Mazgu gha Yehova Ngamoyo
Fundo Zikuru za mu Makalata Ghakuluta kwa Tito, Filemone na Ŵahebere
PAULOSI wakati wafuma mu jele ku Roma mu 61 C.E., wakaluta ku cirwa ca Kirete. Pakuwona umo mipingo yikaŵira, wakaleka Tito kwenekuko kuti waŵakhozge. Pakati pajumpha kanyengo, apo wakwenera kuti wakaŵa mu Makedoniya, wakalembera kalata Tito kuti wamunjirikizge umo wangacitira milimo yake, na kumupanikizgira kuti wakaŵa na mazaza ghakucitira ntheura.
Kukati kwakhala pacoko waka kuti wafumiskike mu jele mu 61 C.E., Paulosi wakalembera kalata Filemone, mbali uyo wakakhalanga mu Kolose. Iyi ni kalata ya kumuŵeyelera pakuŵa mubwezi wake.
Cadera mu 61 C.E., Paulosi wakalemba kalata yinyake ku Ŵakhristu Ŵacihebere mu Yudeya, iyo yikulongora kuti Cikhristu cikuluska Ciyuda. Mu makalata ghose ghatatu muli fundo zakuzirwa comene kwa ise.—Heb. 4:12.
LUTILIRANI KUŴA ŴAKUKHOMA MU CIPULIKANO
Wakati wayowoya umo Tito wangacitira “kuti wimike ŵalara mu misumba yose,” Paulosi wakamuphalira kuti: “Uŵacenye comene [ŵamtafu], kuti ŵakhome mu cipulikano.” Wakaphalira mipingo mu Kirete ‘kukana ucikana Ciuta, na makhumbiro gha caru; ndiposo kuŵa ŵakuziza.’—Tito 1:5, 10-13; 2:12.
Paulosi wakaŵaphalira ulongozgi unyake ŵabali mu Kirete kuti ŵalutilire kuŵa ŵakukhora mu cipulikano. Wakaphalira Tito kuti ‘wapatukeko ku mafumbo ghawaka, na ku masuskano gha Malango.’—Tito 3:9.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
1:15—Vingaŵa wuli kuti “ku ŵatuŵa vinthu vyose nvituŵa,” peneapo “kwa awo mbakukazuzgika na ŵambura cipulikano” palije kanthu ako nkhatuŵa? Kuti tisange zgoro, tikwenera kupulikiska dankha ivyo Paulosi wakang’anamuranga pakuyowoya kuti “vinthu vyose.” Wakayowoyanga za vinthu ivyo Mazgu gha Ciuta ghakukanizga mwakudunjika yayi, kweni ivyo Malemba ghakuzomerezga Mkhristu waliyose kuwona yekha ico wangacita mwakuyana na njuŵi yake. Kwa munthu uyo maghanoghano ghake ghakukolerana na fundo zaurunji za Ciuta, vinthu vyantheura ni vituŵa. Kweni ndimo viliri yayi kwa munthu uyo maghanoghano ghake ngakubendera ndipo njuŵi yake njakukazuzgika.a
3:5—Kasi Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakuponoskeka wuli “na kusavya” kweniso na “kuweleramo kuphya uko mzimu utuŵa” ukucita mwa iwo? Ŵakuponoskeka “na kusavya” mu fundo yakuti Ciuta waŵasavya, panji kuŵatuŵiska na ndopa za Yesu kwizira mu sembe yakuwombora. Kweniso ŵakuzgoka ‘ŵaphya na mzimu utuŵa’ cifukwa cakuti iwo “nkhulengeka kuphya” pakuŵa ŵana ŵa Ciuta ŵakuphakazgika na mzimu.—2 Kor. 5:17.
Ivyo Tikusambirapo:
1:10-13; 2:15. Ŵalaŵiliri Ŵacikhristu ŵakwenera kuŵa ŵacikanga pakunozga vinthu vyambura kunozgeka mu mpingo.
2:3-5. Nga ni umo vikaŵira mu nyengo yakale, ŵadumbu awo mbalara msinkhu ŵaŵenge na “mendero ghakwenelera utuŵa, ŵakusesa cara, nesi kuŵa ŵazga ŵa vinyo, ŵaŵenge ŵasambizgi ŵa ivyo ni viwemi.” Para ŵakucita nthena, ŵangawovwira pakusambizga “nchembere” mu mpingo usange ŵali kwaŵekha.
3:8, 14. Para tikulimbikira ‘kukoreska milimo yiwemi, vyeneivi ni viweme, ndipo vikwandula,’ cifukwa vikutovwira kupambika vipambi pakuteŵetera Ciuta kweniso kuti tijipature ku caru ciheni.
KUŴEYA “CIFUKWA CA KUTEMWA”
(File. 1-25)
Paulosi wakawonga Filemone cifukwa ca ‘kutemwa kwake, na cipulikano cake.’ Paulosi ‘wakakondwa comene na kusanguluka’ cifukwa cakuti Filemoni wakawezgerangamo mitima ya Ŵakhristu ŵanyake.—File. 4, 5, 7.
