LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • Kasi Chigomezgo Chingatovwira Wuli?
    Wukani!—2004 | Epulero 22
    • Kasi Chigomezgo Chingatovwira Wuli?

      Apo wakaŵa na vyaka 10, Daniel wakaŵa kuti wasuzgika chomene na kansa kwa chaka chimoza. Madokotala kweniso ŵabwezi ŵake ŵakataya chigomezgo kuti wachirenge. Kweni Daniel wakagomezganga kuti wachirenge. Iyo wakagomezganga kuti para wakura wazamuŵa dokotala ndipo wazamusanga munkhwala wa kansa. Iyo wakagomezganga kuti wachirenge chifukwa wakakhazganga kuti kukwiza dokotala uyo wakaŵa nkhwantha pa kansa iyo wakaŵa nayo. Kweni dokotala wakatondeka kwiza pa zuŵa ilo wakakhazganga chifukwa kukacha makora yayi. Daniel wakataya chigomezgo. Aka kakaŵa kakwamba kuti wataye mtima, ndipo pati pajumpha mazuŵa ghachoko waka wakafwa.

      Munthu munyake uyo wakasambira vya chipatala ndiyo wakayowoya nkhani ya Daniel, ndipo wakalongosora umo mulwari wakukhwaskikira para wali na chigomezgo panji yayi. Panji namwe muli kupulikapo ivyo vikuchitika para mulwari walije chigomezgo. Mwachiyelezgero, panji muli kupulikapo kuti muchekuru munyake uyo wakulwara chomene wakhazganga munthu munyake uyo wakumutemwa chomene panji zuŵa linyake lapadera. Para munthu uyu wiza panji zuŵa ilo wakhazganga lajumpha waka, mbwenu wakufwa nyengo yeneyiyo. Chifukwa wuli kanandi vikuŵa nthena? Ŵanyake ŵakuti nkhani yagona pa chigomezgo. Kasi ndimo namwe mukuwonera?

      Madokotala ghanandi agho ghakachita kafukufuku ghakasanga kuti para mulwari wali na chigomezgo panji wakukhazga vinthu vinyake viwemi, vikovwira kuti wakhale na umoyo uwemiko. Kweni madokotala ghanyake ghakuti uwu mbutesi, chifukwa apo iwo ŵakachita kafukufuku ŵakasanga ukaboni uliwose yayi pa nkhani iyi. Iwo ŵakugomezga kuti, munthu wakufwa para mu thupi mwanguŵa suzgo linyake.

      Ntchachilendo yayi kupulika ŵanthu ŵanyake ŵakuyowoya kuti chigomezgo chilije ntchito. Vyaka masauzandi ghanandi ivyo vyajumpha ŵanthu ŵakafumba kaswiri munyake wa ku Girisi zina lake Aristotle ng’anamuro la chigomezgo. Iyo wakazgora kuti: “Chigomezgo ni maloto waka.” Pulezidenti wakale wa ku America nayo wakakolerana na fundo iyi, iyo wakati: “Waliyose uyo wali waka na chigomezgo wafwenge na njara.”

      Kweni kasi chigomezgo ni vichi? Kasi ni ivyo munthu wakughanaghana, panji ni maloto waka kuti ujipulikeko makora? Kasi imwe muli na ukaboni wakugomezgera kuti chigomezgo ntchanadi ndipo chingamovwirani kuti muŵe ŵakukondwa, kuŵa na umoyo uwemi na kusanga vitumbiko vinandi?

  • Chifukwa Wuli Tikwenera Kuŵa na Chigomezgo?
    Wukani!—2004 | Epulero 22
    • Chifukwa Wuli Tikwenera Kuŵa na Chigomezgo?

      KASI chikate chichitikenge ntchivichi usange Daniyeli uyo wakaŵa na nthenda ya kansa uyo tangumuzunura mu nkhani iyo yajumpha walutilirenge kuŵa na chigomezgo? Kasi watenge wachirenge? Kasi mphanyi wachali wamoyo mpaka sono? Nangauli ŵanthu ŵanandi ŵakuyowoya kuti chigomezgo chingawovwira kuti munthu wachire kweni nawo ŵakumanya kuti umoyo ngufupi. Fundo iyi njaunenesko. Kweni tikwenera yayi kuyowoya mwakujumphizga pa nkhani ya chigomezgo. Ni nyengo zose yayi apo munthu wangachira chifukwa chakuti wali na chigomezgo.

      Apo ŵatora makani ŵa Columbia Broadcasting System (CBS) ŵakafumbanga Dr. Nathan Cherney pa nkhani ya chigomezgo, wakati munthu wakwenera yayi kuyowoya mwakujumphizga za chigomezgo para ŵali na munthu uyo wakulwara chomene: “Ŵafumu ŵanyake ŵakuyowoya kuti ŵawoli ŵawo ŵakuŵa na maghanoghano ghawemi yayi pa nkhani ya chigomezgo.” Dr. Cherney wakayowoyaso kuti: “Ŵanthu ŵanyake ŵakughanaghana kuti kansa yikulutilira kukura para munthu walije chigomezgo, kweni uwu mbutesi waka.”

