LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • bt mutu 15 pp. 117-123
  • “Ŵakakhozganga Mipingo”

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • “Ŵakakhozganga Mipingo”
  • “Kuchitira Ukaboni Mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta”
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • “Tiye Tiwelere Ndipo Tikendere Ŵabali” (Milimo 15:36)
  • “Kukwiyiskana Kukuru” (Milimo 15:37-41)
  • “Wakalumbikanga Chomene” (Milimo 16:1-3)
  • “Kukhozgeka mu Chipulikano” (Milimo 16:4, 5)
  • “Mwana Wane Wakutemweka na Wakugomezgeka mu Fumu”
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2015
  • Timote Wakaŵa Wakunozgeka Ndiposo Wakunweka Kuteŵetera Ciuta
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2008
  • Mariko Wakaŵa ‘Wakovwira pa Uteŵeti’
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2010
  • Marko Wakagongowa Yayi
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2008
Wonani Vinyake
“Kuchitira Ukaboni Mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta”
bt mutu 15 pp. 117-123

MUTU 15

“Ŵakakhozganga Mipingo”

Ŵalaŵiliri ŵa dera ŵakovwira mipingo kuti yiŵe yakukhora mu chipulikano

Nkhani iyi yili pa Milimo 15:36–16:5

1-3. (a) Kasi Paulosi wakamba kwenda na njani, ndipo wakaŵa munthu wuli? (b) Kasi mu mutu uwu tisambirenge vichi?

APO ŵakendanga kujumpha mu matawuni, mpositole Paulosi wakaghanaghananga vya munyamata uyo wakaŵa nayo. Munyamata uyu wakaŵa Timote. Timote wakaŵa muwukirano wankhongono, panji wa vyaka 19 panji m’ma 20. Apo ŵakalutiliranga na ulendo uwu, munyamata uyu wakatalikirananga na kukwake. Apo zuŵa likalutanga, mtunda wakufuma ku Lisitira na Ikoniya kufika apo iwo ŵakaŵa ukasazgikirangako. Kasi kunthazi kukaŵa vichi? Paulosi wakamanyanga ivyo vingachitika chifukwa uwu ukaŵa ulendo wake wachiŵiri wa umishonale. Wakamanya kuti paŵenge masuzgo ghanandi. Kasi munyamata uyo wakaŵa nayo wakaŵa wakuti wangazizipizga masuzgo agha?

2 Paulosi wakamugomezganga chomene Timote, panji kuluska umo Timote wakajigomezgeranga. Chifukwa cha ivyo vikachitika kumasinda, Paulosi wakawona kuti ntchakukhumbikwa kuŵa na munthu wakwenelera wakwenda nayo. Paulosi wakamanyanga kuti mulimo uwo ŵakaŵa nawo wa kwendera na kukhozga mipingo, ukakhumbanga kuti ŵateŵeti ŵa dera aŵa ŵaŵe ŵachitatata ndiposo ŵakukolerana. Chifukwa wuli Paulosi wakaghanaghananga nthena? Panyake chifukwa chimoza ni mphindano iyo yikapatuska Paulosi na Baranaba.

3 Mu mutu uwu, tisambirenge vinandi vyakukhwaskana na umo tingamazgira makora mphindano. Kweniso tiwonenge chifukwa icho Paulosi wakasolera Timote kuti wendenge nayo, ndiposo tiwonenge mulimo wakuzirwa uwo ŵalaŵiliri ŵa dera ŵakuchita mazuŵa ghano.

