1-3. (a) Kasi Yesu wakachita wuli ŵanalume ŵaŵiri ŵachibulumutira ŵati ŵamupempha kuti waŵawovwire? (b) Kasi mazgu ghakuti “chitima chikamukora” ghakung’anamurachi? (Wonani mazgu ghamusi.)

ŴANALUME ŵaŵiri ŵachibulumutira ŵakakhala musi mu msewu, kuwaro kwa Yeriko. Zuŵa lililose ŵakizanga pa malo agha, apo ŵanthu ŵakatemwanga kujumpha, ndipo ŵakapempheskanga ndalama. Ndipouli, pa zuŵa ili, chinthu chinyake icho chikasinthirathu umoyo wawo chikaŵa pafupi kuchitika.

² Mwamabuchi, ŵakupempheska ŵara ŵakapulika chiwawa. Chifukwa chakuti ŵakawonanga yayi, yumoza wawo wakafumba ivyo vikachitikanga, ndipo ŵakaŵaphalira kuti: “Yesu Munazarete wakujumpha!” Yesu wakajumphanga kuya ku Yerusalemu kaumaliro. Kweni wakaŵa yekha yayi, mizinda yikuru yikamulondezganga. Ŵati ŵamanya kuti ni Yesu uyo wakajumphanga, ŵakupempheska ŵara ŵakamba kuchemerezga kuti: “Fumu, Mwana wa Davide, mutilengere lusungu!” Mizinda yikakwiya ndipo yikaŵaphalira kuti ŵakhale chete. Kweni ŵanalume ŵara ŵakakhumbisiska chomene kuti Yesu waŵawovwire. Ntheura ŵakaleka yayi kuchemerezga.

³ Yesu wakaŵapulika ŵakuchemerezga mukati mwa mzinda. Kasi wakachita vichi? Pa nyengo yira wakaghanaghananga vinandi chomene. Wakaŵa pafupi kwamba sabata yaumaliro ya umoyo wake pa charu chapasi. Wakamanyanga kuti wamusuzgika na kufwa nyifwa yakuŵinya mu Yerusalemu. Ndipouli, wakaŵazerezga yayi awo ŵakachemerezganga. Wakayima na kuyowoya kuti awo ŵakachemerezganga ŵize kwa iyo. Iwo ŵakamuŵeya kuti: “Fumu, julani maso ghithu.” “Yesu wakachita chitima, wakakhwaska maso ghawo ndipo nyengo yeneyiyo ŵakambaso kuwona.”a Ndipo ŵakamba kumulondezga.—Luka 18:35-43; Mateyu 20:29-34.

4. Kasi Yesu wakafiska wuli uchimi wakuti iyo “wazamuchitira chitima wakuyuyuka na mukavu”?

⁴ Ni apa pera yayi apo Yesu wakalongora chiwuravi. Nyengo zinandi ndiposo pa vyakuchitika vyakupambanapambana, Yesu wakachiskikanga kulongora chiwuravi. Uchimi wa mu Baibolo ukayowoyerathu kuti “wazamuchitira chitima wakuyuyuka na mukavu.” (Salimo 72:13) Mwakuyana na mazgu agha, Yesu wakakhwaskikanga nadi para ŵanthu ŵasangana na masuzgo. Wakachitangapo kanthu kuti waŵawovwire. Wakapharazganga chifukwa cha chiwuravi. Tiyeni tiwone umo mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka, na Yohane ghakuvumbulira kuti Yesu wakayowoyanga na kuchita vinthu chifukwa cha chiwuravi kweniso umo nase tingalongolera chiwuravi.

Wakaghanaghaniranga Umo Ŵanji Ŵakajipulikiranga

5, 6. Ni vinthu wuli ivyo vikulongora kuti Yesu wakaŵa wachiwuravi?

⁵ Yesu wakaŵa na chiwuravi chomene. Wakamanyanga na kughanaghanira umo ŵanthu ŵakusuzgika ŵakajipulikiranga. Nangauli vinyake ivyo vikaŵachitikiranga iyo vikamuchitikirapo yayi, kweni wakakwenyeleranga chomene chifukwa cha vyakuŵinya ivyo ŵakaŵanga navyo. (Ŵahebere 4:15) Apo wakachizganga mwanakazi uyo wakasuzgika na nthenda ya kusulura ndopa kwa vyaka 12, Yesu wakayowoya kuti uwu ukaŵa “ulwari wakofya,” kulongora kuti wakamanyanga kuti nthenda yira yikamutambuzga chomene mwanakazi yura. (Mariko 5:25-34) Wati wawona Mariya na awo wakaŵa nawo ŵakulira chifukwa cha nyifwa ya Lazaro, Yesu nayo chitima chikamukora mwakuti wakasuzgika chomene mu mtima wake. Nangauli wakamanyanga kuti wamuwuskenge Lazaro, kweni Yesu wakakhwaskika chomene ndipo wakathiska masozi.—Yohane 11:33, 35.

⁶ Nyengo yinyake, munthu wavyoni wakiza kwa Yesu na kumuŵeya kuti: “Usange mukukhumba, munganitozga.” Kasi Yesu, uyo wakaŵa munthu wakufikapo, uyo wakalwarapo yayi, wakachita wuli? Wakamulengera lusungu wavyoni. Nadi, “chitima chikamukora.” (Mariko 1:40-42) Kufuma apo, wakachita chinthu chapadera. Wakamanyanga makora kuti Dango likatenge ŵavyoni mbakufipirwa ndipo ŵakeneranga kukhala kutali na ŵanji. (Levitiko 13:45, 46) Yesu wakaŵa na nkhongono kuchizga munthu uyu kwambura kumukhwaska. (Mateyu 8:5-13) Ndipouli, wakasankha kunyoloska woko lake na kukhwaska wavyoni, wakati: “Nkhukhumba. Tozgeka.” Nyengo yeneyiyo, vyoni vikamara. Apa napo, Yesu wakalongora chiwuravi chikuru nadi!

