“Ciuta Ndiyo Wakumezga”
“Uyo wakupanda kuti nkhanthu cara, nanga ngwakuthilira maji; kweni Ciuta ndiyo wakumezga.”—1 KOR. 3:7.
1. Ni mwawuli umo tiliri “ŵalimi ŵamoza na Ciuta”?
“ŴALIMI ŵamoza na Ciuta.” Ndimo Paulosi wakalongosolera mulimo wapadera uwo tose tili nawo. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 3:5-9.) Paulosi wakang’anamuranga mulimo wa kovwira ŵanthu kuŵa ŵasambiri. Wakawuyaniska na kumija ndiposo kuthilira mbuto. Kuti mulimo uwu utendere makora, tikukhumbikwira wovwiri wa Yehova. Paulosi wakutikumbuska kuti “Ciuta ndiyo wakumezga.”
2. Cifukwa wuli fundo yakuti “Ciuta ndiyo wakumezga” yikutovwira kuti tiwonenge uteŵeti withu mwakwenelera?
2 Fundo iyi yikutipangiska kuti tijiyuyurenge, ndiposo kuti tiwonenge uteŵeti withu mwakwenelera. Nanga tingafwilirapo wuli pa mulimo wa kupharazga na kusambizga ŵanthu, kweni malumbo ghakuluta kwa Yehova para munthu wazgoka msambiri. Cifukwa wuli? Cifukwa nchakuti nanga tingayezgayezga wuli, palije uyo wakumanya umo munthu wakuzgokera msambiri. Tilije nkhongono zakuzgolera munthu kuŵa msambiri. Themba Solomoni likalongosora makora fundo iyi apo likalemba kuti: “Ukumanya cara milimo ya Ciuta uyo wakucita vyose.”—Muph. 11:5.
3. Kasi pali kuyana wuli pakati pa mulimo wa kupanda mbuto na mulimo wa kovwira ŵanthu kuŵa ŵasambiri?
3 Kasi kuleka kumanya umo munthu wakukulira mwauzimu kukupangiska mulimo withu kuŵa wakusuzga? Yayi. M’malo mwake, kukupangiska kuti uŵe wakunozga ndiposo wakukondweska. Themba Solomoni likati: “Seŵa mbuto yako namacerocero ndipo na mise ungapumuzganga woko lako; pakuti ulije kumanya izo zitisakatenge, panji izi, panji izo, panji zose ziŵiri wuwo zitiŵenge ziwemi kwakulingana.” (Muph. 11:6) Mbunenesko nadi kuti para tapanda mbuto, tikumanya yayi iyo yimelenge. Pali vinthu vinandi ivyo tingavicicizga yayi. Ndimo vingaŵiraso na mulimo wa kovwira ŵanthu kuŵa ŵasambiri. Yesu wakakhozgera fundo iyi mu ntharika ziŵiri izo zili kulembeka mu cipaturo 4 ca buku la Marko. Tiyeni tiwone ivyo tingasambira mu ntharika izi.
Dongo Lakupambanapambana
4, 5. Longosorani mwakudumura ntharika ya Yesu ya mumiji wa mbuto.
4 Nga umo lemba la Marko 4:1-9 likuyowoyera, Yesu wakalongosora za mulimi uyo wakumija mbuto, ndipo zikuwa pa dongo lakupambanapambana. Iyo wakati: “Pulikizgani: Wonani, mumiji wakafuma wakaya kamija: ndipo pa kumija kwake, mbuto yinyake yikawa mu nthowa mu mphepete, ndipo tukiza tuyuni tukayisora. Ndipo yinyake yikawa pa lusokorowe, papo yikaŵavye dongo linandi: ndipo yikamera luŵiro, cifukwa yikaŵavye dongo linandi: Kweni dazi likati lakwera, yikaŵawuka; ndipo cifukwa yikaŵavye nkholozi, yikomira. Ndipo yinyake yikawa mu minga, ndipo minga yikakura, yikayifyoronganiska, ndipo kuti yikapambika vipambi cara. Ndipo yinyake yikawa pa nyata yiwemi, ndipo yikapambika vipambi, yikakura na kwandana; yikapambika, yinyake makhumi ghatatu, yinyake makhumi ghankhondi na limoza, yinyake makhumi pera khumi.”