“Tiye Tiwelere Ndipo Tikendere Ŵabali” (Milimo 15:36)

4. Kasi chilato cha Paulosi pa ulendo wake wachiŵiri wa umishonale chikaŵa chakuti wuli?

4 Mu mutu uwo wajumpha, tikawona umo ŵabali ŵanayi, Paulosi, Baranaba, Yudasi, na Sila, ŵakakhozgera mpingo mu Antiyoke kweniso ivyo wupu wakulongozga ukadumura pa nkhani ya ukotoli. Kasi kufuma apa Paulosi wakachita vichi? Wakakumana na Baranaba kumuphalira vya ulendo unyake, wakati: “Tiye sono tiwelere ndipo tikendere ŵabali mu misumba yose iyo tikapharazgamo mazgu gha Yehova kuti tikawone umo ŵaliri.” (Mil. 15:36) Apa Paulosi wakayowoyanga za kukachezgera waka Ŵakhristu ŵaphya aŵa yayi. Buku la Milimo likuvumbura chilato icho Paulosi wakaŵa nacho pa ulendo wake wachiŵiri wa umishonale. Chakwamba, wakakhumbanga kulutilira kupeleka malango agho wupu wakulongozga ukapeleka. (Mil. 16:4) Chachiŵiri, pakuŵa mulaŵiliri wa dera, Paulosi wakaŵikapo mtima kuti wakhozge mipingo mwauzimu, kuyiwovwira kuti yikhore mu chipulikano. (Rom. 1:11, 12) Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova mazuŵa ghano ŵakulondezga wuli ivyo ŵakachitanga ŵapositole?

5. Kasi Wupu Wakulongozga wa mazuŵa ghano ukuchita wuli pakupeleka ulongozgi na kukhozga mipingo?

5 Mazuŵa ghano, Khristu wakwendeska mpingo wake kwizira mu Wupu Wakulongozga wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Ŵanalume ŵakuphakazgika aŵa ŵakupeleka ulongozgi na kukhozga mipingo yose pa charu chose chapasi kwizira mu makalata, mabuku, maungano, kweniso nthowa zinyake. Kweniso Wupu Wakulongozga ukuyezgayezga kuyowoyeskana na mpingo uliwose. Ntheura ukutuma ŵalaŵiliri ŵa dera. Wupu Wakulongozga wimika ŵalara ŵakwenelera ŵanandi chomene pa charu chose kuŵa ŵalaŵiliri ŵa dera.

6, 7. Kasi ŵalaŵiliri ŵa dera ŵakuchitaso milimo wuli?

6 Ŵalaŵiliri ŵa dera mazuŵa ghano ŵakuŵika mtima pa umo munthu waliyose mu mipingo iyo ŵakuchezgera wakuchitira na kumukhozga mwauzimu. Ŵakuchita wuli? Ŵakulondezga ivyo Ŵakhristu ŵakwambilira nga ni Paulosi ŵakachitanga. Wakachiska Timote, mulaŵiliri munyake kuti: “Pharazga mazgu. Upharazge mwaluŵiro, mu nyengo yiwemi na nyengo ya suzgo. Uchenye, uchenjezge, na kuchiska. Pakuchita ivi uŵe wakuzikira na kusambizga mwaluso. . . . Uchite mulimo wa mupharazgi.”—2 Tim. 4:2, 5.

7 Mwakukolerana na mazgu agha, mulaŵiliri wa dera, pamoza na muwoli wake usange ngwakutora, wakupharazgira lumoza na ŵapharazgi ŵa mpingo uwo wakuchezgera. Ŵalaŵiliri ŵa dera aŵa mbakulimbikira mu uteŵeti ndiposo mbasambizgi ŵaluso. Ŵabali na ŵadumbu mu mipingo ŵakuyezgayezga kutolerako mikhaliro yiwemi iyi. (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15) Awo ŵakuchita mulimo wa dera ŵakumanyikwa kuti wali na chitemwa chakujipata. Ŵakujipeleka kwenda mu nyengo ya vula, kuzizima, kotcha na mu malo ghakofya. (Fil. 2:3, 4) Kweniso ŵalaŵiliri ŵa dera ŵakukhuŵilizga, kusambizga, na kuchenjezga waliyose mu mpingo kwizira mu nkhani zakufuma mu Baibolo izo ŵakuyowoya. Mpingo wose ukusanga chandulo para ukughanaghanira makhaliro gha ŵalaŵiliri ŵa dera na kuyezga chipulikano chawo.—Heb. 13:7.

