika nkani mukwenera kusanga cimanyisko cakufikapo ca nkani iyo.

Aghanaghanirani za umo mungakadumbira nkani iyo. Nkani iyo mwapika yingaŵa kuti yikukhwaska vigaŵa vinandi. Ni mwauli umo mungapangira kuti yiŵe ya candulo ku malo uko muli? Sazgiranipo cimanyisko cinyake mwakucita kafukufuku. Para nkani yinu mukuyilongosora mwakukhozgera na viŵerengero panji yili na ciyerezgero ico ncakukondweska ŵategherezgi kweniso cakukolerana na nkani yinu, mbwenu fundo iyo yawonekanga kuŵa yambura candulo yikuŵa yakovwira, ndiposo yakuciska. Nkani yakusindikizgika iyo mwamudumba yingaŵa kuti yikanozgekera ŵantu wose mwacisanisani pacaru cose, kweni imwe mukukhumbikwira kuyikuzga, kuyilongosora, na kurongora umo mpingo panji yunji wangagwiriskilira ncito fundo izo zikulongosoreka. Ni mwauli umo mungacitira nteura?

Pambere mundambe kucita kafukufuku, ghanaghanirani za ŵategherezgi ŵinu. Kasi ni vintu wuli ivyo ŵakumanya kale? Kasi nivici ivyo ŵakukhumbikwira kumanya? Panyuma pakughanaghanira mafumbo agha rongorani cilato cinu. Kasi cilato cinu ncakurongosora waka? kukhorweska? kususka? panji kuciska? Kurongosora kukukhumbikwira kuyowoya fundo zinandi kuti nkani yipulikikwe makora. Nangauli fundo zeneko zingapulikikwa makora, kweni mungakhumbikwira kusazgirako kuti mpauli, panji ni mwauli umo tingacitira na ivyo vyayowoyeka. Kukhorweska kukusazgapo kuyowoya vifukwa ndiposo kurongosora cifukwa ico cintu ico cayowoyeka ciliri nteura, ndiposo kukusazgapo kupereka ukaboni. Kususka kukukhumbikwira kuŵa na cimanyisko cakufikapo ca vigaŵa vyose vya nkani yinu pamoza na kusanda mwakupwererera ukaboni uwo ukugwiriskirika ncito. Mwanadi, tikupenjerezga ntowa izo tingayowoyera fundo mwakuzika, kuti mwambembe cara. Kuciska kukunjizgamo kukhorweska ŵategherezgi na fundo. Cikung’anamura kukhuŵirizga ŵategherezgi na kuŵapangiska kuŵa na khumbo lakucitapo kantu pa ivyo vikuyowoyeka. Viyerezgero vyeneko vya ŵantu awo ŵakagwiriskira ncito ivyo ŵakasambira, nanga mukaŵa mu nyengo yamasuzgo, vingawovwira ŵategherezgi.

Kasi mwanozgeka kuti muyambe kuyowoya nkani yinu? Yayi, pali vinyake vyakuti mucite. Aghanaghanirani danka za unandi wa fundo izo mukukhumba. Nyengo yingaŵa yakukhumbikwa comene. Usange mwamudumba nkani ku ŵanji, kasi mwamudumba kwa utali wuli? Maminiti ghankonde? Maniti 45? Kasi nyengo njakugaŵirika, nga ni pa maungano gha mpingo panji nyengo njakugaŵirika cara, nga ni pa sambiro la Baibolo panji pa ulendo uwo ŵarara ŵakukakhuŵirizga viŵaro vya mpingo?

Paumaliro, kasi muli na mabuku wuli ghakucitira kafukufuku? Mwakusazgirapo pa agho muli nagho kunyumba kwinu, kasi layiburare ya mu Nyumba ya Ufumu yili na mabuku ghanandi? Kasi ŵabali awo ŵaŵa ŵakuteŵetera Yehova kwa virimika vinandi mbakunweka kuti mugwiriskire ncito mabuku ghawo ghakucitira kafukufuku? Kasi mu cigaŵa cinu muli layiburare kweneuko mabuku ghangagwiriskirika ncito nga ni maliferensi para ghakukhumbikwa?

Kugwiriskira Ncito Buku Lakuzirwa Comene—Baibolo

Usange ncito yinu yakucita kafukufuku yikunjizgamo kusanga ng’anamuro la malemba, yambani kucita kafukufuku mwakugwiriskira ncito Baibolo ilolene.

