Kasi Buku la Chivumbuzi Likung’anamurachi kwa Imwe Mazuŵa Ghano?

1-2. Kasi ntchifukwa wuli chimoza icho tikwenera kunwekera chomene na buku la Chivumbuzi?

KASI muli kupikapo mwaŵi wakuwona masinapu mu alubamu ya munthu munyake? Apo mukuwona masinapu agha, mukuwona kuti ŵanthu ŵanandi mukuŵamanya yayi. Ndipouli, mwati mwafika pa sinapu yinyake, mukuyima dankha na kuyilaŵisiska chomene. Chifukwa wuli? Chifukwa mwasanga kuti namwe mulipo pa sinapu iyo. Apo mukulaŵisiska mukuyezga kukumbukira nyengo na malo, apo sinapu iyi yikajambulikira. Mukuyezgaso kuwona usange mukumanya waliyose uyo wali pa chithuzi icho. Chithuzi ichi ndicho chikuŵa chakuzirwa chomene kwa imwe.

² Buku la Chivumbuzi lili nga ntchithuzi ichi. Chifukwa wuli? Pali vifukwa viŵiri. Chakwamba, buku la mu Baibolo ili likalembekera ise. Lekani mu vesi lakwambilira leneko tikuŵazga kuti: “Uvumbuzi wa Yesu Khristu, uwo Chiuta wakamupa, kuti walongore ŵazga ŵake vinthu ivyo vikwenera kuchitika mwaluŵiro.” (Chivu. 1:1) Ntheura ivyo vili kulembeka mu buku ili, vili kulembekera ŵanthu wose yayi, kweni ise tikuteŵetera Chiuta. Pakuŵa ŵanthu ŵa Chiuta, tikwenera kuzizwa yayi para tamanya kuti nase tikutorapo chigaŵa pakufiska mauchimi agho ghakusangika mu buku lapadera ili. Mu kayowoyero kanyake, para tikuŵazga buku ili, vikuŵa ngati tikujiwona pa “sinapu iyo nase tilipo.”

3-4. Kuyana na buku la Chivumbuzi, kasi mauchimi agha ghazamufiskika pawuli, ndipo kasi ivi vikwenera kutipangiska ise kuchitachi?

³ Chifukwa chachiŵiri icho tikwenera kunwekera chomene na mauchimi gha mu buku ili, ni nyengo iyo mauchimi agha ghakufiskira. Yohane wakavumbura nyengo iyo mauchimi agha ghazamufiskikira apo wakati: “Mzimu utuŵa ukanitolera mu zuŵa la Fumu.” (Chivu. 1:10) Apo Yohane wakalembanga mazgu agha cha m’ma 96 C.E, “zuŵa la Fumu” likaŵa kuti lichali kutali chomene. (Mat. 25:14, 19; Luka 19:12) Kuyana na uchimi wa mu Baibolo, zuŵa ili likamba mu 1914, apo Yesu wakimikika kuŵa Fumu kuchanya. Kufuma chaka ichi kuya munthazi mose, mauchimi gha mu buku la Chivumbuzi, ghakukhwaskana na ŵanthu awo ŵakuteŵetera Chiuta, ghakamba kufiskika. Nadi, sono tikukhala mu “zuŵa la Fumu.”

⁴ Chifukwa chakuti ise tikukhala mu nyengo yapadera iyi, tikwenera kuŵikako mahara chomene ku ulongozgi wachitemwa uwo ukusangika pa Chivumbuzi 1:3, uwo ukuti: “Ngwakukondwa uyo wakuŵazga mwakukwezga na awo ŵakupulika mazgu ghauchimi uwu, ndiposo uyo wakusungilira vinthu ivyo vili kulembekamo, pakuti nyengo yakutemeka yili pafupi.” Uwu mbunenesko nadi, tikwenera ‘kuŵazga mwakukwezga,’ ‘kupulika mazgu ghauchimi uwu,’ na ‘kughasungilira.’ Kasi ni mazgu wuli agho tikwenera kughasungilira panji kuti kupulikira?

WONESESKANI KUTI KASOPERO KINU NKHAKUZOMEREZGEKA KWA YEHOVA

5. Kasi buku la Chivumbuzi likulongora wuli kuti ntchakuzirwa chomene kuwoneseska kuti kasopero kithu nkhakuzomerezgeka kwa Yehova?

