Vinthu 7 Ivyo Tingachita Kuti Chakurya Chithu Chiŵe Chakuvikilirika Ndiposo Kuti Tiŵe na Umoyo Uwemi
Chifukwa wuli mukwenera kuŵa maso na ivyo mukurya?
Kuti muŵe na umoyo uwemi, vikuthembaso pa ivyo mukurya. Para mukurya chakurya chakuvikilirika kweniso cha magulu ghose, vingamovwirani kuti muŵe na umoyo uwemi. Kweni para tikurya chakurya icho ntchambura kuvikilirika kweniso icho ntchambura kwenelera, vingakhwaska chomene umoyo withu. Nakuti vingayana waka na munthu uyo wakugwiliskira ntchito mafuta ghambura kukolerana na galimoto yake, ivyo vingapangiska kuti galimoto yinangike. Masuzgo ghangawoneka nyengo yeneyiyo yayi, kweni zuŵa ndimoza, vyose vizamuwera.—Ŵagalatiya 6:7.
Wupu Wakuwona Vyaumoyo pa Charu Chose ukuti “charu chilichose chikukhwaskika na nthenda ya kuchepa kwa vyakurya muthupi”—nthenda iyi yikusazgaposo masuzgo nga gha kututuŵa chomene. Para kanandi mukutemwa kumwa panji kurya vyakurya ivyo ni vyakovwira viŵi yayi mu thupi, vingambiska masuzgo nga nthenda ya mtima, kufwa viŵaro, nthenda ya shuga, na kansa. Kuyana na kafukufuku uyo wachitika sonosono apa, mu 2017, ŵanthu pafupifupi 11 miliyoni ŵakafwa chifukwa chakuleka kurya vyakurya vyakwenelera. Wupu Wakuwona Vyaumoyo pa Charu Chose ukuti zuŵa lililose ŵanthu ŵakujumpha 1 sauzandi ŵakufwa chifukwa cha kurya chakurya chiheni ndipo ŵanyake mamiliyoni ŵakwamba kulwara matenda ghakupambanapambana.
Baibolo likutichiska kuti chakurya chithu chikwenera kuŵa chakuvikilirika kweniso chiwemi. Likusambizga kuti Chiuta ndiyo ni “chisimi cha umoyo.” (Salimo 36:9) Umoyo ntchawanangwa, ndipo tingalongora kuti tikuwonga chawanangwa ichi para tikupwelelera umoyo withu kweniso wa ŵamumbumba yithu. Wonani umo mungachitira nthena.
Vinthu vinayi ivyo tingachita kuti chakurya chithu chiŵe chakuvikilirika
1. Nozgani makora chakurya.
Chifukwa wuli mukwenera kuchita nthena? Mu chakurya mukusangika majeremusi ghakofyaa agho para ghanganjira mu thupi lithu ghangatilwariska.
Ŵa vyaumoyo ŵakuti:
Pambere mundanozge chakurya, gezani dankha mu mawoko na sopo.b Gezani na sopo mawoko ghinu ghose ghaŵiri kwa masekondi pafupifupi 20. Gezaniso kuseri kwa mawoko ghinu kose na mufyakanya mwa minwe yinu pamoza na mukati mwa njoŵe. Sukuluzgani na maji ndipo paumaliro puputani mawoko ghinu.
Gwiliskirani ntchito sopo na maji kuti musuke vinthu ivyo mudumulirengepo chakurya, mbale na chilichose icho chigwirenge ntchito para mukunozga chakurya. Lekani kaluso kakuti chinthu chimoza chenechicho mudumulirepo chakurya icho muphikenge, mbwe chenechicho mukudumuliraposo chakurya icho muryenge waka kwambura kuphika.
Sukani vipasi na mphangwe, ndipo mukwenera kuvisuka na munkhwala para uko mukukhala nyengo zinyake ŵanthu ŵakuthilira mbewu zawo na maji ghaheni.
2. Lekani kusazga vyakurya viŵisi na vyakuphikika kale.
Chifukwa wuli mukwenera kuchita nthena? Majeremusi agho ghakuŵa mu chakurya chambura kuphikika nga ni nyama na vinyake, ghangalutaso mu chakurya chinyake.
Ŵa vyaumoyo ŵakuti:
Vyakurya vyambura kuphikika vyose muviŵikenge pavyekha—chomenechomene nyama—ndipo mungavisazganga na vyakurya ivyo mulekenge kuphika yayi nanga mungaŵa kuti mwagura ku msika ndipo mukukhumba kusunga.
Para mwamara kudumura nyama yiŵisi, gezani makora mu mawoko, sukani chimayi kweniso chinthu icho mwadumulirangamo pambere mundakoreso chakurya chinyake.
3. Woneseskani kuti chakurya icho chikukhumba kuphikika chaphya makora.
Chifukwa wuli mukwenera kuchita nthena? Majeremusi ghakofya ghakufwa pekha para chakurya chinu chabwata na kuphya zanadi.
Ŵa vyaumoyo ŵakuti:
Phikani chakurya m’paka chiphye zanadi. Vyakurya nga ni nyama ya vigaŵa vyamukati, vikwenera kubwata chomene m’paka kufika madigiri 70 (160°F) kwa masekondi pafupifupi 30.
Para mukuphika nyama yakuchita kubwatuska, yikwenera kubwata nyengo yitaliko.
Para mukukhumba kurya chakurya icho chikakhalako, mukwenera kuchithukizga dankha.
4. Sungani chakurya pa malo ghawemi kuti chileke kunangika.
Chifukwa wuli mukwenera kuchita nthena? Para chakurya chasungika pa malo gha kuzizima madigiri ghapakati pa 5 na 60 (40–140°F) kwa maminiti 20 pera, unandi wa mabakiteriya agho ghanguŵamo ungasazgikira kaŵiri. Nyama yiŵisi para yindasungike pa malo ghakuzizima chomene, mabakiteriya ghanyake ghangapanga poyizoni uwo ukumara yayi nanga mungayiphika wuli.
Ŵa vyaumoyo ŵakuti:
Nyengo zose musungenge chakurya mu malo ghakotcha panji ghakuzizima, kusunga mu malo ghakuthukira waka yayi, ivi vikovwira kuti majeremusi ghaleke kwandana.
Lekani kusunga chakurya pa malo gha pakatikati waka kwa maora ghakujumpha ghaŵiri, panji kwa ora lakujumpha limoza usange mu chipinda icho mukotcha na madigiri ghakujumpha 32 (90°F).
Para mwaphika, chakurya chinu chikwenera kuŵa chakotcha m’paka pa nyengo iyo mulyerenge.
Vinthu vitatu ivyo tingachita kuti tiŵe na umoyo uwemi
1. Muryenge vipasi na mphangwe zuŵa lililose.
Vipasi na mphangwe vikovwira kuti tisange mavitamini, na vinthu vinyake vyakukhumbikwa mu thupi kuti tiŵe na umoyo uwemi. Wupu Wakuwona Vyaumoyo pa Charu Chose ukuti zuŵa lililose thupi la munthu likukhumba vigaŵa 5 vya vipasi na mphangwe. Apa tikung’anamura vya mtundu uliwose kuwuskako vinyake nga ni katofeni (mbambayira) panji vikhawu.
2. Lekani kurya vinthu vya mafuta ghanandi.
Wupu Wakuwona Vyaumoyo pa Charu Chose ukuti ntchiwemi kuchepeskako kurya vyakurya vyakukazinga mu mafuta, vya kufakitale panji vyakuchita kugura mu masitolo, chifukwa kanandi vikuŵa na mafuta ghanandi. Usange mungakwaniska, phikani na mafuta agho ghakukhoma yayi ndipo ghakupangika kufuma ku vyakumera.c Mafuta agha ngawemi kuluska mafuta agho ghakukhoma.
3. Chepeskani unandi wa mchere na shuga.
Wupu Wakuwona Vyaumoyo pa Charu Chose ukuti ŵanthu ŵachilara ŵakwenera kurya mchere wambura kujumpha sipuni yichoko yimoza pa zuŵa. Wupu uwu ukutiso shuga wambura kujumpha masipuni ghachokoghachoko 12, ndiwo munthu wakwenera kumwa pa zuŵa.d Vyakurya na vyakumwa vinandi ivyo vikusangika mu masitolo, ŵakusazgako shuga. Mwachiyelezgero, kanandi botolo la chakumwa la mamililita 355 (12 fl oz) mukuŵa shuga wakukwana mamililita 50 (masipuni ghachokoghachoko 10). Nangauli munthu ukusanga nkhongono para wamwa vyakumwa ivi, kweni palije icho thupi lithu likutoramo.
Baibolo likuti: “Munthu wakuchenjera wakuwona ulwani na kubisama, kweni muzeleza wakujendera bweka ndipo wakupwetekeka.” (Zintharika 22:3) Para mukuchita vinthu mwamahara pa nkhani ya umo mukulyera, na kusintha apo mphakukhumbikwa, mukulongora kuti mukuzirwiska chawanangwa cha umoyo icho Chiuta wali kumupani.
Mautesi agho ŵanthu ŵakutemwa kuyowoya
Utesi: Para chakurya chikuwoneka chiwemi, chikununkhira makora kweniso chikunowa, mbwenu ntchiwemi.
Unenesko: Kuti maji ghakukwana lita yimoza ghawoneke ghakubinkha, ni para muli mabakiteriya ghakujumpha 10 biliyoni, kweni mabakiteriya ghakofya ghakukwana waka 15 m’paka 20 ghangamulwariskani. Kuti chakurya na vyakumwa vinu viŵe vyakuvikilirika, mukwenera kuvinozga makora, kuŵika mu vinthu vyakutowa, kweniso kuvisunga pa malo ghawemi kuti vileke kunangika.
Utesi: Membe zikunanga chakurya yayi.
Unenesko: Membe zikurya kweniso kubabirana mu vinthu viheni nga vya kuchimbuzi, ntheura kanandi zikuyegha majeremusi mamiliyoni ghanandi ku tumalundi twawo, agho ghangambiska matenda ghakupambanapambana. Mukwenera kubenekelera makora chakurya icho mwanozga kuti membe zileke kudekapo.
Utesi: “Nkhamba ni kale kurya chakurya chambura kupwelelereka, so nanga ningaleka sono pali phindu wuli.”
Unenesko: Kafukufuku wakulongora kuti para wamunthu ukurya chakurya chakuvikilirika sono, vikovwira kuti uleke kufwa luŵiro ndipo ukuŵaso na umoyo uwemi para nyengo zose ukurya chakurya chiwemi na chakuvilirika.
a Majeremusi nthwamoyo tuchokotuchoko uto tingatuwona yayi na maso ghithu, kwambura kugwiliskira ntchito mashini ghanyake. Ghangaŵa mabakiteriya, mavayirasi, na maparazayiti. Tunyake mwa twamoyo utu nthwakovwira, apo tunyake nthwakofya ndipo tungatipweteka panji kutikoma.
b Sopo na maji vikovwira kuti majeremusi ghafumemo kuluska para wageza waka na maji pera.
c Mafuta ghambura kukhoma ni agho ghakuleka kukhoma nanga ghaŵe pa malo ghakuzizima.
d Apa tikunena shuga wakuchita kupanga nga ni uyo tikuŵika mu tiyi, uwo ukuŵa mu uchi, syrup, na mu juwisi wakufuma ku vipasi. Tikung’anamura shuga uyo ukusangika mu vipasi, mphangwe na mkaka yayi.