LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • bt mutu 25 pp. 196-202
  • “Nkhupempha Kuti Mulandu Wane Ulute kwa Kesare!”

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • “Nkhupempha Kuti Mulandu Wane Ulute kwa Kesare!”
  • “Kuchitira Ukaboni Mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta”
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • “Nkhwimilira Panthazi pa Chitengo Chakweruzgirapo” (Milimo 25:1-12)
  • “Nkhapulikira” (Milimo 25:13–26:23)
  • “Ukukhumba Kunikopa Kuti Niŵe Mkhristu” (Milimo 26:24-32)
  • Wovwirani Ŵantu Kuti Ŵapokelere Uthenga wa Ufumu
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2003
  • Muŵe Ŵachikanga Chifukwa Yehova Ni Movwiri Winu
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2020
  • Vikilirani Makani Ghawemi Panthazi pa Ŵamazaza
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2016
  • Paulosi Wakatumika ku Romu
    Ivyo Mungasambira mu Baibolo
Wonani Vinyake
“Kuchitira Ukaboni Mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta”
bt mutu 25 pp. 196-202

MUTU 25

“Nkhupempha Kuti Mulandu Wane Ulute kwa Kesare!”

Paulosi wakatilekera chiyelezgero cha umo tingavikilira makani ghawemi

Nkhani iyi yili pa Milimo 25:1–26:32

1, 2. (a) Kasi Paulosi wakasangana na suzgo wuli? (b) Kasi pali fumbo wuli lakukhwaskana na umo Paulosi wakachitira apilu kwa Kesare?

PAULOSI wakaŵa kuti wachali mu gadi ku Kesareya. Vyaka viŵiri kumasinda, apo wakawelera ku Yudeya kuti wakakhaleko mazuŵa ghachoko waka, Ŵayuda ŵakakhumba kumukoma katatu. (Mil. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Kweni ŵalwani ŵake ŵakatondeka kumukoma. Ndipouli, ŵakaŵikapo mtima kuchita chilichose icho ŵangafiska kuti ŵamukome. Paulosi wati wamanya ivyo ŵalwani ŵake ŵakakhumbanga kuchita, wakaphalira Kazembe Wachiroma Fesito kuti: “Nkhupempha kuti mulandu wane ulute kwa Kesare!”—Mil. 25:11.

2 Kasi Yehova wakamuzomerezga Paulosi kuti wachite apilu kwa themba la Romu? Zgoro la fumbo ili ndakuzirwa chomene kwa ise tikuchitira ukaboni mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta mu nyengo yaumaliro iyi. Tikwenera kumanya usange Paulosi wakatilekera chiyelezgero chakuti nase tilondezgenge “pakuvikilira na kukhozgera makani ghawemi mwakuyana na dango.”—Fil. 1:7.

“Nkhwimilira Panthazi pa Chitengo Chakweruzgirapo” (Milimo 25:1-12)

3, 4. (a) Kasi Ŵayuda ŵakaŵa na chilato wuli apo ŵakapemphanga kuti Paulosi watolekere ku Yerusalemu, ndipo wakapona wuli ku nyifwa? (b) Kasi Yehova wakuŵawovwira wuli ŵateŵeti ŵake mazuŵa ghano, nga umo wakachitira na Paulosi?

3 Pakati pajumpha mazuŵa ghatatu kufuma apo wakimikikira kuŵa kazembe Wachiroma wa Yudeya, Fesito wakaluta ku Yerusalemu.a Apo wakaŵa ku malo agha, wakapulikizga ku ŵalara ŵa ŵasembe na ŵanalume ŵakuzirwa ŵa Ŵayuda apo ŵakatenge Paulosi wali na milandu yakofya. Ŵakamanya kuti kazembe muphya uyu wakeneranga kuŵa pa mtende na iwo kweniso Ŵayuda wose. Ntheura ŵakamupempha Fesito kuti wakize na Paulosi ku Yerusalemu na kupulika mulandu wake. Kweni chilato chawo chikaŵa chiheni. Ŵalwani aŵa ŵakapangana kuti ŵakome Paulosi pa nthowa pakufuma ku Kesareya kuluta ku Yerusalemu. Fesito wakaŵakanira, wakati: “Awo mbalongozgi pakati pinu, ŵakhire pamoza na ine [kuya ku Kesareya] ŵakayowoye mulandu wake usange munthu uyu wali kuchita nadi kanthu kaheni.” (Mil. 25:5) Pa nyengo iyi napo Paulosi wakapona ku nyifwa.

