Sungilirani “Mkusa wa Mphamikizgo Zitatu” mu Nthengwa
“Mkusa wa mphamikizgo zitatu kuti ukudumuka maluŵiro cara.”—MUPH. 4:12.
1. Ninjani wakakwatiska ŵanthu ŵakwamba?
PAMANYUMA pa kulenga vyakumera na vinyama, Yehova Ciuta wakawumba Adamu, uyo wakaŵa munthu wakwamba. Pamanyuma pake, Ciuta wakagoneka Adamu tulo tukuru, ndipo wakatorako yimoza mwa mbambo zake na kupangira mwanakazi wakufikapo kuti wamovwirenge. Adamu wakati wamuwona waka mwanakazi uyu, wakati: “Uyu sono nchiwangwa ca viwangwa vyane na nyama ya nyama yane.” (Gen. 1:27; 2:18, 21-23) Yehova wakalongora kuti wakakondwa apo mwanakazi wakalengeka, ndipo wakakwatiska ŵanthu ŵakwamba aŵa na kuŵatumbika.—Gen. 1:28; 2:24.
2. Kasi Satana wakananga wuli ubwezi wa Adamu na Heva?
2 Kweni cacitima nchakuti pakati pajumpha nyengo yicoko waka, nthengwa iyo Ciuta wakambiska yikawukirika. Mwauli? Mungelo muheni, uyo pamanyuma pake wakazakacemeka kuti Satana, wakapusika Heva kuti warye vipambi vya khuni ilo ŵakutorana aŵa ŵakakanizgika. Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, Adamu wakakolerana na muwoli wake pa kugalukira malango ghaurunji gha Ciuta ndiposo ulongozgi uwemi uwo wakaŵapa. (Gen. 3:1-7) Apo Yehova wakafumba ŵakutorana aŵa ivyo ŵakacita, vikawonekerathu kuti ubwezi wawo watimbanizgika. Adamu wakayimba mlandu muwoli wake, wakati: “Mwanakazi mweneuyu mukandipa kuti wakharenge nane, ndiye wakandipa vya khuni, nkharya.”—Gen. 3:11-13.
3. Kasi Ŵayuda ŵanyake ŵakaŵa na maghanoghano wuli ghakwanangika?
3 Mu vilimika vyose ivyo vyajumphapo kufuma nyengo yira, Satana wagwiliskira nchito nthowa zakupambanapambana kuti wanange ubwezi wa ŵakutorana. Mwaciyelezgero, nyengo zinyake wakupangiska ŵalongozgi ŵa visopa kuti ŵapuluskenge ŵanthu kuti ŵawonenge nthengwa mwakupambana na umo Malemba ghakuyowoyera. Ŵalongozgi ŵanyake Ŵaciyuda ŵakayuyuranga malango gha Ciuta. Ŵakazomerezganga ŵanalume kuleka ŵawoli ŵawo pa tunthu tucoko, nga ni kuthira mcere unandi ku cakurya. Kweni Yesu wakayowoya kuti: “Yose uyo wati wapatenge muwoli wake kwambura cifukwa ca uleŵi, ndipo watorenge munyake, wakuleŵa.”—Mat. 19:9.
4. Kasi nthengwa yaukirika wuli mazuŵa ghano?
4 Satana wacali kufwilirapo kuti wanange nthengwa. Nthengwa za ŵanalume panji ŵanakazi pera, kukhalira pamoza kwa ŵanthu awo ŵandatorane mwadango, ndiposo kumara luŵiro kwa nthengwa vikulongora kuti Satana wakufiska cilato cake. (Ŵazgani Ŵahebere 13:4.) Pakuŵa Ŵakhristu, kasi tingacita vici kuti tileke kukhwaskika na maghanoghano ghaheni agho ŵanthu ŵali nagho pa nkhani ya nthengwa? Tiyeni tiwone mikhaliro yinyake iyo yikuŵa mu nthengwa yacimwemwe ndiposo yiwemi.
Ŵikani Yehova mu Nthengwa Yinu
5. Kasi mazgu ghakuti “mkusa wa mphamikizgo zitatu” ghakung’anamuraci pa nkhani ya nthengwa?
5 Kuti nthengwa yende makora, Yehova wakwenera kuŵamo. Mazgu ghake ghakuti: “Mkusa wa mphamikizgo zitatu kuti ukudumuka maluŵiro cara.” (Muph. 4:12) Mazgu ghakuti “mkusa wa mphamikizgo zitatu” ngakuyelezgera waka. Para mazgu agha taghayowoya pa nkhani ya nthengwa, ghakung’anamura mfumu na muwoli, awo ni mikusa yiŵiri, ndipo ŵakuposeka pamoza na cingwe cikuru, ico ni Yehova Ciuta. Kuŵa paubwezi na Ciuta kukovwira ŵakutorana kuti ŵaŵe na nkhongono zakumalirana na masuzgo, ndipo iyi ndiyo ni nthowa yakwamba yakuŵira ŵacimwemwe mu nthengwa.
