Nkhaziwonanga Zikusazgikira mu Korea

Nga ni umo yikayowoyekera na Milton Hamilton

“Tili na citima kumumanyiskani kuti Boma la Korea lalangura kuti vikalata vya imwe mwaŵamishonale vyakukhalira mu caru ici ni vyambura nchito, ndipo likumukhumbaniso yayi. . . . Pa cifukwa ici, mwamuteŵetera ku Japan kwa nyengo yicoko.”

KU UMALIRO wa cilimika ca 1954, ine na muwoli wane tikapokera uthenga uwo wuli pacanya apa kufuma ku Brooklyn, ku New York, U.S.A. Ku wambiro wa cilimika cenecici, ine na muwoli wane tikaŵa kuti tamalizga Sukulu ya Gileadi ku New York. Apo tikapokera uthenga uwu, tikaŵa kuti tikuteŵetera ku Indianapolis, ku Indiana.

Ine na Liz, uyo sono ni muwoli wane tikasambiranga lumoza sukulu ya sekondare. Ndipo mu 1948 tikatorana. Liz wakatemwanga comene uteŵeti wa nyengo zose, kweni wakakhumbanga yayi kuwukamo mu United States na kukateŵetera ku caru cinyake. Nchivici ico cikamusintha maghanoghano?

Liz wakazomera kuluta nane ku ungano wa awo ŵakukhumba kukasambira sukulu ya Gileadi. Pakaŵa pa ungano wa mitundu yose uwo ukacitikira ku Yankee Stadium, ku New York mu 1953. Tikati tafuma mu ungano wakukhozga uwu, tose tikalemba mafomu gha sukulu ya Gileadi. Ndipo tikacemeka ku kilasi lakulondezgapo, ilo likamba mu Febuluwale 1954.

Ŵakatituma kuti tikateŵetere ku Korea, nangauli nkhondo yikaŵa kuti yamara waka mu 1953, ndipo caru ici cikanangikirathu. Nga umo uthenga wa pacanya apa ukayowoyera, tikaluta dankha ku Japan. Tikenda ulendo wa pa nyanja kwa mazuŵa 20, ndipo tikafika ku Japan mu Janyuwale 1955, lumoza na ŵamishonale ŵanyithu ŵankhondi na yumoza, awo nawo ŵakatumika kukateŵetera ku Korea. Lloyd Barry, uyo wakalaŵiliranga munthavi wa Japan wakakumana nase pa jiti 6 koloko mulenji. Pamasinda tikafika ku nyumba ya ŵamishonale ku Yokohama, ndipo tikanjira mu uteŵeti zuŵa leneliro.

Tikanjira mu Korea

Mukuluta kwa nyengo tikatora makalata ghakunjilira mu caru ca Korea. Pa Malici 7, 1955 tikanyamuka pa ndege kufuma ku Tokyo, kuluta ku Yoido, ku Seoul. Ŵakhristu ŵanyithu ŵa ku Korea ŵakujumpha 200 ŵakatipokelera, ndipo tikakondwa comene. Pa nyengo iyi ku Korea kukaŵa Ŵakaboni ŵa Yehova 1,000 pera. Nga ni umo ŵanthu ŵa ku America ŵakaghanaghaniranga, nase tikaghanaghananga kuti ŵanthu ŵa ku Korea na vyaru vya kufupi mbakukozgana ndipo ŵakucita vinthu mwakuyana waka. Kweni tikawona kuti ivyo tikaghanaghananga vikaŵa vyautesi. Ŵanthu ŵa ku Korea ŵakuyowoya ndiposo kulemba mwakupambana na ŵa mu vyaru vinyake. Ŵali na nthowa zawo zakaphikiro, caru cawo nchakupambana na vinyake, ŵakuvwara ndiposo kuzenga nyumba mwakupambana na ŵanthu ŵa mu vyaru vinyake.

Cinthu cakwamba ico cikatisuzga nkhusambira ciyowoyero. Kukaŵavya mabuku ghakuti tisambilire. Mwambura kucedwa tikasanga kuti cikaŵa camacitiko yayi kuzunura mazgu gha ciyowoyero ca Korea mwakulondezga kalembero ka Cingelezi. Munthu wangamanya kuzunura makora mazgu gha ciyowoyero ca caru ici pekha para wamanya alufabeti yake.