4 Kwizira mwa Fumu Yesu Khristu, Yehova wakamovwiranga Paulosi mu viyezgo vyake vyose. Kumbukani kuti mu mboniwoni, Yesu wakaphalira Paulosi kuti: “Khwima mtima!” (Mil. 23:11) Mazuŵa ghano napo ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakukumana na masuzgo. Yehova wakutivikilira pa suzgo yiliyose yayi, kweni wakutipa vinjeru na nkhongono kuti tizizipizge. Nyengo zose tikwenera kuthemba “nkhongono zakuluska zakawiro” izo Chiuta withu wachitemwa wakutipa.—2 Kor. 4:7.

5. Kasi Fesito wakachita nayo wuli Paulosi?

5 Mazuŵa ghakati ghajumphapo, Fesito “wakakhala pa chitengo chakweruzgirapo” mu Kesareya.b Panthazi pake pakimilira Paulosi na awo ŵakamupusikizgiranga. Pakuzgora milandu yautesi iyo ŵakamupa, Paulosi wakati: “Nindachitepo kanthu kalikose kakunangira Dango la Ŵayuda nesi tempile panji Kesare.” Mpositole uyu wakaŵavya mulandu, ntheura wakeneranga kufwatulika. Kasi Fesito wakadumura wuli mulandu uwu? Fesito wakakhumbanga kuti Ŵayuda ŵamutemwenge, ntheura wakafumba Paulosi kuti: “Kasi pa vinthu ivi, ukukhumba kukwelera ku Yerusalemu kuti ndiko ukeruzgikire panthazi pane?” (Mil. 25:6-9) Apa Fesito wakachita vinthu mwambura mahara chomene. Paulosi watumizgikengeso ku Yerusalemu, mphanyi ŵalwani ŵake ndiwo ŵakazgoka ŵeruzgi ŵake ndipo kwambura kukayika mphanyi ŵakamukoma. Apa Fesito wakakhumbanga kuti nkhani za ndyali ndizo zendenge makora m’malo mwa kulongora urunji. Ndimo Pontiyo Pilato, kazembe wakwamba, nayo wakachitira pa nkhani ya munthu wakuzirwa chomene. (Yoh. 19:12-16) Ŵeruzgi ŵa mazuŵa ghano nawo ŵangeruzga uheni milandu chifukwa cha kuchichizgika na ŵandyali. Ntheura tikwenera kuzizwa yayi para makhoti ghakudumura nkhani mwakupambana na ukaboni wakukwana pa milandu ya ŵanthu ŵa Chiuta.

6, 7. Chifukwa wuli Paulosi wakapempha kuti walute kwa Kesare, ndipo wali kuŵalekera chiyelezgero wuli Ŵakhristu mazuŵa ghano?

6 Ivyo Fesito wakakhumbanga kuti watemweke na Ŵayuda, vikate vikomeskenge Paulosi. Ntheura Paulosi wakasangirapo mwaŵi pa wanangwa wa Uroma uwo wakaŵa nawo. Wakaphalira Fesito kuti: “Nkhwimilira panthazi pa chitengo chakweruzgirapo cha Kesare, apo nkhwenera kweruzgikira. Ŵayuda nindaŵanangirepo kanthu kalikose, nga umo namwe mukuwonera. . . . Nkhupempha kuti mulandu wane ulute kwa Kesare!” Fesito wakati wayowoya na wupu wa ŵakupeleka fundo, wakazgora: ‘Wapempha kuluta kwa Kesare, ulutenge kwa Kesare.’” (Mil. 25:10-12) Umo Paulosi wakachitira apilu ku khoti likuru, ntchiyelezgero chiwemi chomene ku Ŵakhristu mazuŵa ghano. Para ŵakususka ŵatipusikizgira mautesi “mu zina la dango,” Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakusangirapo mwaŵi pa wanangwa uwo ŵali nawo mwakuyana na dango kuti ŵavikilire makani ghawemi.c—Sal. 94:20.

7 Ntheura, wakati wakhala mu jele kwa vyaka vyakujumpha viŵiri kwambura mulandu, Paulosi wakapika mwaŵi kuti wakajivikilire ku Romu. Ndipouli, pambere wandalute, muwusi munyake wakakhumba kupulika kwa Paulosi.

