“Ŵakupanjwa” mu Caru Ciheni
“Wose aŵa, . . . mu cipulikano, . . . ŵakazomera pakweru kuti ŵakaŵa ŵalendo na ŵakupanjwa mu caru.”—HEB. 11:13.
1. Kasi Yesu wakayowoyaci za ŵalondezgi ŵake?
PAKUYOWOYA za ŵasambiri ŵake, Yesu wakati: “Iwo ŵali mu caru.” Kweni wakayowoyaso kuti: “Ŵali ku cigaŵa ca caru cara, umo ine niliri ku cigaŵa ca caru cara.” (Yoh. 17:11, 14) Apa Yesu wakalongora makora comene cigaŵa ico Ŵakhristu ŵaunenesko ŵali mu “mgonezi uno” uwo ciuta wake ni Satana. (2 Kor. 4:4) Nangauli ŵakukhala mu caru ciheni ici, ŵali ku cigaŵa ca caru cara. Iwo “mbalendo na ŵakupanjwa” mu caru ici.—1 Pet. 2:11.
Ŵakaŵa “Ŵakupanjwa”
2, 3. Cifukwa wuli Enoki, Nowa, Abrahamu na Sara ŵakaŵa nga ‘mbalendo na ŵakupanjwa mu caru’?
2 Kwamba kale, ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova ŵakupambana na caru cambura kopa Ciuta. Pambere Ciwowota cindacitike, Enoki na Nowa, ‘ŵakendanga na Ciuta.’ (Gen. 5:22-24; 6:9) Ŵakaŵa ŵapharazgi ŵacikanga, ndipo ŵakapharazganga ceruzgo ca Yehova mu caru ciheni ca Satana. (Ŵazgani 2 Petrosi 2:5; Yuda 14, 15.) Pakuti ŵakendanga na Ciuta mu caru cambura kopa Ciuta, Enoki “wakamukondweska Ciuta” ndipo Nowa “wakaŵa murunji na wakunyoloka mu nthanga yake.”—Heb. 11:5; Gen. 6:9.
3 Abrahamu na Sara ŵati ŵacemeka na Ciuta, ŵakaleka umoyo uwemi mu Uri, na kukakhala umoyo wakwendakwenda mu caru cacilendo. (Gen. 11:27, 28; 12:1) Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Na cipulikano, Abrahamu wakati wacemeka, wakapulikira kuluta ku malo agho wakatemekera kupokera nga nchiharo; ndipo wakaluta, nangauli wakamanyanga cara uko wakayanga. Na cipulikano, iyo wakakhala nga ni mulendo mu caru ca layizgano nga ni mu caru cacilendo, ndipo wakakhalanga mu mahema pamoza na Yisake na Yakobe, ŵahaliri ŵamoza na iyo ŵa layizgo lenelili pera.” (Heb. 11:8, 9) Pakuyowoya za ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakugomezgeka aŵa, Paulosi wakati: “Wose aŵa, ŵakafwira mu cipulikano, nangauli ŵakapokera cara kufiskika kwa malayizgo, kweni ŵakaghawonera patali na kughapokelera ndipo ŵakazomera pakweru kuti ŵakaŵa ŵalendo na ŵakupanjwa mu caru.”—Heb. 11:13.
