“Sumu ya pa Nyanja” Mpukutu uwo Ukungweruska

PA Meyi 22, 2007, cigaŵa ca mpukutu uwo pakaŵa Malemba gha Cihebere, ca mu vilimika vya m’ma 600 mpaka 700 C.E. panji 700 mpaka 800 C.E., cikaŵikika mu nyumba yakusungiramo vinthu vyakale ku Yerusalemu mu caru ca Israel kuti ŵanthu ŵaciwonenge. Mpukutu uwu ngwa Exodus 13:19–16:1. Muliso mazgu agho ghakumanyikwa kuti ni “Sumu ya pa Nyanja.” Iyi ni sumu iyo Ŵaisrayeli ŵakimba apo ŵakathaskika mwamunthondwe pa Nyanja Yiswesi. Cifukwa wuli kuŵika mpukutu uwu mu nyumba iyi kuti ŵanthu ŵawuwonenge nkhwapadera?

Zgoro la fumbo ili likukhwaskana na deti ilo mpukutu uwu ukalembekera. Mipukutu iyo yikucemeka kuti Dead Sea Scrolls yikalembeka pakati pa 300 B.C.E. na 100 C.E. Pambere mipukutu iyi yindasangike vilimika 60 ivyo vyajumpha, mipukutu yakwambilira Yacihebere iyo yikasangika yikaŵa iyo yikucemeka kuti Aleppo Codex ya mu cilimika ca 930 C.E. Padera pa viphapha vicoko waka, palije mipukutu yinyake Yacihebere iyo yikasangikapo kufumira apo mipukutu yakwambilira ya Aleppo Codex yikasangikira mpaka apo ya Dead Sea Scrolls yikasangikira.

James S. Snyder uyo wakulaŵilira nyumba yakusungirako vinthu vyakale ya ku Israel, wakati: “Mpukutu wa Sumu ya pa Nyanja ndico nchigaŵa ico cikasangika pakati pa mipukutu yakucemeka kuti Dead Sea Scrolls . . . na ya Aleppo Codex.” Kuyana na ivyo wakayowoya, mpukutu uwu pamoza na mipukutu yinyake yakale ya Baibolo, “yikulongora umo malemba ghali kusungikira kufika sono.”

Mpukutu uwu ukughanaghanika kuti ngumoza mwa mipukutu iyo yikasangika kuumaliro kwa vilimika vya m’ma 1800 mu sunagoge la ku Cairo, mu Egypt. Ndipouli, munthu uyo wakasanga mipukutu Yacihebere iyi wakamanyanga yayi kuti njakuzirwa mpaka apo wakakumana na nkhwantha yinyake kuumaliro kwa vilimika vya m’ma 1970. Mpukutu uwu ŵakalembapo deti na kuwusunga mpaka apo ŵakawuŵikira mu nyumba ya ku Israel yakusungirako vinthu vyakale kuti ŵanthu ŵawuwonenge.

Pakuyowoyapo za kuzirwa kwa mpukutu uwu, Adolfo Roitman, uyo ni mulara wa malo ghakusungirako mabuku ghauzimu pa nyumba yakusungiramo vinthu vyakale ya ku Israel, ndiposo uyo wakulaŵilira mipukutu yakucemeka kuti Dead Sea Scrolls, wakati: “Mpukutu wa Sumu ya pa Nyanja ukulongora umo ŵalembi ŵakakoperanga Malemba Ghacihebere mwakugomezgeka kwa vilimika vinandi. Nchakukondweska comene kuwona kuti umo Sumu ya pa Nyanja yiliri sono ndimo yikaŵira mu vilimika vya mu nyengo yakale comene.”

Baibolo ni Mazgu ghakufuma kwa Ciuta, ndipo Yehova ndiyo wapangiska kuti lisungike nthena. Kweniso, ŵalembi awo ŵakakoperanga Baibolo ŵakakoperanga mwakupwelelera comene. Ntheura Baibolo ilo tikuŵazga mazuŵa ghano ndakugomezgeka nadi.

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 32]

Courtesy of Israel Museum, Jerusalem