5 Mu nyengo zakale, ŵanthu pakupanda mbuto ŵakacitanga kumija. Mulimi wakayeghanga mbuto pa laya lake panji pa mbale, na kuzimija. Antheura, mu ntharika iyi, mumiji wakumijira dara mbuto pa mitundu yakupambanapambana ya dongo yayi. M’malo mwake, zikuwa zekha pa malo ghakupambanapambana.
6. Kasi Yesu wakayilongosora wuli ntharika ya mumiji?
6 Tikukhumbikwira kusacizga waka yayi ng’anamuro la ntharika iyi. Yesu wakayilongosora pa lemba la Marko 4:14-20, kuti: “Mumiji wakumija mazgu. Ŵa mu nthowa mu mphepete ndi aŵa, para mazgu ghakumijika; ndipo ŵati ŵapulika, wakwiza maluŵiro Satana, na kukwapula mazgu agho ghamijika mwa iwo. Ndipo ntheura pera, ŵakumijika pa malo gha lusokorowe ndi aŵa; ŵati ŵapulika mazgu, ŵakughapokelera na cimwemwe; ndipo mu ŵeneco mulive nkholozi, kweni mba nyengo yicoko waka; sono para kukwiza kusuzgika panji kuzikizgika cifukwa ca mazgu, ŵakukhuŵara maluŵiro. Ŵanyake ndi awo ŵakumijika mu minga; ŵeneaŵa ndiwo ŵakupulika mazgu, ndipo vyakwenjerwa vya nyengo yino, na upusikizgi wa usambazi, na vikhumbisko vya vinthu vinyake pakunjiramo, vikufyoronganiska mazgu, ndipo ghakuŵa ghambura kupambika. Ndipo ŵeneawo ndiwo ŵakamijika pa nyata yiwemi; ŵeneawo ŵakupulika mazgu na kughapokelera, ndipo ŵakupambika vipambi makhumi ghatatu, na makhumi ghankhondi na limo, na makhumi pera khumi.”
7. Kasi mbuto na mitundu yakupambanapambana ya dongo vikwimira vici?
7 Wonani kuti Yesu wakati mulimi uyu wali na mbuto zakupambanapambana yayi. M’malo mwake, wakayowoya kuti mbuto ya mtundu umoza yikuwa pa dongo lakupambanapambana. Dongo lakwamba ndinonono, laciŵiri nda pa lusokorowe, lacitatu pali minga ndipo lacinayi ndiwemi, ilo mbuto zikupambika makora. (Luka 8:8) Kasi mbuto ni vici? Ni uthenga wa Ufumu uwo wuli mu Mazgu gha Ciuta. (Mat. 13:19) Kasi mitundu yakupambanapambana ya dongo yikwimira vici? Yikwimira ŵanthu ŵa mitima yakupambanapambana.—Ŵazgani Luka 8:12, 15.
8. (a) Kasi mumiji wakwimira njani? (b) Cifukwa wuli ivyo vikucitika pamanyuma pa kupharazga Ufumu vikuŵa vyakupambana?
8 Kasi mumiji wakwimira njani? Wakwimira ŵalimi ŵamoza na Ciuta, awo ŵakupharazga makani ghawemi gha Ufumu. Nga ni Paulosi na Apolo, ŵakupanda mbuto na kuthilira. Nangauli ŵakufwilirapo kupharazga, kweni ivyo vikucitika pamanyuma pa kupharazga vikuŵa vyakupambana. Cifukwa wuli? Cifukwa awo ŵakupulika uthenga wawo nawo ŵakuŵa na mitima yakupambana. Mu ntharika iyi, mumiji walije mazaza pa umo mbuto yikukulira. Fundo iyi njakupembuzga comene ku ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵakugomezgeka awo ŵayezgayezga kupharazga kwa vilimika vinandi kweni mbacoko comene mwa awo ŵakuŵapharazgira ŵakwiza mu unenesko.a Cifukwa wuli njakupembuzga?