Cenjezgo Ilo Ŵaisrayeli Ŵakapika
4. Kasi Ŵaisrayeli ŵakacenjezgeka vici pambere ŵandanjire mu Caru ca Layizgano?
4 Mphapu ya Abrahamu panji kuti Ŵaisrayeli, ŵakandana ndipo pamasinda ukaŵa mtundu uwo ukapika malango ndiposo caru. (Gen. 48:4; Dute. 6:1) Ŵaisrayeli ŵakeneranga cara kuluwa kuti mweneco wa caru ico ŵakakhalanga wakaŵa Yehova. (Lev. 25:23) Iwo ŵakakhalangamo waka ndipo ŵakeneranga kucindika mweneco. Kweniso ŵakeneranga kukumbuka kuti munthu “wakukhala na umoyo na cingwa pera” yayi, ndiposo ŵakeneranga yayi kumuluwa Yehova cifukwa ca vinthu vyakuthupi. (Dute. 8:1-3) Pambere Ŵaisrayeli ŵandanjire mu Caru ca Layizgano, ŵakacenjezgeka kuti: ‘Kwamkuti, para Yehova Ciuta winu wamunjizgani mu caru ico wakalimbilira ŵasekuru ŵinu Abrahamu, na Yisake, na Yakobe kumupani misumba yikuru na yiwemi iyo mulije kuyizenga, na zinyumba zakuzura viwemi, ivyo kuti mukazuzgamo ndimwe cara, na visimi vyakujima kale, ivyo kuti mukajima ndimwe cara, minda ya mpheska na makuni gha olive ivyo kuti mukapanda ndimwe cara; para mwamkurya na kukhuta, penepapo mucenjere mzire muluwe Yehova.’—Dute. 6:10-12.
5. Cifukwa wuli Yehova wakaŵakana Ŵaisrayeli, ndipo wakamba kutemwa mtundu wuli?
5 Pakaŵa cifukwa ico cenjezgo ili likapelekekera. Mu nyengo ya Nehemiya, Ŵalevi ŵanyake ŵakaŵa na citima ŵati ŵakumbuka ivyo vikacitika Ŵaisrayeli ŵati ŵanjira mu Caru ca Layizgano. Ŵaisrayeli ŵati ŵamba kukhala mu nyumba ziwemi zakuzura na vyakurya na vinyo, “ŵakarya ŵakakhuta na kututuŵa.” Ŵakamugalukira Ciuta, ŵakafika na pakukoma zinchimi izo zikatumika kuti ziŵacenjezge. Ntheura, Yehova wakaŵajowora mu mawoko gha ŵalwani ŵawo. (Ŵazgani Nehemiya 9:25-27; Hos. 13:6-9) Mu nyengo iyo ŵakawusikanga na Ŵaroma, Ŵayuda ŵambura kugomezgeka ŵakafika na pakukoma Mesiya wakulayizgika. Yehova wakaŵakana na kwamba kutemwa mtundu uphya, Israyeli wauzimu.—Mat. 21:43; Mil. 7:51, 52; Gal. 6:16.
“Muli Cigaŵa ca Caru Cara”
6, 7. (a) Kasi Yesu wakati ŵalondezgi ŵake ŵali na cigaŵa wuli mu caru? (b) Cifukwa wuli Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakeneranga cara kuŵa ku cigaŵa ca caru?
6 Nga umo tawonera kukwambilira kwa nkhani iyi, Yesu Khristu uyo ni mutu wa mpingo, wakayowoya makora kuti ŵalondezgi ŵake ŵaŵenge ŵakupambana na caru ciheni ici ca Satana. Apo wakakhala pacoko kuti wafwe, Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Muŵenge cigaŵa ca caru, mphanyi caru catemwa ico nchake. Sono pakuti muli cigaŵa ca caru cara, kweni ine namusorani kufuma mu caru, pa cifukwa ici caru cikumutinkhani.”—Yoh. 15:19.
7 Apo Cikhristu cikathandazgikanga, kasi Ŵakhristu ŵakeneranga kucitako vinthu vya caru na kuŵa ku cigaŵa ca caru? Cara. Kulikose uko ŵakakhalanga, ŵakeneranga kuŵa ŵakupambana na mgonezi wa Satana. Pakati pajumpha vilimika pafupifupi 30 kufuma apo Khristu wakafwira, Petrosi wakalembera kalata Ŵakhristu awo ŵakakhalanga mu Romu, kuti: “Ŵakutemweka, nkhumuciskani nga mbalendo na ŵakupanjwa kuti muziŵizgenge makhumbiro ghathupi. Makhumbiro gheneagha, ndigho ghakulimbana na umoyo. Sungilirani makhaliro ghinu ghawemi pakati pa mitundu.”—1 Pet. 1:1; 2:11, 12.
8. Kasi munthu munyake wakumanya mdauko wakati Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakakhalanga wuli mu caru?