Ŵanthu ŵali mu khoti ndipo ŵakhwaskika chomene na ivyo mweruzgi wadumura. Mubali, loya wake, kweniso ŵabali na ŵadumbu ŵakutegherezga waka. Ŵanthu awo mbakaboni yayi, ŵakondwa chomene ndipo ŵakuwonga loya wawo.

Tikuchita apilu para mulandu undadumulike makora

“Nkhapulikira” (Milimo 25:13–26:23)

8, 9. Chifukwa wuli Themba Agripa likaluta ku Kesareya?

8 Mazuŵa ghakati ghajumphapo kufuma apo Fesito wakamanyira kuti Paulosi wakukhumba kuluta kwa Kesare, Themba Agripa na mudumbu wake Berenike ŵakiza “kuzakachindika” kazembe muphya uyu.d Mu nyengo ya Ŵaroma, kakaŵa kaluso ka ŵalara ŵa boma kuluta kwa kazembe uyo wimikika sono na kukamupa ntchindi. Tikukayika yayi kuti apo Fesito wakalutanga kukawonga Agripa chifukwa chakuti wakimikika kuŵa kazembe, wakakhumbanga waka kukhozga ubwezi wake na iyo, uwo ungamovwira munthazi.—Mil. 25:13.

KUCHITA APILU CHIFUKWA CHA KUSOPA KWAUNENESKO MAZUŴA GHANO

Nyengo zinyake Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuchita apilu ku makhoti ghakurughakuru kuti ŵaŵe na wanangwa wakupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta. Wonani viyelezgero viŵiri ivi.

Pa Malichi 28, 1938, Khoti Likuru Chomene la ku America likasuska ivyo khoti lichoko likadumura ndipo likayowoya kuti Ŵakaboni ŵa Yehova awo ŵakakakika chifukwa cha kugaŵira mabuku ghakulongosora Baibolo mu Griffin, ku Georgia, U.S.A. ŵalije mulandu. Uwu ukaŵa umoza mwa milandu yinandi iyo ŵakachita apilu ku khoti likuru ili, yakukhwaskana na wanangwa wa Ŵakaboni wa kupharazga makani ghawemi.g

Nkhani yinyake nja Kaboni wa ku Greece zina lake Minos Kokkinakis. Kwa vyaja vyakujumpha 48, wakajalirika mu jele maulendo 60 chifukwa cha “kupharazgira ŵanthu.” Wakatolekera ku khoti maulendo 18. Wakajalirika mu jele kwa vyaka vinandi, ndiposo wakaponyeka ku virwa vyakutali chomene mu Nyanja ya Aegean. Mu 1986, Khoti lati ladumura kuti wali na mulandu, Mubali Kokkinakis wakawina yayi milandu yose iyo wakachita apilu ku makhoti ghakuru gha mu Greece. Kufuma apo, wakapempha wovwiri ku Khoti Lakuwona vya Wanangwa wa Ŵanthu la ku Europe. Pa Meyi 25, 1993, Khoti ili likadumura kuti charu cha Greece chikamuswera wanangwa wa chisopa Mubali Kokkinakis.

Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakupempha wovwiri ku khoti ili kuti ŵawovwirike pa milandu yakupambanapambana, ndipo yinandi ŵakuwina. Palije gulu linyake la chisopa panji lililose, ilo lawinapo milandu yinandi nthena pakuvikilira wanangwa wa ŵanthu ku Khoti Lakuwona vya Wanangwa wa Ŵanthu la ku Europe.

Kasi ŵalipo ŵanyake awo ŵakusanga chandulo na umo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuwinira pa nkhani zanthena? Nkhwantha yinyake zina lake Charles C. Haynes yikalemba kuti: “Tose tikwenera kuwonga Ŵakaboni ŵa Yehova. Nanga ŵanganyozeka kanandi wuli, kuchimbiramo mu tawuni panji kutimbika, ŵakulutilira kulwera wanangwa wawo wa chisopa (apa ndikuti ŵakulwera wanangwa wa tose). Ndipo para ŵawina, tose tikuwina.”

g Wonani nkhani yakukhwaskana na ivyo Khoti Likuru Chomene la America likadumura pa nkhani ya wanangwa wa kuyowoya, iyo yili kulembeka mu Wukani! ya Chicheŵa ya Janyuwale 8, 2003, peji 3, peji 4-5, 6-8, 9-11.

