“Cipanikizgo ku Mitundu Yose”
“Muŵenge ŵapanikizgi ŵane . . . na ku vigoti vya caru wuwo.”—MILIMO 1:8.
1. Mphawuli apo ŵasambiri ŵakapulika kakwamba ucimi wa pa Mateyu 24:14, ndipo kukaŵa nkhu?
TAŴANANDI tikughamanya makora mazgu gha Yesu gha pa Mateyu 24:14 mwakuti tili kughasunga pa mtima. Uwu ni ucimi wapadera nadi! Ghanaghanani waka ivyo ŵasambiri ŵakwenera kuti ŵakaghanaghana apo ŵakapulika ucimi uwu kakwamba. Mukaŵa mu cilimika ca 33 C.E. Ŵasambiri ŵakaŵa kuti ŵakhala na Yesu vilimika vitatu, ndipo pa nyengo iyi ŵakizira lumoza ku Yerusalemu. Ŵakayiwonapo kale minthondwe yake na kupulika visambizgo vyake. Nangauli ŵakawutemwanga comene unenesko uwo Yesu wakaŵasambizga, kweni ŵakamanya kuti ni wose yayi ŵakawutemwanga. Yesu wakaŵa na ŵalwani ŵankhongono ndiposo ŵamazaza.
2. Ni masuzgo na masoka wuli agho ŵasambiri ŵakeneranga kuzakaŵa nagho?
2 Ŵasambiri ŵanayi ŵakaŵa na Yesu pa Phiri la Olive, ndipo ŵakapulikizganga mwakupwelelera apo wakayowoyanga za masoka na masuzgo agho ŵaŵenge nagho. Kumanyuma, Yesu wakaŵaphalirapo kuti wazamukomeka. (Mateyu 16:21) Pa nyengo iyi, wakaŵaphalira mwambura kubisa kuti nawo ŵasuzgikenge. Wakaŵaphalira kuti: “Ŵamkumupelekani ku suzgo, ndipo ŵamkumukomani: ndipo mwamkutinkhika na mitundu yose cifukwa ca zina lane.” Kweni ni ivi pera yayi. Nchimi zitesi zizamupuluska ŵanthu ŵanandi. Ŵanyake ŵazamukhuŵara ndipo ŵazamwamba kupelekana na kutinkhana. Ndipo pazamuŵa ŵanthu “ŵanandi” awo citemwa cawo kwa Ciuta na Mazgu ghake cizamuzizima.—Mateyu 24:9-12.
3. Cifukwa wuli mazgu gha Yesu gha pa Mateyu 24:14 ngakuzizika?
3 Yesu wakati wayowoya vinthu vyakugulura nkhongono ivi, wakayowoya fundo iyo yikwenera kuti yikaŵazizika comene ŵasambiri. Wakati: “Makani ghawemi gheneagha gha Ufumu ghamkupharazgika mu vyaru vyose ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose; penepapo ndipo umaliro uti wizenge.” (Mateyu 24:14) Enya, nchito ya ‘kupanikizgira unenesko’ iyo Yesu wakayiyambira mu Israyeli, yikeneranga kuzakakura na kufika mu vigaŵa vyose vya caru. (Yohane 18:37) Uwu ni ucimi wakuzizika nadi! Cikeneranga kuŵa cakusuzga kuti nchito iyi yifike ku “mitundu yose” ndipo ukeneranga kuŵa munthondwe kuti ici cicitike uku ‘ŵakutinkhika na mitundu yose.’ Para nchito iyi yacitika, ni muwuso wa Yehova pera yayi uwo ukeneranga kuzakathuwuskika, kweniso citemwa cake, lusungu lwake, na ucivindwe wake. Kweniso, nchito iyi yikeneranga kupa mwaŵi ŵateŵeti ŵake kuti ŵalongore cipulikano cawo na kujipeleka kwawo.