8 Pakukhozgera fundo yakuti Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakakhalanga nga ‘mbalendo na ŵakupanjwa’ mu caru ca Ŵaroma, munthu munyake wakumanya mdauko, zina lake Kenneth Scott Latourette wakalemba kuti: ‘Ŵakhristu ŵakwambilira kanandi ŵakatambuzgikanga comene, ndipo iyi njimoza mwa nkhani zakumanyikwa comene. Ŵakaŵayowoyeranga mautesi ghanandi comene. Pakuti ŵakakananga kucitako maluso gha awo ŵakasopanga ŵangoza, ŵanthu ŵakatenge Ŵakhristu ŵakugomezga yayi kuti kuli Ciuta. Ŵanthu ŵakatenge Ŵakhristu ŵakutinkha ŵanyawo cifukwa cakuti ŵakacitangako yayi vinthu vya caru, nga ni viphikiro vya ŵamitundu, na vyakusanguluska vinyake ivyo kukacitikanga uzaghali na kusopa vikozgo.’
Kugwiliskira Nchito Caru Mwakufikapo Cara
9. Nchivici ico cikulongora kuti tikutinkha ŵanyithu yayi?
9 Kasi vinthu vili wuli mazuŵa ghano? Nase tikuwona “mgonezi uheni” uwo ulipo nga umo Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakawuwoneranga. (Gal. 1:4) Pa cifukwa ici, ŵanthu ŵanandi ŵakutipulikiska yayi, ndipo ŵanji ŵakutitinkha. Ndipouli, ise tikutinkha ŵanyithu yayi. Cifukwa ca kutemwa ŵanyithu, tikwenda ku nyumba na nyumba kupharazga ‘makani ghawemi gha ufumu wa Ciuta.’ (Mat. 22:39; 24:14) Tikucita nthena cifukwa tikumanya makora kuti Ufumu wa Yehova uzamuparanya muwuso wa ŵanthu, ndipo mgonezi wa urunji ndiwo uzamunjira mu malo ghake.—Dan. 2:44; 2 Pet. 3:13.
10, 11. (a) Kasi caru tikucigwiliskira wuli nchito mwamahara? (b) Kasi Ŵakhristu awo ŵali maso ŵakulongora wuli kuti ŵakugwiliskira nchito caru mwakufikapo cara?
10 Pakuti sonosono apa mgonezi uheni uwu umalenge, ise ŵateŵeti ŵa Yehova tikumanya kuti iyi ni nyengo yakutangwanikira na caru ico cikuluta yayi. Tikupulikira mazgu gha Paulosi ghakuti: “Nkhuyowoya ici, ŵabali, kuti nyengo yakukhalako yafupiskika. Ntheura awo ŵakugura nga ni awo ŵalije kanthu . . . ndipo awo ŵakugwiliskira nchito caru nga ni awo ŵakucigwiliskira nchito mwakufikapo cara; cifukwa vyakucitika vya caru ici vikusintha.” (1 Kor. 7:29-31) Kasi ni mwawuli umo Ŵakhristu ŵakugwiliskira nchito caru? Ŵakugwiliskira nchito tekinoloje pa kuthandazga vinjeru vya mu Baibolo mu viyowoyero vinandi pa caru cose. Ŵakucigwiliskira nchito mwamahara mwakuti ŵasange vyakukhumbikwa. Ŵakugura vinthu ivyo ŵakuwona kuti ni vyakukhumbikwa nadi pa umoyo. Ŵakuŵambara kugwiliskira nchito caru mwakufikapo ndipo ŵakuwoneseska kuti katundu na nchito vileke kuŵa pakwamba mu umoyo wawo.—Ŵazgani 1 Timote 6:9, 10.