9. Ni fundo wuli yakukhozga iyo Paulosi na Yesu ŵakadidimizga?
9 Kugomezgeka kwa mumiji kuti kukuwoneka kwizira mu ivyo mbuto yikucita pamasinda pa kupanda yayi. Pakuyowoya za fundo iyi, Paulosi wakati: “Yumoza yumoza wati wapokere njombe kwakulingana na mulimo wake na wake.” (1 Kor. 3:8) Njombe yikupelekeka mwakuyana na mulimo, kuti cifukwa ca umo mbuto yikukulira yayi. Yesu nayo wakadidimizga fundo iyi apo ŵasambiri ŵake ŵakawera ku upharazgi. Ŵakaŵa na cimwemwe cikuru comene cifukwa mizimu yiheni yikaŵalambira cifukwa cakuti ŵakapharazganga mu zina la Yesu. Mwambura kupwelerako za cimwemwe ico ŵakaŵa naco, Yesu wakaŵaphalira kuti: “Ndipouli mungasekeleranga na ici, kuti mizimu yikumulambirani; kweni sekelerani kuti mazina ghinu ghali kulembeka kucanya.” (Luka 10:17-20) Nangauli mumiji wangawona kuti mbanthu ŵanandi viŵi yayi awo ŵakusambira unenesko, kweni cikung’anamura kuti wakuleka kulimbikira yayi nesi kuti ngwambura kugomezgeka pakuyelezgera na ŵanyake. Kuti waka ivyo ŵanthu ŵakucita pamasinda pa kupulika makani ghawemi vikuthemba pa mtundu wa mtima wawo. Fundo njakuti Ciuta ndiyo wakumezga.
Ivyo Awo Ŵakupulika Mazgu Ŵakwenera Kucita
10. Nchivici cikupangiska munthu uyo wakupulika mazgu kuti wayane na dongo liwemi panji yayi?
10 Wuli pakuyowoya za awo ŵakupulika mazgu? Kasi Ciuta wakusolerathu awo ŵapulikenge? Yayi. Ŵanthu ŵakusankha ŵekha kuti ŵakozgane na dongo liwemi panji yayi. Enya nadi, mtima wa munthu ungasintha kuŵa uwemi panji uheni. (Rom. 6:17) Mu ntharika yake, Yesu wakayowoya kuti, ŵanyake “ŵati ŵapulika” mazgu, Satana wakwiza mwaluŵiro na kukwapula. Kweni ndivyo vikwenera kucitika yayi. Pa Yakobe 4:7, Ŵakhristu ŵakukhuŵilizgika kuti ‘ŵimikanenge na Satana,’ ndipo waŵacimbirenge. Yesu wakayowoyaso za ŵanji kuti ŵati ŵapulika mazgu, ŵakughapokelera na cimwemwe, kweni ŵakukhuŵara cifukwa “mu ŵeneco mulive nkholozi.” Kweni ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakukhuŵilizgika kuti ŵaŵenge ‘ŵakupandika na kuzikika mu kutemwa’ mwakuti ŵamanye “umo uliri usani na utali na uzonthoki na uzongovu, na kumanya kutemwa kwa Khristu uko kukujumpha kamanyiro.”—Efe. 3:17-19; Kol. 2:6, 7.
11. Kasi munthu wangacita wuli kuti vyakwenjerwa na usambazi vileke kufyoronganiska mazgu?
11 Ŵanyake awo ŵakapulika mazgu ŵakulongosoreka kuti ŵakuzomerezga kuti “vyakwenjerwa vya nyengo yino, na upusikizgi wa usambazi” vifyoronganiske mazgu. (1 Tim. 6:9, 10) Kasi ŵangacita wuli kuti ŵakanizge vinthu vyanthena ivi? Mpositole Paulosi wakati: “Ng’anamukaniko ku kutemwa ndarama: mukhorwenge na ivyo muli navyo; cifukwa Mweneco wakati, Kuti nditi ndikutayirenge cara, panji nesi kukusida na kamo kose.”—Heb. 13:5.
12. Cifukwa wuli awo ŵakuyelezgereka na dongo liwemi ŵakupambika vipambi mwakupambanapambana?
12 Paumaliro, Yesu wakati awo ŵakawa pa nyata yiwemi “ŵakupambika vipambi makhumi ghatatu, na makhumi ghankhondi na limo, na makhumi pera khumi.” Nangauli ŵanji awo ŵakupulika mazgu ŵali na mitima yiwemi ndipo ŵakupambika vipambi, kweni ivyo nawo ŵakucita para ŵamba kupharazga makani ghawemi vikupambana mwakuyana na ukhaliro wawo. Mwaciyelezgero, ucekuru panji ulwari vingapangiska ŵanji kuti ŵatondeke kucita mulimo wa kupharazga mwakukwana. (Yaniskani na Marko 12:43, 44.) Apa napo mumiji wangacita vicoko comene kuti wasinthe ukhaliro wawo, kweni wakukondwa para wawona kuti Yehova wamezga.—Ŵazgani Salmo 126:5, 6.
