Kuŵa na Cikanga Cikuru Cifukwa ca Citemwa
“Ciuta kuti wakatipa mzimu wa wofi cara; kweni wa nkhongono na wa kutemwa na wa kuziza.”—2 TIMOTE 1:7.
1, 2. (a) Kasi citemwa cikutuma munthu kucita vici? (b) Cifukwa wuli cikanga ico Yesu wakalongora cikaŵa capadera?
MWANALUME na mwanakazi wake awo ŵakaŵa kuti ŵatorana waka, ŵakaskuŵanga mu nyanja kufupi na msumba unyake kuvuma kwa Australia. Apo ŵakaŵa pafupi kutumphuka, cisomba cikuru cakucemeka shark cikalotokera mwanakazi. Mwacikanga, mwanalume wakasezgera muwoli wake kumphepete kuti cisomba cikore iyo. Pa nyifwa, mwanakazi wakati: “Wakapeleka umoyo wake cifukwa ca ine.”
2 Inya, citemwa cikutuma ŵanthu kuti ŵaŵe na cikanga cikuru. Yesu Khristu wakati: “Palive munthu wali na kutemwa kukuru kwakuluska uku, kwakuti waŵikire pasi umoyo wake cifukwa ca ŵabali ŵake.” (Yohane 15:13) Kufuma apo Yesu wakayowoyera mazgu agha, pakajumpha maora ghakucepera pa 24, ndipo wakapeleka umoyo wake, cifukwa ca munthu yumoza pera yayi, kweni ŵanthu wose. (Mateyu 20:28) Cinyake nchakuti Yesu wakapeleka umoyo wake mwamabuci yayi. Wakamanya kale kuti ŵanthu ŵamuyowoyerenge viheni na kumuyuzga, kumupa mulandu wautesi na kumukoma pa khuni lakusuzgikirapo. Nakuti wakaŵaphalira ŵasambiri ŵake ivyo vimucitikirenge, wakati: “Wonani, tikukwelera ku Yerusalemu: ndipo Mwana wa munthu wamkupelekeka ku ŵasofi ŵalara na ku ŵalembi; ndipo ŵamkumususka na ku nyifwa, ndipo ŵamkumupeleka ku ŵamitundu: ndipo ŵamkumugoska, na kumufunyira mata, na kumuthyapula, na kumukoma.”—Marko 10:33, 34.
3. Kasi nchivici cikamovwira Yesu kuti waŵe na cikanga cikuru?
3 Ni vici vikamovwira Yesu kuti waŵe na cikanga cikuru ntheura? Cipulikano na kopa Ciuta vikamovwira comene. (Ŵahebere 5:7; 12:2) Kweni kuluska vyose, Yesu wakaŵa na cikanga cifukwa ca citemwa, wakatemwa Ciuta na ŵanthu. (1 Yohane 3:16) Usange tingaŵa na citemwa ici kusazga pa cipulikano na kopa Ciuta, nase tingaŵa na cikanga cakuyana na ca Khristu. (Ŵaefeso 5:2) Kasi tingacita wuli kuti tiŵe na citemwa cantheura? Tikwenera kumanya uko citemwa cikufumira.
“Kutemwa Nkhwa Ciuta”
4. Cifukwa wuli tikuti citemwa cikufuma kwa Yehova?
4 Yehova nkhutemwa, ndipo citemwa cikufuma kwa iyo. Mpositole Yohane wakalemba kuti: “Ŵakutemweka, titemwanenge: pakuti kutemwa nkhwa Ciuta; ndipo yose uyo wakutemwa ngwakubabika na Ciuta, ndipo wakumanya Ciuta. Uyo wakuwura kutemwa, kuti wakumanya Ciuta cara; pakuti Ciuta nkhutemwa.” (1 Yohane 4:7, 8) Ntheura kuti munthu waŵe na citemwa cakuyana na ico Ciuta wali naco, ni pekha para wakusendelera kwa Yehova, wati wamanya unenesko weneco na kuwulondezga na mtima wose.—Ŵafilipi 1:9; Yakobe 4:8; 1 Yohane 5:3.
5, 6. Nchivici ico cikawovwira awo ŵakalondezganga Yesu kale kuti ŵaŵe na citemwa cakuyana na ca Khristu?