Tikabudiskanga pakuzunura mazgu gha ciyowoyero ici. Mwaciyelezgero, Liz wakafumba mweneco nyumba usange wali na Baibolo. Munthu uyu wakazizikika, ndipo wakanjira mu nyumba, na kukatora cibiliti ca machisa. M’malo mwakuyowoya kuti sungkyung (Baibolo), Liz wakati sungnyang, ilo likung’anamura machisa.

Pakati pajumpha myezi yicoko waka tikaphalirika kuti tikakhazikiske nyumba ya ŵamishonale ku Pusan, ku msumba uwo ukaŵa kumwera kwa caru ca Korea. Ntheura, tikasanga vipinda vitatu vya lenti, ivyo ise na ŵadumbu ŵaŵiri awo tikateŵeteranga nawo tikakhalanga. Mu vipinda ivi mukaŵavya mipopi ndiposo vimbuzi vya maji. Para kwafipa ndipo maji ghakafumanga mwankhongono, ndipo tikatekangako maji agha kufuma mu vipinda vya pasi kuya nagho ku vipinda vya mucanya ivyo tikakhalanga. Ntheura tikacitanga badili kunegha maji mulenji wuliwose. Tikabwatuskanga maji panji kuthiramo munkhwara, mwakuti ghaŵe ghawemi kumwa.

Tikaŵaso na masuzgo ghanyake. Magesi ghakaŵa ghambura nkhongono, mwakuti cikaŵa camacitiko yayi kucapira mashini. Tikaphikiranga mu kanthowa ako kakendanga pakati pa vipinda ivyo tikagonanga. Mukuluta kwa nyengo waliyose wa ise wakamanya kuphika. Pakati pajumpha myezi yitatu kufuma apo tikafikira, ine na Liz tikalwara nthenda ya ciŵindi. Ŵamishonale ŵanandi ŵakalwara nthenda yakuyana waka. Tikalwara kwa myezi yinandi, pamasinda tikacira.

Tikawovwirika Kuzizipizga

Kwa vilimika 55, ndyali za mu caru ca Korea zikendanga makora yayi. Ku Korea kukaŵa cigaŵa ico cikacemekanga kuti DMZ. Cigaŵa ici cikaŵa pa mtunda wa makilomita 55 kufuma ku msumba ukuru wa caru ici. Mu 1971, kukiza mbali Frederick Franz, uyo wakafuma ku Brooklyn. Tikalutira lumoza ku DMZ. Nyengo na nyengo ŵalaraŵalara ŵa United Nations ŵakakumanirananga ku malo agha.

Tikunjilirapo yayi pa nkhani za ndyali, kusazgapo za ku Korea. (Yoh. 17:14) Cifukwa ca kukana kunjira usilikari, Kaboni waliyose wakakakika kwa vilimika viŵiri. Mu caru ici Ŵakaboni 13,000 ndiwo ŵakakakikapo. Ntheura tingati Ŵakaboni ŵa Yehova wose aŵa ŵakakhala mu jele kwa vilimika 26,000. (2 Kor. 10:3, 4) Ŵawukirano wose awo Mbakaboni ŵa Yehova ŵa mu caru ici ŵakumanya kuti zuŵa linyake ŵazamusuzgika cifukwa ca nkhani iyi, kweni ŵakuthera yayi. Nchacitima comene kuti boma likuwona Ŵakhristu nga “mbacikanamalango” cifukwa ca kukana kunjira usilikari.

Mu 1944, nyengo ya Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose, nane nkhakana kunjira usilikari, ntheura nkhakhala mu jele ku Lewisburg ku Pennsylvania kwa vilimika viŵiri na hafu. Ntheura, nangauli ŵabali ŵa ku Korea ŵasuzgika comene mu jele, kweni masuzgo agho ŵawukirano awo Mbakaboni ŵakumana nagho ngacilendo yayi kwa ine. Ŵabali ŵakakhozgekanga cifukwa ca kumanya kuti ŵanji mwa ise taŵamishonale tikakumanapo na masuzgo ghakuyana waka.—Yes. 2:4.