Pa nkhani yakusuzga ya Onesimo, Paulosi wakacita kulangura yayi, kweni wakaŵeyelera “cifukwa ca kutemwa.” Wakaphalira Filemone kuti: “Pakugomezga kuti uti upulikirenge, nkhukulembera kalata uyu; pakumanya kuti nanga nkhwakuluska ivyo nkhuyowoya uti ucitenge.”—File. 8, 9, 21.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
10, 11, 18—Kasi vikenda wuli kuti Onesimo uyo pakwamba wakaŵa “wambura candulo” waŵe ‘wacandulo’? Onesimo wakaŵa muzga uyo wakakhumbanga yayi kugwira nchito, ndipo wakacimbira kufuma mu nyumba ya Filemone ku Kolose kuya ku Roma. Kweniso Onesimo wakwenera kuti wakamwibira ndarama Filemone kuti wendere ulendo wa makilomita 1,400 uwu. Wakaŵa wambura candulo nadi kwa Filemone. Kweni ku Roma, Onesimo wakawovwirika na Paulosi kuŵa Mkhristu. Pakuti sono wakaŵa mbali, munthu uyu, uyo pakwamba ŵakaŵa “wambura candulo,” wakaŵa ‘wacandulo.’
15, 16—Kasi Paulosi wakalekeraci kupempha Filemone kuti wamufwature Onesimo? Paulosi wakakhumbanga kuskepelera ku nchito iyo wakatumika, ya ‘kupharazga Ufumu wa Ciuta, na kusambizga vya Fumu Yesu Khristu.’ Ntheura wakakhumba yayi kunjilirapo pa nkhani zaŵene, nga ni nkhani zakukhwaskana na wuzga.—Mil. 28:31.
Ivyo Tikusambirapo:
2. Filemone wakapeleka nyumba yake kuti mpingo uwunganengemo. Ni mwaŵi ukuru kuti mu nyumba yithu mucitikirenge ungano wakunozgekera uteŵeti wa m’munda.—Rom. 16:5; Kol. 4:15.
4-7. Tikwenera kuŵawonga Ŵakhristu ŵanyithu cifukwa ca cipulikano cawo ndiposo citemwa.
15, 16. Tingafipanga mtima comene yayi para cinthu ciheni cacitika. Ivyo vingacitika pamanyuma pake vingaŵa viwemi, nga umo vikaŵira pa nkhani ya Onesimo.
21. Paulosi wakakhumbanga kuti Filemone wamugowokere Onesimo. Nase tikwenera kumugowokera mbali withu uyo watibudira.—Mat. 6:14.
“TILUTILIRE KU ULARA”
Kuti walongore kuti nchakuzirwa comene kuŵa na cipulikano mu sembe ya Yesu kuluska milimo ya Dango, Paulosi wakayowoya kuti uyo wakambiska Cikhristu ngwakuluska, kweniso wakayowoya za usofi wake, sembe yake na phangano liphya. (Heb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Pakumanya fundo iyi, Ŵakhristu Ŵacihebere ŵakazizipizga apo Ŵayuda ŵakaŵasuzganga. Paulosi wakaciska Ŵakhristu Ŵacihebere kuti ‘ŵalutilire ku ulara.’—Heb. 6:1.
Cipulikano nchakuzirwa wuli ku Ŵakhristu? Paulosi wakalemba kuti “nchambura macitiko kumukondweska [Ciuta] kwambura cipulikano.” Wakaciska Ŵahebere kuti: “Ticimbire mu uzizipizgo ciphalizgano ico caŵikika panthazi zithu,” ndipo ŵakenera kucita ntheura mu cipulikano.—Heb. 11:6; 12:1.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
2:14, 15—Kasi fundo yakuti Satana wali na “nkhongono za nyifwa” yikung’anamura kuti wangakoma munthu waliyose uyo wakhumba? Ndimo viliri yayi. Ndipouli, kwamba papo kale apo Satana wakambira kucita uheni mu Edeni, mautesi ghake ghali kwambiska nyifwa, cifukwa Adamu wakananga na kwambuzgira nyifwa ku ŵanthu wose. (Rom. 5:12) Kusazga apa, awo ŵakucita khumbo la Satana pa caru capasi ŵasuzga ŵateŵeti ŵa Ciuta na kuŵakoma wuwo nga umo ŵakacitira na Yesu. Kweni ici cikung’anamura kuti Satana wali na nkhongono zambura cigoti yayi, nesi kuti wangakoma waliyose uyo wakhumba. Viŵenge ntheura mphanyi wali kumara kale kukoma ŵasopi ŵa Yehova. Yehova wakuŵavikilira ŵanthu ŵake nga ni gulu, ndipo wakumuzomerezga yayi Satana kuti waŵamare. Nanga Ciuta wangazomerezga kuti ŵanji ŵa ise ŵafwe para Satana watiwukira, tili na cigomezgo kuti Ciuta wazamuwuskapo viheni vyose ivyo Satana waticitira.