      Unenesko ngwakuti usange munthu wakulwara matenda ghakuru wakusuzgika chomene maghanoghano. Kweni para ŵakutemweka ŵawo ŵakuyowoya kuti ŵalije chigomezgo lekani ŵakutondeka kuchira vingapangiska kuti ŵambe kujiyimba chomene mulandu. Kasi apa, tingayowoya kuti chigomezgo chilije ntchito?

      Yayi nthe! Dr. Cherney, wakayowoyaso kuti mankhwala ghangawovwira chomene munthu kuti wajipulikengeko makora apo wakulimbana na matenda. Madokotala ghakugomezga kuti munthu uyo wakulwara chomene wangajipulika makora pekha para ŵangamupa munkhwala. Pali ukaboni uwo ukulongora kuti chigomezgo chingawovwira munthu kuti waŵe na mtende wa mu mtima nanga wangalwara chomene.

      Kasi Chigomezgo Ntchakuzirwa Wuli?

      Dokotala munyake zina lake W. Gifford-Jones wakayowoya kuti “chigomezgo ni munkhwala wankhongono chomene.” Iyo wakayowoya za kafukufuku uyo ŵakasanga kuti para munthu wali na chigomezgo nanga wangalwara chomene wakuŵa na mtende wa mu mtima. Wakati ivi vikovwira kuti waleke kutaya chigomezgo. Kafukufuku uyo ukachitika mu 1989 ukalongora kuti ŵalwari awo ŵakuŵa na chigomezgo ŵakukhalako umoyo utali. Kweniso kafukufuku uyo wachitika mwasonosono ukulongora kuti ŵalwari awo ŵakuŵa na chigomezgo ŵakwenjerwa chomene yayi, kweniso ŵakupulika vyakuŵinya chomene yayi kupambana na awo ŵalije chigomezgo.

      Pakachitikaso kafukufuku munyake wakukhwaskana na nthenda ya mtima kweniso uheni uwo ukuŵapo usange munthu wakwenjerwa chomene. Ŵanalume ŵakujumpha 1,300 ŵakafumbika usange ŵali na suzgo la kwenjerwa panji yayi. Pati pajumpha vyaka 10, ŵakasanga kuti ŵanalume ŵakujumpha 12 pa 100 yiliyose ŵakasangika na nthenda ya mtima. Pa ŵanalume aŵa pakasangikaso ŵanyake ŵaŵiri panji yumoza awo ŵakaŵa na suzgo la kwenjerwa. Laura Kubzansky, uyo wakawovwiranga purofesa wa vyaumoyo pa Harvard School of Public Health, wakati: “Ukaboni ukulongora kuti para munthu wakughanaghana vinthu viwemi kweniso wakuleka kukhalira waka kwenjerwa vikovwira chomene kuti waleke kulwara nthenda ya mtima.”

      Ŵakuchita kafukufuku ŵanyake ŵasanga kuti para munthu wakwenjerwa chomene, ŵakuchira luŵiro yayi para ŵamupanga opareshoni, kupambana na munthu uyo wakuleka kwenjerwa mwakujumphizga. Ntheura para munthu wakuleka kwenjerwa vikovwira kuti wakhale umoyo utali. Kafukufuku munyake ukalongora uwemi kweniso uheni uwo ukuŵapo para munthu wa kuchekura. Para ŵachekuru ŵakuchita vinthu vyakupambanapambana vikovwira kuti ŵalutilire kuŵa na vinjeru kweniso nkhongono. Nkhongono izo ŵachekuru ŵangaŵa nazo para ŵakuchita vinthu vyakupambanapambana zingayana waka na izo ŵangaŵa nazo para ŵangachita maseŵero ghakukhozga thupi kwa masabata 12!

      Chifukwa wuli vinthu nga chigomezgo, kuleka kwenjerwa kweniso maghanoghano ghawemi vingawovwira kuti tiŵe na umoyo uwemi? Kweni ŵasayansi ŵangapeleka mazgoro ghakukhorweska yayi chifukwa wakulimanya makora yayi thupi la munthu. Kweni iwo ŵakusachizga waka umo thupi la munthu likugwilira ntchito. Mwachiyelezgero, purofesa munyake pa University ya Kentucky wakayowoya kuti: “Munthu wakujipulika makora para wakukondwa kweniso para wali na chigomezgo. Usange munthu wakuŵa wakukondwa vikovwira kuti waleke kwenjerwa chomene. Nakuti ndivyo munthu waliyose wakwenera kuchita kuti walutilire kuŵa na umoyo uwemi.”

