Kasi Mulutilirenge Kucita Urunji?
“Ndingataya cara kunyoloka kwane ndisuke ndifwe.”—JOB 27:5.
1, 2. Kasi tikwenera kuyezgayezga kucita vici, ndipo ni mafumbo wuli agho tidumbiskanenge?
YELEZGERANI kuti mukuwona pulani ya nyumba, ndipo mukukondwa na umo yajambulikira. Mukukondwa cifukwa ca kumanya umo nyumba iyi yingawovwilira imwe lumoza na mbumba yinu. Kweni kasi mungazomerezga yayi kuti mungasanga candulo cikuru na pulani iyi pekha para mungayizenga, kukhalamo na kulutilira kuyipwelelera?
2 Mwakuyana waka, tingaŵa ŵakukondwa cifukwa ca kughanaghanira candulo ico ise lumoza na ŵakutemweka ŵithu tingasanga cifukwa ca kucita urunji. Ndipouli, tingasanga candulo ceneco yayi usange tingaghanaghanira waka vyandulo vya kucita urunji, kweni tingasanga candulo cikuru comene pekha usange tikucita urunji. Kuzenga nyumba mazuŵa ghano kukukhumba vinandi comene. (Luka 14:28, 29) Mwakuyana waka, kucita urunji kukukhumba nyengo ndiposo kuyezgayezga. Ndipouli, kucita nthena kuli na vyandulo vinandi comene. Tiyeni tidumbiskane mafumbo ghatatu agha: Kasi tingacita wuli kuti tambe kucita urunji? Kasi tingacita wuli kuti tilutilire kucita urunji? Nchivici ico cikwenera kucitika usange kwa nyengo yitali, munthu munyake wakatondeka kucita urunji?
Kasi Tingacita Wuli Kuti Tambe Kucita Urunji?
3, 4. (a) Kasi Yehova wakutovwira wuli kuti ticitenge urunji? (b) Tingacita wuli urunji mwakuyana na umo Yesu wakacitira?
3 Mu nkhani iyo yajumpha tikasambira kuti Yehova wali kutipa mwaŵi wa kusora kucita urunji panji yayi. Ndipouli, wali kutileka tekha yayi pa nkhani ya kusora usange tikukhumba kucita urunji panji yayi. Wakutisambizga umo tingacitira, ndipo mzimu wake ukutovwira kuti tilondezgenge ivyo wakutisambizga. (Luka 11:13) Mwauzimu wakuvikiliraso awo ŵakuyezgayezga kucita urunji.—Zinth. 2:7.
4 Kasi Yehova wakutisambizga wuli kuti ticitenge urunji? Nthowa yakuzirwa comene njakuti wakatuma mwana wake pa caru capasi. Yesu wakaŵa wakupulikira fikepo. “Wakupulikira kuya kafika na ku nyifwa.” (Fil. 2:8) Yesu wakapulikira Ŵadada ŵake ŵakucanya mu vinthu vyose, nanga ni mu mikhaliro yakusuzga comene. Iyo wakaphalira Yehova kuti: “Khumbo lane cara, kweni linu, licitike.” (Luka 22:42) Waliyose wa ise wangacita makora kujifumba kuti: ‘Kasi nkhupulikira mwakuyana waka?’ Usange pa vifukwa viwemi tingaŵa na mukhaliro wa kupulikira, mbwenu ticitenge urunji. Wonani vyakucitika vinyake ivyo vingakhumbikwira kuti tilongore kuti tili ŵakupulikira.
5, 6. (a) Kasi Davide wakalongora wuli kuti kucita urunji nkhwakuzirwa, nanga ni para tili kwatekha? (b) Ni masuzgo wuli ghakukhwaskana na kucita urunji agho tikukumana nagho para tili kwatekha?
5 Tikwenera kupulikira Yehova nanga ni para tili kwatekha. Davide wakwenera kuti wakawona kuti kucita urunji nkhwakukhumbikwa nanga ni apo wakaŵa kwayekha. (Ŵazgani Salmo 101:2.) Pakuŵa themba, nyengo zose Davide wakaŵanga pakati pa ŵanthu. Tikukayika yayi kuti nyengo zinandi wakaŵanga na ŵanthu mahandiredi panji masauzande ghanandi comene awo ŵakaŵanga nayo pafupi. (Yaniskani na Salmo 26:12.) Kucita urunji pa nyengo zantheura kukaŵanga kwakuzirwa comene, cifukwa themba likeneranga kuŵa ciyelezgero ciwemi ku ŵanthu ŵake. (Dute. 17:18, 19) Kweni Davide wakamanya kuti pa nyengo iyo wakaŵanga payekha, mu nyumba yake wakakhumbikwiranga nipera kucita urunji. Kasi mukuwona ivyo tingasambira ku nkhani iyi?