9 Fesito wakaphalira themba vya Paulosi, ndipo Agripa wakakhumbanga kuti wapulike ivyo paulosi wayowoyenge. Zuŵa lakulondezgapo, ŵawusi ŵaŵiri aŵa ŵakakhala pa chitengo chakweruzgirapo. Nangauli ŵakaŵa na mazaza ghakuru chomene kweniso ŵakavwara vyakugadima, kweni mazgu gha kayidi uyo wakaŵa pafupi kuyowoya nawo ndigho ghakaŵa na nkhongono chomene.—Mil. 25:22-27.

10, 11. Kasi Paulosi wakamupa wuli ntchindi Agripa, ndipo ni vinthu wuli vyakumasinda ivyo wakaphalira themba ili?

10 Paulosi wakawonga Themba Agiripa chifukwa cha mwaŵi uwo wakamupa kuti wayowoye mwakujivikilira, chifukwa wakamanyanga kuti themba ili likamanyanga makora maluso ghose kweniso mphindano za Ŵayuda. Kufuma apo, Paulosi wakalongosora umoyo wake wa kumasinda, wakati: “Nkhaŵa mu gulu la Ŵafarisi, awo ŵakakhwimiskanga chomene malango gha kasopero kithu.” (Mil. 26:5) Pakuŵa Mufarisi, Paulosi wakagomezganga kuti Mesiya wizenge. Sono pakuŵa Mkhristu, wakapharazganga mwachikanga kuti Yesu Khristu ndiyo ni Mesiya uyo ŵanthu ŵakalindilira kwa nyengo yitali. Pa zuŵa ili, Paulosi wakeruzgikanga chifukwa cha chigomezgo icho iyo na ŵalwani ŵake ŵakaŵa nacho cha kufiskika kwa ivyo Chiuta wakalayizga ŵasekuru ŵawo. Nkhani iyi yikapangiska kuti Agripa wanweke chomene na ivyo Paulosi wakaŵa pafupi kuyowoya.e

11 Paulosi wakakumbuka nkhaza izo wakachitiranga Ŵakhristu, iyo wakati: “Ine, nkhaghanaghana kuti nkhenera kuchita vinandi pa kususkana na zina la Yesu Munazarete . . . Nkhaŵakwiyira chomene [ŵalondezgi ŵa Khristu], mwakuti nkhaŵatambuzganga na awo ŵakaŵa mu misumba yakuwaro.” (Mil. 26:9-11) Apa Paulosi wakayowoyangapo waka yayi. Ŵanthu ŵanandi ŵakamanyanga nkhaza izo wakachitiranga Ŵakhristu. (Gal. 1:13, 23) Agripa wakwenera kuti wakajifumbanga kuti ‘kasi ntchivichi icho chikamusintha munthu uyu?’

12, 13. (a) Kasi Paulosi wakalongosora wuli umo wakasinthira? (b) Kasi Paulosi ‘wakapafuranga kakhuni kakuthwa’ mu nthowa wuli?

12 Mazgu ghakulondezgapo agho Paulosi wakayowoya ghakupeleka zgoro. Iyo wakati: “Apo nkhachitanga vinthu ivi, ŵalara ŵa ŵasembe ŵakanizomerezga na kunipa mazaza ndipo nkhanyamuka kuluta ku Damaseko. A Themba, muhanya pakati, apo nkhaŵa pa msewu, nkhawona ungweru wakuluska kuŵala kwa dazi, ukaŵala kufuma kuchanya kuzingilira ine na awo nkhendanga nawo. Tose tikati tawa pasi, nkhapulika mazgu ghakuyowoya nane mu Chihebere kuti: ‘Saulosi, Saulosi, ukunitambuzgirachi? Ukulutilira kupafura kakhuni kakuthwa na kujigwaza wekha.’ Kweni ine nkhati: ‘Ndimwe njani, Fumu?’ Ndipo Fumu yikati: ‘Ndine Yesu, uyo ukumutambuzga.’”f—Mil. 26:12-15.

13 Pambere wandawone mboniwoni iyi, Paulosi ‘wakapafuranga kakhuni kakuthwa’ mwakuyelezgera. Nga umo chiŵeto chingapwetekekera para chingapafura khuni la ngoro, Paulosi wakajipwetekanga yekha mwauzimu chifukwa wakakanizganga khumbo la Chiuta. Yesu wati wawonekera kwa Paulosi pa nthowa ya ku Damaseko, wakawovwira munthu wa mtima uwemi uyu, uyo wakapuluskika, kuti wasinthe maghanoghano ghake.—Yoh. 16:1, 2.