      Ŵadokotala, ŵakaswiri kweniso ŵasayansi ŵangawona kuti fundo iyo njachilendo kweni ku ŵasambiri ŵa Baibolo njachilendo yayi. Kwa vyaka pafupifupi 3,000 ivyo vyajumpha, Themba lavinjeru Solomoni likalemba kuti: “Mtima wachimwemwe ni munkhwala uwemi, kweni mzimu wakuphyoka ukukamuska nkhongono.” (Zintharika 17:22) Mwawona ivyo lemba ili likuyowoya? Lemba ili lindayowoyepo kuti mtima wachimwemwe ni munkhwala wa nthenda yiliyose kweni likuti “ni munkhwala uwemi.”

      Panji mungajifumba kuti, chigomezgo chiŵenge mankhwala, kasi nthena madokotala ghakuleka kupeleka ku ŵalwari? Kweni chigomezgo ntchakuzirwa chomene kuluska kuŵa waka na umoyo uwemi.

      Umo Chigomezgo Kweniso Kwenjerwa Vingakhwaskira Umoyo Winu

      Ŵakuchita kafukufuku ŵasanga kuti para munthu wali na chigomezgo wakuŵa na umoyo uwemi. Wakuchita makora mu kilasi, ntchito kweniso pa nkhani za maseŵero. Mwachiyelezgero, ŵakachita kafukufuku wakukhwaskana na timu yinyake ya maseŵero ya ŵasungwana. Ŵasambizgi ŵa bola ŵakalongosora maluso ghakupambanapambana agho ŵasungwana ŵakaŵa nagho. Kweniso msungwana waliyose ŵakamufumba payekha za chigomezgo icho wali nacho. Kafukufuku uyu ukalongora kuti ŵasungwana aŵa ŵakaseŵeranga makora bola chifukwa ŵakaŵa na chigomezgo, kuti ghakaŵa maluso agho ŵakayowoyanga ŵasambizgi ŵawo yayi. Chifukwa wuli chigomezgo ntchankhongono chomene?

      Ŵakuchita kafukufuku ŵakuti pali vinandi ivyo vikuchitika para tikwenjerwa. Mu 1960, wakasanga ivyo vinyama vikuchita ivyo vikapangiska kuti ŵasange mazgu ghakuti “kusoŵa chakuchita.” Ndipo ŵakasanga kuti ŵanthu nawo ŵangaŵa na suzgo ili. Mwachiyelezgero, kuti wasimikizgire fundo iyi, ŵakatora ŵanthu na kuŵaŵika pa malo apo pakaŵa chongo ndipo ŵakaŵasambizga umo ŵangalekeskera chongo mwa kudofya mabatani. Ŵanthu aŵa ŵakakwaniska kulekeska chongo.

      Ŵanyake nawo ŵakaphalirika vyakuyana waka kweni para ŵadofya mabatani chongo chikalekanga yayi. Gulu lachiŵiri ili likamanyanga yayi icho lingachita. Pamanyuma ŵati ŵayezgaso palije icho chikasintha. Iwo ŵakawona kuti palije icho ŵangachitapo kuti chongo chileke. Gulu lachiŵiri likatondeka chifukwa chakuti likaŵavya chigomezgo ndipo likawona kuti palije icho lingachitapo.

      Dr. Martin Seligman, uyo wakachita kafukufuku uyu wakawona kuti ŵanthu ŵakwenera kusambiraso vya chigomezgo na kwenjerwa. Iyo wakafufuza mwakupwelelera kuti wawone umo wangawovwilira ŵanthu awo ŵakusoŵa chakuchita. Iyo wakasanga kuti para munthu wakwenjerwa chomene wangatondeka kuchita vinthu ivyo ni vyakuzirwa chomene pa umoyo. Seligman wakayowoya kuti: “Nafufuza nkhani iyi kwa vyaka 25, ndipo nasanga kuti usange tichitenge vinthu nga umo wakuchitira munthu uyo wali na chigomezgo vitovwirenge kuti tichitenge makora vinthu kuluska munthu uyo walije chigomezgo.”

      Nakuti ku ŵanthu ŵanyake fundo iyi yingaŵa yachilendo kweni ku ŵasambiri ŵa Baibolo njachilendo yayi. Wonani fundo ya pa lemba ili: “Usange ukulopwa mu zuŵa la soka, nkhongono zako ziŵenge zichoko.” (Zintharika 24:10) Enya, Baibolo likulongosora makora chomene kuti para tikulopwa mu zuŵa la soka, tigongowenge chomene. Kasi mungachita wuli kuti muleke kwenjerwa na kulutilira kuŵa na chigomezgo?