7. Ntchivichi chingatovwira kuti tiŵe na chiwuravi, ndipo tingalongora wuli chiwuravi?

⁷ Pakuŵa Ŵakhristu, tikuchiskika kuti tiŵenge na chiwuravi nga ni Yesu. Baibolo likutichiska kuti ‘tilengeranenge chitima.’b (1 Petrosi 3:8) Ntchipusu yayi kumanya umo ŵanthu awo ŵakulwara matenda ghambura kukonda munkhwala panji ŵakusuzgika maghanoghano ŵakujipulikira, chomenechomene usange ise vindatichitikirepo. Kweni kumbukani kuti chiwuravi chikuthemba kuti nase vitichitikirepo dankha yayi. Yesu wakalongora chiwuravi ku ŵalwari nangauli iyo wakalwarapo yayi. Ipo kasi tingachita wuli kuti tiŵe na chiwuravi? Tingachita nthena usange tikutegherezga mwakuzika para munthu wakusuzgika wakutiphalira vyakusingo na umo wakujipulikira. Tingajifumba kuti, ‘Kasi niŵenge ine, mphanyi nangujipulika wuli?’ (1 Ŵakorinte 12:26) Usange tingamanya makora umo ŵanji ŵakujipulikira, tiyowoyenge mwakupembuzga kwa “awo ŵakusuzgika maghanoghano.” (1 Ŵatesalonika 5:14) Nyengo zinyake, tingalongora chiwuravi na mazgu pera yayi, kweni tingalongoraso na masozi. Lemba la Ŵaroma 12:15 likuti: “Lirani na ŵanthu awo ŵakulira.”

8, 9. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakaghanaghaniranga umo ŵanji ŵakajipulikiranga?

⁸ Yesu wakaghanaghaniranga ŵanthu, ndipo wakachitanga vinthu mwakughanaghanira umo ŵakajipulikiranga. Kumbukani ivyo wakachita apo ŵanthu ŵakiza kwa iyo na munthu wakumangwa kweniso wakutondeka kuyowoya. Yesu wakwenera kuti wakawona kuti munthu yura wakaŵa wakufwatuka yayi, ntheura wakachita chinthu chinyake icho kanandi wakachitanga yayi para wakuchizga ŵanthu. Wakamutolera “kumphepete kutali na mzinda.” Ŵati ŵaŵa paŵekha kwambura mzinda, Yesu wakamuchizga munthu yura.—Mariko 7:31-35.

⁹ Ndimo Yesu wakachitiraso apo ŵanthu ŵakiza na munthu wachibulumutira na kupempha kuti wamuchizge. “Yesu wakatolera munthu yura kumphepete kutali na mzinda.” Kufuma apo, wakamuchizga munthu yura mwapachokopachoko. Panji ichi chikawovwira kuti wongo na maso gha munthu yura visinthenge pachokopachoko chifukwa cha ivyo wakamba kuwona kweniso ungweru. (Mariko 8:22-26) Yesu wakaghanaghaniranga nadi ŵanthu.

10. Kasi tingalongora wuli kuti tikughanaghanira umo ŵanji ŵakujipulikira?

¹⁰ Pakuti tili ŵalondezgi ŵa Yesu tikwenera kughanaghanira umo ŵanji ŵakujipulikira. Ntheura tikuŵa maso na kayowoyero kithu, chifukwa tikumanya kuti kayowoyero kambura kwenelera kangakhuŵazga ŵanyithu. (Zintharika 12:18; 18:21) Ŵakhristu ŵakwenera yayi kuyowoya mazgu ghankhaza, ghakunyoza, kweniso ghakujokora, chifukwa ŵakughanaghanira umo ŵanji ŵakujipulikira. (Ŵaefeso 4:31) Kasi ŵalara mungalongora wuli kuti mukughanaghanira umo ŵanji ŵakujipulikira? Para mukupeleka ulongozgi, yowoyani mwalusungu, mupani ntchindi uyo wakupulikizga. (Ŵagalatiya 6:1) Ŵapapi, kasi mungalongora wuli kuti mukughanaghanira umo ŵana ŵinu ŵakujipulikira? Para mukulanga mwana winu, lekani kumulanga mu nthowa yakuti mumukhozge soni.—Ŵakolose 3:21.

Wakachitangapo Kanthu Kuti Wawovwire Ŵanthu

11, 12. Ni nkhani wuli za mu Baibolo izo zikulongora kuti Yesu wakachitanga kupempheka dankha yayi kuti walongore chiwuravi ku ŵanji?

¹¹ Yesu wakalongoranga chiwuravi para ŵanthu ŵamupempha pera yayi. Nakuti chiwuravi ni mukhaliro uwo ukutuma munthu kuchitapo kanthu. Ntheura, Yesu wakawovwiranga ŵanthu chifukwa chakuti wakaŵa na chiwuravi. Mwachiyelezgero, mzinda ukuru ukati wakhala nayo mazuŵa ghatatu kwambura kurya, pakaŵavya uyo wakaphalira Yesu kuti ŵanthu ŵali na njara panji kumupempha kuti wachitepo kanthu. Nkhani iyi yikuti: “Yesu wakachema ŵasambiri ŵake, wakati: ‘Nili na chitima na mzinda, chifukwa ŵakhala nane mazuŵa ghatatu kweni ŵalije chakuti ŵarye. Nkhukhumba yayi kuŵawezga na njara chifukwa ŵangalenduka pa nthowa.’” Kufuma apo, wakalyeska mzinda mwamunthondwe kwambura kupempheka.—Mateyu 15:32-38.