“Kukwiyiskana Kukuru” (Milimo 15:37-41)

8. Kasi Baranaba wakachita wuli Paulosi wati wamuphalira vya ulendo?

8 Baranaba wakakolerana nalo sachizgo la Paulosi lakuti ‘ŵakendere ŵabali.’ (Mil 15:36) Ŵaŵiri aŵa ŵakateŵetera lumoza makora chomene pa mulimo wa dera ndipo ŵakamanyanga malo ndiposo ŵanthu awo ŵakakhumbanga kukaŵendera. (Mil. 13:2–14:28) Ntheura fundo yakuti ŵalutire lumoza ku mulimo uwu yikaŵa yamahara ndiposo yakovwira. Kweni pakawuka suzgo. Pa Milimo 15:37 pakuti: “Baranaba wakakhumbisiska kutoraso Yohane, wakuchemeka Mariko.” Apa Baranaba wakasachizganga waka yayi. “Wakakhumbisiska” kutora muvyara wake Mariko kuti ŵendere lumoza pa ulendo uwu wa umishonale.

9. Chifukwa wuli Paulosi na Baranaba ŵakakolerana yayi?

9 Paulosi wakakolerana navyo yayi. Chifukwa wuli? Nkhani iyi yikuti: “Paulosi wakaghanaghana kuti chikaŵa chiwemi yayi kumutora [Mariko] chifukwa chakuti wakaŵasida pa Pamfuliya ndipo wakaluta nawo chara ku mulimo.” (Mil. 15:38) Mariko wakendera lumoza na Paulosi na Baranaba pa ulendo wawo wakwamba wa umishonale kweni wakalutilira yayi. (Mil. 12:25; 13:13) Ŵakati ŵamba waka ulendo, apo ŵakaŵa pa Pamfuliya, Mariko wakaleka mulimo wake ndipo wakawelera ku Yerusalemu. Baibolo likuyowoya yayi chifukwa icho wakawelelera, kweni vikuwoneka kuti Paulosi wakawona kuti ivyo Mariko wakachita vikaŵa vyawaka. Paulosi wakwenera kuti wakakayikanga usange Mariko ngwakuti munthu wangamugomezga.

10. Kasi chikachitika ntchivichi Paulosi na Baranaba ŵati ŵapambana maghanoghano?

10 Ndipouli, Baranaba wakaŵikapo mtima kutora Mariko. Paulosi nayo wakakosera kuti Mariko wangayangako yayi. Lemba la Milimo 15:39 likuti: “Ntheura ŵakakwiyiskana chomene, mwakuti ŵakapatukana.” Baranaba wakatora Mariko na kwambukira ku chirwa chakwake cha Kipro. Paulosi wakaluta uko wakakhumbanga. Nkhani iyi yikuti: “Paulosi wakasora Sila, ndipo ŵakaluta pamanyuma pakuti ŵabali ŵamupeleka Paulosi mu mawoko gha Yehova.” (Mil. 15:40) Ŵaŵiri aŵa ŵakenda kusolota “mu Siriya na Kilikiya, ndipo wakakhozganga mipingo.”—Mil. 15:41.

11. Kasi tikwenera kuŵa na mikhaliro wuli kuti tileke kulutilira kukwiyirana na munyithu uyo tapambana maghanoghano?

11 Nkhani iyi yikutikumbuska kuti taŵanthu tili ŵambura kufikapo. Paulosi na Baranaba ŵakimikika kuŵa ŵimiliri ŵapadera ŵa wupu wakulongozga. Paulosi wakwenera kuti wakaŵa yumoza wa ŵanthu ŵa mu wupu uwu. Ndipouli, apa Paulosi na Baranaba ŵakatondeka kukolerana chifukwa chakuti ŵakaŵa ŵambura kufikapo. Kasi ŵakapatukiranathu chifukwa cha ivyo vikachitika apa? Nangauli ŵakaŵa ŵambura kufikapo, Paulosi na Baranaba ŵakaŵa ŵakujiyuyura, pakuti ŵakaŵa na maghanoghano gha Khristu. Nyengo yati yajumphapo, ntchakukayikiska yayi kuti ŵakalongora mzimu wa ubali na kugowoka. (Efe. 4:1-3) Pamanyuma, Paulosi na Mariko ŵakateŵetera lumoza pa mauteŵeti ghanyake.a—Kol. 4:10.

