Kugomezgeka Kuli na Phindu
MU VYARU vinyake, ŵana ŵakutemwa kubatikana vidamati para ŵakuseŵera. Vidamati vikudemelera ku vyakuvwara, ndipo cilicose ico mwana ŵangacita, kwali wayende, wacimbire, panji waduke, vikufumako yayi. Kuti vifumeko wakwenera kuthora cimoza cimoza. Ku ŵana, ici nchakukondweska comene.
Mbunenesko kuti taŵanyake tikutemwa yayi kuti vidamati vikanilire ku vyakuvwara vithu, kweni tose tikuzizwa umo vikudemelelera. Munthu uyo ngwakugomezgeka ndimo waliri. Wakuzizipizga na kudemelera nganganga ku munyake. Iyo wakugomezgeka ku mubwezi wake mu vyose nanga vinthu vingasuzga. Lizgu lakuti “kugomezgeka” likutikumbuska mikhaliro nga ni unenesko, kujilambika, na kujipeleka. Nangauli mukukondwa para ŵanthu ŵagomezgeka kwa imwe, kweni kasi imwe mukukhumbisiska kugomezgeka ku ŵanyinu? Usange ni nthena, kasi mukwenera kugomezgeka kwa njani?
Kugomezgeka Nkhwakukhumbikwa Comene mu Nthengwa
Kugomezgeka mu nthengwa nkhwakukhumbikwa comene, kweni nchacitima kuti ŵanandi ŵakugomezgeka yayi. Mfumu na muwoli wake awo ŵakugomezgana, kung’anamura awo ŵakudemelerana na kuyezgayezga kukondweskana, ŵakuŵa ŵacimwemwe ndiposo ŵakuvikilirika. Cifukwa wuli? Cifukwa mwakawiro taŵanthu tikukhumba kuti ŵanyithu ŵatigomezgenge ndiposo kuti nase tiŵagomezgenge. Ciuta wakati wakwatiska Adamu na Heva mu munda wa Edeni, wakati: “Mwanalume tiwasidenge wiske na nyina na kubatikana na muwoli wake, ndipo tiŵaŵenge thupi limoza.” Muwoli nayo wakeneranga kubatikana na mfumu wake. Mfumu na muwoli ŵakenera kugomezgana ndiposo kukolerana.—Genesis 2:24; Mateyu 19:3-9.
Mbunenesko, ivi vikacitika kale comene. Kweni kasi cikung’anamura kuti lero nchambura kuzirwa kugomezgeka mu nthengwa? Ŵanandi ŵangati yayi. Kuyana na ivyo ŵakasanda ku Germany, pa ŵanthu awo ŵakafumbika, 80 peresenti ŵakati nchakuzirwa kugomezgeka mu nthengwa. Ŵakafumbaso ŵanthu kuti ŵasange ivyo vikukhumbikwa comene ku ŵanalume na ŵanakazi. Ŵanalume ŵakafumbika kuti ŵayowoye mikhaliro yinkhondi iyo ŵakukhumba comene ku ŵanakazi, ndipo ŵanakazi ŵakafumbika kuti ŵayowoye mikhaliro yinkhondi iyo ŵakukhumba comene ku ŵanalume. Ŵanandi ŵakati kugomezgeka.
Enya nadi, kugomezgeka nchimoza mwa vinthu ivyo vikukhumbikwa comene kuti nthengwa yendenge makora. Ndipouli, umo tawonera mu nkhani yajumpha, ŵanandi ŵakuti nchiwemi kugomezgeka kweni iwo ŵakugomezgeka yayi. Mwaciyelezgero, mu vyaru vinandi ŵanthu ŵakupatana. Uwu mbukaboni wakuti kuleka kugomezgeka kwazara comene. Kasi ŵakutorana ŵangacita wuli kuti ŵagege kacitiro aka na kulutilira kugomezgana?
Kugomezgeka Kukukhozga Nthengwa
Mfumu na muwoli ŵangalongora kuti mbakugomezgeka para ŵakupenja mipata kuti ŵasimikizgire kuti mbakujipeleka ku munyawo. Mwaciyelezgero, nchiwemi kuyowoya kuti “cithu” kuluska kuyowoya kuti “cane,” “ŵabwezi ŵithu,” “ŵana ŵithu,” “nyumba yithu,” na vinyake vyantheura. Pa nkhani zakukhwaskana na nyumba, kulera ŵana, vyakusanguluska, kwenda, panji milimo yauzimu, mfumu na muwoli ŵakwenera kufumbana.—Zintharika 11:14; 15:22.