11 Ŵakhristu ŵali maso kuti ŵaleke kugwiliskira nchito caru mwakufikapo pa nkhani ya masambiro ghapacanya. Ŵanthu ŵanandi mu caru ŵakuwona kuti para munthu wasambira comene ndipo wacindikikenge na kuŵa musambazi. Kweni pakuti Taŵakhristu tili nga mbakupanjwa mu caru, tili na vilato vyakupambanako na caru. Tikuŵambara “vinthu vyakujikuzga.” (Rom. 12:16; Yer. 45:5) Pakuŵa ŵalondezgi ŵa Yesu, tikupulikira cenjezgo lake lakuti: “Muŵenge maso ndipo cenjerani na mtundu uliwose wa udokezi, cifukwa nanga munthu wangaŵa na vyakuzara, umoyo wake ukufuma mu ivyo wali navyo cara.” (Luka 12:15) Ntheura, Ŵakhristu ŵawukirano ŵakuciskika kuŵa na vilato vyauzimu. Ŵakwenera kusambira na cilato ca kusanga waka vyakukhumbikwira pa umoyo uku ŵakudodoliska pa kuteŵetera Yehova na ‘mtima wawo wose na umoyo wawo wose na nkhongono zawo zose na maghanoghano ghawo ghose.’ (Luka 10:27) Para ŵangacita nthena, ŵaŵenge ‘ŵasambazi kwa Ciuta.’—Luka 12:21; ŵazgani Mateyu 6:19-21.
Lekani Kuzotofyeka na Vyenjezgo vya Umoyo
12, 13. Kasi kulondezga ulongozgi wa pa Mateyu 6:31-33 kukutipambaniska wuli na caru?
12 Pa nkhani ya kawonero ka vinthu vya thupi, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakupambana na caru. Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti: “Ntheura kwenjerwa cara napacoko na kuyowoya kuti, ‘Tiryengeci?’ panji, ‘Timwengeci?’ panji, ‘Tivwarengeci?’ Cifukwa vyose ivi ni vinthu ivyo mitundu yikupenjisiska. Pakuti Ŵawiskemwe ŵakucanya ŵakumanya kuti mukusoŵerwa vinthu vyose ivi. Ipo lutilirani kupenja dankha ufumu na urunji wake, ndipo vinthu vinyake vyose ivi visazgikengeko kwa imwe.” (Mat. 6:31-33) Ŵakhristu ŵanyithu ŵanandi ŵakuwona kuti Ŵadada ŵithu ŵakucanya ŵakuŵapa vinthu vyakukhumbikwira pa umoyo.
13 Baibolo likuti: “Kusopa Ciuta mwakujipeleka uku pamoza na kukhorwa, ni nthowa yakusangira candulo cikuru.” (1 Tim. 6:6) Kweni ŵanthu ŵanandi mu caru ŵakuwona nthena yayi. Mwaciyelezgero, para ŵanthu ŵatorana waka ŵakukhazga kuti ŵaŵenge na vinthu vinandi pa nyengo yimoza, nga ni nyumba ya vyose mumo, galimoto yiwemi, na vinthu vinyake ivyo vyafuma sono. Ndipouli, Ŵakhristu awo ŵakukhala nga mbakupanjwa, ŵakulimbana na vinthu ivyo vikujumpha msinkhu wawo yayi. Ŵakhristu ŵanandi ŵakuwongeka comene cifukwa ŵakujinora vinthu vinyake mwakuti ŵamalirenge nyengo na nkhongono zawo pakuteŵetera Yehova mwamwamphu. Ŵanji mbapayiniya, ŵateŵeti ŵa pa Beteli, ŵakwendakwenda, ndipo ŵanji mbamishonale. Tose tikwenera kuwonga Ŵakhristu ŵanyithu awo ŵakujipeleka na mtima wose pakuteŵetera Yehova.
14. Kasi ni sambiro wuli ilo tingatorapo pa ntharika ya Yesu ya mumiji?
14 Mu ntharika ya mumiji, Yesu wakati: “Vyenjezgo vya mgonezi uno na nkhongono yakupusika ya usambazi” vingafyolonganiska mazgu gha Ciuta mu mitima yithu na kuŵa ŵambura vipambi. (Mat. 13:22) Para tikhalenge nga mbakupanjwa mu mgonezi uwu, tiwirenge mu cipingo ici yayi. M’malo mwake, tiŵenge na jiso “lakulata pa cimoza” panji kuti lakudodoliska pa Ufumu wa Ciuta na kuŵika vinthu vya Ufumu pakwamba.—Mat. 6:22.