⁵ Kufuma waka pa chaputara chakwamba cha Chivumbuzi, tikuwona kuti Yesu wakumanya makora vyose ivyo vikuchitika mu mpingo uliwose wa ŵanthu ŵake. (Chivu. 1:12-16, 20; 2:1) Ukaboni wa fundo iyi ni mauthenga agho Yesu wakatuma ku mipingo 7 ku Asiya. Mu mauthenga agha, wakapeleka ulongozgi wakudunjika kuti wawovwire Ŵakhristu ŵakwambilira kuti ŵawoneseskenge kuti kusopa kwawo nkhwakuzomerezgeka kwa Yehova. Kweniso ivyo wakayowoya vikugwiraso ntchito ku ŵanthu ŵa Chiuta wose mazuŵa ghano. Kasi ise tikusambirapo vichi? Mulongozgi withu, Khristu Yesu, wakumanya makora umo umoyo withu wauzimu uliri pasono. Ndiyo wakutilongozga na kutivikilira, ndipo wakuwona chilichose. Wakumanya ivyo tikwenera kuchita kuti tilutilire kuŵa ŵakuzomerezgeka kwa Yehova. Kasi ni ulongozgi wuli uwo wakapeleka uwo tikwenera kuwupulikira mazuŵa ghano?

6. (a) Kuyana na mazgu gha Yesu agho ghali pa Chivumbuzi 2:3, 4, kasi mpingo wa Efeso ukaŵa na suzgo wuli? (b) Kasi ise tikusambirapo vichi?

⁶ Ŵazgani Chivumbuzi 2:3, 4. Tingasidanga yayi chitemwa chithu chakwamba kwa Yehova. Uthenga wa Yesu ku mpingo wa Efeso ukulongora kuti ŵanthu aŵa ŵakalongora kuzizipizga, ndipo ŵakalutilira kuteŵetera Yehova nangauli ŵakasangananga na masuzgo ghanandi. Nangauli vikaŵa nthena, kweni ŵakasida chitemwa icho ŵakaŵa nacho pakwamba. Ŵakeneranga kuŵaso nacho chitemwa chira, chifukwa kwambura chitemwa ichi kusopa kwawo kukatenge kuŵenge kwambura kuzomerezgeka. Mwakuyana waka, mazuŵa ghano napo tikwenera kuchita vinandi padera pakuzizipizga. Tikwenera kuzizipizga pa vifukwa vyakwenelera. Chiuta withu wakukondwa waka na ivyo tikuchita pera yayi, kweniso chifukwa icho tikuchitira. Vilato vithu ni vyakuzirwa chomene kwa iyo chifukwa wakukhumba kuti timusopenge chifukwa chakuti tikumutemwa, kweniso chifukwa chakuti tikumuwonga.—Zinth. 16:2; Mrk. 12:29, 30.

7. (a) Nga umo pakulongolera pa Chivumbuzi 3:1-3, kasi mpingo wa Saradisi ukaŵa na suzgo wuli? (b) Kasi ise tikwenera kuchita vichi pasono?

⁷ Ŵazgani Chivumbuzi 3:1-3. Tikwenera kulutilira kuŵa maso. Ŵanthu ŵa mu mpingo wa Saradisi, suzgo lawo likaŵa linyake. Nangauli kumanyuma ŵakateŵeteranga Yehova mwamwamphu, kweni ŵakaleka. Ntheura Yesu wakaŵaphalira kuti ‘ŵaŵe maso.’ Kasi tikusangapo chenjezgo wuli apa? Mbunenesko kuti Yehova waluwenge yayi milimo yithu. (Heb. 6:10) Ndipouli, tikwenera yayi kughanaghana kuti, chifukwa chakuti Yehova tili kumuchitira kale vinandi kumanyuma, sono ntchakukhumbikwaso yayi kumuchitira vinandi. Nangauli pangaŵa vinandi ivyo vingatitondeska pasono kumuchitira vinandi Yehova, kweni tikwenera kulutilira kutangwanika “mu mulimo wa Fumu,” kweniso kulutilira kuŵa maso m’paka paumaliro.—1 Kor. 15:58; Mat. 24:13; Mrk. 13:33.