      [Chithuzithuzi]

      Chigomezgo chingatovwira kuchita vinthu vinandi viwemi

  • Namwe Mungaleka Kwenjerwa
    Wukani!—2004 | Epulero 22
    • Namwe Mungaleka Kwenjerwa

      KASI mukughawona wuli masuzgo agho mukukumana nagho? Ŵakaswiri ŵanandi ŵakugomezga kuti zgoro ilo munthu wangapeleka pa fumbo ili, ndilo lingalongora usange wali na suzgo la kwenjerwa panji yayi. Tose tikukumana na masuzgo ghanandi pa umoyo ndipo ŵanyake ŵakusangana na masuzgo ghakuru kuluska ŵanyake. Kweni, chifukwa wuli ŵanyake ŵakusulako luŵiro masuzgo ghawo na kwambiraso kuchita vinthu makora, apo ŵanyake ŵakugongowa luŵiro nanga ŵangakumana na masuzgo ghachoko?

      Tiyelezgere kuti mukupenja ntchito. Ndipo mwaluta ku maintavyu. Kweni mbwenu ŵandamulembani ntchito. Kasi mungajipulika wuli? Panji mungakhuŵara chomene ndipo mungajiwona kuti ndimwe ŵakutondeka, mungamba kughanaghana kuti, ‘Niluweko waka vyakuti ningayisanga nakuti palije uyo wanganilemba ntchito.’ Panji, mungamba kuwona kuti ndimwe wakutondeka, na kughanaghana kuti, ‘Ndine munthu wambura ntchito. Palije uyo wanganiwona kuti ndine wakukhumbikwa.’ Para munthu wakughanaghana nthena vikulongora kuti wakwenjerwa chomene.

      Kulimbana na Suzgo la Kwenjerwa

      Kasi mungamazga wuli suzgo la kwenjerwa? Chinthu chakuzirwa chakwamba, mukwenera kumanya kuti muli na suzgo ili. Chachiŵiri mukwenera kuyezgayezga kulimazga suzgo ili. Yezgani kughanaghanira vifukwa vyakupulikikwa ivyo vyapangiska kuti mwambe kwenjerwa. Mwachiyelezgero, kasi mwangwamba kwenjerwa chifukwa chakuti palije uyo wangamulembani ntchito? Panji vingaŵa kuti pa ntchito iyo, ŵakhumbanga munthu uyo wakumanya vinthu vinyake ivyo imwe mukuvimanya yayi?

      Para mungaghanaghanirapo makora fundo zinyake mungamba kuwona kuti imwe ndimwe mukughanaghana waka mwakujumphizga. Kasi para ŵandamulembani ntchito chikung’anamura kuti ndimwe wakutondeka? Kasi palije vinthu vinyake pa umoyo winu ivyo mukuchita makora? Nga kufiska vilato vinu vyauzimu, kukhozga ubwezi winu na ŵa mu banja linu kweniso na ŵabwezi ŵinu. Manyani ivyo mungachita kuti muleke kwenjerwa na ivyo vizamuchitika “munthazi.” Kasi mbunenesko kuti vingachitika yayi kuti muzakasange ntchito? Pali vinandi ivyo mungachita kuti muleke kwenjerwa.

      Muŵe na Maghanoghano Ghawemi

      Mu vyaka vya sonosono apa, awo ŵakuchita kafukufuku wakayowoya za ng’anamuro liwemi chomene la mazgu ghakuti chigomezgo. Iwo ŵakayowoya kuti mazgu agha ghakung’anamura kugomezga kuti ufiskenge vilato vyako. Mu nkhani yakulondezgapo tizamuwona kuti mazgu ghakuti chigomezgo, ghakung’anamura vinandi padera pa kufiska vilato ivyo munthu wali navyo. Kweni ng’anamuro ili ndakovwira mu nthowa zakupambanapambana. Para tikughanaghanirapo chomene pa nkhani ya chigomezgo vingatovwira kuti tifiske vilato vithu.

      Kuti tifiske ivyo tikukhumba pa umoyo withu, tikwenera kujiŵikira vilato. Para mukuwona kuti mulije vilato, ŵikanipo mtima kuti mujiŵikire vilato. Chakwamba, kasi chilipo icho mukukhumba kuchita? Nyengo zinyake mungamba kutangwanika waka na vyakuchita vya zuŵa na zuŵa mwakuti mungatondeka kughanaghanira kuti chakuzirwa chomene ni vichi pa umoyo. Nakuti pakughanaghanira vinthu ivyo tikwenera kuŵika pa malo ghakwamba, Baibolo likayowoyerathu kuti: “Musande ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.”—Ŵafilipi 1:10.