“Caru Cikuluta”
15. Kasi ivyo Yohane wakayowoya vikutikhwaska wuli?
15 Cifukwa cikuru ico Taŵakhristu ŵaunenesko tikukhalira nga “mbalendo na ŵakupanjwa” mu caru ici nchakuti tili ŵakukhorwa kuti mazuŵa gha caru ici ngakupendeka. (1 Pet. 2:11; 2 Pet. 3:7) Ivyo tikusankha na kucita vikulongora kuti tikugomezga fundo iyi. Mpositole Yohane wakacenjezga Ŵakhristu kuti ŵangatemwanga caru cara panji ivyo vilimo cifukwa “caru cikuluta, ntheura pera makhumbiro ghake, kweni uyo wakucita khumbo la Ciuta wakukhalilira muyirayira.”—1 Yoh. 2:15-17.
16. Kasi tingalongora wuli kuti tikupambana na caru?
16 Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti usange ŵapulikirenge Yehova, ŵaŵenge ‘usambazi wake wapadera pacanya pa ŵanthu wose.’ (Ex. 19:5) Para Ŵaisrayeli ŵapulikira, ŵakapambananga na mitundu yinyake pa nkhani ya kusopa na kakhaliro. Mazuŵa ghano napo, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakupambana na awo ŵali ku cigaŵa ca caru ca Satana. Baibolo likutiphalira kuti: “Tikane kususkana na khumbo la Ciuta na makhumbiro gha caru, . . . tiŵenge ŵamahara, ŵarunji ndiposo ŵakusopa Ciuta mwakujipeleka pakati pa mgonezi uwu, uku tikulindilira cigomezgo cakukondweska na kuwoneka kwaucindami kwa Ciuta mukuru na kwa Mponoski withu, Khristu Yesu, uyo wakajipeleka kuti watiwombore ku mtundu uliwose wa ucikanamalango na kujitozgera ŵanthu ŵake na ŵake, ŵamwamphu pa milimo yiwemi.” (Tito 2:11-14) “Ŵanthu” awo ŵakuyowoyeka apa, Mbakhristu ŵakuphakazgika na ŵa “mberere zinyake,” awo ŵakovwirana nawo.—Yoh. 10:16.
17. Cifukwa wuli ŵakuphakazgika na ŵa mberere zinyake ŵakudandaurapo yayi kuti ŵakukhala nga mbakupanjwa mu caru ciheni ici?
17 Ŵakuphakazgika ŵali na “cigomezgo cakukondweska” ca kukawusa pamoza na Khristu kucanya. (Uvu. 5:10) Ŵa mberere zinyake, ŵazamukhalaso nga mbakupanjwa yayi para cigomezgo cawo ca umoyo wamuyirayira cazakafiskika. Ŵazamuŵa na nyumba zakutowa kweniso vyakurya na vyakumwa vinandi. (Sal. 37:10, 11; Yes. 25:6; 65:21, 22) Mwakupambana na Ŵaisrayeli, iwo ŵazamuluwa yayi kuti vyose ivi vyafuma kwa Yehova, “Ciuta wa caru cose.” (Yes. 54:5) Ŵakuphakazgika pamoza na ŵa mberere zinyake, ŵakudandaurapo yayi kuti ŵakukhala nga mbakupanjwa mu caru ciheni ici.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi ŵanalume ŵakugomezgeka ŵakale ŵakakhalanga wuli nga mbakupanjwa?
• Kasi Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakalongora wuli kuti ŵakaŵa ŵa caru cara?
• Kasi Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakugwiliskira wuli nchito caru mwamahara?
• Cifukwa wuli tikudandaurapo yayi kuti tikukhala nga mbakupanjwa mu caru ciheni ici?
[Cithuzithuzi pa peji 18]
Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakacitangako yayi vyakusanguluska ivyo pakaŵanga ciwawa na vinthu vinyake viheni