4. Mbanjani ŵakaphalirika kuti ŵacite nchito ya kupharazga, ndipo Yesu wakaŵapembuzga na mazgu wuli?
4 Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake mwambura kubisa kuti ŵakaŵa na nchito yakuzirwa comene yakuti ŵacite. Pambere wandakwere kucanya, Yesu wakaŵawonekera ndipo wakati: ‘Kweni muti mupokere nkhongono, para mzimu utuŵa wiza pa imwe: ndipo muti muŵenge ŵapanikizgi ŵane na mu Yerusalemu na mu Yudeya, na mu Samariya, na ku vigoti vya caru wuwo.’ (Milimo 1:8) Mbunenesko kuti ŵanji ŵakeneranga kuzakawovwira ŵasambiri kucita nchito iyi. Ndipouli, ŵasambiri ŵakaŵa ŵacoko comene. Ntheura, ŵakwenera kuti ŵakakhozgeka comene kumanya kuti mzimu wa Ciuta, uwo ngwankhongono comene, uŵawovwirenge pakucita nchito iyo Ciuta wakaŵapa.
5. Nchivici ico ŵasambiri ŵakamanyanga yayi pakukhwaskana na nchito ya kupharazga?
5 Ŵasambiri ŵakamanyanga kuti ŵakwenera kupharazga makani ghawemi na ‘kusambizga mitundu yose.’ (Mateyu 28:19, 20) Kweni ŵakamanyanga yayi kuti makani ghawemi ghazamupharazgika kufika mphani, ndiposo apo umaliro wizirenge. Nase tikumanya yayi. Pa nkhani izi, Yehova pera ndiyo wakumanya. (Mateyu 24:36) Para Yehova wakhorwa na umo upharazgi wacitikira, waparanyenge caru ciheni ici. Para ivi vyacitika ndipo Ŵakhristu ŵazamumanya kuti nchito ya kupharazga yacitika kuyana na umo Yehova wakakhumbiranga. Ŵasambiri ŵakwambilira ŵakamanyanga yayi kuti nchito ya kupharazga yizamuminya nga umo viliri mu nyengo yaumaliro iyi.
Umo Upharazgi Ukaŵira Apo Cikhristu Cikambanga Waka
6. Nchivici cikacitika pa Pentekoste 33 C.E. ndiposo pamanyuma pake?
6 Apo Cikhristu cikambanga waka, nchito ya kupharazga Ufumu na kusambizga yikaguza ŵanthu ŵanandi. Pa zuŵa la Pentekoste 33 C.E., ŵasambiri 120 ŵakaŵa mu cipinda ca pacanya ku Yerusalemu. Mzimu utuŵa wa Ciuta ukiza pa iwo, mpositole Petrosi wakayowoya nkhani yakukhorweska yakulongosora ng’anamuro la ico cikacitika, ndipo ŵanthu 3,000 ŵakapulikana na kubapatizika. Uku kukaŵa kwamba waka kwa vinthu. Nangauli ŵalongozgi ŵa cisopo ŵakayezgayezga comene kuti ŵatondeske nchito ya kupharazga makani ghawemi, kweni “Fumu [Yehova] yikasazgangako kwa iwo zuŵa na zuŵa ŵeneawo ŵakaponoskekanga.” Mwaluŵiro, “kupenda kwa ŵanalume kukaŵa pafupi vikwi vinkhondi.” Pamanyuma pake, “ŵakupulikana na Fumu ŵakasazgikirangako kwakuluska, mizinda ya ŵanalume na ŵanakazi wuwo.”—Milimo 2:1-4, 8, 14, 41, 47; 4:4; 5:14.