Sandani nkani. Jifumbani kuti: ‘Kasi nkani iyi yikayowoyeka kwa njani? Kasi mavesi ghanyake ghamu cipaturo ico yakuyowoyaci za vyakucitika ivyo vikapangiska kuti mazgu agho ghayowoyeke nteura, ndipo ghakuphara vici za ukhaliro wa ŵantu awo ŵazunulika?’ Fundo za nga ni izi zingatovwira kupulikiska makora nkani, ndipo zingapangiska kuti nkani yiŵe yakuciska.

Mwaciyerezgero, lemba la Ŵahebere 4:12 kanandi likukoreka mazgu kurongora umo nkongono ya Mazgu gha Ciuta yikukhwaskira mitima ya ŵantu na kusinta umoyo wawo. Nkani iyi yikukhozga kuwongera kwithu na umo tingacitira nteura. Yikuyowoya za vyakukumana navyo vya Ŵaisrayeli mu nyengo iyo ŵakaŵa mu mapopa kwa virimika 40 pambere ŵandanjire mu caru ico Yehova wakalayizga kwa Abrahamu. (Heb. 3:7–4:13) “Mazgu gha Ciuta,” agho ghakaŵa layizgano lake lakuŵanjizga Ŵaisrayeli mu malo gha mupumulo mwakukolerana na pangano lake na Abrahamu, ghakaŵa gha unenesko; ghakaŵa ghamoyo ndipo ghakakhala pacoko waka kufiskika. Ŵaisrayeli wakaŵa na cifukwa ciweme cakurongolera cipulikano mu layizgano ilo. Ndipouli, apo Yehova wakaŵarongozganga kufuma ku Egupto kuya ku lupiri lwa Sinai na kurazga ku Caru ca Layizgano, iwo mwakuwerezga-werezga wakarongora cara cipulikano. Mwanteura, kacitiro kawo kurazga ku mazgu gha Ciuta kakarongora ivyo vikaŵa mu mitima yawo. Mwakuyana waka na mu nyenyo yithu, umo tikucitira na vilayizgo vya Ciuta vikurongora ivyo vili mu mitima yithu.

Wonani Malifelensi. Mabaibolo ghanyake ghali na malifelensi. Kasi linu lili nagho? Usange lili nagho, igho ghangawovwira. Wonani ciyerezgero kufuma mu Baibolo la New World Translation of the Holy Scriptures. Lemba la 1 Petros 3:6 likurongora kuti Sara nciyerezgero cakuzirwa cakuti ŵanakazi Ŵacikristu ŵarondenge. Lifelensi ilo likukhozgera lemba la Genesis 18:12 ilo likuyowoya kuti Sara mu “mtima wake” wakamucemanga Abrahamu kuŵa fumu yake. Anteura kujilambika kwake kukaŵa kwakufumira pasi pa mtima. Mwakusazgirapo pa umanyi wa nga ni uwu, malifelensi ghangamurongozgerani ku malemba agho ghakurongora za kufiskika kwa ucimi wa Baibolo panji ciyerezgero ca pangano la Dango. Ndipouli tikwenera kumanya kuti malifelensi ghanyake ghakurongoreka na khumbo lakuti ghapereke ng’anamuro la ivyo vyayowoyeka pacanya apa cara. Igho ghangarongozgera ku ghanoghano lakuyana na ilo panji ku cimanyisko cakukhwaskana na ŵantu ŵanji panji malo.

Kucita Kafukufuku Mwakugwiriskira Ncito Buku la “Concordance.” Concordance ni buku ilo liri na mazgu agho ghakugwiriskirika ncito mu Baibolo ndipo ghalikulembeka mu ndondomeko yiwemi. Buku ili lingamovwirani kuti musange malemba agho ghakukolerana na nkani iyo mukucita kafukufuku. Peneapo mukupanga kafukufuku, muzamusambira fundo zinyake zakovwira. Muzamusanga ukaboni wa “cirongorero” caunenesko ico cikurongoreka mu Mazgu gha Ciuta. (2 Tim. 1:13) Baibolo la New World Translation liri na ndondomeko yiwemi ya “Bible Words Indexed (Cirongolero ca Mazgu gha mu Baibolo).” Buku la Comprehensive Concordance liri na cimanyisko cinandi. Buku ili lingamurongozgerani ku nkani yiliyose iyo mukusangika mazgu agho ghakugwiriskirika ncito mu Baibolo.