5 Apo Yesu wakalombanga kaumaliro pamoza na ŵapositole ŵake khumi na yumoza, wakalongora kuti kumanya Ciuta na kutemwa vikwendera lumoza, wakati: “Ndaŵamanyiska zina linu, ndipo . . . ndilimanyiskenge; mwakuti kutemwa uko mwanditemwa nako kuŵe mwa iwo, na Ine mwa iwo.” (Yohane 17:26) Yesu wakawovwira ŵasambiri ŵake kuŵa na citemwa ico cikaŵapo pakati pa iyo na Ŵawiske. Wakavumbura citemwa ici mu mazgu na vyakucita wuwo, na kuyezga wunthu wakuzizwiska wa Ciuta uwo zina lakuti Yehova likwimira. Lekani Yesu wakayowoya kuti: “Uyo wawona Ine, wawona na Ŵadada wuwo.”—Yohane 14:9, 10; 17:8.
6 Citemwa cakuyana na ico Khristu wakaŵa naco nchipambi ca mzimu wa Ciuta. (Ŵagalatiya 5:22) Pa Pentekoste 33 C.E., apo Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakapokera mzimu utuŵa uwo ukalayizgika, ŵakakumbuka vinthu vinandi ivyo Yesu wakasambizga, kweniso ukaŵawovwira kupulikiska ng’anamuro la Malemba. Cifukwa cakuti ŵakapulikiska, ŵakamutemwa comene Ciuta. (Yohane 14:26; 15:26) Ntheura ŵakacita wuli? Nangauli ŵakamanya kuti ŵangakomeka, ŵakapharazga makani ghawemi na cikanga kweniso na mwamphu.—Milimo 5:28, 29.
Kulongora Cikanga na Citemwa
7. Kasi nchivici cikacitikira Paulosi na Barnaba apo ŵakapharazganga ku Ŵamitundu?
7 Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Ciuta kuti wakatipa mzimu wa wofi cara; kweni wa nkhongono na wa kutemwa na wa kuziza.” (2 Timote 1:7) Paulosi wakayowoya mazgu agha cifukwa ca ivyo wakawona. Ghanaghanani ivyo vikamucitikira pamoza na Barnaba apo ŵakapharazganga ku Ŵamitundu. Ŵakapharazga mu misumba yinandi, nga ni Antiyoke, Ikoniya na Lustra. Mu msumba wuliwose, ŵanthu ŵanyake ŵakapulikana, kweni ŵanyake ŵakaŵasuska na kuŵatinkha. (Milimo 13:2, 14, 45, 50; 14:1, 5) Mu Lustra, ŵanthu ŵakali ŵakamudinya na malibwe Paulosi, ndipo ŵakamuleka pakughanaghana kuti wafwa. “Kweni ŵasambiri ŵacali kumuzingirizga, wakawuka, wakanjira mu cikaya: ndipo namacero wakafuma pamoza na Barnaba, wakaluta ku Derbe.”—Milimo 14:6, 19, 20.
8. Kasi cikanga ca Paulosi na Barnaba cikulongora wuli kuti ŵakatemwanga nadi ŵanthu?
8 Kasi Paulosi na Barnaba ŵakawopa na kughanaghana kuti ŵaleke waka kupharazga cifukwa cakuti ŵanthu ŵakakhumbanga kukoma Paulosi? Yayi! Ŵakati ŵapharazga na “kuzgora ŵanandi kuŵa ŵasambiri” mu Derbe, ŵanalume ŵaŵiri aŵa “ŵakawelera ku Lustra, na ku Ikoniya, na ku Antiyoke.” Cifukwa wuli? Mwakuti ŵakaciske ŵaphya kuti ŵakhwime mu cipulikano. Paulosi na Barnaba ŵakati: “Na visuzgo vinandi kukwenelera ise kunjira mu Ufumu wa Ciuta.” Ici cikulongora kuti ŵakaŵa na cikanga cifukwa cakuti ŵakatemwanga “mberere” za Khristu. (Milimo 14:21-23; Yohane 21:15-17) Ŵakati ŵimika ŵalara mu mpingo wuliwose, ŵabali ŵaŵiri aŵa ŵakalomba, ndipo “ŵakaŵakorezga ku Fumu Iyo ŵakapulikana nayo.”
9. Kasi ŵalara ŵa ku Efeso ŵakacita wuli cifukwa cakuti Paulosi wakaŵatemwanga?
9 Paulosi wakaŵa munthu wacitemwa na wacikanga, mwakuti Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakamutemwa comene. Kumbukani ivyo vikacitika apo Paulosi wakacema ŵalara ŵa ku Efeso, uko nyengo yinyake wakakhalako vilimika vitatu ndipo wakasuzgika comene. (Milimo 20:17-31) Wakati waŵaciska kuti ŵaliske mskambo uwo Ciuta wakaŵapa, Paulosi wakajikama pasi pamoza na iwo wose na kulomba. Ndipo ‘ŵakalira comene, ŵakamuwira Paulosi pa singo ŵakamufyofyontha, comenecomene ŵakaŵa na citima na mazgu agho wakanena, ghakuti ŵawonengeso cisko cake cara.’ Ŵabali aŵa ŵakamutemwa comene Paulosi. Nyengo yikati yakwana kuti ŵapatukane, Paulosi na ŵanyake ŵakacita kujitatura, cifukwa ŵalara aŵa ŵakakhumbanga yayi kuŵaleka kuti ŵalutenge.—Milimo 20:36–21:1.
10. Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova ŵa mazuŵa ghano ŵalongora wuli cikanga cifukwa ca kutemwana?
10 Lero, ŵalaŵiliri ŵakwendakwenda, ŵalara ŵa mipingo, na ŵanyake ŵanandi ŵakutemweka comene cifukwa ŵakulongora cikanga pakupwelelera mberere za Yehova. Mwaciyelezgero, mu vyaru vinyake ivyo mukucitika nkhondo za pa wene na wene, panji uko nchito ya kupharazga yili kukanizgika, ŵalaŵiliri ŵakwendakwenda na ŵawoli ŵawo ŵakujipeleka kwendera mipingo, nangauli ŵakumanya kuti ŵangakomeka panji kukakika. Mwakuyana waka, Ŵakaboni ŵanandi ŵasuzgika na ŵalongozgi ŵankhaza na ŵanthu ŵawo cifukwa cakuti ŵakukana kuziyamo Ŵakaboni ŵanyawo panji kuvumbura uko ŵakusanga cakurya cauzimu. Ŵanyake vikwi vinandi ŵasuzgika, ŵatombozgeka, nanga nkhukomeka cifukwa ca citatata pa nchito ya kupharazga makani ghawemi, panji kuwungana na Ŵakhristu ŵanyawo. (Milimo 5:28, 29; Ŵahebere 10:24, 25) Mphanyi tasambirako cipulikano na citemwa ku ŵabali na ŵadumbu ŵacikanga aŵa!—1 Ŵatesalonika 1:6.
Citemwa Cinu Cileke Kuzizima
11. Kasi Satana wakurwa wuli nkhondo yauzimu na ŵateŵeti ŵa Yehova, ndipo ŵakukhumbikwira vici?
11 Apo Satana wakaponyeka pa caru capasi, wakafingira ŵateŵeti ŵa Yehova cifukwa cakuti ‘ŵakusungilira malango gha Ciuta, na kukoreska cipanikizgo ca Yesu.’ (Civumbuzi 12:9, 17) Nthowa yimoza ya Satana njakuti wakuŵasuzga. Kweni kanandi nthowa iyi yikutondeka, cifukwa para wakuŵasuzga ŵakukolelerana comene mu citemwa, nakuti ŵanandi ŵakuŵa ŵamwamphu kwakuluska. Nthowa yinyake njakuti wakunjilira mu makhumbiro gha kwananga. Pakukhumbikwa cikanga ca mtundu unyake pakukanizga uryarya uwu, cifukwa nkhondo iyi yikucitika mukati. Tikulimbana na makhumbiro ghaheni mukati mu mtima withu ‘wakupusika na wambura kulorako.’—Yeremiya 17:9; Yakobe 1:14, 15.
12. Kasi Satana wakucita nawo wuli mzimu wa caru mwakuti citemwa cithu kwa Ciuta cizizime?
12 Satana wali na cilwero cinyake cankhongono. Cilwero ici ni “mzimu wa caru,” uwo ukuwusa mu caru ndipo ukwimikana na mzimu utuŵa wa Ciuta. (1 Ŵakorinte 2:12) Mzimu wa caru ukuciska uryezi na kutemweska cuma, agho ni “makhumbiro gha maso.” (1 Yohane 2:16; 1 Timote 6:9, 10) Nangauli cuma nchiheni yayi, kweni para tacitemwa comene kuluska umo tikutemwera Ciuta, ndikuti tathera kwa Satana. Nkhongono, panji “mazaza” gha caru ici ghagona pa khumbo la kukondweska thupi lakwananga, uryarya, ndipo yili na citatata, nakuti nga ni mphepo, yikufika palipose. Lekani kuzomerezga kuti mzimu wa caru unange mtima winu!—Ŵaefeso 2:2, 3; Zintharika 4:23.
