Umo Mungazizipizgira Citima
“Ŵana ŵake wose [ŵa Yakobe] ŵanalume na ŵanakazi ŵakawuka kuyakamusanguluska; kweni wakakana kusanguluskika, wakati, ‘Cara, nditindikhilire mu dindi ku mwana wane na kuliralira.’ Ntheura ndimo wiske wakamutengelera.”—GENESIS 37:35.
YAKOBE wakaŵa na citima cikuru comene cifukwa ca kughanaghana kuti mwana wake wafwa. Wakaghanaghananga kuti waŵenge na citima mpaka apo wafwirenge. Nga ni Yakobe, namwe mungaghanaghana kuti citima ico cikuŵapo cifukwa ca nyifwa ya wakutemweka winu cimarenge yayi. Kasi kuŵa na citima cikuru nthena kukung’anamura kuti munthu walije cipulikano mwa Ciuta? Cara.
Baibolo likuti Yakobe wakaŵa na cipulikano. Nga ni sekuru wake Abrahamu na wiske Isaki, Yakobe nayo wakuyowoyeka kuti wakaŵa na cipulikano cakukhora. (Ŵahebere 11:8, 9, 13) Cifukwa, nyengo yinyake wakajunthana na mungelo usiku wose mwakuti wamutumbike. (Genesis 32:24-30) Nchambura kukayikiska kuti Yakobe wakatemwanga nadi vinthu vyauzimu. Kweni kasi tingasambiraci ku citima ico Yakobe wakaŵa naco? Tikusambirapo kuti nangauli munthu wangaŵa na cipulikano cakukhora mwa Ciuta, wangaŵaso na citima. Nkhwananga yayi kuŵa na citima para munthu uyo tikumutemwa wafwa.
Citima Nchivici?
Citima cingacitika mu nthowa zakupambanapambana, kweni ku ŵanandi citima cikung’anamura kusuzgika comene maghanoghano. Wonani ivyo vikacitikira Leonardo uyo wakaŵa na vilimika 14 apo awiske ŵakafwa mwamabuci cifukwa ca nthenda ya mtima. Leonardo wazamuluwapo yayi zuŵa ilo anyina ŵacoko ŵakamuphalira kuti awiske ŵatayika. Pakwamba cikaŵa cakusuzga kuti wagomezge. Wakawona thupi la awiske pa zuŵa ilo ŵakasungiranga, kweni wakawonanga nga ni para mbunenesko yayi. Kwa myezi yinkhondi na umoza, Leonardo wakatondekanga kulira. Kanandi wakawonanga nga awiske ŵali ku nchito, ndipo wakalindiliranga kuti ŵizenge. Pakatora pafupifupi cilimika cimoza kuti Leonardo wapulikiske kuti awiske ŵali kufwa. Wakati wapulikiska, wakamba kuŵa na phukwa comene. Vinthu vicokovicoko nga nkhwiza ku nyumba na kusanga kuti awiske kulije, vikamukumbuskanga kuti awiske ŵali kufwa nadi. Para wakumbuka kuti awiske ŵali kufwa, kanandi wakaliranga. Wakaŵa nadi na citima cikuru.
Nga umo tawonera ivyo vikacitikira Leonardo, citima cingaŵa cikuru nadi. Cakukondweska nchakuti munthu wangapembuzgika. Kweni pangajumpha nyengo yitali. Nga umo cilonda cikupolera pacokopacoko, citima naco cikucepako pacokopacoko. Pangajumpha myezi, vilimika, panji nyengo yitali kuti citima cambe kucepa. Kweni citima ico mukuŵa naco pakwamba, mukuluta kwa nyengo cikucepako, ndipo pacoko na pacoko mukwamba kujipulikako makora.