Mumiji Uyo Wakugona
13, 14. (a) Longosorani mwakudumura ntharika ya Yesu yakuyowoya za mumiji. (b) Kasi mumiji ndiposo mbuto vikwimira vici?
13 Pa Marko 4:26-29 tikusanga ntharika yinyake yakuyowoya za mumiji. Pakuyowoya kuti: “Ntheura ndimo uliri Ufumu wa Ciuta, nga ndi para munthu waponye mbuto pa caru: ndipo wagone tulo na kuwuka, usiku na muhanya, ndipo mbuto yimere na kukura, mweneco walive kumanya umo yikumelera. Caru cikupasa cekha; pakudanga msonga, sono cisasuni, sono lupuzi lukuru mu cisasuni. Kweni para vipasi vyakhoma, penepapo ndipo wakufumya cikwanju, cifukwa masika ghaca.”
14 Kasi mumiji uyu ni njani? Machalichi ghanyake gha Cikhristu cautesi ghakugomezga kuti ni Yesu. Kweni kasi tingayowoya kuti Yesu wakugona ndipo wakumanya yayi umo mbuto yikumelera na kukulira? Yayi. Nchakuwonekerathu kuti Yesu wakumanya umo mbuto yikukulira. M’malo mwake mumiji uyu, mwakuyana na wa mu ntharika iyo yayowoyeka kale, mbapharazgi ŵa Ufumu awo ŵakumija mbuto ya Ufumu mwa kupharazga mwakujipeleka. Mbuto iyo ŵakuponya pa caru ni mazgu agho ŵakupharazga.b
15, 16. Mbunenesko wuli wakukhwaskana na kukura kwauzimu ndiposo kwanadi uwo Yesu wakawulongosora mu ntharika ya mumiji?
15 Yesu wakati mulimi ‘wakugona tulo na kuwuka, usiku na muhanya.’ Mumiji uyu wakunanga yayi kugona. Ntharika iyi yikulongosora waka ivyo munthu waliyose mwakawiro wakucita. Mazgu gha mu vesi ili ghakulongora waka vinthu ivyo vikucitika nyengo zose, vyakuti munthu wakugwira nchito muhanya na kugona usiku. Yesu wakalongosora ivyo vikucitika mukati mu nyengo iyi. Wakati: “Mbuto yimere na kukura.” Ndipo wakasazgirapo kuti: “Mweneco walive kumanya umo yikumelera.” Fundo njakuti mbuto yikukura yekha.c
16 Kasi apa Yesu wakang’anamurangaci? Wonani kuti wakadidimizga comene pa umo mbuto yikukulira pacokopacoko. “Caru cikupasa cekha; pakudanga msonga, sono cisasuni, sono lupuzi lukuru mu cisasuni.” (Mrk. 4:28) Kukura uku kukucitika pacokopacoko kweniso mu vigaŵavigaŵa. Palije uyo wangacicizga kuti kucitike luŵiro. Ndimo ŵanthu nawo ŵakukulira mwauzimu. Vikucitika mu vigaŵavigaŵa peneapo Yehova wakucitiska unenesko kukura mu mtima wa munthu uyo ngwakwenelera.—Mil. 13:48; Heb. 6:1.
17. Kasi mbanjani awo ŵakusekelera pamoza para mbuto ya unenesko yapambika?
17 Kasi mumiji wakucitako wuli nchito ya kuvuna para “vipasi vyakhoma”? Para Yehova wakuzga mbuto ya unenesko iyo yikapandika mwa ŵasambiri, mukuluta kwa nyengo, ŵasambiri aŵa ŵakulongora citemwa cawo kwa Ciuta mwa kupatulira umoyo wawo kwa iyo. Ŵakulongora kujipatulira kwawo mwa kubapatizika. Ŵabali awo ŵakulutilira kukura mwauzimu mukuluta kwa nyengo ŵakupika mauteŵeti ghakusazgikira mu mpingo. Vipambi vya Ufumu vikuvunika na munthu uyo wakamija ndiposo ŵapharazgi ŵa Ufumu ŵanyake awo mutepanji ŵakamijako yayi mbuto iyo. (Ŵazgani Yohane 4:36-38.) Enya nadi, ‘uyo wakumija na uyo wakuvuna ŵakusekelera pamoza.’