8. Kasi tikusambirako vichi ku mazgu agho Yesu wakaphalira ŵabali ŵa ku Lawodikeya agho ghali pa Chivumbuzi 3:15-17?

⁸ Ŵazgani Chivumbuzi 3:15-17. Tikwenera kuŵa ŵamwamphu na kusopa Chiuta na mtima withu wose. Uthenga wa Yesu ku mpingo wa Lawodikeya ukayowoyangaso za suzgo linyake. Ŵanthu mu mpingo uwu, ŵakaŵa ‘ŵakufunda waka’ mukasopero kawo. Chifukwa chakuti ŵakaŵa ŵamwamphu yayi, Yesu wakaŵaphalira kuti ‘mbakusokwa na ŵakuchitiska chitima.’ Ŵakeneranga kulongora mwamphu kwa Yehova pakumusopa. (Chivu. 3:19) Kasi ise tikusambirapo vichi? Usange mwamphu withu wamba kuwelera nyuma, tingachita makora kughanaghanira na kuwonga vinthu viwemi vyose ivyo Yehova na gulu lake ŵatichitira. (Chivu. 3:18) Tileke kutangwanika chomene kuti tiŵe na umoyo wapachanya chomene sono, na kwamba kuwona kuti kusopa Yehova ntchinthu chakuzirwa viŵi yayi pa umoyo withu.

9. Kuyana na uthenga wa Yesu ku Ŵakhristu ŵa ku Peregamo na Tiyatira, kasi tikwenera kukana vichi?

⁹ Tikwenera kukana visambizgo vyose vya ŵakugaluka. Yesu wakachenya ŵanthu ŵanyake ku Peregamo chifukwa cha kwambiska kugaŵikana pakati pa ŵabali. (Chivu. 2:14-16) Wakawonga ŵanthu ŵa ku Tiyatira chifukwa cha kugega “vinthu vyakunyang’amira vya Satana,” ndipo wakaŵachiska kuti ‘ŵakoleske’ unenesko. (Chivu. 2:24-26) Ŵakhristu ŵakulopwa mwauzimu awo ŵakamba kulondezga visambizgo vyautesi ivi, ŵakeneranga kusintha. Wuli pakuyowoya za ise mazuŵa ghano? Tikwenera kukana chisambizgo chilichose icho chikususkana na maghanoghano gha Yehova. Ŵakugaluka ‘ŵangawoneka nga ŵakusopa Chiuta mwakujipeleka kweni ŵakukana nkhongono zake.’ (2 Tim. 3:5) Ntchipusu kumanya na kukana visambizgo vyautesi usange tikuŵikapo mtima kusambira Mazgu gha Chiuta.—2 Tim. 3:14-17; Yuda 3, 4.

10. Kasi tikusambirakoso vichi ku mazgu gha Yesu agho wakaphalira mpingo wa Peregamo na Tiyatira?

¹⁰ Tikwenera kugega nkharo ziheni za mtundu uliwose. Kukaŵaso suzgo linyake ku Peregamo na Tiyatira. Yesu wakasuska ŵanyake mu mipingo iyi chifukwa chakuti ŵakachitanga nkharo ziheni. (Chivu. 2:14, 20) Kasi sambiro ndakuti wuli kwa ise? Tileke kukhazga kuti Yehova walekelerenge nkharo ziheni pa ise, nanga tingaŵa kuti tamuteŵetera kwanyengo yitali ndipo tili na maudindo ghanandi. (1 Sam. 15:22; 1 Pet. 2:16) Iyo wakukhazga kuti tenderenge fundo zake zapachanya pa nkhani ya makhaliro ghawemi nanga vingaŵa kuti mikhaliro yanangika chomene pa charu mazuŵa ghano.—Efe. 6:11-13.

11. Kasi tasambira vichi kufika pasono? (Wonani bokosi lakuti “Ivyo Tikusambirapo Mazuŵa Ghano.”)

¹¹ Kasi tasambira vichi kufika apa? Tasambira kuti tikwenera kuwoneseska kuti kusopa kwithu nkhwakuzomerezgeka kwa Yehova. Kweniso usange tikuchita vinthu vinyake ivyo vingapangiska kuti kusopa kwithu kuŵe kwambura kuzomerezgeka, tikwenera kusintha mwaluŵiro kuti tiŵe ŵakuzomerezgeka kwa Chiuta. (Chivu. 2:5, 16; 3:3, 16) Kweni Yesu wakayowoyaso chinthu chinyake mu uthenga wake wakuya ku mipingo. Kasi wakayowoya vichi?

MUŴE ŴAKUNOZGEKA KUZIZIPIZGA NTHAMBUZGO

12. Kasi tingasambirako vichi ku mazgu agho Yesu wakaphalira ŵabali ku Simurina na Filadefiya? (Chivumbuzi 2:10)

¹² Sono tiyeni tiwone uthenga wa Yesu ku mpingo wa Simurina na Filadefiya. Wakaphalira Ŵakhristu ŵa mu mipingo iyi kuti ŵangawopanga yayi kutambuzgika chifukwa Yehova wazamuŵatumbika para ŵalutilira kuŵa ŵakugomezgeka. (Ŵazgani Chivumbuzi 2:10; 3:10) Kasi ise tikusambirapo vichi mazuŵa ghano? Tikwenera kukhazga kuti titambuzgikenge, ndipo tiŵe ŵakunozgeka kuzizipizga. (Mat. 24:9, 13; 2 Kor. 12:10) Chifukwa wuli fundo iyi njakuzirwa chomene?