6, 7. (a) Kasi Ŵakhristu ŵangacita wuli kuti Ciuta waŵe mu nthengwa yawo? (b) Nchivici ico mudumbu munyake wakuzirwiska cakukhwaskana na mfumu wake?
6 Kweni kasi ŵakutorana ŵangacita vici kuti nthengwa yawo yiŵe nga ni mkusa wa mphamikizgo zitatu? Wamasalmo Davide wakimba kuti: “Nkhuca kucita khumbo linu A Ciuta wane; dango linu liri mkati mwa mtima wane.” (Sal. 40:8) Kutemwa Ciuta kukutipangiska kuti timuteŵeterenge na mtima wose. Mwantheura, waliyose mu nthengwa wakwenera kuŵa paubwezi uwemi na Yehova na kutemwa kucita khumbo lake. Waliyose mu nthengwa wakwenera kuyezgayezga kovwira munyake kuti wakhozge ubwezi wake na Ciuta.—Zinth. 27:17.
7 Para malango gha Ciuta ghali nadi mukati mwithu, tilongorenge mikhaliro nga ni cipulikano, cilindizga, na citemwa ndipo ivi vikhozgenge nthengwa yithu. (1 Kor. 13:13) Mkhristu munyake zina lake Sandra, uyo wakhala mu nthengwa vilimika 50, wakuti: “Vinthu vyakukhwaskana na mufumu wane, ivyo nkhuzirwiska comene, ni ulongozgi wa mu Baibolo uwo wakunipa ndiposo umo wakutemwera Yehova. Wakutemwa comene Yehova kuluska ine.” Mwaŵafumu, kasi muwoli winu wangayowoya mazgu ghakuyana na agha pakulongosora za imwe?
8. Kasi nchivici cikukhumbikwa kuti ŵakutorana ŵasange “njombe yiwemi”?
8 Pakuŵa ŵakutorana, kasi mukuŵika vinthu vya Ufumu pamalo ghakwamba mu umoyo winu? Kweniso, kasi mukuwona munyinu wa mu nthengwa kuŵa mubwezi winu wakuti muteŵeterenge nayo Yehova? (Gen. 2:24) Themba lavinjeru Solomoni likalemba kuti: “Kuŵa ŵaŵiri nkhuwemi kwakuluska yumoza pa yekha, cifukwa ŵali na njombe yiwemi pa mulimo wawo.” (Muph. 4:9) Enya nadi, mfumu na muwoli ŵakwenera kufwilirapo kuti ŵasange “njombe yiwemi,” iyo ni nthengwa yacitemwa ndiposo yakukhora, yakutumbikika na Ciuta.
9. (a) Kasi ŵafumu ŵali na milimo wuli? (b) Kuyana na lemba la Ŵakolose 3:19, kasi mfumu wakwenera kucita wuli kwa muwoli wake?
9 Para mfumu na muwoli ŵakuyezgayezga kulondezga malango gha Ciuta, nchilongolero cakuti iyo wali mu nthengwa yawo. Ŵafumu ndiwo comene ŵali na mulimo wa kupeleka vinthu vyakuthupi na vyauzimu ku mbumba yawo. (1 Tim. 5:8) Ŵakuciskikaso kuti ŵapelekenge ivyo muwoli wawo wakusoŵa. Pa Ŵakolose 3:19 tikuŵazga kuti: “Mwa ŵafumu, temwani ŵawoli ŵinu, ndipo mungaŵanga na nkhaza kwa iwo.” Munthu munyake uyo wakusanda Baibolo wakalongosora kuti lizgu lakuti “nkhaza” likusazgapo “kuŵayowoyera mazgu ghakuŵinya, kuŵatimba, kuleka kuŵalongora citemwa, kuleka kuŵapwelelera, kuleka kuŵapa vyakusoŵa vyawo, kuleka kuŵavikilira ndiposo kuleka kuŵawovwira.” Nchakuwonekerathu kuti nkharo iyi yikwenera cara kuŵa mu mbumba ya Mkhristu. Para mfumu wakucita umutu wake mwacitemwa, cikuŵa cambura kusuzga kwa muwoli wake kuti wamucindikenge.