6 Pa Salmo 101:3, tikuŵazga mazgu gha Davide ghakuti: “Kuti tindiŵike cara kanthu ako nkhaheni panthazi pa maso ghane.” Mazuŵa ghano, pali vinthu vinandi ivyo vingacitiska kuti tiwonenge vinthu viheni pa nyengo iyo tili patekha. Ku ŵanthu ŵanandi, intaneti yacitiska kuti ciŵe cakusuzga kugega vinthu viheni. Nchipusu comene kulaŵiska pa vithuzithuzi vyambura kwenelera, nanga ni vithuzithuzi vyakulongora ŵanthu ŵambura kuvwara. Kweni kasi kucita nthena kungalongora kuti tikupulikira Ciuta, uyo wakakhuŵilizga Davide kulemba mazgu gha pa Salmo ili? Kulaŵiska vithuzithuzi vya ŵanthu ŵambura kuvwara nkhuheni comene, cifukwa kukucitiska munthu kuŵa na makhumbiro ghaheni, kukunanga njuŵi ya munthu, kukunanga nthengwa, kukucitiska kuti munthu waleke kucindikika.—Zinth. 4:23; 2 Kor. 7:1; 1 Tes. 4:3-5.
7. Ni fundo wuli iyo yingatovwira kuti ticitenge urunji para tili kwatekha?
7 Mbunenesko kuti palije muteŵeti wa Yehova uyo wali nkhanira payekha. Dada withu wacitemwa wakutiwona. (Ŵazgani Salmo 11:4.) Yehova wakukondwa comene para wawona tikutonda viyezgo. Para mukucita nthena ndikuti mukulondezga nchenjezgo ya Yesu iyo yili pa Mateyu 5:28. Mulimose umo vingaŵira, kanani kulaŵiska vithuzithuzi ivyo vingamupangiskani kuti mucite vinthu viheni, m’malo mwa kucita urunji.
8, 9. (a) Kasi Davide na ŵanyake ŵakasangana na masuzgo wuli ghakukhwaskana na kucita urunji? (b) Kasi ŵawukirano awo Mbakhristu ŵakukondweska wuli Yehova ndiposo Ŵakhristu ŵanyawo?
8 Tingalongoraso kuti tikucita urunji mwa kupulikira Yehova para tili pamoza na awo Mbakhristu ŵanyithu yayi. Ghanaghanirani za Daniyeli na ŵanyake ŵatatu. Ŵakatolekera ku wuzga wa ku Babulone apo ŵakaŵa ŵawukirano. Ku Babulone ŵakakhalanga pakati pa ŵanthu ŵambura kumanya Yehova, ndipo Ŵayuda ŵanayi aŵa ŵakacicizgikanga kuti ŵaryenge vyakurya ivyo Dango la Ciuta likakanizganga. Ŵakhumbenge mphanyi ŵakarya vyakurya ivi. Kukaŵavya ŵapapi ŵawo, ŵalaraŵalara Ŵaciyuda, ndiposo ŵasembe awo mphanyi ŵakawona ivyo ŵawukirano aŵa ŵakate ŵacitenge. Pakaŵavya uyo wakatenge wamanyenge. Ni Yehova pera uyo mphanyi wakamanya. Ntheura, ŵakakanirathu kurya vyakurya vira, ndipo ŵakapulikira Ciuta mwambura kupwelerako kuti ŵakacicizgika ndiposo kuti ŵakeneranga kulangika cifukwa ca kukana kurya.—Dan. 1:3-9.
9 Ndimoso Ŵakaboni ŵa Yehova awo mbawukirano ŵakucitira pa caru cose ca pasi. Ŵakulondezga malango gha Ciuta, ndipo ŵakukana kucicizgika kuti ŵacite vinthu viheni. Usange imwe ŵawukirano mukukana kumwa munkhwala wakuzweteska wongo, mbembe, kutuka, uzaghali ndiposo vinthu viheni vinyake, mukupulikira Yehova. Para mukucita nthena mukucita urunji. Mukusanga candulo, ndipo mukukondweska Yehova ndiposo Ŵakhristu ŵanyinu.—Sal. 110:3.