12. Kasi ŵalaŵiliri mazuŵa ghano ŵangayezga wuli Paulosi na Baranaba?

12 Nangauli Baranaba na Paulosi ŵakakwiyiskana, ntchilongolero chakuti ŵakaŵa ŵakali yayi. Baranaba wakamanyikwanga kuti wakaŵa munthu wa mtima uwemi na walusungu, mwakuti ŵapositole ŵakamuchemanga kuti Baranaba, zina ilo likung’anamura “Mwana wa Chisangulusko,” m’malo mwa zina lake lakuti Yosefe (Mil 4:36). Paulosi nayo wakamanyikwanga kuti ni munthu wachitemwa kweniso wakuzika. (1 Tes. 2:7, 8) Pakuyezga Paulosi na Baranaba, ŵalaŵiliri wose mazuŵa ghano, pamoza na ŵalaŵiliri ŵa dera, ŵakwenera kuŵikapo mtima kuti ŵaŵe ŵakujiyuyura ndiposo kuchita vinthu mwalusungu na ŵalara ŵanyawo kweniso mskambo wose.—1 Pet. 5:2, 3.

“Wakalumbikanga Chomene” (Milimo 16:1-3)

13, 14. (a) Kasi Timote wakaŵa njani, ndipo Paulosi wakwenera kuti wakakumana nayo wuli? (b) Chifukwa wuli Paulosi wakanweka na Timote? (c) Kasi Timote wakapika uteŵeti wuli?

13 Paulendo wake wachiŵiri wa umishonale, Paulosi wakafika ku chigaŵa cha Galatiya icho chikaŵa pasi pa Romu, uko mipingo yichoko waka yikaŵa kuti yapangika. Kufuma apo, “wakafika pa Derebe kweniso pa Lisitira.” Nkhani iyi yikuti: “Kwenekura kukaŵa msambiri munyake zina lake Timote. Anyina ŵakaŵa Muyuda wakupulikana kweni awiske ŵakaŵa Mugiriki.”—Mil. 16:1.b

14 Paulosi wakwenera kuti wakakumana na mbumba yakwake Timote apo wakaluta kakwamba ku chigaŵa ichi mu chaka cha 47 C.E. Sono pakati pajumpha vyaka viŵiri panji vitatu, pa ulendo wake wachiŵiri, Paulosi wakanweka na Timote. Chifukwa wuli? Chifukwa Timote “wakalumbikanga chomene na ŵabali.” Ŵabali ŵa mu mpingo wakwake ŵakamutemwanga kweniso lumbiri lwake luwemi lukafika ku vigaŵa vinyake. Nkhani iyi yikulongosora kuti ŵabali mu Lisitira kweniso mu Ikoniya, mtunda wa makilomita 30, ŵakayowoyanga viwemi vya iyo. (Mil. 16:2) Mwakulongozgeka na mzimu utuŵa, ŵalara ŵakapa Timote uteŵeti wakuzirwa chomene wa kovwira Paulosi na Sila pa mulimo wa dera.—Mil. 16:3.

15, 16. Kasi ntchivichi chikawovwira kuti Timote waŵe na lumbiri luwemi?

