-
Mubwezi Uyo Wakunendera MphiskaWukani!—2010 | Meyi
-
-
Mubwezi Uyo Wakunendera Mphiska
Tiyelezgere kuti muli na “munyinu” uyo mukamanyana muchali ŵana. Wakamovwirani kuŵa wakukhwima kweniso kuti muchezgenge na munthu waliyose. Usange mwasuzgika maghanoghano, mukalutanga kwa iyo kuti wamovwirani kuti mwambe “kujipulikako makora.” Panji mukamugomezganga chomene chifukwa wakamovwiraninge mu vinthu vinandi.
Kweni pati pajumpha nyengo mukawona kuti ni munyinu muwemi yayi. Wakumuchichizgani kuti nyengo zose muŵenge waka lumoza nanga nkhu malo uko mukukhumbako yayi. Ndipo mwamba kuwona kuti nangauli wamovwirani kuti muŵe ŵakukhwima kweni wamunangani chomene. Kweniso mwamanya kuti wakumwibirani ndalama.
Panji mwayezgayezga kuti mumazge ubwezi wanthena kweni iyo wakukana. Mukuwona kuti waŵa waka bwana winu sono. Ndipo mukwamba kujiyimba mulandu kuti mumanyenge mphanyi mukamanyana nayo yayi.
UBWEZI uwu, ndiwo ŵanthu ŵanandi ŵakuŵa nawo na ndudu za hona. Mwanakazi munyake zina lake Earline wakakhweŵa hona kwa vyaka 50, ndipo wakati: “Kukhweŵa kukanovwiranga chomene kuluska umo wanganovwilira munthu waliyose. Pakaŵavya mubwezi wa pamtima kuluska hona.” Kweni pakati pajumpha nyengo Earline wakamanya kuti hona ukaŵa mubwezi uyo wakamwendera mphiska, kweniso uheni chomene. Earline walekenge kuleka kukhweŵa mphanyi mazgu ghakwambilira agha ghakayowoya waka vya iyo. Wakati wamanya kuti Chiuta wakutinkha kukhweŵa hona kweniso kuti hona ukunanga thupi liwemi ilo Chiuta wali kutipa wakaleka.—2 Ŵakorinte 7:1.
Mwanalume munyake zina lake Frank nayo wakati wamanya kuti Chiuta wakutinkha kukhweŵa, wakaleka. Kweni pakati pajumpha zuŵa limoza panji ghaŵiri kufuma apo wakalekera, chilyokolyoko panji kuti chibaba chikamukora ndipo wakamba kupenjerezga tuvibenthu twa ndudu kuti panji mwangozi tukawira pasi munyumba. Frank wakati: “Chitima chikanikora chomene kuti nkhachitanga kupenjerezga tuvibenthu twa ndudu. Ndipo kufuma waka pa zuŵa ili nkhakhweŵaso yayi, ndipo nkhalekerathu.”
Chifukwa wuli chikuŵa chakusuzga kuti munthu waleke kukhweŵa? Ŵakuchita kafukufuku ŵasanga kuti pali vifukwa vinandi: (1) Munthu wangaŵa na chizgoŵi chakukhweŵa hona nga umo vikuŵira na munkhwala wakutimbanizga wongo. (2) Mu hona mukuŵa tumukhwala tunyake twakuchemeka nikotini uto tukunjira mu wongo wa munthu mu ma sekondi 7 pera. (3) munthu ukwamba kuwona kuti kukhweŵa nkhwakuzirwa chomene nga umo vikuŵira na chakurya, kumwa, kumazga kwenjerwa na vinyake.
Ivyo Earline na Frank ŵakachita vikulongora kuti ntchamachitiko kuti munthu waleke chizgoŵi cha kukhweŵa. Usange mukukhweŵa ndipo mukukhumba kuleka, nkhani zakulondezgapo izi, zimovwiraninge kuti mwambe kuŵa na umoyo unyake.
-
-
Ŵikanipo Mtima ChomeneWukani!—2010 | Meyi
-
-
Ŵikanipo Mtima Chomene
Buku la “Stop Smoking Now!” likuti: “Munthu uyo ŵakuŵikapo mtima chomene kuti waleke kukhweŵa, ŵakuleka nadi.”
USANGE mukukhumba kuleka kukhweŵa mukwenera kuŵikapo mtima chomene. Kasi mungachita wuli kuti muŵikepo mtima chomene? Chinthu chakuzirwa chomene icho chingamovwirani, nkhughanaghanira umo umoyo winu ungaŵira para mungaleka kukhweŵa.
Mulekenge kusakaza ndalama. Ndalama izo mukugulira paketi yimoza ya hona zuŵa lililose, para mungasazga paumaliro wa chaka zikuŵa zinandi chomene. Mwanakazi munyake wa ku Nepal zina lake Gyanu, wakati: “Nkhamanyanga yayi kuti hona ukunimalira ndalama zinandi chomene.”
Mukondwenge chomene na umoyo. Mwanakazi munyake wa ku South Africa zina lake Regina wakati: “Nkhati naleka kukhweŵa, umoyo ŵane ukaŵa uwemi ndipo nkhakondwanga chomene.” Para munthu waleka kukhweŵa chakurya chikwamba kumunowera, wakuŵa na nkhongono kweniso thupi liwemi.
Muŵenge na umoyo uwemi. Wupu wa U.S. Centers for Disease Control and Prevention ukuti “para munthu waleka kukhweŵa wakuŵa na umoyo uwemi chomene.”
Muyambenge kujigomezga chomene. Mwanalume munyake wa ku Denmark zina lake Henning, wakati: “Nkhaleka kukhweŵa chifukwa nkhakhumbanga yayi kuti hona ndiwo unilamulirenge. Nkhakhumbanga kuti nijilamulirenge nekha.”
Ŵabali kweniso ŵabwezi ŵinu ŵaŵenge ŵakuvikilirika. Wupu wa American Cancer Society ukuti “hona. . . ukunangaso umoyo wa awo mukukhala nawo pamoza. . . . kweniso kafukufuku ukulongora kuti ŵanthu ŵanandi awo ŵathutako josi la hona ŵakufwa na matenda gha khansa kweniso mtima.”
Mukondweskenge Mlengi winu. “Ŵakutemweka . . . tiyeni tijitozge ku ukazuzi wose wa thupi.” (2 Ŵakorinte 7:1) ‘Mupeleke mathupi ghinu yatuŵa, na yakuzomerezgeka kwa Chiuta.’—Ŵaroma 12:1.
Mwanakazi munyake wa ku Spain zina lake Sylvia uyo wali na vyaka 30 wakati: “Nkhati namanya waka kuti Chiuta wakutinkha vinthu ivyo vikunanga thupi, nkhaleka kukhweŵa.”
Kweni kuŵikapo waka mtima nkhwakukwana yayi. Tikweneraso kupempha wovwiri ku ŵabali na ŵabwezi ŵithu. Kasi ŵangatovwira wuli?
-
-
Pemphani WovwiriWukani!—2010 | Meyi
-
-
Pemphani Wovwiri
“Munthu wangakaŵa yayi kuthereska uyo wali yekha, kweni ŵaŵiri ŵangimikana nayo.”—Mupharazgi 4:12.
PARA tili na ŵanyithu tingathereska mulwani waliyose uyo wangiza. Ntheura usange mukukhumba kuleka kukhweŵa hona mungachita makora chomene kupempha ŵabali, ŵanyinu panji munthu munyake uyo mukuwona kuti wangamovwirani kweniso uyo wangazikira namwe kuti wamovwirani.
Yezgani kufumba awo ŵali kuleka kukhweŵa ivyo ŵakachita panji namwe vingamovwirani chomene. Mwanalume munyake wa vyaka 52 wa ku Denmark zina lake Torben wakati: “Wovwiri uwo ŵanji ŵakanipa ukaŵa ŵakuzirwa chomene, ndipo ukanovwira.” Abraham uyo wakukhala ku India, nayo wakati: “Chitemwa chambura upusikizgi icho ŵamubanja lane kweniso Ŵakhristu ŵanyane ŵakanilongora ndicho chikanovwira chomene kuti nileke kukhweŵa.” Kweni nyengo zinyake wovwiri wakufuma ku ŵabali na ŵabwezi ukuŵa wakukwana yayi.
Mwanalume munyake zina lake Bhagwandas wakati: “Nkhakhweŵa kwa vyaka 27, kweni nkhati namanya ivyo Baibolo likuyowoya vya nkharo zaukazuzi, nkhasankha kuleka kukhweŵa. Nkhakhweŵanga pachoko waka. Nkhaleka kuchezga na ŵanthu awo nkhachezganga nawo chomene. Nkhapempha wovwiri ku ŵanthu awo ŵakupeleka ulongozgi. Kweni palije icho chikawovwira. Kweni zuŵa linyake usiku nkhapungulira mtima wane kwa Yehova, nkhamulomba kuti wanovwire kuleka kukhweŵa. Paumaliro nkhaleka nadi!”
Chinthu chinyake chakuzirwa chomene ntchakuti, ukwenera kunozgekera masuzgo agho usanganenge nagho. Kasi ni masuzgo wuli? Nkhani yakulondezgapo yikulongosora masuzgo agha.
[Bokosi]
KASI MUKWENERA KUGWILISKIRA NTCHITO MUNKHWALA?
Ŵanthu ŵanyake ŵakugwiliskira ntchito minkhwala yinyake kuti ŵaleke kukhweŵa. Pambere mundagwiliskire ntchito munkhwala, ghanaghanirani dankha mafumbo agha:
Kasi pali uwemi wuli? Ŵanyake ŵakuti minkhwala iyi yikovwira kuti munthu waleke luŵiro kukhweŵa hona. Kweni munthu wangalekerathu yayi.
Kasi pali uheni wuli? Minkhwala iyi yingapangiska masuzgo ghanyake nga kujipulika kuti walwara, kwenjerwa kweniso kuŵa na maghanoghano gha kujikoma. Kweniso manyani kuti minkhwala iyi yikunangaso thupi. Ntheura usange munthu wangagwiliskira ntchito minkhwala wangasanganaso na masuzgo ghanyake.
Kasi paliso nthowa zinyake zakumazgira kukhweŵa hona? Kafukufuku unyake ukulongora kuti ŵanthu 88 pa 100 yiliyose ŵakaleka kukhweŵa hona kwambura kugwiliskira ntchito minkhwala yinyake.
-
-
Nozgekerani MasuzgoWukani!—2010 | Meyi
-
-
Nozgekerani Masuzgo
“Nkhasankha kuleka kukhweŵa hona chifukwa cha mwana withu uyo wakaŵa pafupi kubabika. Ntheura pa mulyango wa nyumba nkhalembapo kuti ‘kukhweŵa hona muno yayi.’ Kweni pakati pajumpha waka ora limoza chilyokolyoko chikanikora chomene, nkhatondeka kujikora mbwenu nkhabuskaso waka ndudu.”—Yoshimitsu, Japan.
NGA umo Yoshimitsu walongosolera, ntchipusu yayi kuti munthu waleke kukhweŵa hona. Nakuti kafukufuku ukulongora kuti ŵanthu pafupifupi 90 pa 100 yiliyose awo ŵakaleka kukhweŵa hona paumaliro ŵakwambiraso. Usange namwe mukukhumba kuleka kukhweŵa hona, mungakwaniska kuleka kweni mukwenera kunozgekera masuzgo. Kasi mungasangana na masuzgo wuli?
Chilyokolyoko panji kuti chibaba: Para pajumpha mazuŵa ghatatu kufuma apo mukalekera kukhweŵa hona chibaba chingamusuzgani chomene panji kwa masabata ghatatu. Mwanalume munyake uyo wakaleka kukhweŵa wakati “pa nyengo iyi ndipo chibaba chikuŵa chankhongono chomene.” Nanga pangajumpha vyaka vinandi munthu wakulutilira kusuzgika na chibaba. Kweni lekani kugongowa na kwambiraso kukhweŵa. Nyengo zinyake para pajumpha maminiti 5 panji ghanandiko chibaba chingazika.
Vinyake ivyo vikuchitika: Kanandi munthu ukutondeka kuchita vinthu mwamahara panji kughanaghana makora, ivi vingapangiska kuti ututuŵe chomene. Nyengo zinyake munthu wangamba kutupa, kufuma mavuchi, thupi lingamba waka kunyenyera, kukhosomora, kwenjerwa, kukwiya luŵiro panji kusuzgika maghanoghano. Kanandi vinthu ivi vikuchitika para pajumpha masabata 4 panji 6 kufuma apo wakalekera kukhweŵa.
Pa nyengo yakusuzga iyi, pali vinthu vinyake ivyo vingawovwira. Mwachiyelezgero:
● Mugonenge mwakukwana.
● Mumwenge chomene maji panji juwisi. Muryenge vyakurya viwemi.
● Muchitenge maseŵero ghakukhozga thupi.
● Muthutenge mwakukwana.
Ivyo vingamupangiskani kukhweŵa: Vinthu ivi ghangaŵa maseŵero panji maghanoghano agho ghangamupangiskani kuti mukhweŵe. Mwachiyelezgero, panji apo mukamwanga moŵa mukatemwanga kukhweŵapo ndudu yimoza ya hona. Ntheura para mukukhumba kuleka kukhweŵa, chepeskaniso kumwa moŵa. Para pajumpha nyengo muzamukondwa chomene kumwa moŵa mwakwenelera.
Madokotala ghanandi ghakuti pakwenera kujumpha vyaka vinandi kuti hona wafumiremothu mu thupi kufuma apo munthu wakalekera kukhweŵa. Torben uyo tamuzunura kukwambilira wakuti, “Nangauli pajumpha vyaka 19 kufuma apo nkhalekera kukhweŵa, kweni chibaba chichali kunisuzga chomenechomene para nkhumwa khofi.” Fundo yinyake yakuzirwa chomene njakuti para munthu ukuchezga chomene na ŵanthu awo ŵakukhweŵa yayi panji ukuleka kuchitako maseŵero agho ghangapangiska kuti ukhweŵe hona mbwenu ulekerengethu kukhweŵa.
Ndimo viliriso pa nkhani ya kumwa moŵa. Para ukukhumba kuleka kukhweŵa, ukwenera kuleka kumwa chomene moŵa panji kuluta ku malo uko kukusangika chomene moŵa. Chifukwa wuli?
● Munthu wangaŵa na chilyokolyoko panji kuti chibaba nanga wangamwa moŵa uchoko waka.
● Kanandi munthu para wakumwa moŵa pa gulu pakuŵaso munyake uyo wakukhweŵa.
● Kanandi para munthu wamwa moŵa wakughanaghana makora yayi ndipo wakutondeka kusankha vinthu mwakwenelera. Baibolo likuti: ‘Vinyo likumara mahara ghakuchitira icho ntchiwemi.’—Hoseya 4:11.
Mendezgano: Musankhenge ŵanthu ŵakuchezga nawo. Mwachiyelezgero, lekani kuchezga na ŵanthu awo ŵakukhweŵa panji awo ŵakumuchemani kuti mukakhweŵenge. Kweniso lekani kuchezga na ŵanthu awo ŵangamupangiskani kuti chiŵe chakusuzga kuti muleke kukhweŵa hona, panji awo ŵakumunenani chifukwa chakuti muli kuleka kukhweŵa.
Umo mukujipulikira: Kafukufuku ukulongora kuti ŵanthu awo ŵambiraso kukhweŵa hona ŵakusuzgika chomene maghanoghano kweniso ŵakuŵa na kamtima kakunjoŵi. Para mwawona kuti pali chinthu chinyake icho chingamupangiskani kuti mwambireso kukhweŵa mbwenu chitanipo kanthu. Mungasumba babugamu, kumwa maji, kukatembeya panji kuchita chinthu chinyake kuti musuleko vyakukhweŵa hona. Muŵe na maghanoghano ghakwenelera, ndipo lombani Chiuta kuti wamovwirani panji kuŵerenga Baibolo.—Salimo 19:14.
Lekani Kujigowokera
● Niguzengepo kamoza pera.
Unenesko: Nanga munthu wangaguzapo kamoza hona ukukhala mu wongo kwa maora ghatatu. Ndipo paumaliro chikuŵa chakusuzga kuti munthu waleke kukhweŵa hona.
● Kukhweŵa kukunovwira kuti nileke kusuzgika maghanoghano.
Unenesko: Kafukufuku ukulongora kuti hona ndiyo wakupangiska kuti munthu wasuzgikenge chomene maghanoghano. Ntheura usange munthu wakusuzgika maghanoghano chingaŵa chakusuzga kuti waleke kukhweŵa.
● Ningaleka yayi kukhweŵa chifukwa nkhamba nikale chomene.
Unenesko: Ntchiwemi yayi kughanaghana vinthu viheni. Baibolo likuti: “Usange ukulopwa mu zuŵa la soka, nkhongono zako ziŵenge zichoko.” (Zintharika 24:10) Ipo lekani kughanaghana vinthu viheni. Ntheura para waliyose uyo wakukhumba nadi kuleka kukhweŵa wangalondezga fundo za mu magazini iyi, vimovwirenge kuti waleke nadi kukhweŵa.
● Ningakwaniska yayi kuleka kukhweŵa.
Unenesko: Mbunenesko kuti ntchakusuzga nadi kuleka kukhweŵa, kweni munthu wangasuzgika kwa masabata ghachoko waka. Ntheura ŵikanipo mtima! Nyengo zinyake mungalutilira kusuzgika na chibaba kwa myezi panji vyaka, kweni para mulekenge kubuska ndudu mbwenu chimalirengethu.
● Nkhusuzgika maghanoghano.
Unenesko: Usange mukusuzgika maghanoghano, phalirani dokotala winu kuti wamovwirani kuti muleke kukhweŵa. Adokotala ŵangamovwirani chomene, kweniso wangamupani minkhwala yinyake iyo yingamovwirani kuti nikotini uwo uli mu wongo umare luŵiro.
● Para natondeka kamoza, mbwenu ningakwaniskaso yayi.
Unenesko: Usange mukaleka kukhweŵa mbwenu ulendo unyake mwakhweŵa, lekani kuwona kuti ndimwe ŵakutondeka. Lutilirani waka kuyezgayezga. Usange munthu wawa pa chiphalizgano chikung’anamura kuti ngwakutondeka yayi. Kweni para wawa na kutondeka kuwuka ndikuti ngwakutondeka nadi. Ntheura lutilirani kuyezgayezga waka, paumaliro mulekerengethu kukhweŵa!
Wonani ivyo vikachitikira mwanalume munyake zina lake Romualdo uyo wakakhweŵa hona kwa vyaka 26 ndipo kufuma apo wakalekera kufika sono pajumpha vyaka 30. Iyo wakalemba kuti: “Nkhatondeka kanandi waka, ndipo nyengo zinandi nkhajiwonanga kuti ndine wakutondeka. Kweni nkhati naŵikapo mtima kuti niŵe paubwezi wakukhora na Yehova Chiuta kweniso kumuŵeyelera mu lurombo wakanovwira kuti nileke, ndipo paumaliro nkhalekerathu nadi kukhweŵa.”
Mu nkhani yaumaliro, tiwonenge masachizgo ghanyake agho ghangamovwirani kuti mukondwenge na umoyo pamasinda pakuti mwaleka kukhweŵa.
[Bokosi/Chithuzithuzi]
HONA WALI MU MITUNDU YAKUPAMBANAPAMBANA
Ŵanthu ŵakugwiliskira ntchito hona mu nthowa zakupambanapambana. Hona unyake ŵakupangira munkhwala, unyake ŵakuŵika ku magulu yanyake ya vyakurya. Kweni wupu wakuwona vya umoyo pa charu chose chapasi ukuti mulimose umo vingaŵira, “mtundu uliwose nguheni.” Hona wakwambiska matenda ghakupambanapambana nga khansa kweniso masuzgo gha mtima, ndipo wakukoma ŵanthu ŵanandi. Usange mwanakazi wa nthumbo wakukhweŵa hona, wakupweteka mwana uyo wandababike. Kasi hona ŵakumugwiliskiraso ntchito munthowa wuli?
Ndudu zakuzinga pa mawoko: Kanandi ndudu izi, zikutemwa kusangika ku vyaru vya ku Asian. Awo ŵakukhweŵa hona uwu, ŵakuguza tar, nicotine, na carbon monoxide munandi chomene kuluska awo ŵakukhweŵa hona wakufuma ku fakitale.
Ndudu za ku fakitale: Hona uyu ŵakuzinga pa mahamba gha hona panji pa mapepala agho ŵakupanga kufuma ku hona. Ku hona uyu kukuŵa alkaline munandi chomene.
Ndudu za Kreteks panji kuti clove cigarettes: Hona uwu ukusangika chomene ku Indonesia. Mu hona uwu mukuŵa tar, nicotine, na carbon monoxide munandi chomene kupambana na hona munyake.
Hona wa mu mapayipi panji kuti mbiya: Hona uwu ukuyana waka na hona munyake, vyose vikwambiska matenda nga khansa kweniso matenda ghanyake.
Hona wambura kufumiska josi: Hona uwu ukusazgapo wakuchita kusumba kweniso kubema, ndipo ukusangika chomene cha kumwera kwa charu cha Asia. Para munthu wakhweŵa hona uwu, nicotine ukunjira mu ndopa. Hona uyu nayo ni muheni chomene nga umo waliri hona munyake.
Hona wa mu mapayipi ya maji (bongs, hookahs, narghiles, shishas): Hona uyu wakujumpha dankha mu maji pambere munthu wandakhweŵe. Nangauli ukujumpha dankha mu maji, kweni nkhongono yake yikumala yayi ndipo nawo ungambiska matenda nga khansa.
[Bokosi/Chithuzithuzi]
WOVWIRANI ŴANJI KUTI ŴALEKE KUKHWEŴA
● Muŵawonenge mwakwenelera. Ŵawongani apo ŵakuchita makora, kuŵanena waka yayi. Ivi viŵawovwirenge kuti ŵaleke kujiyimba waka mulandu. Mungachita makora kuyowoya kuti “nkhuwona kuti para mungachita ivi vingamovwirani” kuluska kuyowoya kuti “Mwatondekaso nadi haa!”
● Mugowokenge. Lekani kukwiya luŵiro panji kugongowa para uyo mukumovwira wakuchita yayi ivyo mukumuphalira. Yowoyani mazgu ghalusungu nga ghakuti, “Nkhumanya kuti kuchita ichi ntchipusu yayi kweni nkhukondwa kuti mukuŵikapo mtima.” Lekani kuyowoya kuti, “Ningakutemwa chomene para ungaleka kukhweŵa!”
● Muŵe mubwezi wanadi. Baibolo likuti: “Mubwezi wanadi wakutemwa nyengo zose, ndipo ni mubali uyo wali kubabikira kovwira mu suzgo.” (Zintharika 17:17) Enya, tiyeni “nyengo zose” tiŵenge ŵakuzikira kweniso ŵachitemwa apo tikovwira munyithu kuti waleke kukhweŵa.
-
-
Mungakwaniska Kuleka!Wukani!—2010 | Meyi
-
-
Mungakwaniska Kuleka!
NYENGO yakwana yakuti ‘mukhwime mtima na kuchitapo kanthu.’ (1 Midauko 28:10) Kasi mukwenera kuchitachi kuti mulekerethu kukhweŵa?
Sankhani zuŵa lakulekera. Dipatimenti ya vya Umoyo ya ku U.S, yikuti para munthu wakukhumba kuleka kukhweŵa wangachita makora chomene kujiŵikira zuŵa ilo wazamulekera. Ndipo wangalemba zuŵa kuti kunthazi kwakhala masabata ghaŵiri kuti waleke. Ivi vingamovwira kuti waŵikepo mtima kuleka nadi. Lembani zuŵa ili pa kalendara ndipo phalirani ŵanyinu. Kusintha yayi zuŵa ili nanga vinthu vingasintha.
Mwendenge na kapepara ako mwalembapo kuti mwaleka kukhweŵa. Mungalembapo vinthu ivyo vili pasi apa panji ivyo mukuwona kuti vingamovwirani kuti muleke kuyezgeka na kukhweŵa:
● Vifukwa ivyo mukukhumbira kulekera kukhweŵa
● Manambara ya foni ya ŵanthu awo mungaŵayimbira kuti ŵamovwirani para mwayezgeka kuti mukhweŵeso
● Mughanaghanenge vinthu viwemi, kweniso Malemba agho ghangamovwirani kuti mufiske chilato chinu nga Ŵagalatiya 5:22, 23
Mwendenge na kapepara aka kulikose uko mukuya, ndipo muŵerengenge nyengo zose. Nanga mungaŵa kuti mwaleka, lutilirani kuŵerenga para mwayezgeka kuti mukhweŵe.
Sinthani ivyo mukatemwanga kuchita. Pambere zuŵa ilo mulekerenge kukhweŵa lindafike yezgani kusintha vinthu vinyake ivyo vikumupangiskani kuti mukhweŵenge. Mwachiyelezgero, usange muli na chizgoŵi chakuti mukukhweŵa mulenji uliwose para mwawuka waka, yezgani kukhweŵa para pajumpha ora limoza panji kujumphirapo kufuma apo mwawukira. Kweniso usange mukukhweŵa pa nyengo yakurya panji para mwamara waka, yezgani kuleka. Lekani kusangika pa malo apo ŵanthu ŵakukhweŵa. Ndipo yezgani kuyowoya kwa mwekha kuti: “Yayi. Nili kuleka kukhweŵa.” Ivi vimovwiraninge chomene pambere zuŵa lakuti mulekere lindafike. Kweniso vimukumbuskaninge kuti sonosono apa mulekenge kukhweŵa.
Nozgekani. Apo zuŵa lakuti mulekere kukhweŵa likuneng’enera, yezgani kusunga vinthu nga: makaloti, babogamu, skaŵa, na vinyake, kuti muzakasumbenge para chibaba chakwera. Ŵakumbuskani ŵabali na ŵabwezi ŵinu za zuŵa ilo mulekerenge kukhweŵa kweniso ivyo ŵangachita kuti ŵamovwirani. Para zuŵa ili likuneng’enera lekani kwenda na vinthu nga matchisa, layitara, ndudu panji vinthu vinyake, ivyo vingamupangiskani kuti chiŵe chipusu kukhweŵa. Kuyowoya unenesko chingaŵa chakusuzga kuti mukagule hona panji kufumba munyinu kuti wamupaniko kuluska kutora waka mwekha para uli pafupi! Lutilirani kulomba Yehova kuti wamovwirani kufuma waka apo mwakhweŵa ndudu yaumaliro.—Luka 11:13.
Pali ŵanthu ŵanandi chomene awo ŵali “kumazga” ubwezi na munyawo uyo wakaŵenderanga mphiska, hona. Namwe mungakwaniska kuleka. Umoyo uwemi kweniso wanangwa weneko ukumulindilirani, ndipo muzamuŵa ŵakukondwa chomene.
[Chithuzithuzi]
Mwendenge na kapepara aka kulikose uko mukuya, ndipo muŵerengenge nyengo zose
-