Kusambira Kugwiriskira Ncito Mabuku Ghanyakhe Ghakucitira Kafukufuku

Bokosi ilo liri pa paji 33 liri na ndondomeko ya mabuku ghakucitira kafukufuku ghakupharazgika na “muzga wa magomezgo na vinjeru.” (Mat. 24:45-47) Ghanandi ghali na ndondomeko ya ivyo vili mukati, ndipo ghanandi ghali na virongolero vya mazgu agho ghakugwiriskirika ncito mu Baibolo, gheneagho ghali ku umaliro kwake ndipo ghalikulembeka kuti ghamovwireni kusanga cimanyisko ico mukukhumba. Pa umaliro wa cirimika cilicose, mitu ya nkani zakupambana-pamba yikusindikizgika mu Gongwe la Mulinda na Galamukani! kufuma mu nkani zose za mu cirimika ico.

Kumanya mtundu wa nkani izo zikulembeka mu vyakupharazga vyakuzikika pa Baibolo kungamupangiskani kuti muleke kusuzgika pakucita kafukufuku. Mwaciyerezgero, tiyowoye kuti mukukhumba kumanya za ucimi, cisambizgo, ukhaliro wa Cikristu, panji umo marango gha Baibolo ghakugwiriskikira ncito. Mwambura kukayika Gongwe la Mulinda lizamuŵa na nkani izo mukukhumba. Galamukani! yikuphara za vyakucitika vyasono vya mu caru, masuzgo gha ŵantu, cisopo, sayansi, na ŵantu wamu vyaru vyakupambana-pambana. Kulongosoreka kwa nkani yiliyose ya mu Makani Ghawemi mwakurondezga ndondomeko yake kukusangika mu buku la Munthu Wamkulu Woposa Onse Amene Anakhalako. Kulongosoreka kwa vesi na vesi kwa buku lose lamu Baibolo kukusangika mu buku la Revelation—Its Grand Climax At Hand! ndiposo mu buku la Samalani Ulosi wa Danieli! Na mabuku ghaŵiri gha Ulosi wa Yesaya—Muuni wa Anthu Onse. Mu buku la Kukambitsirana za m’Malemba, muzamusangamo mazgoro ghakukhorweska ku mafumbo ghanandi gha Baibolo agho ghakufumbika mwakanandi mu upharazgi. Kuti mupulikiske makora vya visopo vinyake, visambizgo vyaŵo na mdauko wawo, wonani buku la Mankind’s Search for God. Fundo zinyake zakukhwaskana na mdauko wa sono wa Ŵakaboni ŵa Yehova zikusangika mu brosha la mutu wakuti Mboni za Yehova Zikuchita Chifuniro ca Mulungu Mogwirizana pa Dziko Lose Lapansi. Kuti musange lipoti lasono lakuphara za kuya pantazi kwa ncito yakupharazga makani ghawemi pacaru cose, wonani Gongwe la Mulinda la January 1 la sono. Buku la Insight on the Scriptures ni Enisayikulopidiya ya Baibolo ndiposo ni Atilasi. Usange mukukhumba cimanyisko cakukhwaskana na ŵantu, malo, vintu, viyowoyero, panji vyakucitika vya mdauko vyakukhwaskana na Baibolo, laŵiskani vyose ivi mu buku liwemi comene ili.