Ŵakutorana ŵangalongora kuti mbakugomezgeka para waliyose wakupangiska munyake kujiwona kuti ngwakukhumbikwa. Munthu wakutora panji wakutengwa wakukondwa yayi para munyake uyo wali kutorana nayo wakuzgoŵerana comene na mwanakazi panji mwanalume munyake. Baibolo likuphalira ŵanalume kuti ŵademelere ku “muwoli wa uphya [wawo].” Mfumu wakwenera yayi kudokera mwanakazi munyake padera pa muwoli wake. Wakwenera yayi kugona na mwanakazi munyake. Baibolo likucenjezga kuti: “Uyo wakuleŵa walije vinjeru; uyo wakucita ici wakujiparanya yekha.” Ndimoso viliri na muwoli, nayo wakwenera kugomezgeka kwa mfumu wake.—Zintharika 5:18; 6:32.
Kasi kugomezgeka mu nthengwa kuli na phindu? Enya nkhwaphindu. Kukukhozga nthengwa, ndipo wose ŵaŵiri, mfumu na muwoli, ŵakupindura. Mwaciyelezgero, para mfumu ngwakugomezgeka na kujipeleka kwa muwoli wake, muwoli wakujipulika kuti wafika. Ici cikovwira kuti mwanakazi walongore uwemi wake wose. Mfumu nayoso wangalongora uwemi wake wose para muwoli ngwakugomezgeka. Para mfumu wakuŵikapo mtima kuti waŵe wakugomezgeka kwa muwoli wake, cikovwira kuti waskepelere ku malango gha Ciuta mu vinthu vyose ivyo wakucita.
Usange mfumu na muwoli ŵali mu suzgo, ŵakufipa mtima yayi kuti nthengwa yawo yimalenge. Kweni para kugomezgana mulije mu nthengwa, masuzgo ghangapangiska kuti ŵapatukane panji kupatana. Ici cikumazga masuzgo yayi, m’malo mwake cikwambiska masuzgo ghanyake. Mu ma 1980, munthu munyake wakumanyikwa wakapatukana na muwoli wake ndiposo ŵana ŵake. Kasi wakaŵa na cimwemwe kukhala yekha? Pakati pajumpha vilimika 20, wakazomerezga kuti cifukwa ca kupatukana na mbumba yake wakacitanga “phukwa na kutimbanizgika ndipo usiku tulo tukizanga yayi cifukwa wakazgoŵera kuphalira ŵana [ŵake] kuti mugone makora.”
Kugomezgeka Pakati pa Ŵapapi na Ŵana
Para ŵapapi ŵakugomezgana, ŵana nawo ŵangaŵa ŵakugomezgeka. Ŵana awo ŵalelekera mu mbumba yakugomezgeka na yacitemwa, cikuŵa cipusu kuti ŵapwelelere munyawo uyo ŵatorana nayo na ŵapapi ŵawo para ŵacekura.—1 Timote 5:4, 8.
Mbapapi pera yayi awo ŵakwamba kucepa nkhongono. Nyengo zinyake mwana wangakhumba wovwiri. Ndimo vikaŵira na Herbert na Gertrud, awo Mbakaboni ŵa Yehova ndipo ŵateŵetera vilimika 40. Mwana wawo Dietmar wakaŵa na nthenda ya kuphapa viŵaro iyo yikamusuzga umoyo wake wose. Vilimika vinkhondi na viŵiri pambere wandafwe mu Novemba 2002, Dietmar wakakhumbikwira wovwiri muhanya na usiku. Ŵapapi ŵake ŵakamupwelelera mwacitemwa. Ŵakaŵikamo makina gha ku cipatala mu nyumba mwawo na kusambira umo ŵangamovwilira. Ici nchiyelezgero ciwemi nadi ca kugomezgeka mu mbumba!
Kugomezgeka Nkhwakukhumbikwa kuti Ubwezi Ulutilire
Brigit wakati “munthu wangaŵa wacimwemwe kwambura kutora panji kutengwa, kweni nchakusuzga kuti waŵe wacimwemwe kwambura mubwezi.” Panji namwe mukuzomerezga. Kwali muli ŵakutora panji ŵambura kutora, ŵakutengwa panji yayi, mungaŵa ŵacimwemwe na kukondwa na umoyo para muli na mubwezi muwemi wakugomezgeka. Kweni para muli ŵakutora panji ŵakutengwa, uyo muli kutorana nayo ndiyo wakwenera kuŵa mubwezi winu wa pamtima.