10. (a) Ni maghanoghano wuli ghambura kwenelera agho ghakutondeska ŵawukirano ŵanyake kucita urunji? (b) Kasi kucita urunji kukutovwira wuli kuti tigege vinthu viheni vyakukhwaskana na uzaghali?
10 Tikweneraso kulongora kuti tikupulikira para tikucita vinthu na ŵanthu awo mbanalume panji ŵanakazi ŵanyithu yayi. Tikumanya kuti Ciuta wakukanizga uzaghali. Kweni nchipusu kuleka kupulikira na kwamba kuzomerezga waka vilivyose. Mwaciyelezgero, ŵawukirano ŵanyake ŵakugonana mu mulomo, ku matako panji kuseŵereskana viŵaro vyakubisika, cifukwa ca kughanaghana kuti vinthu ivi ni viheni yayi, ndipo kuti “nkhugonana” kwanadi yayi. Ŵawukirano ŵanthena aŵa ŵakuluwa, panji kuzelezgera dala, kuti mu Baibolo uzaghali ukusazgapo vinthu ivi, ndipo kuti waliyose uyo wakucita vinthu ivi wangasezgeka.a Ciheni comene nchakuti ŵakuluwa kuti cakukhumbikwa nkhucita urunji. Pakuti tikuyezgayezga kucita urunji, tikusangira dala tuvifukwa twakucitira vinthu viheni yayi. Tikuyezga na pacoko wuwo yayi kucita kwananga. Kuti tikuleka kucita viheni cifukwa ca kopa kuti tingapokera cilango yayi. M’malo mwake tikukhumbisiska kucita vinthu ivyo vikukondweska Yehova, na kugega ivyo vingamukwiyiska. M’malo mwa kuyezga kucitako pacoko waka kwananga, ‘tikucimbira uzaghali.’ (1 Kor. 6:18) Mwakucita ntheura, tikulongora kuti tikucita nadi urunji.
Tingacita Wuli Kuti Tilutilire Kucita Urunji?
11. Cifukwa wuli kupulikira kulikose nkhwakuzirwa? Yowoyani ciyelezgero.
11 Tikucita urunji usange tikupulikira. Ntheura, kuti ticitenge urunji tikwenera kulutilira kupulikira. Kupulikira kamoza kungawoneka nga nkhwambura nchito. Kweni kucita nthena kwa nyengo yitali kungacitiska kuti tiŵe na lumbiri lwakuti ndise ŵakupulikira. Mwaciyelezgero: Njerwa yimoza payekha yingawoneka nga njambura nchito, kweni para zilipo zinandi tingazenga nyumba yakutowa. Ntheura, para tikulutilira kupulikira ndikuti tikucita urunji.—Luka 16:10.
12. Kasi Davide wakacita wuli kuti walutilire kucita urunji apo ŵakamucitiranga vinthu vyambura urunji?
12 Kucita urunji kukumanyikwa para takumana na masuzgo, panji para ŵanthu ŵakutiyuzga. Ghanaghanirani za Davide. Apo wakaŵa muwukirano wakatambuzgika na fumu iyo yikeneranga kwimira muwuso wa Yehova. Kweni Ciuta wakaleka kutemwa Fumu Sauli, na kwamba kutemwa Davide. Ntheura, Sauli wakamba kucitira sanji Davide. Sauli wakalutilira kuwusa kwa kanyengo, ndipo wakatumanga ŵasilikari ŵa Israyeli kuyuzga Davide. Yehova wakazomerezga kuti viheni ivi vicitike kwa kanyengo. Kasi Davide wakakwiyira Ciuta? Kasi wakawona kuti pakaŵavya cifukwa ca kuzizipizgira? Yayi. Wakalutilira kucindika Sauli na kumuwona kuŵa wakuphakazgika wa Ciuta. Ndipo apo mwaŵi wakuti wamucitire ciheni ukasangika, Davide wakakana kucita ntheura.—1 Sam. 24:2-7.