7. Cifukwa wuli kuphenduka kwa Korneliyo cikaŵa cinthu capadera?
7 Mu cilimika ca 36 C.E. mukacitika cinthu cinyake capadera. Munthu wamitundu, Korneliyo, wakazgoka Mkhristu ndipo wakabapatizika. Pakutuma mpositole Petrosi kuti walute kwa munthu wakopa Ciuta uyu, Yehova wakalongora kuti languro la Yesu la ‘kusambizga mitundu yose’ likang’anamuranga kusambizga Ŵayuda pera awo ŵakaŵa mu vigaŵa vyakupambanapambana yayi. (Milimo 10:44, 45) Kasi awo ŵakalongozganga nchito ya kupharazga wakacita wuli? Ŵapositole na ŵanalume ŵalara mu Yudeya ŵakati ŵamanya kuti makani ghawemi ghakeneranga kupharazgika na ku mitundu yinyake wuwo, ŵakacindika Ciuta. (Milimo 11:1, 18) Pa nyengo iyi, upharazgi ukalutilira kuguza Ŵayuda ŵanandi. Vilimika vikati vyalutapo, panji ca m’ma 58 C.E., padera pa Ŵamitundu awo ŵakapulikana pakaŵa “vikwi vinandi mu Ŵayuda ŵakupulikana.”—Milimo 21:20.
8. Kasi makani ghawemi ghakukhwaska wuli umoyo wa ŵanthu?
8 Nangauli nkhani ya umo ciŵelengero ca Ŵakhristu ŵakwambilira cikakweleranga njakukondweska, tileke kuluwa kuti ici nchiŵelengero ca ŵanthu ŵanadi. Uthenga wa mu Baibolo uwo ŵakawupulika ukaŵa wankhongono. (Ŵahebere 4:12) Ukasintha umoyo wa awo ŵakawupokelera. Ŵanthu ŵakaleka mikhaliro yaukazuzi, ŵakavwara wunthu wuphya, na kuphemana na Ciuta. (Ŵaefeso 4:22, 23) Ndimo viliri na lero wuwo. Ndipo wose awo ŵakuzomera makani ghawemi ŵali na cilindizga ca umoyo wamuyirayira.—Yohane 3:16.
Ŵanchito Ŵamoza na Ciuta
9. Ni mwaŵi na uteŵeti wuli uwo Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakamanya kuti ŵali nawo?
9 Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakajihaya yayi cifukwa ca umo nchito ya kupharazga yikenderanga. Ŵakamanya kuti ‘nkhongono za mzimu utuŵa’ ndizo zikaŵawovwiranga pakucita nchito yawo. (Ŵaroma 15:13, 19) Yehova ndiyo wakawovwiranga kuti ŵasazgikire. Kweniso, Ŵakhristu aŵa ŵakamanya kuti ŵakaŵa na mwaŵi ndiposo udindo wa kuŵa “ŵalimi ŵamoza na Ciuta.” (1 Ŵakorinte 3:6-9) Mwantheura, ŵakajipeleka comene pa nchito iyo ŵakapika nga ni umo Yesu wakaŵalangulira.—Luka 13:24.
10. Kasi Ŵakhristu ŵanyake ŵakwambilira ŵakalimbikira wuli kuti ŵapharazgire mitundu yose?
10 Pakuti Paulosi wakaŵa ‘mpositole wa ŵamitundu,’ wakenda mitunda yitali pa mtunda na pa nyanja, kupanga mipingo yinandi mu cigaŵa ca Ŵaroma ku Asia, ndiposo ku Girisi. (Ŵaroma 11:13) Kweniso wakaluta ku Roma ndipo wakwenera kuti wakafika na ku Spain wuwo. Pa nyengo iyi, mpositole Petrosi, uyo wakaŵa na mulimo wa kupharazga “ivangeli la [awo ŵakaŵa] ŵakukotoleka,” wakanjilira ku cigaŵa cinyake kuti wakapharazge ku Babulone, uko kukaŵa ku cinyina ca Ciyuda pa nyengo yira. (Ŵagalatiya 2:7-9; 1 Petros 5:13) Pakati pa ŵanthu awo ŵakajipeleka comene pa mulimo wa Fumu pakaŵa ŵanakazi nga ni Trufina na Trufosa. Mwanakazi munyake uyo zina lake wakaŵa Persisi wakuyowoyeka kuti “wakafukafuka comene mu Fumu.”—Ŵaroma 16:12.