13-14. Kasi ŵanthu ŵa Chiuta ŵakhwaskika wuli na vyakuchitika ivyo vikuzunulika pa Chivumbuzi chaputara 12?

¹³ Buku la Chivumbuzi likutiphalira kuti ŵanthu ŵa Chiuta ŵatambuzgikenge mu “zuŵa la Fumu” panji kuti nyengo iyo tikukhalamo iyi. Chivumbuzi chaputara 12 chikuyowoya kuti kuchanya kukaŵa nkhondo Yesu wati waŵa waka Themba la Ufumu wa Chiuta. Mikayeli, uyo ni Yesu Khristu wati wawelera kuchanya, iyo na ŵangelo ŵake ŵakarwa nkhondo na Satana pamoza na viŵanda vyake. (Chivu. 12:7, 8) Ndipo pa nkhondo iyi ŵalwani ŵa Chiuta ŵakathereskeka na kuŵachimbizgira pa charu chapasi, ndipo ŵiziska masuzgo ghanandi ku ŵanthu. (Chivu. 12:9, 12) Kweni kasi ivi vikukhwaska wuli ŵanthu ŵa Chiuta?

¹⁴ Buku la Chivumbuzi likutiphalira ivyo Satana wakuchita. Pakuti iyo wangalutaso yayi kuchanya, ntheura wakuwukira ŵakuphakazgika ŵa Chiuta awo ŵachali pa charu chapasi. Ŵanthu aŵa ndiwo ŵakwimira Ufumu wa Chiuta, ndipo “ŵali na mulimo wa kuchitira ukaboni Yesu.” (Chivu. 12:17; 2 Kor. 5:20; Efe. 6:19, 20) Kasi uchimi uwu uli kufiskika wuli?

15. Kasi mbanjani ŵakwimira ŵakaboni ŵaŵiri awo ŵakuzunulika pa Chivumbuzi chaputara 11, ndipo kasi ntchivichi chikaŵachitikira?

¹⁵ Satana wakapangiska ŵalwani ŵa Chiuta kuwukira ŵabali ŵakuphakazgika awo ŵakalongozganga pa mulimo wakupharazga wa Ufumu. Ŵabali aŵa ŵakimiranga “ŵakaboni ŵaŵiri” awo ŵakuzunulika mu buku la Chivumbuzi awo ŵakakomeka.b (Chivu. 11:3, 7-11) Mu 1918, ŵabali 8 awo ŵakalongozganga pa milimo yithu, ŵakakakika pa vifukwa vyautesi ndipo ŵakaŵapimira nyengo yitali yakuti ŵakhalire mu jele. Mu kawonero ka wunthu, vikawonekanga nga mulimo wa ŵakuphakazgika “wakomeka” panji kuti wamalira penepapa.

16. Kasi ntchivichi chikachitika mu 1919 icho waliyose wakakhazganga yayi kuti chingachitika, kweni kasi Satana walutilira kuchita vichi kufuma nyengo yira?

¹⁶ Uchimi wa mu Chivumbuzi chaputara 11 ukayowoyaso kuti “ŵakaboni ŵaŵiri” ŵazamuŵaso ŵamoyo para pajumpha kanyengo kachoko waka. Uchimi uwu ukafiskika munthowa yakuzizwiska chomene. Ukafiskika pambere chaka chindamare kufuma apo ŵabali aŵa ŵakajalilikira mu jele. Kukwambilira kwa 1919 ŵabali ŵakuphakazgika aŵa ŵakafumiskika mu jele, ndipo pamanyuma khoti likamazga milandu yawo. Ndipo nyengo yeneyiyo ŵabali aŵa ŵakambiraso mulimo wawo wakulongozga pa kupharazga na kusambizga. Kweni ivi vikatondeska yayi Satana kuwukira ŵanthu ŵa Chiuta. Kufuma nyengo yira, Satana wapangiska “mlonga” wa masuzgo kuwukira ŵanthu wose ŵa Chiuta. (Chivu. 12:15) Ntheura, tose ‘tikukhumbikwira kuzizipizga na kulongora chipulikano.’—Chivu. 13:10.