13. Tingacita wuli kuti tilutilire kucita urunji para ŵanji ŵatibudira?
13 Davide wali kutilekera ciyelezgero ciwemi comene. Tose ise tili mu mpingo wa pa caru cose capasi tili ŵambura kufikapo, ndipo waliyose wangaticitira vinthu vyambura kwenelera panji kuleka kugomezgeka. Ndipouli, mazuŵa ghano tili na mwaŵi cifukwa tikukhala mu nyengo yiwemi comene, cifukwa ni wose yayi awo ŵali mu mpingo awo ŵangaleka kugomezgeka. (Yes. 54:17) Kweni kasi tingacita wuli usange munyake watibudira? Usange tingasungira cakusingo Mkhristu munyithu, ndikuti pamaso pa Ciuta tatondeka kucita urunji. Vinthu viheni ivyo ŵanji ŵakucita vingaŵa vifukwa yayi vya kutinkhira Ciuta, nesi kuleka kucita urunji. (Sal. 119:165) Kuzizipizga nanga ni para tikuyezgeka kutovwirenge kuti tilutilire kucita urunji.
14. Kasi ŵanthu awo ŵakucita urunji ŵakucita wuli para kalongosolero ka visambizgo vya Baibolo ndiposo vinthu vinyake vyasintha?
14 Tingalutiliraso kucita urunji para tikugega mtima wa kusanga vifukwa mwa ŵabali ŵithu. Kweni ici cikukhumbaso kuti tigomezgekenge kwa Yehova. Kuluska kale, mazuŵa ghano Yehova wakutumbika comene ŵanthu ŵake. Mazuŵa ghano kusopa kwaunenesko kwathuwuskika comene kuluska kale. (Yes. 2:2-4) Usange kalongosolero ka Malemba ghanyake kasintha, tikukhumbisiska kuzomerezga ivyo vyasintha. Tili ŵakukondwa comene kuwona ukaboni wakuti kungweruka kwauzimu kukulutilira kuŵala. (Zinth. 4:18) Usange nchakusuzga kupulikiska ivyo vyasintha, tikupempha Yehova kuti watovwire kuti tipulikiske. Pasono tikulutilira kugomezgeka panji kuti kucita urunji.
Wuli Usange Munyake Watondeka Kucita Urunji?
15. Kasi ni njani uyo wangamucitiskani kuti muleke kucita urunji?
15 Ili ni fumbo lakovwira kuti munthu waghanaghanirepo. Nga ni umo tasambilira mu nkhani iyo yajumpha, kucita urunji nkhwakuzirwa comene. Kwambura kucita urunji, tingaŵa na cilindizga ceneco yayi ndiposo paubwezi na Yehova yayi. Manyani kuti pali munthu yumoza pera uyo wangamucitiskani kuti muleke kucita urunji. Munthu uyu ndimwe mwaŵene. Yobu wakapulikiska makora fundo iyi. Wakati: “Kuti ndingataya cara kunyoloka kwane ndisuke ndifwe.” (Job 27:5) Usange muli na khumbo lakuyana waka, ndipo mukukhumba kulutilira kuŵa paubwezi na Yehova, mukwenera kucita urunji.—Yak. 4:8.
16, 17. (a) Kasi ŵanji ŵakutemwa kucitaci para ŵacita kwananga kukuru? (b) Ni nthowa wuli yiwemi iyo ŵakwenera kucita?
16 Kweni ŵanyake ŵakutondeka kulutilira kucita urunji. Nga umo vikaŵira mu nyengo ya ŵapositole, lero napo ŵanji ŵakucita kwananga kukuru. Usange ndimo viliri kwa imwe, kasi mulije cilindizga? Viŵi yayi. Kasi mungacita wuli? Cakwamba, tiyeni tiwone ivyo mukwenera yayi kucita. Ŵanthu ŵakutemwa kubisa kwananga ku ŵapapi, Ŵakhristu ŵanyawo panji ku ŵalara ŵa mpingo. Kweni Baibolo likutikumbuska kuti: “Uyo wakubisa zakwananga zake kuti tiwaŵe na mwaŵi cara, kweni uyo wakuzizomera na kuzileka tiwapokere lusungu.” (Zinth. 28:13) Awo ŵakubisa zakwananga zawo ŵakubuda comene, cifukwa palije ico nchakubisika kwa Ciuta. (Ŵazgani Ŵahebere 4:13.) Ŵanji ŵali na umoyo waupusikizgi, ŵakutetezgera kuteŵetera Yehova papo kumphepete ŵakucita kwananga. Kweni kucita nthena kukupambana comene na kucita urunji. Yehova wakukondwa yayi na milimo ya ŵanthu awo ŵakumusopa, pa nyengo yeneyiyo pera ŵakubisa kwananga kukuru. Ndiposo kucita nthena kukumukwiyiska comene Yehova.—Zinth. 21:27; Yes. 1:11-16.