11. Kasi Yehova wakatumbika wuli citatata ca ŵasambiri?
11 Yehova wakatumbika comene citatata ca ŵanthu aŵa ndiposo ŵapharazgi ŵanyake awo ŵakalimbikiranga mulimo wawo. Pakati pajumpha vilimika vyambura kukwana 30 kufuma apo Yesu wakayowoyera kuti pazamuŵa cipanikizgo ku mitundu yose, Paulosi wakalemba kuti “makani ghawemi” ‘ghakapharazgika mu cakwatika cose kusi ku mtambo.’ (Ŵakolose 1:23) Kasi umaliro ukiza pa nyengo yira? Enya tingayowoya kuti ukiza. Ukiza pa Ŵayuda mu 70 C.E., apo ŵasilikari Ŵaciroma ŵakaparanya Yerusalemu na tempele lake. Kweni Yehova wasankha kuti upharazgi ukuru comene ucitike pambere wandaparanye caru cose ca Satana.
Upharazgi Uwo Ukucitika Mazuŵa Ghano
12. Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakwambilira ŵakalipulikiska wuli dango la kupharazga?
12 Kuumaliro kwa vilimika vya m’ma 1800, visopo vyakugaruka vikati vyathaza kwanyengo yitali, kusopa kwaunenesko kukayambaso. Ŵasambiri ŵa Baibolo, ilo likaŵa zina la Ŵakaboni ŵa Yehova mu nyengo iyo, ŵakapulikiska dango la kusambizga mitundu yose pa caru cose. (Mateyu 28:19, 20) Pakuzakafika mu cilimika ca 1914, pakaŵa ŵanthu 5,100 awo ŵakapharazganga na mtima wose, ndipo makani ghawemi ghakafika mu vyaru 68. Kweni Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakwambilira aŵa ŵakamanyanga makora yayi ng’anamuro la lemba la Mateyu 24:14. Kuumaliro wa vilimika vya m’ma 1800, mawupu ghakung’anamura Mabaibolo ghakang’anamura na kusindikizga Baibolo ilo mukaŵa mabuku nga Mateyu, Marko, Luka, na Yohane mu viyowoyero vinandi ndipo likagaŵirika pa caru cose. Mwantheura, kwa vilimika vinandi, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakaghanaghananga kuti uthenga wapharazgika ku mitundu yose.
13, 14. Ni vinthu wuli vyakukhwaskana na khumbo ndiposo cilato ca Ciuta ivyo vikapulikikwa makora mu Gongwe la Mulinda la 1928?
13 Pacoko na pacoko, Yehova wakawovwira ŵanthu ŵake kuti ŵapulikiske khumbo na cilato cake. (Zintharika 4:18) Gongwe la Mulinda la Cingelezi la Disemba 1, 1928 likati: “Kasi tingati nchito ya kupharazga makani ghawemi yafiskika pakuti Mabaibolo ghakusangika mu vyaru vinandi? Yayi! Nangauli Mabaibolo ghakusangika mu vyaru vinandi, nchakukhumbikwa nipera kuti gulu licoko la ŵakaboni ŵa Ciuta ilo liri pa caru lisindikizgenge mabuku ghakulongosora [cilato] ca Ciuta, na kwenda mu nyumba za ŵanthu awo ŵapokera Mabaibolo agha. Para gulu ili lingaleka kucita nthena, mbwenu ŵanthu ŵamanyenge yayi kuti Ufumu wa Mesiya wuli kukhazikika kale mu nyengo yithu.”
14 Gongwe la Mulinda ili likayowoyaso kuti: “Mu 1920, . . . Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapulikiska ucimi wa Fumu yithu uwo wuli pa Mateyu 24:14. Ŵakamanya kuti “makani ghawemi gheneagha” agho ghakeneranga kupharazgika pa caru cose kuti ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose, kuti ghakaŵa gha ufumu uwo wizenge kunthazi yayi, kweni Fumu yakulayizgika iyo yili kwamba kale kuwusa pa caru.”