      Para tikumanya vinthu ivyo ni vyakuzirwa chomene chiŵenge chipusu kuti tifiske vilato vithu, nga vilato vyauzimu, banja kweniso vinthu vinyake. Para tikujiŵikira vilato tikwenera yayi tikujiŵikira vinandi m’malo mwake tikwenera kujiŵikira ivyo tikumanya kuti tingakwaniska. Nyengo zinyake tingajiŵikira vilato ivyo vingaŵa vyakusuzga kuvifiska, ivi vingapangiska kuti tigongowe na kwamba kwenjerwa. Ntheura tikwenera kuvigaŵa na kuwona ivyo vingakhumba kuvifiska kwa nyengo yichoko na vya nyengo yitali.

      “Munthu wa chitatata wakufiska ivyo wakukhumba.” Nakuti mazgu agha ngaunenesko. Para tamanya ivyo tingachita vitovwirenge kuti tifiske vilato vithu. Tingakhozgeka chomene para tikughanaghanirapo kuzirwa kwa vilato vithu kweniso vitumbiko ivyo tingasanga para tavifiska. Nangauli tingasangana na masuzgo kweni tikwenera kulutilira kughatonda m’malo mwa kugongowa na kuleka kufiska vilato vithu.

      Tikwenera kusanga nthowa izo zingatovwira kufiska vilato vithu. Munthu munyake zina lake Author C. R.Snyder, uyo wakafufuza kuzirwa kwa chigomezgo, wakati munthu wakwenera kughanaghanira nthowa zakupambanapambana kuti wafiske ivyo wakukhumba. Para nthowa yinyake yatondeka, munthu wangayezga nthowa yinyake mpaka wafiske vilato vyake.

      Snyder wakatiso munthu wakwenera kuŵa na vilato vinandi kuti para chinyake chatondeka mbwe wakuyezgaso chinyake. Para tatondeka kufiska icho takhumbanga tingamba kwenjerwa ndipo tingagongowa. Kweni para tingayezga kufiska chilato chinyake, vingatovwira kuti tiŵe na chigomezgo kuti tingachifiska.

      Mu Baibolo muli chiyelezgero chiwemi chomene pa nkhani iyi. Themba Davide likakhumbanga kuzengera tempile Chiuta wake, Yehova. Kweni Chiuta wakamuphalira kuti mwana wake Solomoni ndiyo wazengenge tempile. M’malo mwa kwenjerwa iyo wakasintha waka vilato vyake. Iyo wakawunjika ndalama kweniso vinthu vinyake vyakuti viwovwire mwana wake kuti wazengere tempile.—1 Mathemba 8:17-19; 1 Midauko 29:3-7.

      Nangauli tingayezgayezga kuŵa na maghanoghano ghawemi, kuti tileke kwenjerwa kweni nyengo zinyake nase tingaŵavya chigomezgo. Kasi ivi vingachitika wuli? Vinthu vinandi ivyo tikusangana navyo mu charu ichi ni vyakugongoweska mwakuti palije icho tingachitapo kuti tivikanizge. Nangauli tikusangana na masuzgo ghakupambanapambana nga ukavu, nkhondo, vinthu vyambura urunji, ulwari kweniso nyifwa, kasi tingachita wuli kuti tiŵe na chigomezgo?

      [Chithuzithuzi]

      Para mundasange ntchito iyo mukukhumba, kasi chikung’anamura kuti mungayisanga yayi ntchito yinyake?

      [Chithuzithuzi]

      Themba Davide likalongora chiyelezgero chiwemi pa nkhani ya kuzomerezga kusintha para ivyo takhumbanga vindachitike

  • Kasi Chigomezgo Chanadi Mungachisanga Nkhu?
    Wukani!—2004 | Epulero 22
    • Kasi Chigomezgo Chanadi Mungachisanga Nkhu?

      MUŴE nga mukuwona kuti nyengo yinu yaleka kwenda ndipo yanangika. Kweni apo mukukhumba kunozgeska mbwe mukuwona kuti pali ŵanthu ŵanandi awo ŵakunozga nyengo ndipo ŵanyake ŵakuchita na kujichemelera kuti wakumanya kunozga, imwe mbwe mahara yamumalirani, ndipo mukutondeka kusankha munthu wakuti wamunozgerani. Apo muchali penepara mbwe mukuwona munyinu uyo wakapanganga nyengo yakuyana na yinu vyaka vinandi ivyo vyajumpha, ndipo wakukhumba kumunozgerani nyengo yinu kweni kwaulere. Kasi mungachita wuli? Kwambura kukayika ndiyo mungasankha kuti wamunozgerani, asi nthe?