4:9-11—Kasi ‘tikunjira mu cipumulo’ ca Ciuta mwauli? Ciuta wakati walenga vinthu kwa mazuŵa ghankhondi na limoza, wakapumura, ndipo wakaŵa na cigomezgo cose kuti khumbo lake lakukhwaskana na caru capasi na ŵanthu lifiskikenge. (Gen. 1:28; 2:2, 3) ‘Tikunjira mu cipumulo’ ici para tikukana kujikhungulufya na kuzomera nthowa ya ciponosko iyo Ciuta wapeleka. Para tili na cipulikano mwa Yehova na kupulikira Mwana wake m’malo mwa kucita makhumbiro ghithu, zuŵa lililose tikupokera vitumbiko ivyo vikutipumuzga.—Mat. 11:28-30.
9:16—Mu phangano liphya, kasi munthu ‘wakucita nayo’ phangano ni njani? Yehova ndiyo wakacita phangano liphya, ndipo Yesu ndiyo ni munthu ‘wakucita nayo’ phangano. Yesu ni Muphemaniski wa phangano ili, ndipo kwizira mu nyifwa yake, wakapeleka sembe iyo yikaŵa yakukhumbikwa kuti likhozgeke.—Luka 22:20; Heb. 9:15.
11:10, 13-16—Kasi Abrahamu wakalindiliranga “msumba” wuli? Uwu ni msumba wakuyezgelera waka. Abrahamu wakalindiliranga “Yerusalemu wa kucanya,” uyo wakupangika na Khristu Yesu na ŵa 144,000 awo wazamuwusa nawo. Ŵanthu awo ŵazamuwusa na Yesu, para ŵali mu ucindami kucanya, ŵakucemeka “msumba utuŵa, Yerusalemu muphya.” (Heb. 12:22; Civ. 14:1; 21:2) Abrahamu wakalindiliranga kuzakawusika na Ufumu wa Ciuta.
12:2—Kasi ‘cimwemwe ico cikaŵikika pa nthazi [za Yesu] ceneico cikamovwira ‘kuzizipizga’ khuni lakusuzgikirapo nchivici? Ici cikaŵa cimwemwe ca kuzakawona viwemi ivyo vizamucitika cifukwa ca uteŵeti uwo wakacita, nga nkhutuŵiskika kwa zina la Yehova, kuthuwuskika kwa muwuso wa Ciuta, na kuwombora ŵanthu ku nyifwa. Kweniso Yesu wakalindiliranga njombe ya kuzakawusa nga ni Themba na kuŵa Musofi Mukuru kuti ŵanthu ŵazakawovwirike.
13:20—Cifukwa wuli phangano liphya likuyowoyeka kuti ‘ndamuyirayira’? Pali vifukwa vitatu: (1) Palije linyake ilo lizamunjira mu malo ghake, (2) ivyo phangano ili likufiska vizamumara yayi, na (3) ŵa mberere zinyake ŵalutilirenge kwandula na phangano liphya ili para Haramagedoni yajumpha.—Yoh. 10:16.
Ivyo Tikusambirapo:
5:14. Tikwenera kufwilirapo kusambira Mazgu gha Ciuta, Baibolo na kulondezga ivyo tikusambira. Palije nthowa yinyake iyo tingacita padera pa iyi kuti ‘mamanyiro ghithu ghazgoŵere,’ mwakuti ‘timanye kupatula uwemi na uheni.’—1 Kor. 2:10.
6:17-19. Para cigomezgo cithu cili kujintha pa layizgano na cirapo ca Ciuta, tipatukenge yayi pa nthowa ya unenesko.
12:3, 4. M’malo mwa ‘kuŵa ŵakutomboroka, panji ŵakuwa nkhumbi mu mizimu yithu’ cifukwa ca viyezgo vicokovicoko panji kususkika, tikwenera kulutilira ku ulara na kuzizipizga. Tikwenera kuŵikapo mtima kuti tizizipizge “kuya kafika na ku ndopa,” ndiko kuti nanga nkhufwirapo.—Heb. 10:36-39.
12:13-15. Tingazomeranga yayi kuti “lukolozi lwakuŵaŵa,” panji munthu munyake mu mpingo, uyo wakususka umo vinthu vikwendera mu gulu, watitondeske ‘kughanyoloskera nthowa malundi ghithu.’
12:26-28. Vinthu “ivyo vikalengeka” na mawoko gha Ciuta cara, ndiko kuti, mgonezi wose uwo ulipo sono, kusazgapo ‘macanya’ ghaheni, vikwenera kusunkhunyika na kumara. Para ivi vyacitika, “ivyo vilive kumanya kusunkunyika” ndivyo vyekha vikhalilirenge. Vinthu ivi ni Ufumu na ŵanthu awo ŵakukhozgera Ufumu uwu. Ipo nchakuzirwa comene kuti tipharazgenge Ufumu na mwamphu wose, kweniso kulondezga fundo za Ufumu uwu.
13:7, 17. Para tikukumbuka fundo iyi yakuti tipulikirenge ŵalaŵiliri mu mpingo na kujilambika kwa iwo, citovwirenge kukolerana nawo.
[Mazgu ghamusi]