Ŵanji ŵakuti citima cikovwira kuti munthu wapembuzgike na kwamba kuzgoŵera kukhala kwambura uyo wafwa. Palije uyo wakuwelera pa malo gha munthu uyo wafwa. Tikukhumbikwira kuzgoŵera kukhala kwambura uyo wafwa. Citima cingamovwirani kuti mulongore umo mukujipulikira. Ŵanthu ŵakuŵa na citima cakuyana yayi. Kweni pali fundo yimoza yambura kususkika: Para mukutondeka kulongora citima cinu mungapwetekeka mwamaghanoghano ndiposo mwakuthupi. Kweni kasi ni mwawuli umo mungalongolera citima mwakwenelera? Pa nkhani iyi, Baibolo liri na ulongozgi wakovwira.a
Kuzizipizga Citima
Ŵanandi awo ŵakuŵa na citima ŵawona kuti kuyowoya za citima ico ŵali naco kukovwira. Mwaciyelezgero, wonani ivyo Yobu wakayowoya, uyo wakaŵa na citima cifukwa ca nyifwa ya ŵana ŵake khumi ndiposo masoka ghanyake agho ghakamuwira. Wakati: “Nkhutinkha umoyo wane; tindiyowoye pakweru kusinginika kwane; kuyowoya mu kuŵinya kwa mzimu wane.” (Job 1:2, 18, 19; 10:1) Wonani kuti Yobu wakakhumbikwiranga ‘kuyowoya pakweru’ kusinginika kwake. Kasi wakeneranga kucita wuli? Wakalongosora kuti: “Tindiyowoye.”
Paulo, uyo ŵanyina ŵali kufwa wakati: “Kuyowoya vinthu vyakukhwaskana na ŵamama nchinthu cimoza ico canovwira.” Ntheura, kuphalirako munyinu wakugomezgeka umo mukujipulikira kungamupembuzgani. (Zintharika 17:17) Ŵanyina ŵakati ŵafwa, Yone wakapempha Ŵakhristu ŵanyake kuti ŵamwenderenge pafupipafupi. Wakati: “Kuyowoya kukanovwira kuti nicepeskeko citima.” Namwe mungacepeskako citima usange mukuphalirako munyinu citima ico muli naco.
Kulemba nako kungawovwira kucepeskako citima. Awo ŵangawona kuti kuyowoya citima cawo nkhwakusuzga panji kulemba kungaŵaŵira kupusu. Pamanyuma pa nyifwa ya Sauli na Jonatani, Davide uyo wakaŵa munthu wakugomezgeka wakalemba sumu ya citengero. Sumu ya citengero iyi, pasono yikusangika mu Baibolo mu buku Laciŵiri la Samuel.—2 Samuel 1:17-27.
Kulira nakoso kungacepeskako citima. Baibolo likuti: “Kanthu kose kali na nyengo yake na yake, . . . nyengo yakulira.” (Mupharazgi 3:1, 4) Ndipo nadi, para munthu uyo tikumutemwa wafwa yikuŵa “nyengo yakulira.” Munthu wakwenera kucita soni yayi na kulira. Baibolo likutiphalira za ŵanthu ŵanandi ŵakugomezgeka awo ŵakalira cifukwa ca citima ico ŵakaŵa naco. (Genesis 23:2; 2 Samuel 1:11, 12) Yesu Khristu “wakalira” apo wakafika pafupi na dindi ilo ŵakasungamo mubwezi wake Lazaro.—Yohane 11:33, 35.
Kuzizipizga citima kukukhumba kujikora, cifukwa para cinthu cacitima cacitika maghanoghano ghakutimbanizgika. Mukwenera yayi kuleka kulira cifukwa ca soni. Ŵakhristu ŵakugomezgeka ŵanandi ŵawona kuti nchakwenelera kulira, ndiposo kuti kucita nthena nchakukhumbikwa comene kuti citima cicepeko.
Sendelerani Kwa Ciuta
Baibolo likutiphalira kuti: “Sendelerani kwa Ciuta, ndipo Iyo wati wasendelere kwa imwe.” (Yakobe 4:8) Yimoza mwa nthowa zikuru izo tikusendelera kwa Ciuta ni lurombo. Manyani kuti lurombo ndwakuzirwa. Baibolo likuti: “Yehova wali pafupi na awo mbakuphyoka mu mtima, ndipo wakuponoska awo mbamzimu wakupera.” (Salmo 34:18) Likutisimikizgiraso kuti: “Katundu wako umuyeghiske Yehova ndipo Iye tiwakufighilire.” (Salmo 55:22) Ghanaghanirani ivi. Nga ni umo tawonera, ŵanandi ŵawona kuti cikuŵa cakovwira kuphalirako munthu wakugomezgeka za citima ico ŵali naco. Kasi cingaŵa cakovwira yayi kuti tiyowoye za citima cithu kwa Ciuta uyo wali kulayizga kuti wapembuzgenge mitima yithu?—2 Ŵatesalonika 2:16, 17.