15 Ntchivichi chikawovwira kuti Timote waŵe na lumbiri luwemi pa unyamata wake? Kasi chikaŵa chifukwa cha mahara ghake, mawonekero, panji maluso ghakubabika nagho? Kanandi vinthu ivi ndivyo ŵanthu ŵakutoleka navyo mtima. Nanga ni ntchimi Samuyeli nayo yikatolekapo mtima na kawonekero kakuwaro ka munthu. Ndipouli, Yehova wakamukumbuska kuti: “Munthu wakuwona umo Chiuta wakuwonera chara. Munthu wakuwona kuwaro, kweni Yehova wakuwona mu mtima” (1 Sam. 16:7) Timote wakaŵa muwemi mu mtima ivyo vikamovwira kuŵa na lumbiri luwemi pakati pa Ŵakhristu ŵanyake, m’malo mwa maluso ghakawiro.

16 Vyaka vikati vyajumphapo, mpositole Paulosi wakayowoyapo mikhaliro yinyake yiwemi yauzimu iyo Timote wakaŵa nayo. Paulosi wakalongosora nkharo yiwemi ya Timote, chitemwa chake chakujipata, na kulimbikira kwake pakuchita milimo ya Chiuta. (Fil. 2:20-22) Kweniso Timote wakaŵa na chipulikano “chambura upusikizgi.”—2 Tim. 1:5.

17. Kasi ŵawukirano mazuŵa ghano ŵangamuyezga wuli Timote?

17 Mazuŵa ghano ŵawukirano ŵanandi ŵakuyezga Timote, ndipo ŵali na nkharo iyo Chiuta wakutemwa. Ntheura ŵakuŵa na lumbiri luwemi kwa Yehova ndiposo ŵanthu ŵake, nanga ŵangaŵa kuti ŵachali ŵachoko. (Zinth. 22:1; 1 Tim. 4:15) Ŵakulongora chipulikano chambura upusikizgi, ŵakukana kuŵa na umoyo wapaŵiri. (Sal. 26:4) Pa chifukwa ichi, nga ni Timote, ŵawukirano ŵanandi ŵakuchita vikuru mu mpingo. Para ŵaŵa ŵakwenelera kuŵa ŵapharazgi ŵa makani ghawemi ndiposo para ŵajipatulira kwa Yehova na kubatizika ŵakukhozga wose awo ŵakutemwa Yehova.

“Kukhozgeka mu Chipulikano” (Milimo 16:4, 5)

18. (a) Kasi ni mauteŵeti wuli agho Paulosi na Timote ŵakachita pakuŵa ŵateŵeti ŵa dera? (b) Kasi mipingo yikatumbikika wuli?

18 Paulosi na Timote ŵakateŵetera lumoza kwa vyaka vinandi. Pakuŵa ŵateŵeti ŵa dera, ŵakachita milimo yinandi m’malo mwa wupu wakulongozga. Nkhani ya mu Baibolo yikuti: “Apo ŵakendanga kusolota mu misumba, ŵakaŵaphaliranga awo ŵakaŵa kura kuti ŵasungilire malango agho ŵapositole na ŵalara awo ŵakaŵa mu Yerusalemu ŵakadumura.” (Mil. 16:4) Vikulongora kuti mipingo yikapulikira ulongozgi wakufuma ku ŵapositole na ŵalara mu Yerusalemu. Chifukwa cha kupulikira, “Mipingo yikalutilira kukhozgeka mu chipulikano ndipo zuŵa lililose ŵanthu ŵakasazgikiranga mu mpingo.”—Mil. 16:5.

19, 20. Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakwenera kupulikira “awo ŵakulongozga”?

19 Mazuŵa ghano napo, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakutumbikika chomene para wakupulikira ulongozgi wakufuma ku “awo ŵakulongozga” pakati pawo. (Heb. 13:17) Pakuti vyakuchitika vya charu vikusintha nyengo zose, ntchakuzirwa kuti Ŵakhristu ŵapulikirenge ulongozgi wakufuma kwa “muzga wakugomezgeka na wavinjeru.” (Mat. 24:45; 1 Kor. 7:29-31) Para tikuchita nthena tigegenge soka lauzimu ndipo tijisungilirenge ŵambura kabanga kakufuma ku charu.—Yak. 1:27.