14, 15. Kasi Paulosi wakayowoya vichi vyakukhwaskana na umo wakasinthira?

14 Paulosi wakasintha nadi chomene. Pakuyowoya kwa Agripa, wakati: “Nkhapulikira mboniwoni yakuchanya iyi. Nkhapharazganga uthenga wakuti ŵanthu ŵang’anamuke mtima na kuwelera kwa Chiuta kweniso ŵachitenge milimo yakulongora kuti ŵang’anamuka mtima. Nkhambira na ŵanthu ŵa mu Damaseko, mu Yerusalemu, mu charu chose cha Yudeya, na ku ŵamitundu.” (Mil. 26:19, 20) Kwa vyaka vinandi, Paulosi wakafiskanga mulimo uwo Yesu Khristu wakamupa pa nyengo iyo wakawona mboniwoni ya muhanya pakati. Kasi ni vinthu wuli ivyo vikachitika chifukwa cha mulimo wake? Awo ŵakapulikira makani ghawemi agho Paulosi wakapharazganga, ŵakarapa na kuleka nkharo zawo ziheni, ŵakamba kugomezga, ndipo ŵakang’anamukira kwa Chiuta. Ŵanthu aŵa ŵakazgoka ŵenekaya ŵawemi, ndipo ŵakasunganga mtende na dango.

15 Ndipouli, vinthu ivi vikaŵavya ntchito kwa Ŵayuda awo ŵakasuskanga Paulosi. Paulosi wakati: “Lekani Ŵayuda ŵakanikora mu tempile na kukhumba kunikoma. Nalutilira kuchitira ukaboni ku ŵachoko na ŵakuru m’paka muhanya uno chifukwa chakuti Chiuta wakunovwira.”—Mil. 26:21, 22.

16. Kasi tingamuyezga wuli Paulosi para tikuyowoya vigomezgo vithu ku ŵeruzgi na ŵawusi?

16 Pakuŵa Ŵakhristu, nyengo zose tikwenera kuŵa ‘ŵakunozgeka kuvikilira’ chipulikano chithu. (1 Pet. 3:15) Para tikuyowoya ku ŵeruzgi na ŵawusi vigomezgo vithu, tingachita makora kuyezga umo Paulosi wakachitira apo wakayowoyanga kwa Agripa na Fesito. Para tingayowoya mwantchindi ku ŵamazaza aŵa, umo Baibolo lasinthira umoyo withu ndiposo wa ŵanthu awo ŵakupulikira uthenga withu, mbwenu tingaŵafika pa mtima.

“Ukukhumba Kunikopa Kuti Niŵe Mkhristu” (Milimo 26:24-32)

17. Kasi Fesito wakachita wuli na mazgu gha kujivikilira gha Paulosi, ndipo kasi mtima uwo wakalongora ukuyana wuli na mtima uwo ŵanthu ŵakulongora mazuŵa ghano?

17 Apo ŵakategherezganga ukaboni wakukopa wa Paulosi, ŵawusi ŵaŵiri aŵa ŵakakhwaskika chomene ndipo ivyo Paulosi wakayowoya vikaŵafika pa mtima. Wonani ivyo vikachitika: “Sono apo Paulosi wakayowoyanga vinthu ivi pakujivikilira, Fesito wakachemerezga kuti: ‘Ukufuntha Paulosi! Kusambira chomene kukukufunthiska!’” (Mil. 26:24) Mazgu ghakukolomoka gha Fesito ghakulongora mtima uwo ŵanthu ŵali nawo mazuŵa ghano. Ŵanthu ŵanandi ŵakuti awo ŵakusambizga ivyo Baibolo likuyowoya ŵakuchita vinthu mwakutalulira. Ŵanthu awo ŵali na vinjeru vya charu kanandi ŵakuwona kuti ntchakusuzga kuzomerezga chisambizgo cha Baibolo cha chiwuka cha ŵakufwa.