Paulo, uyo tamuzunura mu nkhani iyi, wakati: “Para citima cakwera comene, ndipo nawona kuti nchakusuzga kuzizipizga, kanandi nkhajikamanga pasi na kulomba kwa Ciuta. Nkhamulombanga kuti wanovwire.” Paulo wakugomezga kuti kulomba kukamovwira comene. Namweso, para mukufwilirapo kulomba, “Ciuta wa cisangulusko cose” wazamumupani nkhongono zakuzizipizgira.—2 Ŵakorinte 1:3, 4; Ŵaroma 12:12.
Cilindizga ca Ciwuka
Yesu wakati: “Ine ndine ciwuka na umoyo: uyo wakupulikana na Ine, nanga wafwe, wati waŵenge wamoyo.” (Yohane 11:25) Baibolo likusambizga kuti ŵakufwa ŵazamuŵaso ŵamoyo.b Apo wakaŵa pa caru capasi, Yesu wakalongora kuti wali na nkhongono za kuwuskira ŵakufwa. Pa nyengo yinyake wakawuska kasungwana ka vilimika 12. Kasi ŵapapi ŵa kasungwana aka ŵakacita wuli? “Ŵakazukuma na kuzukuma kukuru.” (Marko 5:42) Pasi pa muwuso wake, Yesu nga ni themba la Ufumu wakucanya, wazamuwuska ŵanthu ŵanandi awo ŵali kufwa. Pa nyengo iyi kuzamuŵavya masuzgo ghalighose. (Milimo 24:15; 2 Petros 3:13) Ghanaghanirani waka umo ŵanthu ŵazamuzukumira apo ŵakutemweka ŵawo ŵazamuwuka.
Claudete, uyo mwana wake wali kufwa pa ngozi ya ndege wali kuŵika cithuzithuzi ca mwana wake Renato pa furiji. Kanandi wakulaŵiska pa cithuzithuzi ici, na kuyowoya kuti ‘Tizamuwonanaso para wazakawuka.’ Leonardo wakuŵawona awiske mu maghanoghano nga ni para ŵawuka ŵali mu caru ciphya ico Ciuta wali kulayizga. Ŵanthu aŵa, lumoza na ŵanyake ŵanandi, ŵakupembuzgika comene cifukwa ca kumanya kuti ŵakutemweka ŵawo ŵazamuwuka. Fundo iyi namwe yingamupembuzgani.
[Mazgu ghamusi]
a Kuti muwone umo mungawovwilira ŵana kuti ŵazizipizgenge nyifwa ya munthu uyo ŵakamutemwanga, wonani nkhani yakuti “Wovwirani Mwana Winu Kuzizipizga Citima,” iyo yili pa mapeji 10-12 mu magazini iyi.
b Kuti mumanye vinandi vyakukhwaskana na ciwuka, wonani cipaturo 7 mu buku la Kasi Baibolo Likusambizgaci Comenecomene? lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
[Cithuzithuzi pa peji 5]
Kuyowoya umo mukujipulikira kungamupembuzgani
[Cithuzithuzi pa peji 6]
Kulemba kungawovwira kuti mulongore citima ico muli naco
[Cithuzithuzi pa peji 6]
Kuŵazga nkhani yakuti ŵakufwa ŵazamuwuka kungamupembuzgani comene
[Cithuzithuzi pa peji 8]
Yesu wakalayizga kuti awo ŵakupulikana nayo ŵazamuwuskika
[Bokosi/Cithuzithuzi pa peji 7]
“CIUTA WA CISANGULUSKO COSE”
“Wacindikike Ciuta, Ŵawiske ŵa Fumu yithu Yesu Khristu, Ŵawiske ŵa lusungu, Ciuta wa cisangulusko cose.”—2 Ŵakorinte 1:3.