Mubwezi ni munthu uyo tikumanyana nayo waka yayi. Tingamanyana na ŵanthu ŵanandi, ŵazengezgani ŵithu, awo tikugwira nawo nchito, na awo tikukumana nawo nyengo na nyengo. Kuti ŵanthu ŵaŵe paubwezi wanadi, pakukhumbikwira nyengo, nkhongono, na kujipeleka na mtima wose. Ni mwaŵi kuŵa mubwezi wa munthu munyake. Tikupindura na ubwezi, kweni nase tikwenera kucitapo kanthu.
Tikwenera kudumbiskana na ŵabwezi ŵithu. Nyengo zinyake tingadumbiskana nawo para tikukhumba wovwiri. Birgit wakati: “Para yumoza wali na suzgo, ine na mubwezi wane tikutimbirana telefoni kamoza panji kaŵiri pa sabata. Nchakukhozga comene kumanya kuti walipo ndipo ngwakukhumbisiska kutegherezga.” Ubwezi uleke kuwayawaya cifukwa cakuti munyake wakukhala kutali. Gerda wakukhala kutali comene na Helga, makilomita ghakukwana masauzandi ghanandi. Kweni ŵaŵa paubwezi vilimika vyakujumpha 35. Gerda wakati: “Tikulemberana makalata pafupipafupi, kulongosolerana ivyo vikuticitikira na kuphalirana vyakusingo, kwali ni vyakukondweska panji vyakucitiska citima. Nkhukondwa comene para napokera kalata kufuma kwa Helga. Tikughanaghana vimoza.”
Kugomezgeka nkhwakukhumbikwa comene kuti ubwezi uleke kumara. Nanga ni ŵanthu awo ŵakamba ni kale kutemwana, ubwezi ungamara usange yumoza waleka kugomezgeka. Kanandi ŵabwezi ŵakusokana na pa nkhani za cisisi wuwo. Ŵakuyowoya mwakufwatuka kwambura kopa kuyuyurika panji kuti vyamupulikikwa kunyake. Baibolo likuti: “Mwanase [mubwezi] wakutemwa nyengo zose, ndipo mwanamunyako wakubabiwira kovwira mu suzgo.”—Zintharika 17:17.
Pakuti tingatolera maghanoghano na nkharo ya ŵabwezi ŵithu, tikwenera kukorana ubwezi na ŵanthu awo umoyo wawo ukuyana na withu. Mwaciyelezgero, tikwenera kukorana ubwezi na ŵanthu awo tikuyana vigomezgo, nkharo, ndiposo awo ŵakuwona viwemi na viheni umo ise tikuviwonera. Ŵabwezi aŵa ŵangamovwirani kuti mufiske ivyo mukukhumba. Nakuti nchivici ico tingakopeka naco mwa munthu uyo nkharo yake yikupambana na yithu? Baibolo likulongora kuzirwa kwa kusankha makora ŵabwezi apo likuti: “Uyo wakwenda na ŵavinjeru naye tiwaŵe wavinjeru, kweni mulongozgani wa vindere tiwapwetekekenge.”—Zintharika 13:20.
Tingasambira Kuŵa Ŵakugomezgeka
Para mwana wasambira kubatika vidamati pa vyakuvwara vya munyake, wangatemwa kucita maseŵero agha mwakuwerezgawerezga. Ndimo wakucitira munthu uyo ngwakugomezgeka. Cifukwa wuli? Pakuti cikuŵa cipusu kugomezgeka para munthu wakuyezgayezga. Usange munthu wasambira kugomezgeka mu mbumba wacali mucoko, cikuŵa cipusu kugomezgeka ku ŵabwezi ŵake para wakura. Ndipo para wakugomezgeka ku ŵabwezi, cingamovwira kuti wazakaŵe wakugomezgeka mu nthengwa. Cingamovwiraso kuti waŵe wakugomezgeka ku mubwezi wakuzirwa comene.
Yesu wakati dango lakudanga nkhutemwa Yehova Ciuta na mtima withu wose, umoyo withu wose, vinjeru vithu vyose, na nkhongono zithu zose. (Marko 12:30) Ici cikung’anamura kuti tikwenera kugomezgeka comene kwa Ciuta. Tikutumbikika comene para tikugomezgeka kwa Yehova Ciuta. Watikhuŵazgenge yayi panji kutipusika, cifukwa iyo mweneco wakuti: “Nili wakugomezgeka.” (Yeremiya 3:12, NW) Enya nadi, para tikugomezgeka kwa Ciuta, tikutumbikika kwamuyirayira.—1 Yohane 2:17.
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 6]
Mungaŵa wacimwemwe para muli na mubwezi muwemi wakugomezgeka
[Cithuzithuzi pa peji 5]
Ŵanthu ŵa mbumba yimoza awo mbakugomezgeka ŵakovwirana para yumoza wakukhumba wovwiri