“Watch Tower Publication Index.” Buku ili, ilo ndakupharazgika mu viyowoyero vyakujumpa 20, limurongozgeraninge ku nkani izo zili mu vyakupharazga vithu vyakupambana-pambana. Ilo liri na virongolero vya mitu ya nkani ndiposo na virongolero vya malemba. Kuti mugwiriskire ncito cigaŵa ca mitu ya nkani, sangani lizgu ilo likukorerana na nkani iyo mukukhumba kucita kafukufuku. Kuti mugwiriskire ncito cigaŵa ico cikurongora malemba, sankani lemba ilo mukukhumba kulipulikiska makora pa ndondomeko ya malemba agho gharongoreka. Usange nkani yinyake yapharazgika mu ciyowoyero cinu yakukhwaskana na nkani panji lemba ilo liri mu buku la Index, muzamusanga ndondomeko ya vyakupharazga vyakuti muwonemo. Gwiriskirani ncito vimanyikwiro ivyo vili ku uyambiliro kwa Index kuti mumanye ng’anamuro la vimanyikwiro vya mazina gha vyakupharazga ivyo vyarongoreka, (Mwaciyerezgero, muzamumanya kuti cimanyikwiro ca w99-CN 3/1 15 cikumurongozgerani ku Gongwe la Mulinda la Ciceŵa la 1999, March 1 peji 15.) Mitu yikuru, ya nga ni “Field Ministry Experiences (Vyakukumana Navyo vya mu Upharazgi)” na “Life Stories of Jehovah’s Witness (Nkani Zakuphara Mdauko wa Umoyo wa Ŵakaboni ŵa Yehova),” zingaŵa zakovwira comene, comene-comene pakunozgekera nkani za pa mpingo.

Cifukwa cakuti kucita kafukufuku kukunjizamo vinandi, iŵani ŵakucenjera kuti muleke kunyengeka na vintu vinyake. Skepelerani ku khumbo linu lakucita kafukufuku nkani iyo yikukhumbikwira panyengo iyo. Usange buku la Index likumurongozgerani ku nkani yinyake, jurani waka mapeji agho gharongoreka, ndipo wonani mitu yicoko-yicoko na masentensi ghakwamba ya ndime yiliyose kuti ghamurongozgeni ku nkani iyo mukukhumba. Usange mukupenjerezga ng’anamuro la vesi linyake, cakwamba sangani lemba ilo pa peji ilo mwarongozgeka. Ndipo sandani fundo izo zalembeka.

“Watchtower Library” pa CD-ROM. Usange muli na Kompyuta, mungasanga candulo pakugwiriskira ncito Watchtower Library pa CD-ROM, yeneiyo yili na cimanyisko cinandi kufuma mu vyakupharazga vithu. Kupanga kafukufuku mu ntowa iyi ncambura kusuzga, ndipo mungovwirika kupenja lizgu, sentesi, panji lemba ilo liri kulembeka mu cakupharazga cilicose ico ciri mu Watchtower Library. Usange muciyowoyero cinu mulije Watchtower Library, mungasanga candulo pakugwiriskira ncito Cingelezi.

Malayiburare Ghanyakhe gha Vyakupharazga Vyauzimu

Mu karata yake yaciŵiri iyo wakalembera Timote, Paulos wakamupempa muwukirano uyu kuti wize na “mabuku, kweni comene vikumba,” ku Roma. (2 Tim. 4:13) Paulos wakazirwiska vyakulembeka vinyake ndipo wakavisunga. Namwe mungacita nteura. Kasi mukusunga makope ghinu gha Gongwe la Mulinda, Galamukani! na Uteŵeti Withu Waufumu nangauli ivi vingaŵa kuti vyasambirika kale pa maungano gha mpingo? Usange ni nteura muzamuvingwiriskira ncito nga ni virwero vyakucitira kafukufuku, pamoza na vyakupharazga vya Cikristu ivyo muli navyo. Mipingo yinandi yikusunga vyakupharazga vyauzimu kuti vigwiriskikenge ncito mu layiburare ya pa Nyumba ya Ufumu. Ivi vikovwira mpingo wose para wukuvigwiriskira ncito pa Nyumba ya Ufumu.

Pwerererani Mafayelo Ghinu

Pwerererani comeme nkani zakukondweska izo mungazigwiriskira ncito para mukuyowoya na kusambizga. Usange mwasanga kuti nyuzipepala panji mu magazini muli nkani yiwemi, ya ciŵerengero, panji ciyerezgero ico mungacigwiriskira ncito mu upharazgi, sungani panji lembani cimanyisko ico. Lembani deti, mwezi, ndiposo zina la mulembi na awo ŵakusindikizga. Pa maungano gha mpingo, lembani fundo ziwemi na viyerezgero ivyo vingamovwirani kuti murongosore unenesko ku ŵanji. Kasi mulikughanaghanirapo za ciyerezgero ciweme kweni mukaŵevye mwaŵi wakucigwiriskira ncito pa nyengo iyo? Cilembani, na kusunga mu fayelo yinu. Panyuma pakuti mwadumbapo nkani mu Sukulu ya Uteŵeti wa Ciuta kwa kanyengo, muzamuŵa kuti mwasunga viyerezgero vinandi. M’malo mwakutaya waka fundo za kufumira mu nkani izi, zisungani. Kafukufuku uyo mwacita wazamuŵa wacandulo.