10. Kasi ŵawoli Ŵacikhristu ŵakwenera kulongora mkhaliro wuli?
10 Ŵawoli Ŵacikhristu awo ŵakukhumba kuŵika Ciuta mu nthengwa yawo ŵakweneraso kucita ivyo wakukhumba. Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Mwa ŵawoli jilambikani ku ŵafumu ŵinu na ŵinu, nga nkhu Fumu. Pakuti mufumu ndi mutu wa muwoli wake, umo Khristu nayo waliri mutu wa Ekeleziya.” (Efe. 5:22, 23) Satana wakapusika Heva, mwa kumuphalira kuti iwo ŵangakondwa comene para ŵangajiyimira paŵekha kwambura kuthemba Ciuta. Nthengwa zinandi mazuŵa ghano zikulongolerathu kuti muli mzimu wa kujiyimira. Ndipouli, ŵawoli awo ŵakopa Ciuta ŵakuwona kuti para ŵacindika ŵafumu ŵawo ndikuti ŵagomoka yayi. Ŵakukumbuka kuti Yehova wakalenga Heva kuŵa “movwiri” wa mfumu wake, mulimo uwo Ciuta wakuwuwona kuŵa wakucindikika comene. (Gen. 2:18) Mwanakazi Wacikhristu uyo wakulondezga na mtima wose ivyo Ciuta wali kunozga wakuŵa nadi “mphumphu” ku mfumu wake.—Zinth. 12:4.
11. Kasi mbali munyake wakati nchivici cawovwira nthengwa yake?
11 Cinthu cinyake ico cingawovwira ŵakutorana kuti ŵaŵike Ciuta mu nthengwa yawo nchakuti ŵaŵazgirenge lumoza Mazgu gha Ciuta. Gerald, uyo waŵa na nthengwa yacimwemwe kwa vilimika 55 wakuti: “Cinthu ico cikovwira comene kuti nthengwa yiŵe yakukhora nkhusambilira lumoza Baibolo.” Wakasazgirapo kuti: “Kucitira lumoza vinthu, comenecomene vinthu vyauzimu, kukovwira kuti ŵakutorana ŵatemwanenge comene ndiposo kuti ŵaŵe paubwezi na Yehova.” Kusambilira lumoza Baibolo kukovwira mbumba kuti zisungenge malango gha Yehova, kukhozga ubwezi wawo na iyo, na kulutilira kucita makora vinthu vyauzimu.
12, 13. (a) Cifukwa wuli nchakuzirwa kuti ŵakutorana ŵalomberenge lumoza? (b) Ni vinthu wuli vinyake vyauzimu ivyo vikukhozga nthengwa?
12 Kweniso, ŵakutorana awo mbacimwemwe ŵakulombera lumoza. Para mfumu ‘wakupungulira mtima wake’ kwa Ciuta mwa kuyowoya suzgo iyo yili mu nthengwa yawo, cikovwira comene kuti nthengwa yiŵe yakukhora. (Sal. 62:8) Mwaciyelezgero, cikuŵa cipusu comene kumazga ivyo mwapambana na muwoli panji mfumu winu pamanyuma pakuti mwalombera lumoza kwa Wankhongonozose na kupempha ulongozgi wake. (Mat. 6:14, 15) Kuti mucite kuyana na malurombo ghinu, nchakwenelera comene kuti waliyose mu nthengwa waŵikepo mtima kuti wawovwire munyake ndiposo “kuzizipizgirana, na kugowokerana.” (Kol. 3:13) Kumbukani kuti kulomba kukulongora kuti mukugomezga Ciuta. Themba Davide likati: “Maso gha wose ghakumulaŵilirani.” (Sal. 145:15) Para tikulomba kwa Ciuta na cigomezgo, tikwenjerwa comene yayi cifukwa tikumanya kuti ‘wakutipwelelera.’—1 Pet. 5:7.
13 Nthowa yinyake yakuzirwa comene yakuŵikira Yehova mu nthengwa yinu ni kufika pa maungano gha mpingo na kulutira lumoza mu uteŵeti wa m’munda. Pa maungano ghithu, ŵakutorana ŵakusambira umo ŵangacitira na “mauryarya” agho Satana wakugwiliskira nchito kuti wanange nthengwa. (Efe. 6:11) Ŵakutorana awo ŵakulutira lumoza mu uteŵeti wa m’munda ŵakuŵa “ŵakukhora, ŵambura kusunkhunika.”—1 Kor. 15:58.