¹² Wonaniso nkhani yinyake. Mu 31 C.E., apo Yesu wakasendeleranga ku msumba wa Nayini, wakawona chinthu chakuchitiska chitima. Ŵanthu awo ŵakayegha nyifwa ŵakafumanga mu msumba, panji ŵakalutanga ku malaro ghapafupi musi mwa phiri, kukasunga ‘mwana mwanalume yumoza pera wa chokoro.’ Ghanaghanirani waka umo mama yura mtima wake ukaswekera. Wakalutanga kukasunga mwana wake yumoza pera, ndipo wakaŵavya mfumu wake. Pa ŵanthu wose awo ŵakaŵa para, Yesu maso ghake ghakaŵa pa chokoro, icho pa nyengo yira chikaŵavya mwana. Ivyo wakawona vikamukhwaska chomene, ndipo ‘wakamuchitira chitima’ mama yura. Pakaŵavya uyo wakamupempha Yesu. Chiwuravi chikamutuma kuti wachitepo kanthu. Ntheura “wakasendelera pafupi na kukhwaska machira,” na kumuwuska munyamata yura. Ntchivichi icho Yesu wakachita kufuma apa? Yesu wakamupempha yayi munyamata yura kuti wendenge nayo. Kweni “wakamupeleka kwa nyina,” kuti wakhalenge nawo na kuŵawovwira.—Luka 7:11-15.

13. Kasi tingayezga wuli Yesu pakovwira awo ŵakusoŵerwa?

¹³ Kasi ise tingamuyezga wuli Yesu? Ise tingalyeska yayi ŵanthu mwamunthondwe nesi kuwuska awo ŵafwa. Ndipouli, tingayezga Yesu usange tikuchitapo kanthu kovwira awo ŵakusoŵerwa. Mkhristu munyithu wangaŵavya ndalama panji ntchito yingamumalira. (1 Yohane 3:17) Nyumba ya chokoro yingakhumbikwira kuyinozga mwaluŵiro. (Yakobe 1:27) Panji tingamanya mbumba yinyake iyo yikukhumbikwira kupembuzgika panji wovwiri chifukwa chakuti mubali wawo wali kufwa. (1 Ŵatesalonika 5:11) Apo mphakukhumbikwira nadi kuti tovwirepo, tikwenera kulindilira kuti ŵatipemphe dankha yayi. (Zintharika 3:27) Chiwuravi chititumenge kuti tichitepo kanthu kuti tovwirepo, mwakuyana na umo tingakwaniskira. Tingaluwanga yayi kuti para tikuchitira ŵanji lusungu nanga pangaŵa pa tunthu tuchoko panji kuŵasanguluska na mazgu ghachoko waka ghakufumira pasi pa mtima, ndikuti tikulongora kuti tili na chiwuravi.—Ŵakolose 3:12.

Wakapharazganga Chifukwa cha Chiwuravi

14. Chifukwa wuli Yesu wakadangizganga mulimo wa kupharazga makani ghawemi?

¹⁴ Nga umo tikawonera mu Chigaŵa 2 cha buku ili, Yesu wakaŵa chakuwonerapo chiwemi pakupharazga makani ghawemi. Iyo wakati: ‘Nkhwenera kupharazga makani ghawemi gha ufumu wa Chiuta, pakuti ndicho nkhatumikira.’ (Luka 4:43) Chifukwa wuli Yesu wakadangizganga mulimo uwu? Chifukwa chikuru ntchakuti wakatemwanga Chiuta. Kweni pakaŵaso chinthu chinyake: Chifukwa cha chiwuravi chikuru icho wakaŵa nacho, Yesu wakakhuŵilizgika kuti wawovwire ŵanji mwauzimu. Pa nthowa zose izo Yesu wakalongolera chiwuravi, palije iyo njakuzirwa chomene kujumpha kovwira ŵanthu awo ŵakaŵa na njara yauzimu. Tiyeni tiwone vyakuchitika viŵiri ivyo vikulongora umo Yesu wakawoneranga ŵanthu awo wakaŵapharazgiranga. Ivyo tiwonenge apa vingatovwira kuti nase tisande vifukwa ivyo tikupharazgira.

15, 16. Longosorani vyakuchitika viŵiri ivyo vikulongora umo Yesu wakawoneranga ŵanthu awo wakaŵapharazgiranga.

¹⁵ Mu 31 C.E., Yesu wati walimbikira kupharazga pafupifupi vyaka viŵiri, iyo wakamba “kwendera misumba yose na mizi” mu Galileya. Ivyo wakawona vikamukhwaska chomene. Mpositole Mateyu wakuti: “Wakati wawona mizinda, wakayilengera chitima, chifukwa ŵakaŵa ŵakufyopoka na kujowoleka nga ni mberere zambura muliska.” (Mateyu 9:35, 36) Yesu wakaŵalengeranga lusungu ŵanthu bweka. Wakamanya kuti ŵakaŵa ŵakusoŵerwa mwauzimu. Wakamanyanga kuti ŵakayuzgikanga na kujowoleka na ŵalongozgi ŵa chisopa, ŵanthu awo ŵakeneranga kuŵaliska. Chifukwa cha chiwuravi, Yesu wakalimbikira kuti waŵaphalire ŵanthu aŵa uthenga wa chigomezgo. Ŵanthu aŵa ŵakakhumbikwiranga chomene makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta.