13. Kasi cikanga cithu cakuti tijisungilire ŵatuŵa cingayezgeka wuli?
13 Kweni kuti tiwukane na kwimikana nawo mzimu wa caru, pakukhumbikwa cikanga cakuti tijisungilire ŵatuŵa. Mwaciyelezgero, cikanga cikukhumbikwa kuti munthu wafume mu sinema, panji kuti wajare kompyuta panyake TV usange vithuzithuzi viheni vyayamba kuwoneka. Pakukhumbikwa cikanga kuti tikane usange ŵanyithu ŵakukhumba kuti ticite uheni, kweniso kuti tileke kwendezgana na ŵaheni. Ntheura pera, cikanga cikukhumbikwa kuti tisungilire malango gha Ciuta na fundo zake usange ŵanthu ŵakutigoska, kwali mbanyithu awo tikusambira nawo sukulu, awo tikugwira nawo nchito, ŵazengezgani panji ŵabali ŵithu.—1 Ŵakorinte 15:33; 1 Yohane 5:19.
14. Kasi tikwenera kucita wuli usange mzimu wa caru watinjira?
14 Ipo nchakuzirwa kuti timutemwe comene Ciuta ndiposo ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵauzimu! Nchiwemi kukhala cete na kusanda makhumbiro na nkharo yinu kuti muwone usange mzimu wa caru wayamba kunjira mwa imwe. Usange wamunjirani, nanga pangaŵa pacoko waka, lombani kwa Yehova kuti wamupani cikanga mwakuti mufwatuke na kwimikana nawo. Yehova wangaleka yayi kupulika malurombo ghakufumira pasi pa mtima agha. (Salmo 51:17) Nakuti mzimu wake ngwankhongono kuluska mzimu wa caru.—1 Yohane 4:4.
Kuzizipizga Masuzgo Mwacikanga
15, 16. Kasi citemwa cakuyana na ca Khristu cingatovwira wuli kuzizipizga? Yowoyani ciyelezgero.
15 Masuzgo ghanyake agho ghakuwira ŵateŵeti ŵa Yehova ghakwiza cifukwa cakuti mbambura kufikapo panji cifukwa ca ucekuru. Ntheura kanandi ŵakulwara, ŵakutondeka kucita vinthu vinyake, ŵakwenjerwa, kweniso ŵali na masuzgo ghanyake. (Ŵaroma 8:22) Citemwa cakuyana na ca Khristu cingatovwira kuzizipizga masuzgo agha. Pulikani umo wakucitira Namangolwa, uyo wakakulira mu mbumba iyo wose Mbakhristu ku Zambia. Apo wakaŵa na vilimika viŵiri, wakalemara. Iyo wakuti: “Nkhajilengeranga citima comene, nkhaghanaghananga kuti ŵanthu ŵakunyanyara cifukwa ca umo nkhuwonekera. Kweni Ŵakhristu ŵanyane ŵakanovwira kuti nileke kughanaghana nthena. Ntheura nkhaleka kujilengera citima, ndipo nyengo yikati yalutapo nkhabapatizika.”
16 Nangauli Namangolwa wali na njinga, kanandi wakucita kukhwaŵa mu msewu usange wafika pa mcenga. Ndipouli, wakucita upayiniya wa kanyengo myezi yiŵiri cilimika cilicose. Munthu munyake wakalira apo Namangolwa wakamupharazgira. Cifukwa wuli? Cifukwa cakuti wakacontheka mtima na cipulikano kweniso cikanga ca mudumbu withu. Kulongora kuti Yehova wamutumbika Namangolwa, ŵanthu ŵankhondi awo wakasambira nawo Baibolo ŵali kubapatizika, ndipo yumoza ni mulara mu mpingo. Iyo wakuti: “Malundi ghakuŵinya comene, kweni nkhuleka yayi.” Mudumbu uyu njumoza wa Ŵakaboni ŵanandi pa caru cose capasi awo mu thupi ŵalije nkhongono, kweni mu mzimu mbankhongono, cifukwa ŵakutemwa Ciuta na ŵanyawo. Ŵanthu aŵa Yehova wakuŵawona kuti ni vyuma.—Hagai 2:7.
17, 18. Kasi ni vinthu wuli ivyo vikovwira ŵanandi kuzizipizga ulwari na viyezgo vinyake. Zunuranipo awo mukumanya kuti ŵakucita ntheura.