20 Tikumanya kuti ŵalaŵiliri ŵa mazuŵa ghano, nanga ni awo ŵali mu Wupu Wakulongozga, nawo mbambura kufikapo, nga umo Paulosi, Baranaba, Mariko kweniso ŵalara ŵanyake ŵakuphakazgika mu nyengo yakale ŵakaŵira. (Rom. 5:12; Yak. 3:2) Kweni pakuti Wupu Wakulongozga ukulondezga chomene Mazgu gha Chiuta na kudemelera ku ivyo ŵapositole ŵakachitanga, ukulongora kuti ngwakugomezgeka. (2 Tim. 1:13, 14) Pa chifukwa ichi, mipingo yikukhozgeka na kuzengeka mu chipulikano.

TIMOTE WAKAŴA NA MWAMPHU PAKUPHARAZGA “MAKANI GHAWEMI”

Timote wakaŵa movwiri muwemi chomene kwa mpositole Paulosi. Ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵati ŵateŵetera lumoza kwa vyaka pafupifupi 11, Paulosi wakalemba vya Timote kuti: “Nilije munyake uyo wali na maghanoghano ghakuyana na ghake, uyo wazamupwelelera nadi vya imwe. . . . Mukumanya ukaboni uwo wakalongora, kuti nga ni mwana na wiske, wakateŵetera pamoza na ine pakupharazga makani ghawemi.” (Fil. 2:20, 22) Timote wakajipata kuti wachite vinandi mu mulimo wa kupharazga, ntheura Paulosi wakamutemwa chomene, ndipo ntchiyelezgero chiwemi chomene kwa ise.

Timothy.

Vikuwoneka kuti Timote uyo awiske ŵakaŵa, Ŵagiriki, anyina Ŵayuda, wakakulira mu Lisitira. Kufuma pa ubonda, Timote wakasambizgika Malemba na anyina a Yunike, ndiposo abuya ŵake a Loyisi. (Mil. 16:1, 3; 2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Timote pamoza na ŵanakazi ŵaŵiri aŵa ŵakwenera kuti ŵakanjira Chikhristu apo Paulosi wakaluta kakwamba kukwake kwa Timote.

Apo Paulosi wakalutaso ku malo agha pati pajumpha vyaka, Timote, uyo pa nyengo iyi wakwenera kuti wakaŵa na vyaka 19 panji cha m’ma 20, “ŵabali ŵa ku Lisitira na Ikoniya ŵakamulumbanga chomene.” (Mil. 16:2) Mzimu wa Chiuta ukapeleka ‘mauchimi’ ghakukhwaskana na munyamata uyu, ndipo mwakuyana na mauchimi agha, Paulosi na ŵalara ŵa mpingo ŵakazomerezga kuti Timote wapike mulimo wapadera. (1 Tim. 1:18; 4:14; 2 Tim. 1:6) Mulimo uwu ukaŵa wa kwenda na Paulosi pa mulimo wa umishonale. Timote wakasida mbumba yakwake, ndipo wakazomera kukotoleka mwakuti Ŵayuda awo wakaŵenderanga ŵaleke kudandawura nayo.—Mil. 16:3.

Timote wakenda mu vigaŵa vinandi. Wakapharazgira lumoza na Paulosi na Sila mu Filipi, na Sila mu Bereya, ndiposo yekha mu Tesalonika. Ŵati ŵakumanaso ku Korinte, Timote wakaphalira Paulosi nkhani yiwemi yakuyowoya vya chitemwa na chipulikano icho Ŵatesalonika ŵakalongora nangauli ŵakaŵa mu suzgo. (Mil. 16:6–17:14; 1 Tes. 3:2-6) Wati wapulika nkhani yakukhozga soni ya Ŵakorinte, Paulosi, uyo pa nyengo iyo wakaŵa ku Efeso, wakatumaso Timote ku Korinte. (1 Kor. 4:17) Pamanyuma, apo wakaŵa ku Efeso, Paulosi wakatuma Timote na Erasito ku Makedoniya. Kweni apo Paulosi wakalemberanga Ŵaroma kalata, wakaŵaso lumoza na Timote mu Korinte. (Mil. 19:22; Rom. 16:21) Agha nganyake mwa maulendo agho Timote wakenda chifukwa cha makani ghawemi.