18. Kasi Paulosi wakamuzgora wuli Fesito, ndipo Agiripa wakati wuli?

18 Kweni Paulosi wakamuzgora kazembe uyu, wakati: “Nkhufuntha yayi Ŵakuchindikika ŵa Fesito, kweni nkhuyowoya mazgu ghaunenesko na ghamahara. Nakuti themba ilo nkhuyowoya nalo mwakufwatuka, likumanya makora za vinthu ivi . . . kasi imwe, Themba Agripa, mukugomezga Ntchimi? Nkhumanya kuti mukugomezga.” Agripa wakazgora kuti: “Mu nyengo yichoko waka ukukhumba kunikopa kuti niŵe Mkhristu.” (Mil. 26:25-28) Kwali mazgu agha ghakaŵa ghakufumira pasi pa mtima kwali yayi, kweni ghakulongora kuti themba ili likatoleka chomene mtima na ukaboni wa Paulosi.

19. Kasi Fesito na Agripa ŵakadumura wuli mulandu wa Paulosi?

19 Kufuma apo, Agripa na Fesito ŵakimilira, kulongora kuti chidumbirano ichi chamara. “Apo ŵakafumangapo ŵakamba kuyowoyeskana kuti: “Munthu uyu wakuchita kanthu kakwenelera nyifwa chara panji kukakika.” Agripa wakati kwa Fesito: “Munthu uyu mphanyi wafwatulika kuŵenge kuti wandapemphe kuluta kwa Kesare.’” (Mil. 26:31, 32) Ŵakamanya kuti Paulosi wakaŵavya mulandu. Panji ŵakamba kuŵawona makora Ŵakhristu.

20. Kasi chikachitika ntchivichi Paulosi wati wachitira ukaboni ku ŵalara ŵa boma?

20 Mu nkhani iyi, vikulongora kuti pa ŵawusi ŵaŵiri aŵa pakaŵavya uyo wakazomera makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta. Kasi mpositole Paulosi wakachita makora nthena kwimilira panthazi pa ŵanthu aŵa? Zgoro ndakuti enya. Umo Paulosi ‘wakatolekera panthazi pa mathemba na ŵakazembe’ mu Yudeya, wakachitira ukaboni ku vigaŵa vya boma la Romu ivyo panji chikate chiŵe chambura machitiko kufikako. (Luka 21:12, 13) Kweniso, Ŵakhristu ŵakakhozgeka chomene na ivyo Paulosi wakachita kweniso umo wakazizipizgira viyezgo.—Fil. 1:12-14.

21. Kasi tikusanga vitumbiko wuli para tikulimbikira kupharazga?

21 Ndimo viliriso mazuŵa ghano. Tikutumbikika chomene para tikulimbikira kupharazga makani ghawemi gha Ufumu nangauli tingasangana na masuzgo. Tingapharazgira ŵalara ŵa boma awo nyengo zinyake chingaŵa chakusuzga kuŵapharazgira. Para tazizipizga mwakugomezgeka, tingakhozga ŵabali na ŵadumbu ŵithu, na kuŵachiska kuti nawo ŵalongore chikanga chikuru pakuchitira ukaboni mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta.

POROKIYO FESITO, KAZEMBE WACHIROMA

Nkhani yakukhwaskana na Porokiyo Fesito yikusangika waka mu buku la Milimo ya Ŵapositole kweniso mu ivyo Flavius Josephus wali kulemba pera. Fesito wakanjira mu malo gha Felike kuŵa kazembe wa Yudeya cha mu 58 C.E. ndipo wakwenera kuti wakafwa wati wawusapo vyaka viŵiri panji vitatu.

Porokiyo Fesito.

Vikuwoneka kuti Fesito wakawusa makorako kuluska Felike kweniso Albinus uyo wakaŵa kazembe, Fesito wati wafwa. Apo Fesito wakambanga kuwusa, mu Yudeya mukaŵa ŵankhungu ŵanandi. Mwakuyana na ivyo Josephus wakalemba, “Fesito . . . wakaŵikapo mtima kuti wamarane na waliyose uyo wakasuzganga mu charu chake. Ntheura wakakora ŵankhungu ŵanandi, ndipo ŵanandi wakaŵakoma.” Apo wakaŵa kazembe, Ŵayuda ŵakazenga chiliŵa kuti Themba Agripa lileke kuwona ivyo vikachitikanga mukati mwa tempile. Pakwamba Fesito wakati ŵabwangandurenge chiliŵa ichi. Kweni Ŵayuda ŵati ŵamuŵeyelera, wakaŵazomerezga kuti nkhani iyi ŵakaphalire Nero, Themba la Romu.