CHITANI VYOSE IVYO MUNGAFISKA PA MULIMO UWO YEHOVA WATIPA

17. Kasi ni wovwiri wuli wa mabuchi uwo ŵanthu ŵa Chiuta ŵakupokera nangauli Satana wakulutilira kuŵawukira?

¹⁷ Chivumbuzi chaputara 12 chikulongora kuti ŵanthu ŵa Chiuta ŵazamupokera wovwiri unyake munthowa iyo ŵakhazganga yayi. Vizamuŵa nga “charu chapasi” chamira “mlonga” wa nthambuzgo. (Chivu. 12:16) Nakuti ivi ndivyo vyachitika nadi. Nyengo zinyake vigaŵa vinyake vya charu cha Satana ichi, nga makhoti, ghakuchita vinthu mwambura kutemwera ndipo ŵaponoskapo ŵanthu ŵa Chiuta. Kanandi, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵawinapo milandu ku khoti ndipo vyawovwira kuti ŵaŵe na wanangwa wakusopa. Kasi ŵakuwugwiliskira wuli ntchito wanangwa uwu? Ŵakugwiliskira ntchito mwakukwana m’pata uliwose kuchita mulimo uwo Yehova wali kuŵapa. (1 Kor. 16:9) Kasi mulimo uwu ukusazgapo vichi?

18. Kasi tili na mulimo wuli wakuzirwa mu mazuŵa ghaumaliro agha?

¹⁸ Yesu wakachima kuti ŵanthu ŵake ŵazamupharazga “makani ghawemi gha Ufumu [wa Chiuta]” pa charu chose chapasi pambere umaliro undize. (Mat. 24:14) Para ŵakupharazga, ŵakupokera wovwiri kufuma ku gulu la ŵangelo, panji ku mungelo uyo wakulongosoreka kuti wakaŵa na “makani ghawemi ghamuyirayira kuti wapharazgire awo ŵakukhala pa charu chapasi, na ku mtundu uliwose, fuko lililose, lulimi lulilose, na ŵanthu wose.”—Chivu. 14:6.

19. Kasi ni uthenga wuli unyake uwo ukwenera kupharazgika na awo ŵakutemwa Yehova?

¹⁹ Makani ghawemi gha Ufumu ndigho ghekha yayi agho ŵanthu ŵa Chiuta ŵakwenera kupharazga. Ŵakweneraso kovwirapo pa mulimo wa ŵangelo awo ŵakuyowoyeka pa Chivumbuzi chaputara 8 m’paka 10. Ŵangelo aŵa ŵakupharazga masoka agho ŵanthu awo ŵakukana Ufumu wa Chiuta ŵakumanenge nagho. Lekani Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakupharazga uthenga uwo uli nga “vula yamalibwe na moto,” uwo ukuvumbura cheruzgo cha Chiuta icho chikwiza pa vigaŵa vyakupambanapambana vya charu chiheni cha Satana ichi. (Chivu. 8:7, 13) Ŵanthu ŵakwenera kumanya kuti umaliro uli pafupi mwakuti ŵasinthirethu umoyo wawo, na kuzakapona pa zuŵa la ukali wa Yehova. (Zef. 2:2, 3) Kweni ntchipusu yayi kupharazga uthenga uwu. Tikwenera kuŵa na chikanga kuti tiphalire ŵanji uthenga uwu. Panyengo ya suzgo yikuru, uthenga waumaliro wa cheruzgo uzamuŵa wankhongono chomene kweniso wakudunjika.—Chivu. 16:21.

PULIKIRANI MAZGU GHA UCHIMI

20. Kasi tizamudumbiskana vichi mu nkhani zakulondezgapo?

²⁰ Tikwenera kupulikira nadi “mazgu gha uchimi uwu” chifukwa nase tikutorapo chigaŵa pakufiska uchimi uwo tikuŵazga mu buku la Chivumbuzi. (Chivu. 1:3) Kasi tingachita wuli kuti tizizipizgenge mwakugomezgeka na kulutilira kupharazga mwachikanga uthenga uwu? Tikhozgekenge na fundo ziŵiri: Yakwamba, mwakuwona ivyo buku la Chivumbuzi likuvumbura vyakukhwaskana na ŵalwani ŵa Chiuta ndipo, yachiŵiri, mwakughanaghanira vitumbiko ivyo tizamupokera munthazi para tilutilirenge kuŵa ŵakugomezgeka. Tizamudumbiskana fundo ziŵiri izi mu nkhani ziŵiri zakulondezgapo.