¹⁶ Vyanthena ivi vikazakachitikaso pati pajumpha myezi yichoko waka, apo Paska la mu 32 C.E. likaŵa pafupi kuchitika. Pa nyengo iyi, Yesu na ŵapositole ŵake ŵakakwera boti na kwambukira sirya linyake la Nyanja ya Galileya kuti ŵakapumurepo. Kweni mzinda wa ŵanthu ukachimbira mumphepete mwa nyanja ndipo ndiwo ukadankha kufika. Kasi Yesu wakachita wuli? “Apo wakakhiranga mu boti, wakawona mzinda ukuru, ndipo wakawulengera chitima, chifukwa ŵakaŵa nga ni mberere zambura muliska. Ndipo wakamba kuŵasambizga vinthu vinandi.” (Mariko 6:31-34) Apa napo, Yesu “chitima chikamukora” chifukwa chakuti ŵanthu ŵakaŵa ŵakavu mwauzimu. Nga ni “mberere zambura muliska,” ŵakaŵa na njara yauzimu ndipo ŵakajipenjeranga ŵekha chakurya. Yesu wakaŵapharazgira chifukwa cha chiwuravi, kuti wakachitanga mwadango waka yayi.

17, 18. (a) Ntchivichi chikutituma kuti tipharazgenge? (b) Kasi tingachita wuli kuti tilongorenge chiwuravi ŵanyithu?

¹⁷ Kasi ntchivichi chikutituma kuti tipharazgenge? Nga umo tikawonera mu mutu 9 wa buku ili, tili kupika mulimo wakupharazga na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri. (Mateyu 28:19, 20; 1 Ŵakorinte 9:16) Kweni tikuchita mulimo uwu mwadango waka yayi. Chakuzirwa chomene ntchakuti tikutemwa Yehova, lekani tikupharazga makani ghawemi gha Ufumu. Kweniso tikupharazga chifukwa chakuti tikuchitira chitima awo ŵakuwumanya makora yayi unenesko wa mu Baibolo. (Mariko 12:28-31) Ipo kasi tingachita wuli kuti tilongorenge chiwuravi ŵanyithu?

¹⁸ Tikwenera kuwona ŵanthu umo Yesu wakaŵawoneranga, kuti ‘mbakufyopoka na kujowoleka nga ni mberere zambura muliska.’ Yelezgerani kuti mwasanga kamberere ako kazgeŵa. Kamberere aka kali na njara kweniso nyota chifukwa palije muliska wakuti wakalongozgere ku utheka uwemi na maji. Kasi chitima chingamukorani yayi na kamberere aka? Kasi mungayezgayezga yayi kuti mukape chakurya na maji? Kamberere aka kakuyana waka na ŵanthu ŵanandi awo ŵachali ŵandamanye makani ghawemi. Ŵanthu aŵa ŵali na njara na nyota yauzimu kweniso ŵalije chigomezgo cha munthazi, chifukwa chakuti ŵaliska ŵatesi ŵa visopa ŵakuŵapwelelera yayi. Kweni ise tili navyo ivyo ŵanthu aŵa ŵakukhumbikwira: chakurya chiwemi chauzimu ndiposo maji ghakuzizima gha unenesko uwo ukusangika mu Mazgu gha Chiuta. (Yesaya 55:1, 2) Para tikughanaghanira ivyo ŵanthu ŵakukhumbikwira mwauzimu, tikuŵalengera lusungu. Usange nase tikulengera ŵanthu chitima nga ni Yesu, tichitenge vyose ivyo tingafiska kuti tiŵaphalireko vya Ufumu.

19. Kasi tingachita wuli kuti tichiske msambiri wa Baibolo kuti wambe kupharazga na mpingo?

¹⁹ Kasi tingawovwira wuli ŵanthu kuti ŵayezgenge Yesu? Tiyelezgere kuti mukukhumba kuchiska msambiri wa Baibolo uyo ngwakwenelera kuti wambe kupharazga na mpingo. Panyake mukukhumba kovwira mupharazgi wakulopwa kuti wambeso kuchita uteŵeti mwakukwana. Kasi tingaŵawovwira wuli ŵanthu ŵanthena? Tikwenera kuŵafika pa mtima. Kumbukani kuti chakwamba Yesu ‘chitima chikamukoranga’ chifukwa cha ŵanthu, ndipo wakaŵasambizganga. (Mariko 6:34) Ntheura usange tingaŵawovwira kuŵa na chiwuravi, tiŵawovwirenge kuti nawo ŵaŵe nga Yesu na kuphalirako ŵanyawo makani ghawemi. Tingaŵafumba kuti: “Kasi umoyo winu uli kusintha wuli chifukwa chakuti mukazomera uthenga wa Ufumu? Mukuŵawona wuli ŵanthu awo ŵachali ŵandawumanye uthenga uwu, kasi nawo ŵakukhumbikwira makani ghawemi yayi? Kasi mungachitachi kuti muŵawovwire?” Kweni chinthu chikuru icho chikutituma kuti tipharazgenge nkhutemwa Chiuta kweniso khumbo lakuti timuteŵetere.

20. (a) Kasi chikukhumbikwa ntchivichi pakuŵa mulondezgi wa Yesu? (b) Kasi tizamusambira vichi mu mutu wakulondezgapo?

²⁰ Pali vinandi ivyo vikukhumbikwa pakuŵa mulondezgi wa Yesu kuluska kuphalira waka ŵanji ivyo wakasambizganga na kuchita vinthu nga ndiyo, kuti waka ŵanthu ŵatiwone. Tikwenera kuŵa na “maghanoghano” agho iyo wakaŵa nako. (Ŵafilipi 2:5) Ntheura, tikuwonga chomene kuti Baibolo likutivumbulira umo mazgu gha Yesu na vyakuchita vyake vikalongolera kaghanaghaniro kake kweniso umo wakajipulikiranga. Para taghamanya makora “maghanoghano gha Khristu,” tiŵenge na chiwuravi, ndipo tichitenge vinthu na ŵanji nga umo Yesu wakachitiranga. (1 Ŵakorinte 2:16) Mu mutu wakulondezgapo, tiwonenge nthowa zakupambanapambana izo Yesu wakalongolera chitemwa, chomenechomene ku ŵalondezgi ŵake.

1, 2. Kasi Yesu wakachitanga vichi pa usiku waumaliro na ŵapositole ŵake, ndipo chifukwa wuli maora ghaumaliro agha ghakaŵa ghakuzirwa kwa iyo?

APO Yesu wakaŵa na ŵapositole ŵake mu chipinda chamuchanya cha nyumba yinyake mu Yerusalemu, iyo wakamanya kuti ukaŵa usiku waumaliro kuŵa pamoza nawo. Nyengo yakuti wawelere kwa Adada ŵake yikaŵa pafupi. Kukakhala maora ghachoko kuti Yesu wakakike na kuyezgeka chomene. Nangauli wakaŵa pafupi kufwa, wakaleka yayi kupwelelera ŵapositole ŵake.

² Yesu wakaŵa kuti waŵaphalira kale ŵapositole ŵake kuti wafumengepo, kweni wakaŵa na vinandi vyakuti wayowoye kuti waŵakhwimiske chifukwa cha ivyo vikaŵa pafupi kuŵachitikira. Ntheura mu maora ghaumaliro agha wakaŵasambizga vinthu vyakuzirwa vyakuti viŵawovwire kuŵa ŵakugomezgeka. Mazgu agho wakayowoya pa nyengo iyi ghakaŵa ghaubwezi ndipo ghakalongora kuti wakaŵatemwanga chomene. Kweni chifukwa wuli Yesu wakafipiranga chomene mtima ŵapositole ŵake kuluska iyomwene? Chifukwa wuli maora ghaumaliro agha ghakaŵa ghakuzirwa kwa iyo? Zgoro lakudumura ndakuti chifukwa cha chitemwa. Yesu wakaŵatemwa chomene ŵapositole ŵake.

3. Kasi tikumanya wuli kuti Yesu wakalongora chitemwa ku ŵalondezgi ŵake pa usiku waumaliro pera yayi?

³ Pati pajumpha vyaka vinandi, mpositole Yohane wakalemba ivyo vikachitika usiku wura, wakati: “Chifukwa chakuti wakaŵatemwa ŵake awo ŵakaŵa mu charu, wakalutilira kuŵatemwa m’paka kuumaliro.” (Yohane 13:1) Yesu wakalongora kuti wakaŵatemwanga “ŵake” pa usiku uwu pera yayi. Mu uteŵeti wake wose, wakalongora kuti wakaŵatemwanga ŵasambiri ŵake mu nthowa zakupambanapambana. Tingachita makora kusanda umo Yesu wakalongolera chitemwa, chifukwa para nase tichitenge nga ndiyo pa nkhani iyi, tilongorenge kuti tili ŵasambiri ŵake nadi.

Wakazikiranga Pakuchita Vinthu na Ŵasambiri Ŵake

4, 5. (a) Chifukwa wuli Yesu wakakhumbikwiranga kuzikira pakuchita vinthu na ŵasambiri ŵake? (b) Kasi Yesu wakachita wuli apo ŵapositole ŵake ŵatatu ŵakatondeka kuŵa maso mu munda wa Getisemane?

⁴ Chitemwa na kuzikira pakuchita vinthu vikwendera lumoza. Lemba la 1 Ŵakorinte 13:4 likuti: “Chitemwa chikuzikira,” ndipo munthu uyo ngwakuzikira wakuzizipizga pakuchita vinthu na ŵanyake. Kasi Yesu wakakhumbikwiranga nadi kuŵa wakuzikira pakuchita vinthu na ŵasambiri ŵake? Enya. Nga umo tikawonera mu mutu 3, ŵapositole ŵakasambira luŵiro yayi kujiyuyura. Ŵakakwesananga kanandi waka za uyo wakaŵa mukuru pakati pawo. Kasi Yesu wakachita wuli? Kasi wakakwiya na kuŵazgora mwaganyavu? Yayi, kweni wakadumbiskana nawo mwakuzika, nanga ni apo ‘ŵakapindana chomene’ pa nkhani yeneyiyi, pa usiku waumaliro uwo wakaŵa nawo.—Luka 22:24-30; Mateyu 20:20-28; Mariko 9:33-37.

⁵ Mu usiku wenewura, apo Yesu wakaŵa mu munda wa Getisemane na ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka 11, wakakhumbikwiraso kuŵa wakuzikira chomene pakuchita vinthu. Wati waŵaleka ŵapositole 8 pa nthowa, Yesu wakatora Petrosi, Yakobe na Yohane na kunjira nawo mu munda. Yesu wakaŵaphalira kuti: “Nili na chitima chikuru chakuti ningafwa nacho. Khalani pano ndipo muŵenge maso pamoza na ine.” Wakaluta pataliko na kwamba kulomba mwakufwilirapo. Wati walomba nyengo yitaliko, wakawelera ku ŵapositole ŵake ŵatatu ŵara. Kasi wakasanga kuti ŵakuchita vichi? Pa ora lakusuzga ili, wakasanga kuti ŵali mu tulo! Kasi Yesu wakaŵanena chifukwa cha kuleka kuŵa maso? Yayi, kweni wakaŵachiska mwakuzika. Mazgu ghake ghalusungu ghakalongora kuti wakamanya kuti ŵakaŵa na vyakulema ndiposo kuti ŵakaŵa ŵakulopwa.a Iyo wakati: “Mzimu ngwakukhumbisiska nadi, kweni thupi ndakulopwa.” Yesu wakalutilira kuzikira pakuchita vinthu na ŵapositole ŵake usiku wura, nangauli wakaŵasanga ŵakugona katatu kose.—Mateyu 26:36-46.

6. Kasi tingamuyezga wuli Yesu pakuchita vinthu na ŵanyithu?

⁶ Ntchakukhozga chomene kuwona kuti Yesu wakagongowa yayi kuŵawovwira ŵapositole ŵake. Paumaliro, njombe ya kuzikira kwake yikawoneka, chifukwa ŵanalume ŵakugomezgeka aŵa ŵakasambira kuti kujiyuyura na kuŵa maso ni vyakuzirwa. (1 Petrosi 3:8; 4:7) Kasi tingamuyezga wuli Yesu pakuchita vinthu na ŵanyithu? Ŵalara ndiwo ŵakwenera kuzikira chomene. Ŵakhristu ŵanyake ŵangiza na masuzgo ghawo kwa mulara apo nayoso wavuka panji wali na masuzgo ghake. Nyengo zinyake awo ŵakupempha wovwiri ŵangapulikira luŵiro yayi ulongozgi. Ndipouli, ŵalara awo mbakuzikira pakuchita vinthu ŵakulongozga “mwakuzika” kweniso ‘ŵakuchita mwalusungu na mberere.’ (2 Timote 2:24, 25; Milimo 20:28, 29) Ŵapapi nawo ŵakwenera kuyezga Yesu pa nkhani ya kuzikira pakuchita vinthu, chifukwa nyengo zinyake ŵana ŵakupulikira luŵiro yayi ulongozgi. Chitemwa na kuzikira pakuchita vinthu viwovwirenge ŵapapi kuti ŵaleke kugongowa pakusambizga ŵana ŵawo. Ŵapapi ŵasangenge njombe yikuru chomene para ŵachita nthena.—Salmo 127:3.

Wakaŵapwelelera ŵasambiri ŵake

7. Kasi Yesu wakaŵawovwira wuli ŵasambiri ŵake pa vinthu vyakuthupi?

⁷ Chitemwa chikulongoreka na milimo. (1 Yohane 3:17, 18) Chitemwa “chikupenja vyake pera chara.” (1 Ŵakorinte 13:5) Chitemwa ndicho chikamutumanga Yesu kuti wawovwire ŵasambiri ŵake pa vinthu ivyo ŵakasoŵerwanga. Kanandi wakawovwiranga ŵasambiri ŵake nanga ni para ŵandamulombe. Wati wawona kuti ŵavuka, wakaŵaphalira kuti: “Zaninge, imwe mwekha ku malo ghamayiyi na kupumulapo pachoko.” (Mariko 6:31) Wakati wamanya kuti ŵali na njara, wakaŵalyeska ŵasambiri ŵake pamoza na ŵanthu masauzandi ghanandi awo ŵakiza kuzakategherezga ivyo wakasambizganga.—Mateyu 14:19, 20; 15:35-37.

8, 9. (a) Ntchivichi chikulongora kuti Yesu wakamanyanga ivyo ŵasambiri ŵake ŵakasoŵerwanga mwauzimu ndipo wakaŵawovwiranga wuli? (b) Apo wakaŵa pa khuni lakusuzgikirapo, kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakafipiranga mtima umoyo wa anyina?

⁸ Yesu wakamanyanga ivyo ŵasambiri ŵake ŵakasoŵerwanga mwauzimu ndipo wakaŵawovwiranga. (Mateyu 4:4; 5:3) Pakusambizga, kanandi wakaŵikanga mtima pa ŵasambiri ŵake. Wakayowoya Upharazgi wa pa Phiri, chomenechomene kuti wawovwire ŵasambiri ŵake. (Mateyu 5:1, 2, 13-16) Para wasambizga mu ntharika, “kumphepete wakaŵalongosoleranga ŵasambiri ŵake vinthu vyose.” (Mariko 4:34) Yesu wakimika “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” kuti wawovwirenge ŵalondezgi ŵake mwauzimu para iyo wawelera kuchanya. Kwambira mu nyengo ya ŵapositole, gulu la muzga ili, la ŵabali ŵakuphakazgika ŵa Yesu awo ŵali pa charu chapasi, likupeleka chakurya chauzimu mwakugomezgeka pa “nyengo yakwenelera.”—Mateyu 24:45.

⁹ Pa zuŵa ilo wakafwira, Yesu wakalongora mu nthowa yapadera kuti wakafipiranga mtima umoyo wauzimu wa ŵakutemweka ŵake. Ghanaghanirani ivyo vikachitika. Yesu wakakhomeka pa khuni, ndipo wakanyongozekanga na ulwilwi. Kuti wathute makora, wakeneranga kusunkhunyika. Ndipo wakwenera kuti wakapulikanga vyakuŵinya vikuru chomene chifukwa chakuti uzito wa thupi lake ukasazgirangako vilonda vya mizumali ndiposo chifukwa chakuti msana wake wavikomokomo ukakwenthanga ku khuni. Chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga kuti wayowoye, chifukwa pakuyowoya munthu wakwenera kuthuta makora. Ndipouli, pambere wandafwe, Yesu wakayowoya mazgu agho ghakalongora kuti wakaŵatemwanga chomene anyina, a Mariya. Wati wawona Mariya na mpositole Yohane ŵimilira pafupi, Yesu wakayowoya mwakukwezga mwakuti awo ŵakimilira pafupi ŵakapulika, wakati kwa anyina: “Wamwanakazi, wona mwana wako!” Kufuma apo wakati kwa Yohane: “Wona amama ŵako!” (Yohane 19:26, 27) Yesu wakamanya kuti mpositole wakugomezgeka uyu wapwelelerenge Mariya mwakuthupi kweniso mwauzimu.b

10. Kasi ŵapapi ŵangamuyezga wuli Yesu apo ŵakupwelelera ŵana ŵawo?

¹⁰ Ŵapapi ŵachitemwa ŵangachita makora kughanaghanirapo pa umo Yesu wakachitiranga. Dada uyo wakutemwa nadi mbumba yake wakuyiwovwira mwakuthupi. (1 Timote 5:8) Mitu ya mbumba iyo yikuchita vinthu mwamahara yikunozga nyengo yakupumulira na kusangwa. Chakuzirwa chomene ntchakuti ŵapapi awo Mbakhristu ŵakupwelelera ŵana ŵawo mwauzimu. Kasi ŵakuchita wuli? Ŵapapi aŵa ŵakunozga ndondomeko yakusambilira Baibolo mu mbumba nyengo zose, ndipo ŵakuyezgayezga kupangiska nyengo izi kuŵa zakukhozga ndiposo zakukondweska ku ŵana ŵawo. (Dotoronome 6:6, 7) Kwizira mu mazgu na vyakuchita, ŵapapi ŵakusambizga ŵana ŵawo kuti uteŵeti ngwakuzirwa chomene. Kweniso ŵakuŵawovwira kumanya kuti kunozgekera na kufika pa maungano gha mpingo nkhwakuzirwa pa umoyo wawo wauzimu.—Ŵahebere 10:24, 25.

Wakaŵa Wakunozgeka Kugowoka

11. Kasi Yesu wakaŵasambizga vichi ŵalondezgi ŵake pa nkhani ya kugowokera?

¹¹ Kugowoka ntchigaŵa cha chitemwa. (Ŵakolose 3:13, 14) Lemba la 1 Ŵakorinte 13:5 likuti: “Chitemwa chikusunga vyakusingo yayi.” Kanandi waka, Yesu wakasambizganga ŵalondezgi ŵake kuzirwa kwa kugowoka. Wakaŵachiska kuti ŵagowokerenge ŵanyawo “m’paka kankhondi na kaŵiri chara, kweni m’paka 77,” kung’anamura kwambura kupenda. (Mateyu 18:21, 22) Wakaŵasambizga kuti usange munthu wakwananga wachenyeka ndipo wakulongora kupera, wakwenera kugowokereka. (Luka 17:3, 4) Ndipouli, Yesu wakapambana na Ŵafarisi, awo ŵakasambizganga pa mulomo pera; chifukwa iyo wakasambizgangaso kwizira mu vyakuchita. (Mateyu 23:2-4) Tiyeni tiwone umo Yesu wakalongolera kuti wakaŵa wakunozgeka kugowoka nanga ni apo mubwezi wake wakamugulura nkhongono.

12, 13. (a) Kasi Petrosi wakamugulura wuli nkhongono Yesu pa usiku uwo wakakakikira? (b) Kasi ivyo Yesu wakachita wati wawuka vikulongora wuli kuti wakachitanga ivyo wakasambizganga pa nkhani ya kugowokera?

¹² Yesu wakaŵa mubwezi wa mpositole Petrosi, munthu muwemi, nangauli nyengo zinyake wakachitanga vinthu mwakuchimbilira. Yesu wakamanyanga ivyo Petrosi wakachitanga makora ndipo wakamupa mwaŵi wapadera. Petrosi, pamoza na Yakobe na Yohane, ŵakawona minthondwe yinyake iyo Yesu wakachita, iyo ŵanyawo ŵakayiwona yayi. (Mateyu 17:1, 2; Luka 8:49-55) Nga umo tanguwonera kukwambilira, Petrosi wakaŵa yumoza wa ŵapositole awo ŵakanjira na Yesu mu munda wa Getisemane pa usiku uwo Yesu wakakakikira. Ndipouli, mu usiku wenewura Yesu wati wapelekeka na kukakika, Petrosi na ŵapositole ŵanyake ŵakamusida na kuchimbira. Pamanyuma, Petrosi wakalongora chikanga ndipo wakimilira kuwaro apo Yesu wakeruzgikanga. Kweni Petrosi wakachita wofi ndipo wakachita chinthu chiheni chomene, wakakana Yesu katatu. (Mateyu 26:69-75) Kasi Yesu wakachita wuli? Kasi imwe mungachita wuli usange mubwezi winu wangamuchitirani nthena?

¹³ Yesu wakaŵa wakunozgeka kugowokera Petrosi. Wakamanya kuti Petrosi wakasuzgika mu mtima chifukwa cha kwananga kwake. Nakuti mpositole wakupera uyu “chitima chikakwera ndipo wakamba kulira.” (Mariko 14:72) Pa zuŵa ilo wakawuskikira, Yesu wakawonekera kwa Petrosi, ndipo wakwenera kuti wakamusanguluska na kumukhwimiska. (Luka 24:34; 1 Ŵakorinte 15:5) Pambere myezi yiŵiri yindakwane, Yesu wakachindika Petrosi, wakamupa mwaŵi wa kudangilira pakuyowoya ku mizinda mu Yerusalemu pa zuŵa la Pentekoste. (Milimo 2:14-40) Kweniso tikumbuke kuti Yesu wakaŵasungira chigwinini yayi ŵapositole ŵake chifukwa cha kumusida. Kweni wakati wawuka, wakalutilira kuŵachema kuti “ŵabali ŵane.” (Mateyu 28:10) Asi ivi vikulongora kuti Yesu wakachitanga ivyo wakayowoyanga pa nkhani ya kugowokera?