17 Usange Mkhristu wacita kwananga kukuru, mu Baibolo muli ulongozgi uwemi wa ivyo wakwenera kucita. Wakwenera kulomba wovwiri ku ŵalara ŵa mpingo. Yehova wali na nthowa yakovwilira awo ŵakulwara mwauzimu. (Ŵazgani Yakobe 5:14.) Lekani kopa cilango panji nchenyo iyo mungapokera cifukwa cakuti mukulwara mwauzimu. Nakuti kasi munthu wamahara, uyo wakulwara matenda agho ghangamukoma wangakana kugwazika sindano panji opareshoni cifukwa ca ulwilwi uwo ukuŵapo kwa kanyengo kacoko waka?—Heb. 12:11.
18, 19. (a) Kasi ivyo Davide wakacita vikulongora wuli kuti munthu wangambaso kucita urunji? (b) Pa nkhani ya kucita urunji kasi mwasimikizga kucitaci?
18 Kasi pali cigomezgo kuti ŵangacira? Kasi ŵangambaso kucita urunji? Kumbukani ivyo Davide wakacita. Wakacita kwananga kukuru. Wakalaŵiska muwoli wamwene na kumudokera, wakaleŵa na kukoma munthu wambura kwananga. Pakughanaghanira ivyo wakacita, nchakusuzga kugomezga kuti wakacitanga urunji, asi nthena? Kasi wakalutilira kucita kwananga? Davide wakacenyeka. Kweni, pakuti wakapera nadi Yehova wakamulengera lusungu. Davide wakasambirapo kanthu pa nchenyo iyo wakapokera, ndipo wakambaso kucita urunji na kupulikira Ciuta. Ivyo Davide wakacita vikukolerana na ivyo tikuŵazga pa Zintharika 24:16, apo pakuti: “Murunji wakuwa kankhondi na kaŵiri na kuwukaso.” Nchivici cikacitika pamasinda? Wonani ivyo Yehova wakaphalira Solomoni vyakukhwaskana na Davide. (Ŵazgani 1 Mathemba 9:4.) Ciuta wakamukumbuka Davide nga munthu uyo wakacitanga urunji. Ndipo nadi, Yehova wakutozga ŵakwananga awo ŵapera ku zakwananga zikuru.—Yes. 1:18.
19 Usange mukupulikira Ciuta, namwe mungacita urunji. Lutilirani kugomezgeka, ndipo para mwacita kwananga kukuru, perani. Nadi pano, kucita urunji nkhwakuzirwa comene. Mphanyi tose tasimikizga nga umo wakacitira Davide uyo wakati: “Kweni ine, nkhwenda mu ukongolekwa wane.”—Sal. 26:11.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani Gongwe la Mulinda la Malici 1, 2004, peji 13, ndime 15.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi mungacita wuli kuti mwambe kucita urunji?
• Kasi mungacita wuli kuti mulutilire kucita urunji?
• Kasi munthu wangacita wuli kuti wambeso kucita urunji?
[Bokosi pa peji 8]
‘Nakondwa Comene Na Ivyo Vyacitika’
Mazgu agha wakayowoya ni mwanakazi munyake uyo wakaŵa na nthumbo ya myezi yinkhondi, mweneuyo munthu munyake wacilendo wakamulengera lusungu. Wakati wafuma mu resitiranti na kuluta, wakakumbuka kuti waluwa kacikwama kake ka ndarama. Mu kacikwama aka mukaŵa ndarama zakukwana $2,000 (pafupifupi K282,000). Wakaphalira ŵamutolamakani kuti: “Nkhalira comene.” Ndipouli, msungwana munyake wakasanga kacikwama kala ndipo wakamba kupenja mweneco. Wati watondeka kumusanga, wakaluta nako ku polisi, ndipo ŵapolisi ŵakamusanga mama yura. Iyo wakawonga comene, wakati: “Nakondwa comene na ivyo vyacitika.” Cifukwa wuli msungwana uyu wakayezgayezga kuti mweneco wa ndarama wasangike? Nkhani iyo yikalembeka mu nyuzipepara yikati msungwana uyu wakayowoya kuti, ‘wakacita urunji cifukwa ca ivyo wakusambizgika ku cisopa cake ca Ŵakaboni ŵa Yehova.’
[Cithuzithuzi pa peji 9]
Ŵawukirano ŵangacita urunji para ŵakuyezgeka
[Cithuzithuzi pa peji 10]
Davide wakatondeka kucita urunji kwa kanyengo, kweni wakambaso