Vesi ili likulongora kuti Ciuta wangawovwira ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka kuti ŵazizipizge suzgo lililose ilo ŵangakumana nalo. Nthowa yimoza iyo Yehova wangaŵapembuzgira nkhwizira mwa mubwezi panji munyawo uyo ŵakusopa nayo.
Leonardo, uyo awiske ŵali kutayika wakukumbukira ico cikamovwira kuti wakhozgeke ndiposo kupembuzgika. Wakaŵa kuti wafika waka pa nyumba, ndipo pamasinda pakukumbuka kuti palije waliyose, wakamba kulira mwambura kupembuzgika. Wakaluta ku munda uwo ukaŵa pafupi, ndipo wakakhala pasi na kulutilira kulira. Apo wakaliranga wakaŵeyelera Ciuta kuti wamovwire. Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, kukiza galimoto na kwima pafupi nayo, Leonardo wakasanga kuti uyo wakendeskanga wakaŵa mbali. Mbali uyu wakapelekeranga katundu, kweni wakapuluka. Leonardo wakapembuzgika cifukwa ca kuwona mbali uyu.
Mwanalume munyake uyo muwoli wake wali kufwa, nyengo yinyake wakaŵa na phukwa comene. Wakaliranga nyengo na nyengo cifukwa ca kuwona nga ni para caru camugotera. Wakaŵeyelera Ciuta kuti wamovwire. Pa nyengo iyo wakalombanga, foni yikalira. Uyo wakimba foni iyi wakaŵa muzukuru wake mwanakazi. Pamanyuma, mwanalume uyu wakati: “Ivyo tikadumbiskana kwa kanyengo kacoko waka vikanikhozga comene. Nkhaŵa na cigomezgo cose kuti foni iyo wakimba likaŵa zgoro la lurombo lwane.”
[Box/Picutre on page 9]
KUPEMBUZGA ŴANJI
“[Ciuta] wakutisanguluska mu suzgo yithu yose, mwakuti ise timanye kusanguluska awo ŵali mu suzgo yinji, na cisangulusko ceneico ise taŵene tikusanguluskika naco na Ciuta.”—2 Ŵakorinte 1:4.
Ŵakhristu ŵanandi ŵajiwonera ŵekha kuti mazgu agha ngaunenesko. Pamasinda pakupembuzgika, ŵasanga nkhongono zakupembuzgiraso ŵanji.
Wonani ciyelezgero ca Claudete, uyo kanandi wakuphalirako ŵanji ivyo Baibolo likuyowoya. Pambere mwana wake wandafwe, wakenderanga mama munyake uyo mwana wake wakafwa na matenda gha kansa ya mu ndopa. Mama uyu wakakondwanga cifukwa cakuti Claudete wakamwenderanga, kweni wakagomezganga yayi kuti Claudete wangapulikiska citima ico wakaŵa naco. Kweni mwana wa Claudete wakati wafwa, mama uyu wakiza kwa Claudete kuti wawone usange Claudete wacali na cipulikano mwa Ciuta wake. Cifukwa ca kukhorwa na cipulikano cankhongono ca Claudete, mama uyu wakusambira Baibolo na Claudete, ndipo wakupembuzgika comene na Mazgu gha Ciuta.
Pamasinda pakuti awiske ŵafwa, Leonardo wakaghanaghana kusambira ciyowoyero ca mawoko mwakuti waphalirenge ŵambuwu uthenga wakupembuzga wakufuma mu Baibolo. Wandula comene cifukwa ca kovwira ŵambuwu. Wakuti: “Cimoza mwa vinthu ivyo vyanovwira kuzizipizga citima ni khumbiro ilo nili nalo la kovwira ŵambuwu kuti ŵamumanye Ciuta. Napatura nyengo yinandi kuti niŵawovwire. Apo nkhawona kuti musambiri wane wakwamba wakubapatizika, citima cane cikazgoka cimwemwe. Kufuma apo adada ŵali kufwira, pa nyengo iyi nkhaŵa na cimwemwe cikuru comene.”—Milimo 20:35.