Vikulongora kuti Fesito wakaŵikapo mtima chomene kumarana na ŵanthu ŵakuswa malango na vigeŵenga. Kweni pakuti wakakhumbanga kuti Ŵayuda ŵamutemwenge, wakaŵikapo mtima kuti nkhani ya mpositole Paulosi yileke kweruzgika makora.

THEMBA HERODE AGRIPA II

Agripa uyo wakuyowoyeka pa Milimo 25, wakaŵa Themba Herode Agripa II, muzukuruchivu wa Herode Mukuru, ndipo wakaŵa mwana wa Herode uyo wakawukira mpingo wa mu Yerusalemu. (Mil. 12:1) Agripa ndiyo wakaŵa waumaliro mu uthemba wa ŵina Herode.

Themba Herodi Agripa II.

Apo awiske ŵakafwanga mu 44 C.E., Agripa uyo wakaŵa na vyaka 17, wakaŵa ku Romu kwa Themba Kilaudiyo uko wakasambiranga. Awo ŵakapelekanga fundo kwa themba, ŵakawona kuti Agripa wakaŵa mwana muchoko chomene, kuti wangakhara yayi pa uthemba, ntheura ŵakaŵikapo kazembe Wachiroma. Nangauli vikaŵa nthena, Flavius Josephus wali kulemba kuti, apo Agripa wakaŵa kuti wachali mu Romu, wakanjilirangapo pa nkhani zakukhwaskana na Ŵayuda ndipo wakayowoyanga ivyo iwo ŵakakhumbanga.

Cha mu 50 C.E., Kilaudiyo wakamupa uthemba Agripa ndipo wakamba kuwusa Calcis, mu 53 C.E., wakapika Itureya, Tirakoniti, na Abilene. Agripa wakapikaso mulimo wa kulaŵilira tempile la ku Yerusalemu kweniso wakapika mazaza gha kwimika ŵasembe Ŵachiyuda. Nero, uyo wakakhala pa uthemba, Kilaudiyo wati wafwa wakamusazgirako Agripa vigaŵa vyakuti wawusenge, ndipo wakasazgirako Galileya na Pereya. Pa nyengo iyo wakakumananga na Paulosi, Agripa wakaŵa ku Kesareya na mudumbu wake, Berenike, uyo wakawera kwa mfumu wake themba la Kilikiya.—Mil. 25:13.

Mu 66 C.E., Agripa wati watondeka kuchimbizga Ŵayuda awo ŵakagalukiranga Romu, iwo ŵakamba kuwukira iyo, ndipo wakakolerana na Ŵaroma. Ŵayuda ŵakati ŵaleka kugaluka, themba linyake, Vespasiyani, likapa Agripa vyaru vinyake nga chawanangwa.

a Wonani bokosi lakuti “Porokiyo Fesito Kazembe Wachiroma.”

b “Chitengo chakweruzgirapo” ukaŵa mpando uwo ukaŵikika pa malo ghakukwera. Malo ghapachanya agha ghakalongoranga kuti icho chikayowoyekanga apa chikaŵanga chakuzirwa kweniso chaumaliro. Pilato wakakhala pa chitengo chakweruzgirapo apo wakasandanga milandu iyo Ŵayuda ŵakapeleka kwa Yesu.

c Wonani bokosi lakuti “Kuchita Apilu Chifukwa cha Kusopa Kwaunenesko Mazuŵa Ghano.”

d Wonani bokosi lakuti “Themba Herode Agripa II.”

e Pakuŵa Mkhristu, Paulosi wakazomerezga kuti Yesu ni Mesiya. Kweni Ŵayuda awo ŵakakana Yesu, ŵakawonanga kuti Paulosi ngwakugaluka.—Mil. 21:21, 27, 28.

f Pakuyowoyapo pa mazgu gha Paulosi ghakuti wakendanga “muhanya pakati,” munthu munyake wakusanda vya Baibolo wakati: ‘Munthu wa pa ulendo wakapumuranga pa nyengo yakotcha ya muhanya, wakalekanga kupumura pekha para ivyo wendera ni vyaluŵiro. Ntheura apa tikuwona kuti Paulosi wakachitanga vyose ivyo wangafiska kuti watambuzge Ŵakhristu.’

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani