Somba Iyo Yikujisuka Yekha

Kusi kwa sitima izo zikwenda pa maji, kukumera makoŵi kweniso kukudemelera tuvibungu tunandi. Ivi vikupangiska kuti sitima zinandi zendenge pachokopachoko, zimwenge mafuta ghanandi, kweniso kuti ŵazisukenge pafupipafupi. Ŵasayansi ŵakuti ivyo somba iyi yikuchita, vingaŵawovwira kuti ŵamarane na suzgo ili.

Ghanaghanirani fundo iyi: Ŵasayansi ŵali kusanga kuti thupi la somba yakuchemeka pilot whale likujisuka lekha. Thupi lake lili na tunthusi tuchokotuchoko, uto tukupangiska kuti tuvibungu twa mu maji tuleke kutayira masumbi pa somba iyi. Mukati mwa tunthusi utu muli mafuta. Mafuta agho somba iyi yikufumiska ghakuchapa makoŵi na mabakiteriya agho ghanguŵa mu thupi lake.

Ŵasayansi ŵakukhumba kupanga sitima zakuti zijichapenge zekha nga umo yikuchitira somba iyi. Pakwamba, ŵasayansi ŵakaphakanga penti munyake kusi kwa sitima kuti makoŵi ghaleke kumerako. Kweni pasono ŵali kuŵakanizga kugwiliskira ntchito penti uyu chifukwa wakakomanga vyamoyo vinandi mu maji. Ŵasayansi ŵakukhumba kupanga sitima izo ziŵenge na tumphuwu kusi kose uto tuŵenge na munkhwala uwo ngwakofya yayi ku vyamoyo vya mu maji. Para munkhwala uwu wakhwaska maji, ukukhoma na kumata sitima yose kusi skee. Para pajumpha nyengo, munkhwala uwu ukufumako kusi kwa sitima, ndipo ukufumirako lumoza na makoŵi kweniso na tuvibungu uto twangudemelera kusi kwa sitima iyi. Kufuma apo, sitima yikufumiskaso munkhwala unyake, mbwenu nthenanthena.

Ŵasayansi ŵali kusanga kuti nthowa iyi yingawovwira chomene kuti makoŵi kweniso tuvibungu vileke kudemelera kusi kwa sitima. Vingawovwiraso chomene kuti makampani gha sitima ghaleke kusakaza ndalama zinandi zakusukira sitima.

Kasi mukuti wuli? Kasi somba yakuchemeka pilot whale iyo yikujisuka yekha yikachita kusintha kufuma ku vyamoyo vinyake, panji walipo uyo wakayilenga?