Para Pawuka Masuzgo
14. Ni vinthu wuli vingapangiska masuzgo mu nthengwa?
14 Mbunenesko kuti masacizgo agho ghalongosoreka mu ndime izo tadumbiskana ngacilendo yayi, kweni mwalekeraci kughawonaso na munyinu wa munthengwa na kudumbiskana? Wonani usange pali vinthu vinyake ivyo mungakhumbikwira kusintha mu nthengwa yinu. Ndipouli, Baibolo likuyowoyerathu kuti nanga ni ŵakutorana awo ŵakuŵika Ciuta mu nthengwa yawo, “ŵati ŵaŵenge na suzgo mu thupi.” (1 Kor. 7:28) Cifukwa cakuti tili ŵambura kufikapo, tili mu caru ciheni, kweniso Dyabulosi wakuthya vipingo vyake, nanga ni nthengwa za ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Ciuta zingaŵa na masuzgo ghakuru. (2 Kor. 2:11) Kweni Yehova wakutovwira kumarana na masuzgo agha. Enya, tingamarana nagho. Munthu wakugomezgeka Yobu wakataya viŵeto vyake, ŵanchito ŵake, na ŵana ŵake. Kweni Baibolo likuti: “Mu vyose ivi Job kuti wakananga cara panji kumuyowoyera msinjiro Ciuta.”—Job 1:13-22.
15. Kasi suzgo yingapangiska munthu kucitaci, ndipo ŵakutorana ŵangacita wuli para ndimo vinthu vyaŵira?
15 Ndipouli, muwoli wa Yobu wakamuphalira kuti: “Kasi ucari kukhora nganganga mu kunyoloka kwako? Tuka Ciuta, ufwe!” (Job 2:9) Apa vikulongora kuti para pacitika soka panji suzgo yinyake, munyake wangacita vinthu mwambura mahara cifukwa ca kwenjerwa. Munthu wavinjeru wakayowoya kuti, “suzgo yikufunthiska wavinjeru.” (Muph. 7:7) Para munyinu wa mu nthengwa wamuyowoyerani mazgu ghakuŵinya cifukwa ca “suzgo,” yezgayezgani kujikora. Kuwezgera mazgu ghakulasa kungapangiska imwe panji mose mwaŵaŵiri kuyowoya mazgu agho ghanganangirathu vinthu. (Ŵazgani Salmo 37:8.) Antheura, zerezgani mazgu ghose ghawakawaka agho ghangamukhuŵazgani na kumugongoweskani.—Job 6:3.
16. (a) Cifukwa wuli mazgu gha Yesu agho ghali pa Mateyu 7:1-5 ngakovwira mu nthengwa? (b) Cifukwa wuli nchakuzirwa kuwona vinthu mwakwenelera mu nthengwa?
16 Ŵakutorana ŵakwenera cara kulindizga vinandi kwa munyawo. Yumoza mu nthengwa wangaŵa na tumikhaliro tunyake ndipo munyake wangaghanaghana kuti, ‘Nimusinthenge.’ Pacoko na pacoko wangasintha nadi usange mungamulongora citemwa ndiposo kuŵa wakuzikira. Ndipouli, kuluwa yayi kuti Yesu wakayaniska munthu uyo wakuwona tumaubudi tucokotucoko twa munyake na munthu uyo wakulaŵiska “kapanthi” uyo wali mu jiso la mbali wake, kweni wakutondeka kuwona “mciko” uwo wuli mu jiso lake. Yesu wakaticiska kuti: “Mungeruzganga, mwakuti muleke kweruzgika.” (Ŵazgani Mateyu 7:1-5.) Ici kuti cikung’anamura kuti tikwenera kuzerezga maubudi ghakuru yayi. Robert, uyo wakhala mu nthengwa pafupifupi vilimika 40 wakuti: “Kufwatukirana na kudumbiskana vinthu mwambura kubisa ndiposo kuzomera suzgo ilo munyako wakuphalira kuti uli nalo kungakhumba kusintha kaghanaghaniro.” Ntheura, wonani vinthu mwakwenelera. M’malo mwa kukwenyelera cifukwa cakuti munyinu walije mikhaliro yinyake iyo mukutemwa, sambirani kuwonga mikhaliro yiwemi iyo wali nayo sono.—Muph. 9:9.
17, 18. Ni nkhu uko tingasanga wovwiri para tili na masuzgo ghakuru?
17 Viyezgo vingiza para vinthu vyasintha mu umoyo. Ŵakutorana ŵangaŵa na masuzgo para ŵali na ŵana. Munyawo wa mu nthengwa panji mwana wangalwara comene. Ŵapapi ŵawo ŵacekuru ŵangakhumbikwira pwelelero lapadera. Para ŵana ŵakura ŵangakakhala kutali na ŵapapi ŵawo. Vinthu vinyake vingasintha cifukwa ca kucita milimo yinyake mu mpingo. Vinthu vyose ivi vingapangiska ŵakutorana kuŵa ŵakwenjerwa.
18 Kasi mungacitaci usange mukughanaghana kuti mwavuka nagho masuzgo agho ghali mu nthengwa yinu? (Zinth. 24:10) Mungavukanga yayi! Ico Satana wakukhumba nchakuti ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵaleke kusopa kutuŵa. Wangakondwa comene usange ŵakutorana ŵangaleka Ciuta. Ntheura, citani vyose ivyo mungafiska kuti nthengwa yinu yilutilire kuŵa mkusa wa mphamikizgo zitatu. Baibolo liri na nkhani zinandi za ŵanthu awo ŵakalutilira kugomezgeka nangauli ŵakakumana na viyezgo vinandi. Mwaciyelezgero, pa nyengo yinyake, Davide wakakhutulira Yehova ivyo vikaŵa mu mtima wake, wakati: “Mundicitire lusungu, A Ciuta, cifukwa ŵanthu . . . ŵakundinyekezga.” (Sal. 56:1) Kasi namwe “ŵanthu” ŵali kumunyekezganipo? Kwali mukwenjerwa cifukwa ca ivyo wakumucitirani munthu munyake wapatali panji munyinu wa mu nthengwa, kumbukani kuti Davide wakasanga nkhongono zakuzizipizgira. Namwe mungazisanga. Davide wakati: “Nkhamupenja Yehova ndipo wakandipulika, na kundithaska mu wofi wane wose.”—Sal. 34:4.
Vitumbiko Vinyake
19. Kasi tingamuthereska wuli Satana?
19 Mu mazuŵa ghano ghaumaliro, ŵakutorana ŵakwenera ‘kuciskana ndiposo kukhozgana.’ (1 Tes. 5:11) Kuluwa yayi kuti Satana wacali kuyowoya kuti tikuteŵetera Yehova cifukwa ca vinthu ivyo wakutipa. Iyo wayezgenge nthowa zakupambanapambana, kusazgapo kunanga nthengwa yithu, mwakuti tileke kugomezgeka kwa Ciuta. Kuti timuthereske, tikwenera kugomezga comene Yehova. (Zinth. 3:5, 6) Paulosi wakalemba kuti: “Ndingamanya kucita vyose mwa Mweneuyo wakundikhomeska.”—Fil. 4:13.
20. Ni vitumbiko wuli ivyo vikuŵapo cifukwa ca kuŵika Ciuta mu nthengwa yithu?
20 Ŵakutorana ŵakuŵa na vitumbiko vinandi usange ŵakuŵika Ciuta mu nthengwa yawo. Fundo iyi yawoneka kuti njaunenesko kwa Joel na muwoli wake uyo wakhala nayo kwa vilimika 51. Joel wakuti: “Nyengo zose nkhuwonga Yehova cifukwa cakuti nili kusanga mwanakazi muwemi ndiposo cifukwa cakuti tili na nthengwa yacimwemwe. Ni movwiri wane nadi.” Kasi cisisi cawo nchakuti wuli? Iyo wakuti: “Nyengo zose tikuyezgayezga kucitirana lusungu, kuzikira pakucita vinthu, ndiposo kutemwana.” Mu caru ici, palije uyo wangalongora mikhaliro iyi mwakufikapo. Ndipouli, tiyeni tifwilirepo kulondezga fundo za mu Baibolo na kuŵika Yehova mu nthengwa yithu. Para ndimo ticitirenge, mbwenu nthengwa yithu yiŵenge nga ni “mkusa wa mphamikizgo zitatu [uwo] kuti ukudumuka maluŵiro cara.”—Muph. 4:12.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi kuŵika Yehova mu nthengwa cikung’anamuraci?
• Kasi ŵakutorana ŵakwenera kucita vici para pawuka masuzgo?
• Kasi tingamanya wuli usange mu nthengwa muli Ciuta?
[Cithuzithuzi pa peji 18]
Kulombera lumoza kukovwira kuti ŵakutorana ŵamarane na masuzgo