Tikasuzgika

Ivyo vikacitika mu 1977 vikatikhwaska, cifukwa cakuti tikakana kunjira usilikari. Ŵalaraŵalara ŵa boma la Korea ŵakaghanaghananga kuti tikukanizga ŵawukirano awo Mbakaboni ŵa Yehova kunjira usilikari. Ntheura, boma likazomerezganga yayi mumishonale waliyose uyo wafuma mu caru ici kunjiraso. Ivi vikacitika mu 1977 mpaka mu 1987. Nase tifumenge mu caru ici mphanyi ŵakatikanizga kunjira. Ntheura, pa nyengo yose iyi tikaluta yayi ku kwithu.

Tikakumana na ŵalara ŵa boma kanandi waka, kuŵalongosolera kuti tikunjira yayi usilikari cifukwa cakuti ndise ŵalondezgi ŵa Khristu. Vilimika 10 vikati vyajumpha ŵakamba kuleka kutisuzga, ndipo paumaliro ŵakalekerathu. Mu vilimika ivi ŵamishonale ŵanji ŵakafumamo mu caru ici cifukwa ca ulwari, kweni ise tikakhalilira ndipo tili ŵakukondwa.

Ca m’ma 1980, ŵanthu awo ŵakususka uteŵeti withu ŵakapusikizgira ŵalaraŵalara ŵithu kuti ŵakukanizga ŵawukirano kunjira usilikari. Pa cifukwa ici boma likaticema na kutifumba mafumbo. Pa Janyuwale 22, 1987, khoti likasanga kuti uwu ukaŵa utesi. Ivi vikawovwira kuti kunthazi, ŵanthu ŵaleke kutiwona mwakupuvya.

Ciuta Wakatumbika Mulimo Withu

Ku Korea, ŵanthu ŵakasuskanga mulimo withu cifukwa cakuti tikakananga kunjira usilikari. Ntheura, cikaŵa cakusuzga comene kuti tisange Malo Ghakucitirapo Maungano ghakurughakuru. Pa cifukwa ici, ŵabali ŵakajipeleka kuzenga malo ghakucitirapo ungano ku Pusan. Malo Ghakucitirapo Maungano agha, ghakaŵa ghakwamba kuzengeka mu vyaru vyose vya ku cigaŵa ici. Nkhaŵa na mwaŵi wa kuyowoya nkhani yakupatulira malo agha pa Epulero 5, 1976, ndipo pakafika ŵanthu ŵakukwana 1,300.

Kufuma mu 1950, ŵasilikari ŵa ku United States ŵanandi ŵakatumika ku Korea. Pamasinda pa kuwelera ku kwawo, ŵanandi ŵakazgoka Ŵakaboni. Kanandi ŵakutilembera makalata, ndipo tikuwona kuti tili na mwaŵi ukuru comene cifukwa ca kuŵawovwira kumanya Yehova.

Cacitima nchakuti pa Seputembala 26, 2006, Liz, muwoli wane, wakatayika. Nkhudoka nga ningamuwona. Kwa vilimika 51 ivyo wakateŵetera kuno, wakacitanga uteŵeti uliwose uwo wakapika, ndipo wakadandaulangapo yayi. Wakaghanaghanapo yayi za kuwelera ku United States, uko pakwamba wakakhumbanga yayi kuwukako.

Nicali kuteŵetera pa Beteli ku Korea. Pakwamba mbumba ya Beteli iyi yikaŵa yicoko comene, kweni sono tilipo 250. Nili wakukondwa comene kuti nkhuteŵetera mu Komiti ya Munthavi, iyo yili na ŵabali ŵankhondi na ŵaŵiri.

Nangauli apo tikafikanga mu Korea, caru ici cikaŵa cikavu, kweni sono nchisambazi. Mu caru ici sono muli Ŵabali 95,000, ndipo ŵanandi mbapayiniya ŵa nyengo zose na ŵa kanyengo. Vyose ivi vikucitiska kuti niwongenge kuti nkhuteŵetera kuno, ndiposo kuwona mskambo wa Ciuta ukusazgikira.

[Cithuzithuzi pa peji 24]

Zuŵa ilo tikafikiranga ku Korea lumoza na ŵamishonale ŵanyithu

[Cithuzithuzi pa peji 24, 25]

Apo tikateŵeteranga ku Pusan

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Mu 1971 apo nkhaŵa na mbali Franz ku DMZ

[Cithuzithuzi pa peji 26]

Ine na Liz

[Cithuzithuzi pa peji 26]

Munthavi wa Korea, uko nkhuteŵetera