Ivyo Tikusambirapo Mazuŵa Ghano
18, 19. (a) Kasi imwe pamwekha mwakhozgeka wuli na ntharika za Yesu izo tasambira? (b) Kasi mu nkhani yakulondezgapo tizamusanda vici?
18 Kasi tikusambiraci mu ntharika ziŵiri izo tadumbiskana, izo zili mu cipaturo 4 ca buku la Marko? Tingawona kuti tili na mulimo wakuti ticite. Mulimo uwu ngwa kumija mbuto. Tingazomerezganga yayi kuti tuvifukwa twambura kwenelera panji masuzgo vititondeske kucita mulimo uwu. (Muph. 11:4) Kweniso tikumanya kuti tili na mwaŵi wapadera wa kuŵa ŵalimi ŵamoza na Ciuta. Yehova ndiyo wakupangiska kuti ŵanthu ŵaŵe ŵasambiri, wakutitumbika para tikuyezgayezga kupharazga, ndiposo awo tikuŵapharazgira. Tikumanya kuti tingacicizga yayi munthu kuti wakure mwauzimu. Kweniso tikwenera yayi kugongowa para tikuwona kuti munthu wakuleka kukura mwauzimu panji wakukura pacokopacoko. Nchakupembuzga comene kumanya kuti Yehova wakutiwona kuti tikucita makora cifukwa ca kugomezgeka kwa iyo ndiposo kucita mwakugomezgeka mulimo wa kupharazga “makani ghawemi gheneagha gha Ufumu” kuti “ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose.”—Mat. 24:14.
19 Nchivici cinyake ico Yesu wakasambizga cakukhwaskana na umo ŵasambiri ŵaphya ŵakukulira ndiposo mulimo wa Ufumu? Zgoro la fumbo ili liri mu ntharika zinyake izo zili mu mabuku ghakulongosora za umoyo na uteŵeti wa Yesu. Tizamusanda zinyake mwa ntharika izi mu nkhani yakulondezgapo.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani nkhani ya Mbale Georg Fjölnir Lindal iyo yili mu 2005 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, mapeji 210-211, iyo yikuyowoya za ivyo vikacitika apo wakapharazganga ku Iceland. Wonaniso nkhani yakuyowoya za ŵateŵeti ŵanyake ŵakugomezgeka awo ŵakalutilira kupharazga ku Ireland kwa vilimika vinandi nangauli mbanthu ŵacoko comene awo ŵakizanga mu unenesko, mu 1988 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, mapeji 82-99.
b Kumanyuma uku, Gongwe la Mulinda likalongosora kuti mbuto ni mikhaliro yakupambanapambana iyo yikwenera kukura mwakuyana na ukhaliro wa munthu. Ndipouli, tikwenera kumanya kuti mu ntharika ya Yesu, mbuto ndiyo yikusintha yayi kuŵa yiheni panji kuŵa cipambi cakuvunda. Iyo yikukura waka na kukhoma.—Wonani Gongwe la Mulinda la Cingelezi la Juni 15, 1980, mapeji 17-19.
c Mazgu ghakuyana waka ghakusangikaso pa Milimo 12:10, apo cijaro ca pa cipata cikuyowoyeka kuti “cikajulika cekha.”
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi pali kuyana wuli pakati pa kuseŵa mbuto na kupharazga uthenga wa Ufumu?
• Kasi Yehova wakuwona kuti mupharazgi wa Ufumu ngwakugomezgeka para wakucita vici?
• Kasi Yesu wakayowoya kuti pali kuyana wuli pakati pa umo mbuto yikukulira ndiposo umo msambiri wakukulira?
• Kasi ‘uyo wakumija na uyo wakuvuna ŵakusekelera pamoza’ mu nthowa wuli?
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Cifukwa wuli Yesu wakayaniska mupharazgi wa Ufumu wa Ciuta na mumiji?
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Ŵanthu awo ŵali nga ni dongo liwemi nyengo zose ŵakucitako mulimo wa kupharazga Ufumu mwakuyana na ukhaliro wawo
[Cithuzithuzi pa peji 16]
Ciuta ndiyo wakumezga