      Sono yaniskani nyengo yinu na chigomezgo. Kasi mungachita wuli usange mwayamba kutaya chigomezgo nga umo ŵakuchitira ŵanthu ŵanandi mu nyengo yakusuzga iyi? Kweni panji ŵanthu ŵanyake ŵangamuphalirani kuti ŵangamovwirani kumazga suzgo linu, kweni kuyowoya unenesko masachizgo ghawo ghangamovwirani yayi napachoko. Ipo kasi mwalekerachi kupempha uyo wakamulengani kweniso uyo wakamupani chigomezgo kuti wamovwirani? Baibolo likuti “wali kutali yayi na waliyose wa ise” ndipo ngwakunozgeka kutovwira.—Milimo 17:27; 1 Petrosi 5:7.

      Kasi Chigomezgo ni Vichi?

      Mazgu ghakuti chigomezgo, mu Baibolo ghakung’anamura vinandi kupambana na umo ŵakuyowoyera ŵasayansi, madokotala, kweniso ŵakuchita kafukufuku. Mazgu ghakwambilira gha mu Baibolo agho ghali kung’anamulika kuti “chigomezgo” ghakung’anamura kulindilira mwakunweka kweniso kukhazga vinthu viwemi. Chigomezgo chili mu vigaŵa viŵiri. Chigaŵa chakwamba, kudokera vinthu viwemi. Chigaŵa chachiŵiri, ni ivyo vingapangiska munthu kugomezga kuti wangaŵa navyo nadi vinthu viwemi. Kweni chigomezgo icho Baibolo likutipa, nkhughanaghanira waka vinthu viwemi yayi. Kweni chili na maukaboni ghakukhorweska.

      Chigomezgo chikuyana waka na chipulikano, munthu wakwenera kuŵa na maukaboni ghakukwana kuti waŵe nacho, m’malo mwakuyegheka waka. (Ŵahebere 11:1) Ndipouli, Baibolo likupambaniska pakati pa chipulikano na chigomezgo.—1 Ŵakorinte 13:13.

      Mwachiyelezgero: Usange mungapempha munyinu chinthu chinyake, mungaŵa na chigomezgo kuti wamupaninge. Mukugomezgeramo waka bweka yayi kweni mukuŵa na chipulikano kuti munyinu wangamovwirani chifukwa chakuti mukumumanya makora kweniso panji mukawona lusungu na umo wakamovwilirani kumasinda. Nangauli chipulikano na chigomezgo vikuyanako waka kweni pali mphambano. Kasi mungachita wuli kuti muŵe na chigomezgo mwa Chiuta?

      Kasi Chigomezgo Chikwenera Kujintha pa Vichi?

      Chiuta ndiyo wakutipa chigomezgo chanadi. Mu nyengo yakale, Yehova ŵakamuchemanga kuti “chigomezgo cha Israyeli.” (Yeremiya 14:8) Chigomezgo icho Ŵaisrayeli ŵakaŵa nacho chikafumanga kwa iyo; lekani Yehova wakaŵa chigomezgo chawo. Iwo ŵakaŵa na chigomezgo chanadi, ŵakadokeranga waka vinthu viwemi yayi. Chiuta wakaŵapa vyose ivyo ŵakakhumbikwiranga kuti ŵaŵe na chigomezgo ndipo wakasunga malayizgo ghose agho wakaŵalayizga. Joshuwa uyo wakalongozganga Ŵaisrayeli wakaŵaphalira kuti: “Mukumanya makora . . . kuti palije lizgu nanga ndimoza pa malayizgo ghawemi ghose agho Yehova Chiuta winu wakayowoya kwa imwe ilo latondekapo.”—Joshuwa 23:14.

      Pakati pajumpha vyaka, vyose ivyo Yehova wakalayizga vikafiskika nadi. Mu Baibolo muli malayizgo ghanandi kweniso likulongosora umo ghakafiskikira. Malayizgo gha Chiuta ngakugomezgeka, ndipo nyengo zinyake ghakuŵa nga ghafiskika kale.

      Lekani tikuti Baibolo ni buku ilo likutipa chigomezgo. Para mukuwona umo Chiuta wakachitiranga vinthu na ŵanthu kumasinda, chigomezgo chinu chikhorenge chomene. Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Vinthu vyose ivyo vikalembeka kale, vikalembeka kuti vitisambizge, kuti para tazizipizga na kusanguluskika na Malemba, tiŵe na chigomezgo.”—Ŵaroma 15:4.

      Kasi Chiuta Wakutipa Chigomezgo Wuli?

      Kasi mukuwona kuti mphawuli apo tikwenera kuŵa na chigomezgo chakukhora? Kasi ni para wakutemweka withu wafwa? Mwachiyelezgero, ŵanthu ŵanandi vikuŵasuzga kuŵa na chigomezgo para wakutemweka wawo wafwa. Nakuti palije chinthu chakuŵinya chomene kuluska nyifwa ya wakutemweka withu. Tose nyifwa yikutiŵinya chomene. Kweni palije icho tingachita kuti timazge nyifwa. Kweni Baibolo likuti nyifwa ni “mulwani waumaliro.”—1 Ŵakorinte 15:26.

      Kasi tingachita wuli kuti tiŵe na chigomezgo para wakutemweka withu wafwa? Lemba ilo likuti nyifwa ni mulwani waumaliro, likutiso “nyifwa yizamuparanyika.” Yehova Chiuta ngwankhongono chomene kuluska nyifwa. Iyo wakulongora kuti wali na nkhongono mu nthowa zakupambanapambana. Mwachiyelezgero, kuwuska ŵakufwa. Baibolo likulongosora vyakuchitika 9 apo Yehova wakagwiliskira ntchito nkhongono zake kuti wawuske ŵakufwa.

      Yehova wakamupa nkhongono mwana wake, Yesu kuti wawuske mubwezi wake Lazaro uyo wakakhala mu dindi kwa mazuŵa ghanayi. Yesu wakawuska Lazaro kumphepete yayi, kweni wakamuwuskira pa wumba wa ŵanthu.—Yohane 11:38-48, 53; 12:9, 10.

      Panji mungafumba kuti, ‘Chifukwa wuli ŵanthu ŵakawuskikanga? Kasi ŵakachekuraso yayi na kufwa?’ Ŵanthu aŵa ŵakafwaso nadi. Vyakuchitika nga ivi, vikukhozga chomene chigomezgo chithu kuti ŵabali ŵithu awo ŵali kufwa ŵazamuwuskika nadi; kweniso vikutovwira kuti tiŵe na vifukwa vyakupulikikwa vyakuŵira na chigomezgo chanadi.

      Yesu wakati: “Ndine chiwuka na umoyo.” (Yohane 11:25) Yehova wazamumupa Yesu nkhongono kuti wazakawuske ŵanthu pa charu chose chapasi. Yesu wakati: “Ora likwiza ilo wose awo ŵali mu madindi ŵazamupulika mazgu ghake na kufumira kuwaro.” (Yohane 5:28, 29) Nadi, ŵanthu ŵanandi awo ŵakugona tulo mu nyifwa ŵazamuŵa na mwaŵi wakuŵaso ŵamoyo mu paradiso pa charu chapasi.

      Ntchimi Yesaya nayo yikakhozgera fundo iyi, yikati: “Ŵakufwa ŵinu tiŵaghumenge, mathupi ghaŵo tighawukenge. Mwe mukukhala mu fuvu; wukani, yimbani! Pakuti jumi linu liri ngati jumi lamu mahamba, ndipo caru camkufumya ŵakufwa.”—Yesaya 26:19, Tumbuka Bible.

      Kasi layizgo ili ndakukhozga yayi? Ŵakufwa ŵali mu malo ghakuvikilirika, nga mwana uyo wali mu nthumbo ya anyina. Ŵakufwa ŵakupumura mu madindi ndipo Chiuta Wankhongonozose wangaŵaluwa yayi. (Luka 20:37, 38) Sonosono apa, ŵazamuŵaso ŵamoyo ndipo ŵazamukondwa apo ŵabali ŵawo ŵazamuŵapokelera nga umo ŵakukondwera para ŵakupokelera mwana uyo wababika waka! Ntheura tikwenera kuŵa na chigomezgo kuti nanga tingafwa, tizamuwuka.

      Kasi Chigomezgo Chingatovwira Wuli?

      Paulosi wakutisambizga vinandi vya uwemi wakuŵa na chigomezgo. Wakayaniska chigomezgo na chisoti cha chiponosko icho ŵasilikari ŵakavwaranga ku nkhondo. (1 Ŵatesalonika 5:8) Kasi wakang’anamuranga vichi? Mu nyengo yakale ŵasilikari wakavwaranga chisoti cha chisulo kuti ŵajivikilire. Chisoti chikavikiliranga chomene mutu wa msilikari. Kasi fundo ya Paulosi yikaŵa yakuti wuli? Chigomezgo chikuvikilira chomene maghanoghano ghithu nga umo chisoti chikavikiliranga msilikari. Para muli na chigomezgo chakukhora, vimovwiraninge kuti muŵe na maghanoghano ghawemi kweniso kuti muzizipizge para mwasangana na masuzgo. Tose tikukhumba kuŵa na chisoti cha chiponosko.

      Paulosi wakayaniskaso chigomezgo na kuchita khumbo la Chiuta. Wakalemba kuti: “Chigomezgo icho tili nacho chili nga ni nyanguru wa umoyo withu, ntchanadi na chakukhora.” (Ŵahebere 6:19) Paulosi wakapona pa nyanja kanandi waka, ntheura wakamanyanga makora kuzirwa kwa nyanguru. Para chimphepo cha ŵasanga pa nyanja ŵakakhizganga waka nyanguru. Ivi vikawovwiranga kuti boti lileke kuputa uku na uku na kutimba ku malibwe.

      Nga umo nyanguru yikovwilira boti, nase tizizipizgenge masuzgo para chigomezgo chithu mu malayizgo gha Chiuta “ntchanadi na chakukhora.” Yehova wakulayizga kuti sonosono apa wamazgenge nkhondo, uchigaluka, chitima, kweniso nyifwa. (Wonani bokosi pa peji 10.) Ntheura para tili na chigomezgo chitovwirenge kuti tilutilire kulondezga fundo za Chiuta na kugega kuchitako nkharo ziheni za mu charu cha Satana ichi.

      Chigomezgo icho Yehova wakutipa chingawovwiraso waliyose payekha. Iyo wakukhumba kuti tikhalenge nga umo mweneko wakakhumbiranga. ‘Khumbo la Yehova ndakuti ŵanthu ŵa mitundu yose ŵaponoskeke.’ Kasi ŵangaponoskeka wuli? Chakwamba, waliyose wakwenera kumanya “makora unenesko.” (1 Timote 2:4) Awo ŵakulemba magazini yino ŵakumuchiskani kuti musambire unenesko wakukhwaskana na Chiuta. Chigomezgo icho Chiuta wakupeleka ntchakuzirwa chomene kuluska icho charu chingatipa.

      Para muli na chigomezgo mujipulikenge kuti muli mwekha yayi, kweniso muŵenge na nkhongono zakuchitira chilichose icho mwakhumba chikuru chikukolerana na khumbo la Chiuta. (2 Ŵakorinte 4:7; Ŵafilipi 4:13) Kasi mungatemwa yayi kuŵa na chigomezgo? Usange mukukhumbisiska chomene kuŵa na chigomezgo ndipo mukuchipenja nadi na mtima wose, kudandawura yayi muchisangenge.

      [Bokosi/Chithuzithuzi pa peji 10]

      Vifukwa Vyakuŵira na Chigomezgo

      Malemba agha ghangamovwirani kuti muŵe na chigomezgo chankhongono:

      ◼ Chiuta wakutilayizga munthazi muwemi.

      Mazgu ghake ghakuti charu chose chizamuŵa paradiso umo muzamuŵa ŵanthu ŵakukondwa kweniso ŵakukolerana.—Salimo 37:11, 29; Yesaya 25:8; Chivumbuzi 21:3, 4.

      ◼ Chiuta wangateta chara.

      Iyo wakutinkha utesi wa mtundu uliwose. Yehova ni mutuŵa panji kuti wambura kabanga, ntheura ntchambura machitiko kuti watete.—Zintharika 6:16-19; Yesaya 6:2, 3; Tito 1:2; Ŵahebere 6:18.

      ◼ Chiuta wali na nkhongono zambura mphaka.

      Yehova yekha ndiyo ngwankhongonozose. Palije icho chingamutondeska kufiska malayizgo ghake.—Ekisodo 15:11; Yesaya 40:25, 26.

      ◼ Chiuta wakukhumba kuti mukhale na umoyo kwamuyirayira.

      —Yohane 3:16; 1 Timote 2:3, 4.

      ◼ Chiuta wakugomezga kuti tichitenge vinthu viwemi.

      Iyo wakuŵika waka mtima pa ivyo tikubudiska kweniso zakwananga zithu yayi kweni pa mikhaliro yiwemi iyo tikuyezgayezga kuchita makora. (Salimo 103:12-14; 130:3; Ŵahebere 6:10) Iyo wakugomezga kuti tichitenge icho ntchiwemi ndipo wakukondwa chomene para tachita nthena.—Zintharika 27:11.

      ◼ Chiuta wakulayizga kuti watovwirenge kuti tifiske vilato vithu ivyo vikukolerana na khumbo lake.

      Ŵateŵeti ŵake ŵakwenera yayi kutaya chigomezgo. Chiuta wakutipa mwawanangwa mzimu wake utuŵa kuti utovwire, nakuti mzimu uwu ngwankhongono chomene kuluska nkhongono yiliyose.—Ŵafilipi 4:13.

      ◼ Muzamukhuŵarapo yayi chifukwa chakuŵa na chigomezgo mwa Chiuta.

      Chiuta ngwakugomezgeka chomene, nakuti wangamukhuŵazgani yayi napachoko.​—Salimo 25:3.

      [Chithuzithuzi]

      Nga umo chisoti chikavikiliranga mutu wa msilikari, chigomezgo nacho chikuvikilira maghanoghano ghithu

      [Chithuzithuzi]

      Nga ni nyanguru, chigomezgo chingatovwira kuti tiŵe ŵakukhora

      [Mazgu Ghakukhozgera]

      Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo

Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
Fumani
Njirani
  • Chitumbuka
  • Tumizgani
  • Ivyo Mukukhumba
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Malango
  • Phangano
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Njirani
Tumizgani