Kuyowoya Mwakupulikikwa Makora

KUTI ŵanyinu ŵapulike ivyo mukuyowoya, mukwenera kuyowoya mwakupulikikwa makora. Mutepanji cintu ico mukukhumba kuyowoya ncakukondweska ndiposo ncakuzirwa, kweni cingayuyurika usange mazgu ghinu ghandapulikikwe makora.

Ŵantu ŵakukondweskeka cara na kayowoyero ako nkambura kupulikikwa makora. Nangauli muntu wangaŵa na mazgu ghankongono, kweni usange mazgu ghake ghakupulikikwa makora yayi, mbwenu ghangapereka cikhuŵirizgo cara ku ŵategherezgi. Cikuyana waka na muntu uyo wakuyowoya ciyowoyero cacilendo cakuti mutegherezgi wangacipulika cara. (Yer. 5:15) Baibolo likutikumbuska kuti: “Usange mbata yikulira bweka, ndi njani wati wajinozgere nkondo? Nteura namweso, kwambura kuti mufumye na lulimi mazgu ghapusu kupulikikwa, kasi cimanyikwe uli ico cikuyowoyeka? cifukwa muti muŵe ŵakuyowoya ku mpepo.”—1 Kor. 14:8, 9.

Ncici Cikupangiska Kuyowoya Kuti Kuleke Kuŵa Kwakupulikikwa? Nyengo zinyake ncifukwa cakuti mulomo ukujurika wose makora cara. Kweniso nyengo zinyake ncifukwa cakuti miskati na milomo yikutondeka kubanuka na kujarika makora, ndipo ici cikutondeska kuti mazgu agho ghakuyowoyeka ghapulikikwe makora.

Kuyowoya mwaluŵiro-luŵiro nakoso kukutondeska kuti ivyo vyayowoyeka vipulikikwe makora. Ici cingayana waka na kulizga mazgu agho ghalikutepeka pa sipidi yikuru mwakupambana na sipidi iyo yilikulinganizgikira mazgu agho. Mazgu mungaghapulika, kweni ng’anamuro lake mungalipulikiska makora yayi.

Kweni ndipera, nyengo zinyake kayowoyero kambura kupulikikwa makora kakucitika cifukwa cakuti viŵaro ivyo tikuvigwiriskira ncito pakuyowoya vikugwira makora yayi ncito yake. Nanga ŵangaŵa ŵantu awo ŵali na suzgo ili, para ŵangagwiriskira ncito masacizgo agho ghali mu sambiro lino mbwenu wovwirikenge comene.

Kanandi, kuyowoya mwambura kupulikikwa makora kukucitikaso para mazgu ghatondeka kuzunurika makora, ndipo ici cikucitika para mazgu ghanandi ghayowoyeka mwambura kupumulira. Suzgo lingaŵapo usange masilabulo (syllables) ghajwantirika pakuzunura panji kujwantira malembo ghakukhumbikwira, panjiso kukhizga mazgu para mukuzunura mazgu ghanji. Para muntu wakuphuruphutira pakuyowoya, ŵategherezgi ŵake ŵangapulika ghanji mwa mazgu ghake, kweni ghanyake ŵangayapulikiska yayi, ŵangacita kusacizga waka mazgu kuti panyake ndivyo mukung’anamura. Anteura, kutondeka kuzunura makora mazgu kungayuyura ivyo mukusambizga.

Umo Mungayowoyera Mwakupulikikwa Makora. Ntowa yimoza iyo mungayowoyera mazgu mwakupulikikwa makora ndiyo kumanya umo mazgu gha ciyowoyero cinu ghakulembekera. Viyowoyero vinandi vili na mazgu agho ghali na masilabulo. Masilabulo ngakupangika na lembo limoza panji ghanandi gheneagho ghakuzunurika nga ni lizgu limoza. Mu viyowoyero vinyake, silabulo lirilose likupulikikwa para mukuyowoya, kweni manyani kuti kapulikwikiro kake kakuŵa kakupambana-pambana. Usange mukukhumba kuti muŵe muyowoyi muweme, yowoyani mwakuzikira ndipo zunurani silabulo lirilose mwakwenelera. Cingawoneka ngati ncakusuzga comene, kweni peneapo mukuyezgayezga kucita nteura, muzamumanya kuyowoya makora. Cifukwa cakukhumba kuyowoya mwambura kugota-gota, nyengo zinyake muyowoyenge mwambura kupumulira, kweni manyani kuti kacitiro aka kakwenera kutceŵeka usange kangatimbanizga ng’anamuro la mazgu ghinu.

Ncenjezgo: Kuti muŵe mumanyi pakuzunura mazgu, yezgelerani mwakupwererera comene pakuyowoya na pakuŵazga. Kweni para mukuyowoya lekani kuyowoya nga ndi para mukuŵazga. Nga ndi umo mwawonera, kayowoyero kanteura aka kangaŵa kakawiro yayi.