Mazgu agho Paulosi wakayowoya ghakulongora kuti Timote wakawopanga kuchita vinthu mwakuyana na mazaza agho wakaŵa nagho. Paulosi wakati: “Munthu waleke kudelera uwukirano wako.” (1 Tim. 4:12) Kweni chifukwa cha kumugomezga, Paulosi wakatuma Timote ku mpingo uwo ukaŵa na masuzgo, ndipo wakati: “Uŵakanizge ŵanyake kuti ŵaleke kusambizga chisambizgo chakupambana na chithu.” (1 Tim. 1:3) Kweniso Paulosi wakamupa mazaza Timote kuti wimikenge ŵalaŵiliri na ŵateŵeti ŵakovwira mu mipingo.—1 Tim. 5:22.

Paulosi wakamutemwa chomene Timote chifukwa cha nkharo yake yiwemi. Malemba ghakulongora kuti munyamata uyu na Paulosi ŵakatemwana chomene nga ni mwana na wiske. Paulosi wakalemba kuti wakakumbukanga masozi gha Timote, wakadokeranga kumuwona, ndiposo wakamulomberanga. Nga ni dada, Paulosi wakapeleka ulongozgi kwa Timote wakukhwaskana na ‘ulwari uwo ukamusuzganga nyengo zinandi,’ uwo ukwenera kuti likaŵa suzgo la munthumbo.—1 Tim. 5:23; 2 Tim. 1:3, 4.

Apo Paulosi wakajalirika kakwamba mu Romu, Timote wakaŵa nayo. Kwa kanyengo, Timote nayo wakajalirika mu jele. (Filim. 1; Heb. 13:23) Tingawona umo ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵakatemwerananga para tikuwona ivyo Paulosi wakayowoya wati wamanya kuti wakhala pachoko kufwa, wakaphalira Timote kuti: “Yezga chomene kuti wize kwa ine luŵiro.” (2 Tim. 4:6-9) Malemba ghakuyowoya yayi usange Timote wakafika luŵiro na kukumana na msambizgi wake wachitemwa uyu.

MARIKO WAKACHITA MAUTEŴETI GHANANDI

Buku la Makani Ghawemi la Mariko likulongosora kuti awo ŵakakaka Yesu ŵakakhumbaso kukora “munyamata munyake” uyo wakafwanthamuka na “kuchimbira uku wali nkhule.” (Mrk. 14:51, 52) Pakuti Mariko, uyo wakuchemekaso Yohane Mariko, ndiyo yekha uyo wali kulemba nkhani iyi, ipo munyamata uyo wakachimbira ndiyo. Usange ni nthena, ndikuti Mariko wakawonanapo na Yesu.

Mark wakutegherezga na kulemba manosi apo muchekuru wakuyowoya.

Pati pajumpha vyaka pafupifupi 11, pa nyengo iyo Herode Agripa wakatambuzgiranga Ŵakhristu, “ŵanandi” ŵa mu mpingo wa mu Yerusalemu ŵakawungana mu nyumba ya Mariya, anyina ŵa Mariko, ŵakalombanga. Mpositole Petrosi wakaluta ku nyumba iyi wati wafumiskika mwamunthondwe mu jele. (Mil. 12:12) Ntheura Mariko wakwenera kuti wakakulira mu nyumba iyo Ŵakhristu ŵakawunganangamo. Tikukayika yayi kuti wakaŵamanyanga makora ŵasambiri ŵakwambilira ŵa Yesu, ndipo ŵakamovwira chomene.