15. Kasi nchito ya kupharazga yakura wuli kufuma mu vilimika vya m’ma 1920?
15 “Gulu licoko la ŵakaboni” mu vilimika vya m’ma 1920 likaleka yayi kukura. Vilimika vikati vyajumphapo, “mzinda ukuru” wa “mberere zinyake” ukamanyikwa na kwamba kuwunjikika. (Civumbuzi 7:9; Yohane 10:16) Pa nyengo yasono, pali ŵapharazgi ŵa makani ghawemi ŵakukwana 6,613,829 mu vyaru 235. Ucimi wafiskika mwakukondweska comene! ‘Makani ghawemi gha Ufumu’ ghandapharazgikepo nga umo ghakupharazgikira sono. Pa caru pandaŵepo ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova ŵanandi nthena.
16. Ni vici ivyo vikacitika mu cilimika ca uteŵeti ico cajumpha? (Wonani chati pa mapeji 23-26.)
16 Wumba wa Ŵakaboni uwu, mwakukolerana wukakhuka nayo comene nchito ya kupharazga mu cilimika cauteŵeti ca 2005. Wukapharazga makani ghawemi kwa maora ghakujumpha 1 biliyoni mu vyaru 235. Wukacita maulendo ghakuwelerako ghanandi, na masambiro gha Baibolo mamiliyoni ghanandi comene. Nchito iyi yacitika na Ŵakaboni ŵa Yehova, awo ŵapeleka nyengo na cuma cawo kuti ŵaphalireko ŵanthu Mazgu gha Ciuta. (Mateyu 10:8) Na mzimu wake, Yehova wakulutilira kupeleka nkhongono ku ŵateŵeti ŵake kuti ŵafiske khumbo lake.—Zekariya 4:6.
Kulimbikira Kupharazga
17. Kasi ŵanthu ŵa Yehova ŵakulondezga wuli mazgu gha Yesu ghakukhwaskana na kupharazga makani ghawemi?
17 Nangauli pajumpha vilimika 2,000 kufuma apo Yesu wakayowoyera kuti makani ghawemi ghazamupharazgika, kweni mwamphu wa ŵanthu ŵa Ciuta pa nchito iyi undamare. Tikumanya kuti usange tikuzizipizga pakucita uwemi, tikuyezga mikhaliro ya Yehova nga ni citemwa, lusungu na ucivindwe. Nga ni Yehova, nase tikukhumba yayi kuti munthu munyake wazakaparanyike, kweni tikukhumba kuti ŵanthu wose ŵalape na kuphemana na Yehova. (2 Ŵakorinte 5:18-20; 2 Petros 3:9) Pakuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵali na mzimu wa Ciuta, ŵakulutilira kupharazga makani ghawemi mwamwamphu mu vigaŵa vyose vya caru. (Ŵaroma 12:11) Cifukwa ca kucita nthena, ŵanthu pa caru cose ŵakupokelera unenesko na kulondezga ulongozgi uwo Yehova wakupeleka. Wonani viyelezgero vinyake.
18, 19. Ni viyelezgero wuli ivyo mungayowoya vya ŵanthu awo ŵakapokelera makani ghawemi?
18 Charles wakaŵa mlimi kuzambwe kwa caru ca Kenya. Mu cilimika ca 1998, wakaguliska hona wakukwana makilogiramu 8,000 ndipo ŵakamupa satifiketi iyo pakalembeka kuti ni Mlimi wa Hona Wakuluska Wose. Pa nyengo iyo, wakamba kusambira Baibolo. Ndipo wakawona kuti munthu uyo wakulima hona wakulondezga yayi fundo iyo Yesu wakayowoya yakuti wakwenera kutemwa munyake. (Mateyu 22:39) Charles wakati wamanya kuti ‘uyo wakulima comene’ hona ndiyoso ‘wakukoma comene ŵanthu,’ ŵakakoma hona yose uyo wakaŵa mu munda wake mwa kumuthilira poyizoni. Wakalutilira kusambira Baibolo mupaka wakajipeleka kwa Yehova na kubapatizika ndipo sono ni mupayiniya wa nyengo zose ndiposo muteŵeti wakovwira.