Usange mazgu ghinu ghakupulikikwa makora yayi, ipo yezgani kuyinuska mutu winu ndiposo kalezulezu winu waleke kukhwaska pa nganga. Para mukuŵazga Baibolo, likolerani makora kuti muleke kusuzgika para mukulaŵiska ŵategherezgi na para mukulaŵiska pa Baibolo linu. Ici cipangiskenge kuti mazgu ghafume makora na kupulikikwa makora.

Kuŵa wakufwatuka nakoso kukuwovwira kuti muyowoye makora. Ukaboni wulipo wakuti para misipa ya kumaso njakukakika panyake cifukwa ca wofi, panji para misipa iyo yikugwira ncito pakuthuta njakumangika, mbwenu mazgu ghapulikikwenge makora yayi pakuyowoya. Wofi wanteura uwu wukutimbanizga kukoleranako kuweme uko kukuŵapo pakati pa mtima, viŵaro ivyo vikufumiska mazgu pakuyowoya, na kathutiro kinu. Vintu vyose ivi vikwenera kugwira makora ncito zake kuti mazgu ghafume makora.

Misipa ya mu miskati yikwenera kuŵa yakufwatuka makora kuti uthenga wakufuma ku wongo uyowoyeke makora. Milomo nayo yiŵe yakufwatuka. Yikwenera kubanuka na kujarika makora kuti mazgu ghayowoyeke makora kufuma mu mulomo na pa cigoromiro. Usange miskati na milomo nvyambura kufwatuka makora, mbwenu pa mulomo pajulikenge makora yayi, anteura mazgu ghazamufumira mu mwanya ya mu mino. Ici cikupangiska kuti kayowoyero kaleke kupulikikwa makora. Kweni ndipouli, kwendeska miskati na milomo pakuyowoya kuti cikung’anamura kuti muntu ndi mulemwa cara. Kacitiro aka kakukhumbikwira kuti kacitike makoraghene kuti mazgu ghayowoyeke makora.

Mwakuyana na umo ukhaliro winu wuliri, nyengo zinyake cingaŵa ciweme kwa imwe kuti muŵazge mwakukwezga. Wonani umo mukugwiriskilira ncito viŵaro ivyo vikovwira pakuyowoya. Kasi mukubanura mulomo wose pakuyowoya kuti mazgu ghafume makora mwambura suzgo? Nyengo zose kumbukirani kuti ni lulimi pera yayi ilo likugwira ncito pakuyowoya, nangauli ilo ndilo likugwira ncito comene. Singo, muskati wapasi, milomo, misipa ya kumaso na misipa ya ku cigoromiro, vyose vikugwira ncito pakuyowoya. Para mukuyowoya, kasi kumaso kwinu kukurongora kuti mukuyowoya? Para ni ntena cara, ipo ncambura kukayikiska kuti kayowoyero kinu nkambura kupulikikwa makora.

Usange muli na tepi rekoda, tepani mazgu ghinu para mukuyowoya mwa kawiro kinu, muyowoye nga ndi para mukupharazga kwa yunji mu uteŵeti wa m’munda. Mutepe mazgu ghinu kwa maminiti ghanandiko. Kutegherezga mazgu agho mwatepa kungamovwirani kumanya suzgo ilo muli nalo pakuzunura mazgu ghanji. Wonani mazgu agho ghazunurika mwaujira, agho ghazunurika mwapasipasi comene mwakuti ncakusuzga kughapulika, wonani mazgu agho ghadumurizgika pakuyowoya, ndipo sangani cifukwa ico mazgu ghanteura agho ghayowoyekera mu ntowa iyo. Suzgo yanteura iyi yingamara mwakugwiriskira ncito fundo izo zayowoyeka pacanya apa.

Kasi muli na suzgo pakuyowoya? Para ni ntena, yezgelerani kubanura mulomo winu kwa nyengo zinandi kuruska kale, ndipo fwiliranipo comene pakuzunura mazgu makora. Zuzgani maphapu ghinu na mpepo mwakuthutira mukati, ndipo yambani kuyowoya pacoko-pacoko. Ntowa iyi yawovwira ŵantu ŵanandi awo ŵali na suzgo la kuyowoya kuti ŵayowoye makora. Nangauli cakumara-mahara canteura ici cingamazgika cose cara, kweni lekani kufipa mtima. Kumbukirani kuti Yehova wakasanka Moses, mwanarumi uyo wakaŵa na suzgo pakuyowoya, kuti wakapereke uthenga wakuzirwa ku Ŵaisrayeli na kwa Faro wa ku Egupto. (Ex. 4:10-12) Usange ndimwe wakukhumbisiska, namwe Ciuta wangamugwiriskirani ncito, ndipo iye wangatumbika uteŵeti winu.