Mariko wakateŵeterapo na ŵalaŵiliri ŵanandi ŵa mipingo yakwambilira. Uteŵeti wakwamba uwo wakachita, uwo tikuwumanya, ngwakuti wakateŵeteranga pamoza na muvyara wake Baranaba ndiposo mpositole Paulosi apo ŵakateŵetanga mu Antiyoke wa ku Siriya. (Mil. 12:25) Apo Baranaba na Paulosi ŵakamba ulendo wawo wakwamba wa umishonale, Mariko wakaluta nawo, pakwamba ŵakaluta ku Kipro kufuma apo ku Asia Minor. Kufuma kura, Mariko wakawelera ku Yerusalemu pa vifukwa vyambura kumanyikwa. (Mil. 13:4, 13) Baranaba na Paulosi ŵati ŵakwiyiskana chifukwa cha Mariko, nga umo vili kulongosolekera mu chaputara 15 cha buku la Milimo, Mariko na Baranaba ŵakalutilira na uteŵeti wawo wa umishonale mu Kipro.—Mil. 15:36-39.

Kuzakafika cha mu 60 C.E. panji 61 C.E., Mariko wakateŵetangaso lumoza na Paulosi mu Romu, ndipo ŵanthu aŵa ŵakwenera kuti ŵakaluwako vyakuti ŵakapambana maghanoghano. Paulosi, uyo wakaŵa mu jele mu msumba uwu, wakalembera mpingo wa Kolose kuti: “Arisitariko muzga munyane wakumutawuzgani, pamoza na Mariko muvyara wa Baranaba, (uyo mukaphalirika kuti mumupokelere para wiza kwa imwe).” (Kol. 4:10) Ntheura, Paulosi wakaghanaghananga vya kutuma Yohane Mariko kufuma ku Romu kuya ku Kolose kuti wakamwimire.

Nyengo yinyake pakati pa 62 na 64 C.E., Mariko wakateŵeteranga na mpositole Petrosi ku Babuloni. Nga umo tikawonera mu Mutu 10 wa buku ili, iwo ŵakatemwana chomene, chifukwa Petrosi wakayowoya vya munyamata uyu kuti “mwana wane Mariko.”—1 Pet. 5:13.

Paumaliro, apo mpositole Paulosi wakaŵa mu jele kachiŵiri ku Romu cha mu 65 C.E., wakalemba kalata ku wantchito munyake Timote, uyo wakaŵa mu Efeso kuti: “Tora Mariko ndipo wize nayo, pakuti wakunovwira pa uteŵeti.” (2 Tim. 4:11) Tikukayika yayi kuti Mariko wakapulikira ntchemo iyi ndipo wakanyamuka ku Efeso kulutaso ku Romu. Ntchakuzizwiska yayi kuti Baranaba, Paulosi, na Petrosi ŵakawona kuti munthu uyu ngwakukhumbikwa chomene.

Uteŵeti ukuru chomene pa mauteŵeti ghose agho Mariko wakachita ngwa kulemba buku la Makani Ghawemi mwakukhuŵilizgika na Yehova. Kuyana na umo mdauko ukulongolera, Mariko wakamanya vinandi kwizira mwa mpositole Petrosi. Fundo iyi yikuwoneka kuti njaunenesko, chifukwa ivyo Mariko wali kulemba ni vyakuti munthu uyo wakawona na maso nga Petrosi, ndiyo wangavimanya makora. Ndipouli, vikuwoneka kuti Mariko wakalemba buku la Makani Ghawemi apo wakaŵa ku Romu, apo wakaŵa na Petrosi ku Babuloni yayi. Mariko wakalemba mazgu ghanandi Ghachilatini ndipo wakang’anamura mazgu Ghachihebere agho mphanyi ŵanthu awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi ŵakasuzgika kughapulikiska. Ntheura vikuwoneka kuti Mariko wakalemba buku lake na chilato cha kovwira Ŵamitundu.

a Wonani bokosi lakuti “Mariko Wakachita Mauteŵeti Ghanandi.”

b Wonani bokosi lakuti “Timote Wakaŵa na Mwamphu Pakupharazga ‘Makani Ghawemi’.”

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani