KU VIGAŴA vinyake, ŵantu ŵakucita majesica mwakufwatuka kuruska kunyake. Ndipouli, muntu waliyose wakusinta-sinta cisko cake para wakuyowoya, kweni ŵanyake ŵakugwiriskira ncito cisko cawo pakucita majesica. Ivi vingacitika para tikudumbiskana na muntu na para tikuyowoya ku wumba.

Yesu na ŵasambiri ŵake ŵakwambilira ŵakatemwanga comene kucita majesica. Panyengo yinyake, muntu munyake wakaphalira Yesu kuti ŵanyina na ŵanung’una ŵake ŵakakhumbanga kuyowoya nayo. Yesu wakazgora kuti: “Ŵamama mbanjani? na ŵanung’una ŵane mbanjani?” Ndipo Baibolo likurutilira kurongosora kuti: “Ndipo wakanyoroska woko lake ku ŵasambiri ŵake, wakati, wonani, ŵamama na ŵanung’una ŵane!” (Mat. 12:48, 49) Kusazgaso apa, pa Milimo 12:17 na 13:16, Baibolo likurongosora kuti mupostole Petros na Paulos nyengo zose ŵakagwiriskiranga ncito majesica.

Maghanoghano ghithu na ivyo vili mu mtima withu vingayowoyeka na mazgu pera cara kweni vingamanyikwaso cifukwa ca majesica na kawonekero ka cisko cithu. Kutondeka kugwiriskira ncito makora vintu ivi, kungarongora kuti uyo wakuyowoya wandanozgekere makora. Kweni usange vintu ivi vyagwiriskirika ncito makora, nkani yikuŵa yakunozga comene. Nanga pangaŵa panyengo iyo mukuyowoya na muntu munyake pa telefoni, usange mukugwiriskira ncito makora majesica na cisko cinu, mazgu ghinu ghazamurongora kuti ivyo mukuyowoya ni vyakuzirwa na kuvumbura ivyo vili mu maghanoghano ghinu. Mwanteura, kwali mukuyowoya panji mukuŵazga, kwali ŵapulikizgi ŵinu ŵakumuraŵiskani panji ŵakuraŵiska mu Mabaibolo ghawo, nkwakukhumbikwa kucita majesica na kusinta cisko cinu kuti cikolerane na ivyo mukuyowoya.

Majesica na kusinta kawonekero ka cisko vikwenera kuŵa vyakawiro, ivyo vileke kuŵa nga navyo mukucita kuŵazga mu buku. Kuti mukukhumbikwira kucita kusambira umo mungasekera panji umo mungakwiyira cara. Majesica ghakwenera kurongora ivyo viri mu mtima winu. Usange majesica ghakucitika mwakawiro, nkani yikukondweska comene.

Majesica ghali mu vigaŵa viŵiri: majesica gha kurongosora na majesica gha kudidimizga. Majesica gha kurongosora ghakurongora ivyo vikucitika, ukuru panji ucoko wa cintu, utari panji ufupi wa cintu, kweniso usani wa malo. Para muli na nkani mu sukulu, ndipo mwaphalirika kuti muzamucongeka majesica, lekani kucita majesica gha mtundu umoza pera. Yezgani kucita majesica mwakawiro mupaka mumare kuyowoya nkani yinu. Usange muli na suzgo pakucita ici, mungasanka mazgu agho ghakurongora ukuru wa malo, ucoko, usani, kukura kwa cintu na vinyake vyanteura. Ndipouli, nyengo zose mukukhumbikwira kuŵika mtima pa nkani yinu, muleke kufipa mtima panji kupanga soni na ivyo mukucita, kweni mukwenera kuyowoya na kucita vintu nga ni umo mukucitira mazuŵa ghose para mukuyowoya. Usange muntu wakhazikika maghanoghano, majesica ghakuŵa ghakawiro.

Majesica gha kudidimizga ghakurongosora maghanoghano ghinu na visimikizgo vinu. Ghakukhozgera ivyo mukuyowoya, kuvipanga kuŵa vyakusimikizgika na vyaunenesko. Majesica gha kudidimizga ngakukhumbikwa comene. Kweni cenjerani! Nciweme cara kugwiriskira ncito majesica gha kudidimizga nyengo zose nga ncizgoŵi cinu. Usange nyengo zose mukugwiriskira ncito majesica gha mtundu umoza pera, mungamba kuwoneka kuti majesica ghinu ngambura kurongosoka na kupangiska nkani yinu kuŵa yambura kunozga. Para mulaŵiliri wa sukulu wamuphalirani kuti muli na suzgo ili, yezgayezgani kucita danka majesica gha kurongosora. Pamanyuma pake ndipo muzakayambe kugwiriskiraso ncito majesica gha kudidimizga.

Kuti mumanye nyengo iyo mukwenera kugwiriskira ncito majesica gha kudidimizga na mtundu wa majesica uwo ngwakwenelera, mukwenera kumanya danka maghanoghano gha ŵategherezgi ŵinu. Kurongora ŵategherezgi na munwe, kungaŵapangiska kuti ŵaleke kufwatuka. Ku malo ghanyake, para mwanakazi wacita majesica gha mtundu unyake, nga ni kukora pa mulomo kurongora kuti wazizwa, wangawoneka nga ngwambura nkaro. Mu vyaru vinyake, para mwanakazi wacita majesica na mawoko mwakufwatuka comene, wangawoneka kuŵa wambura nkaro. Mwanteura, ku vigaŵa ivi, ŵadumbu ŵakwenera kugwiriskira ncito makora cisko cawo. Ndiposo usange pali ŵantu ŵacoko waka, kucita majesica mwankongono comene kungawoneka kuŵa cintu cambura mahara na cakukhuŵazga ŵantu pafupifupi mu vigaŵa vyose vya caru.

Peneapo mwambenge kuŵa muyowoyi waluso na wakufwatuka, majesica ghinu gha kudidimizga ghazamuvumbura ivyo vili mu mtima winu, na kurongora kuti ivyo mukuyowoya nvyakusimikizgika na vyaunenesko. Majesica ghazamusazgirako ng’anamuro la ivyo mukuyowoya.

Kawonekero ka Cisko Cinu. Kuruska ciŵaro cilicose ca thupi, cisko cinu cikurongora umo mukujipulikira. Maso ghinu, mlomo winu, na kasunkunyiro ka mutu winu vyose vingayowoya maghanoghano ghinu. Nanga mungaŵa kuti mundayowoye cilicose, cisko cinu cingarongora kuti mwakwiya, mwaseruka, mwahangayika, mwazizwa, panji mwakondwa. Usange kawonekero ka cisko kakolerana na mazgu agho mukuyowoya, ici cikupangiska kuti ivyo mukuyowoya vikhwaske mitima ya ŵapulikizgi. Mlengi wakaŵika pwererero likuru pakulenga minofu ya kumaso kwinu ndipo yose pamoza yikujumpa 30. Pafupifupi hafu ya minofu iyi, yikugwira ncito para mukumwemwetera.

Kwali muli pa pulatifomu panji mu uteŵeti wa m’munda, khumbo linu ndakuti muphalire ŵantu uthenga uweme, uwo ungaŵakondweska. Mwanteura, nciweme kuyowoya mwaubwezi na kumwemwetera. Kulwande linyake, usange cisko cinu cikuleka kuwoneka mwakawiro, ici cingakayikiska usange ivyo mukuyowoya nvyaunenesko.

Kweni fundo yikuru njakuti kumwemwetera kungarongora ŵanji kuti mukuŵatemwa na kuŵalengera lusungu. Kucita nteura nkwakukhumbikwa, comene-comene mazuŵa ghano apo ŵantu ŵanandi ŵakuŵa na wofi para panyumba yawo piza muntu uyo ŵakuleka kumumanya. Kumwemwetera kungovwira ŵantu kuti ŵafwatuke na kutegherezga mwakufwasa ku ivyo mukuyowoya.

MASO ghithu ghakukolerana na ivyo tikughanaghana. Ghangarongora kuti tazizikika panji tili na wofi. Ghangarongora kuti tili na lusungu panji citemwa. Nyengo zinyake, maso ghithu ghangarongora kuti tikukayikira panji tili na citima. Pakuyowoya za ŵantu ŵa mu caru cake, awo ŵakasuzgika comene, mucekuru munyake wakayowoya kuti: “Tikuyowoya na maso ghithu.”

Ŵantu ŵanyake wangatighanaghanira vinyake cifukwa ca ivyo tikuyowoya na uko tikutemwa kulaŵiska. Mu vigaŵa vinandi, ŵantu ŵakutemwa kugomezga muntu uyo wakuŵalaŵiska mwaubwezi. Para mukudumbiskana nawo, iwo ŵakukayikira muntu uyo pakuyowoya wakulaŵiska pasi panji wakulaŵiska cintu cinyake, mumalo mwa kulaŵiska muntu uyo wakuyowoya nayo. Mu mitheto ya ŵantu ŵanyake, kulaŵiska muntu kumaso para tikuyowoya nayo kungawoneka nga nkujitemwa, nkaza, panji kudelera. Ŵantu ŵangaghanaghana ivi comene-comene para tikuyowoya na ŵakupambana nawo viŵaro, fumu panji muntu uyo wali na udindo ukuru. Ndipo mu vigaŵa vinyake, usange mwana mucoko wakulaŵiska kumaso kwa muntu murara para wakuyowoya nayo, wangawoneka kuŵa wambura ncindi.

Ndipouli, ku vigaŵa uko ŵantu ŵalije kaghanaghaniro aka, kulaŵiska muntu kumaso para tikuyowoya fundo yakuzirwa kungakhozgera ivyo tikuyowoya. Kucita nteura kungaŵa cirongolero cakuti muyowoyi walije wofi ndipo ivyo wakuyowoya ni vyaunenesko. Wonani umo Yesu wakazgolera apo ŵasambiri ŵake ŵakarongora kuzizwa ndipo ŵakafumba kuti: “Ndinjani wangamanya kuphokwa?” Baibolo likuyowoya kuti: ‘Yesu pakuŵalaŵiska wakati, ku ŵantu ici ncambura macitiko; kweni kwa Ciuta vyose nvya macitiko.’ (Mat. 19:25, 26) Malemba ghakurongoraso kuti mpostole Paulos wakalaŵiskanga comene ŵategherezgi ŵake kuti wawone umo ŵakucitira para iye wakuyowoya. Panyengo yinyake, muntu wakulemara kufuma apo wakababikira wakaŵapo apo Paulos wakayowoyanga. Lemba la Milimo 14:9, 10, likuyowoya kuti: “Mweneuyo wakapulika Paulos wakuyowoya: iye, wakati wamudodoliska, na kuwona kuti wali na cipulikano cakucizgikira, wakanena na lizgu likuru, ‘Wuka, imirira pa marundi ghako.’”

Masacizgo Ghakuti Ticitenge mu Uteŵeti wa m’Munda. Panyengo iyo mukunjira mu uteŵeti wa m’munda, iŵani waubwezi para mwakumana na ŵantu. Usange nkwakwenerera, gwiriskirani ncito mafumbo ghakukora mtima kuti mwambe kudumbiskana nkani iyo yingaŵa yakukondweska muntu waliyose. Peneapo mukucita ici, yezgani kulaŵiska mutegherezgi winu ndipo mukwenera kumulaŵiska kumaso mwancindi na mwacitemwa. Ncipusu comene kupulika uthenga wa muntu uyo cisko cake cikurongora kuti ngwacimwemwe. Kucita nteura kungavumbura mtundu wa muntu uyo imwe muli na kovwira mutegherezgi kuti wafwatuke para mukuyowoya nayo.

Usange nkwakwenerera, kulaŵiska kawonekero ka maso gha muntu uyo mukuyowoya nayo kungamovwirani kuti mumanye ntowa iyo mungayowoyera nayo. Para muntu mwamulaŵiska kumaso, mungamanya usange wakwiya panji wandakhumbe kuti mudumbiskane nayo. Mungamanya usange maghanoghano ghake ghali kunyake. Para wakupulikizga mwakunweka, napo wangamanyikwa. Umo cisko cake cikuwonekera cingamuphalirani usange mungakhumbikwira kuyowoya mwakuzikira panji mwaluŵiro-luŵiro, kuti wanjizgike mu cidumbirano, kuti muleke kurutilira kudumbiskana nayo, panji mumurongore umo wangasambilira Baibolo.

Kwali muli mu uteŵeti wa m’munda panji mukucitiska sambiro la Baibolo, yezgayezgani kumulaŵiska mwancindi muntu uyo mukudumbiskana nayo. Ndipouli, lekani kumulaŵisiska comene, cifukwa wangacita soni. (2 Mathe. 8:11) Kweni laŵiskani mutegherezgi winu mwakaŵiro, mwaubwezi, na kulaŵiska kumaso kwake mwakuwerezga-werezga. Mu vyaru vinandi, kucita nteura kungarongora kuti ndimwe wakunweka na muntu uyo mukuyowoya nayo. Mbunenesko kuti para mukuŵazga Baibolo panji buku linyake, maso ghinu ghazamulaŵiska pa ivyo mukuŵazga. Kweni para mwafika pa fundo yakuzirwa comene, nciweme kulaŵiska muntu, nangauli kucita nteura kukwenera kuŵa kwa nyengo yicoko. Usange mukulaŵiska muntu kwanyengo yicoko waka para mukuŵazga, muzamumanya usange wakupulika ivyo mukuŵazga panji yayi.

Usange pakwamba mukutondeka kulaŵiska mutegherezgi winu kumaso cifukwa ca soni, lekani kugongowa. Usange murutilirenge kuyezgayezga, muzamuzgoŵera, ndipo luso lwinu lwa kudumbiskana na ŵantu luzamuya pantazi.

Para Mukuyowoya Nkani. Baibolo likutiphalira kuti pambere Yesu wandambe upharazgi wake wa pa phiri, “wakinuska maso ku ŵasambiri ŵake.” (Luka 6:20) Sambirani ku ciyerezgero ca Yesu. Usange muyowoyenge