Yowoyani na Ŵantu

Kumbukirani kuti ŵantu ŵali na cimanyisko cinandi. Peneapo Luka wakalembanga Makani Ghawemi, iye wakasanga cimanyisko cinandi mwakufumba ŵantu awo ŵakawonanga vyakucitika ivyo. (Luka 1:1-4) Mutepanji Mkristu munyinu wangayowoya fundo iyo mwayezgayezganga kuti muyisande. Mwakuyana na Ŵaefeso 4:8, 11-16, Kristu wakugwiriskira ncito ‘vyawanangwa mu ŵanarumi’ kutovwira kuti tikule mu “kamanyiro ka Mwana wa Ciuta.” Kufumba ŵantu awo ŵateŵetera Ciuta kwa nyengo yitali kungamovwirani kusanga mahara ghakovwira. Kucezga na ŵantu kungavumbula ivyo ŵakughanaghana, ndipo ici cangamovwirani kunozgekera nkani kuti yiŵe yakovwira nadi.

Sandani Vyakufumapo Vyake

Para trigu wavunika, wakukhumbikwira kutcokora kuti mwelero wufumeko ku njere. Ndimo viliriso na vipambi vya kucita kwinu kafukufuku. Pambere mundambe kugwiriskirika ncito fundo izo mwasanga, mukukhumbikwira kupambaniska pakati pa fundo zakuzirwa na zambura kuzirwa.

Jifumbani kuti: ‘Kasi fundo iyo nkukhumba kukayigwiriskira ncito njacandulo nadi mu nkani yane? Nangauli fundo iyo njakukondweska, kasi iyo yingajandizga fundo zikuru za nkani iyo namuyowoya?’ Usange mukughanaghanira za kugwiriskira ncito vyakucitika vya sono, panji nkani zakusintasinta za sayansi panji munkhwala, simikizgirani kuti nkani iyo yili na cimanyisko casono. Manyaniso kuti fundo izo zikusangika mu vyakupharazga vithu vyakale zingaŵa kuti zili kusintika, mwanteura wonani mu vyakupharazga vyasono ivyo mwalembeka nkani yakukhwaskana na iyo.

Mukwenera kupwererera comene para mukusanka cimanyisko kufuma mu vyakulembeka vya kucaru. Mungaruwanga cara kuti Mazgu gha Ciuta ni unenesko. (Yoh. 17:17) Yesu wali na cigaŵa cikuru pa kufiska khumbo la Ciuta. Mwanteura pa Ŵakolose 2:3 pakuyowoya kuti: “Mwa mweneuyo viri kubisika vyakuzirwa vyose vya vinjeru na kamanyiro.” Sandani fundo izo mwasanga mu kafukufuku winu. Pakuyowoya za kucita kafukufuku mu vyakupharazga vya kucaru, jifumbani kuti: ‘Kasi nkani iyo njakutalulira, njaunenesko, panji njautesi? Kasi iyo yikalemba na khumbo lakuti uyo wakalemba vimwendere makora panji na cilato cakuti wasange waka makopara? Kasi ŵantu ŵamazaza ŵakuzomerezgana nayo nkani iyo? Kwakuruska vyose, kasi iyo yikukolerana na unenesko wa Baibolo?’

Lemba la Zintharika 2:1-5 likuticiska kuti tirutirizge kupenja mahara na umanyi “nga ndi siliva na kupenjiska nga mbusambazi wakubisika.” Ici cikusazgamo kujipereka cifukwa panyuma pake pakuŵa vyandulo vinandi. Kafukufuku wakukhumbikwira kuyezgayezga, kweni kucita nteura kuzamovwirani kusanga maghanoghano gha Ciuta pa nkani zinandi, kunyolorera maghanoghano ghaheni, ndipo muzamukhozgeka mu unenesko. Kuzamupangiska kuti nkani yinu yiŵe yakuciska ndiposo yakukondweska, kuyipangiska kuŵa yakunozga pakuyidumba ndiposo yakukondweska ŵategherezgi.