19 Palije kukayikira kulikose kuti Yehova wakusunkhunya mitundu na nchito ya kupharazga iyo yikucitika, ndipo vyuma, ivyo ni ŵanthu, vikwiza mu gulu lake. (Hagai 2:7) Pedro, uyo wakukhala ku Portugal, wakamba kusambira ku seminare apo wakaŵa na vilimika 13. Wakakhumbanga kuti wazakaŵe mishonale na kusambizga Baibolo. Wakati wasambira pacoko waka, wakafumako ku seminare cifukwa Baibolo likasambizgikanga viŵi yayi mu makilasi. Pakati pajumpha vilimika vinkhondi na cimoza, wakamba kusambira za maghanoghano gha ŵanthu pa yunivesite yinyake ku Lisbon. Wakakhalanga na anyina ŵacoko awo ŵakaŵa Kaboni wa Yehova ndipo ŵakamuciska kuti wasambire Baibolo. Pa nyengo iyi, Pedro wakagomezganga viŵi yayi kuti Ciuta waliko, ndipo wakamanyanga yayi usange wakwenera kusambira Baibolo panji yayi. Wakaphalira musambizgi wake wa pa yunivesite kuti wakumanya yayi usange wakwenera kusambira Baibolo panji yayi. Musambizgi wake wakamuphalira kuti masambiro agho wakasambiranga ghakusambizga kuti ŵanthu awo ŵakutondeka kusankha cimoza ŵakujitimbanizga ŵekha. Pedro wakati wapulika nthena, wakasankha kuti wambe kusambira Baibolo. Wali kubapatizika sonosono apa ndipo nayo wakucitiska masambiro gha Baibolo.
20. Cifukwa wuli tikwenera kukondwa para tikuwona kuti nchito ya kupharazga makani ghawemi yikutora malo?
20 Tikumanya yayi apo nchito ya kupharazgira mitundu yose yifikenge, kweniso tikumanya yayi apo umaliro wizirenge. Cekha ico tikumanya nchakuti umaliro wizenge sonosono. Tikukondwa kumanya kuti nchito ya kupharazga makani ghawemi, iyo sono yatora malo comene, nchimoza mwa vimanyikwiro vyakuti Ufumu wa Ciuta wuli pafupi kuwuskapo maboma gha ŵanthu. (Daniel 2:44) Cilimika cilicose, ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵakupika mwaŵi wakuti ŵapokelere makani ghawemi, ndipo para ŵacita nthena, Yehova Ciuta withu wakucindikika. Mphanyi tasimikizga mtima kuti tilutilire kugomezgeka pamoza na ŵabali ŵithu pa caru cose capasi mwakuti titangwanike nayo nchito ya kupharazgira mitundu yose. Para ticitenge nthena, tijiponoskenge taŵene na wose awo ŵakutipulika.—1 Timote 4:16.
Kasi Mukukumbuka?
• Cifukwa wuli ucimi wa pa Mateyu 24:14 ngwapadera?
• Kasi Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakalimbikira wuli kuti ŵapharazge, ndipo vikaŵayendera wuli?
• Ni mwauli umo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapulikiskira makora kukhumbikwa kwa kupharazgira mitundu yose?
• Para mukuwona uteŵeti wa ŵanthu ŵa Yehova wa cilimika camara, kasi nchivici ico cikumukondweskani?
[Chati pa peji 23-26]
LIPOTI LA CILIMIKA CA UTEŴETI CA 2005 LA ŴAKABONI ŴA YEHOVA PA CARU COSE
(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
[Mapu/Vithuzithuzi pa peji 21]
Paulosi wakenda mitunda yitali pa mtunda na pa nyanja kuti wakapharazge makani ghawemi
[Cithuzithuzi pa peji 20]
Yehova wakatuma Petrosi kuti wakapharazgire Korneliyo na mbumba yake