17 Matenda ghambura kukonda munkhwara nagho ghakwambiska kwenjerwa. Mulara wa mpingo munyake wakati: “Mu gulu lithu la sambiro la buku, mudumbu yumoza wakulwara matenda gha shuga na ziso, munyake wali na kansa, ŵaŵiri ŵakulwara nyamakazi yikuru, ndipo yumoza wakulwara viŵawu na nthenda ya kuzizima viŵaro. Nyengo zinyake ŵakutaya mtima. Ndipouli, para ŵakhala ku maungano ndikuti vyasuzga nadi, panji ŵali mu cipatala. Wose ŵakuluta ku uteŵeti wa m’munda nyengo zose. Ŵakunikumbuska Paulosi uyo wakati: ‘Penepapo ndili wakutomboroka, apo ndipo ndili wankhongono.’ Nkhudokera citemwa na cikanga ico ŵali naco. Panyake masuzgo ghawo ghakuŵawovwira kuti ŵakore cimoza mu umoyo wawo, na kughanaghanira ico nchakuzirwa nadi.”—2 Ŵakorinte 12:10.
18 Usange mulije nkhongono, mukulwara, panji muli na suzgo linyake, “lombani kwambura kuleka” kuti muleke kuwa nkhumbi. (1 Ŵatesalonika 5:14, 17) Nyengo zinyake mungaŵa na mtende wa maghanoghano ndipo nyengo zinyake mungaŵa ŵakwenjerwa, kweni yezgani kughanaghana vinthu vyakukhwimiska mtima na vyauzimu, comene cigomezgo cithu cakukondweska ca Ufumu. Mudumbu munyake wakati: “Ine munkhwara wane ni uteŵeti wa m’munda.” Para wakupharazga makani ghawemi na ŵanyake, wakukhwima mtima.
Citemwa Cikovwira Kuti Ŵakwananga Ŵawelere kwa Yehova
19, 20. (a) Kasi nchivici ico cingawovwira awo ŵananga kuti ŵaŵe na cikanga mwakuti ŵawelere kwa Yehova? (b) Kasi tizamukonkhoska vici mu nkhani yapanthazi?
19 Ŵanandi awo ŵalopwa mwauzimu panji ŵathera ku makhumbiro gha kwananga vikuŵasuzga kuti ŵawelere kwa Yehova. Kweni ŵangaŵa na cikanga usange ŵalapa na kwambaso kutemwa Ciuta. Pulikani umo wakacitira Mario,a uyo wakukhala ku United States. Mario wakalekana na mpingo, ndipo uloŵevu na munkhwara wakutimbanizga wongo vikamunjira comene. Apo wakaŵa na vilimika 20 wakajalirika mu jere. Mario wakuti: “Nkhayamba kughanaghanira comene za umoyo wane umo uŵirenge munthazi, ndipo nkhayambaso kuŵazga Baibolo. Nyengo yikati yalutapo, nkhawona kuti Yehova ni muwemi, nkhalomba lusungu lwake kanandi waka. Nkhati nafuma mu jere, nkhaleka kwenda na ŵabwezi ŵane ŵakale, nkhayamba kuluta ku maungano, ndipo nkhawelera mu mpingo. Nkhusuzgika mu thupi cifukwa ca ivyo nkhamija, kweni sono mphanyiko, cifukwa nkhulindilira viwemi munthazi. Mazgu ghakuti nimuwonge nagho Yehova ghakunisoŵa cifukwa ca lusungu na cigowokero cake.”—Salmo 103:9-13; 130:3, 4; Ŵagalatiya 6:7, 8.
20 Kuyowoya unenesko, awo ŵapuluka umo wakacitira Mario ŵakwenera kulimbikira comene kuti ŵawelere kwa Yehova. Kweni ŵangaŵa na cikanga, ndipo ŵangasimikizga kuti ŵawelere kwa Yehova usange ŵakuzga citemwa cawo kwizira mu Sambiro la Baibolo, lurombo na kulanguruka. Kweniso Mario wakakhwima mtima na cigomezgo ca Ufumu. Inya, cigomezgo pamoza na citemwa, cipulikano, na kopa Ciuta, vikovwira kuti tisange candulo mu umoyo withu. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamukonkhoska cawanangwa cauzimu ici.
[Mazgu ghamusi]
a Zina lasinthika.
Kasi Mungazgora?
• Kasi citemwa cikamovwira wuli Yesu kuti waŵe na cikanga cikuru?
• Kasi Paulosi na Barnaba ŵakawovwirika wuli kuti ŵaŵe na cikanga cifukwa ca kutemwa ŵabali?
• Kasi Satana wakucita wuli kuti wazizimiske citemwa ca Ŵakhristu?
• Para tikutemwa Yehova, tikovwirika kuŵa na cikanga kuti tizizipizge viyezgo wuli?
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Paulosi wakaŵa na cikanga cifukwa cakuti wakatemwanga ŵanthu
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Cikanga cikukhumbikwa kuti tisunge malango gha Ciuta
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Namangolwa Sututu