14. Chifukwa wuli tikwenera kugowokera ŵanyithu, ndipo tingalongora wuli kuti tili ŵakunozgeka kugowokera?

¹⁴ Pakuŵa ŵasambiri ŵa Khristu, nase tikwenera kugowokera ŵanyithu. Chifukwa wuli? Mwakupambana na Yesu, ise na ŵanyithu ndise ŵambura kufikapo. Tose nyengo zinandi tikukhuŵara mu mazgu na mu vyakuchita. (Ŵaroma 3:23; Yakobe 3:2) Usange tikuŵagowokera ŵanyithu apo mphakwenelera, ndikuti tikujura nthowa kuti nase Chiuta watigowokere zakwananga zithu. (Mariko 11:25) Ipo kasi tingalongora wuli kuti tili ŵakunozgeka kugowokera awo ŵangatibudira? Chitemwa ndicho chikutovwira kusulako tumaubudi tuchokotuchoko uto ŵanyithu ŵangatibudira. (1 Petrosi 4:8) Para awo ŵatibudira ŵapera nadi, nga umo Petrosi wakachitira, tikwenera kuyezga Yesu pa nkhani yakugowokera. M’malo mwa kusunga chigwinini, tikuŵagowokera waka. (Ŵaefeso 4:32) Para tikuchita nthena, tikovwira kuti mu mpingo muŵenge mtende kweniso ise taŵene tikuŵa na mtende wa mu mtima.—1 Petrosi 3:11.

Wakalongora Kuti Wakaŵagomezganga

15. Chifukwa wuli Yesu wakaŵagomezganga ŵasambiri ŵake nangauli ŵakabudiskanga vinthu vinyake?

¹⁵ Chitemwa na kugomezgana vikwendera lumoza. Chitemwa “chikugomezga vinthu vyose.”c (1 Ŵakorinte 13:7) Chifukwa cha chitemwa, Yesu wakaŵagomezganga ŵasambiri ŵake nangauli ŵakatondekanga kuchita makora vinyake. Wakaŵa na chigomezgo kuti ŵakamutemwanga chomene Yehova ndipo ŵakakhumbanga kuchita khumbo lake. Nanga ni apo ŵakabudiskanga, Yesu wakaŵakayikiranga yayi. Mwachiyelezgero, apo Yakobe na Yohane kwizira mwa anyinawo ŵakalomba kuti ŵakakhale pafupi na Yesu mu Ufumu wake, iyo wakakayika yayi kuti ŵakaŵa ŵakugomezgeka kweniso wakaŵapoka yayi upositole.—Mateyu 20:20-28.

16, 17. Kasi ni milimo wuli iyo Yesu wali kupa ŵasambiri ŵake?

¹⁶ Yesu wakaŵapa milimo yakupambanapambana ŵasambiri ŵake kulongora kuti wakaŵagomezganga. Kaŵiri kose, apo wakandaniska chakurya mwamunthondwe na kulyeska mizinda, wakapa ŵasambiri ŵake mulimo wa kugaŵa vyakurya. (Mateyu 14:19; 15:36) Pakunozgekera Paska lake laumaliro, wakatuma Petrosi na Yohane kuluta ku Yerusalemu kuti ŵakanozge vinthu. Ŵakasanga mberere, vinyo, chingwa chambura nthukumusi, mphangwe yakuŵaŵa, na vinyake vyakukhumbikwa. Uwu ukaŵa mulimo wapasi yayi, chifukwa Dango la Mozesi likakhumbanga kuti Paska lichitikenge mwakwenelera, ndipo Yesu wakalondezganga Dango ili. Kweniso, usiku wenewura apo Yesu wakambiskanga Chikumbusko cha nyifwa yake, wakatora vinyo na chingwa chambura nthukumusi kuŵa vimanyikwiro vyakuzirwa.—Mateyu 26:17-19; Luka 22:8, 13.

¹⁷ Yesu wakawona kuti ntchakwenelera kuŵapa milimo yikuru ŵasambiri ŵake kuluska iyi. Kumbukaniso kuti wali kupa ŵasambiri ŵake mulimo ukuru wakupharazga na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri. (Mateyu 28:18-20) Nga umo tawonera kale, Yesu wali kuŵapa ŵalondezgi ŵake ŵakuphakazgika pa charu chapasi mulimo wa kupeleka chakurya chauzimu. (Luka 12:42-44) Nangauli pasono wali kuchanya, kweni Yesu waŵikizga ‘vyawanangwa mu ŵanthu’ kuti ŵapwelelere mpingo wake mwauzimu pa charu chapasi.—Ŵaefeso 4:8, 11, 12.

18-20. (a) Kasi tingalongora wuli kuti tikuŵagomezga Ŵakhristu ŵanyithu? (b) Kasi tingamuyezga wuli Yesu pa nkhani yakupako ŵanyithu milimo yinyake? (c) Kasi mu mutu wakulondezgapo tizamudumbiskana vichi?

¹⁸ Kasi tingamuyezga wuli Yesu para tikuchita vinthu na ŵanyithu? Para tikuŵagomezga Ŵakhristu ŵanyithu tikulongora kuti tikuŵatemwa. Tikumbukenge kuti chitemwa chikupenja viwemi mu ŵanji, viheni yayi. Para ŵanyithu ŵatikhuŵazga, chitemwa chitovwirenge kuti tileke kuchimbilira kuŵaghanaghanira viheni. (Mateyu 7:1, 2) Usange tikuwonamo viwemi mu Ŵakhristu ŵanyithu, tichitenge nawo vinthu mwakwenelera m’malo mwa kuŵakhuŵazga.—1 Ŵatesalonika 5:11.

¹⁹ Kasi tingamuyezga wuli Yesu pa nkhani ya kupako ŵanyithu vyakuchita? Ntchakovwira chomene kuti awo ŵali na maudindo mu mpingo ŵapengeko ŵanyawo milimo yakwenelera, na kugomezga kuti ŵachitenge makora. Ntheura, ŵalara awo ŵakumanya tunthu ŵangasambizga ŵanyamata ŵakwenelera awo “wakunwekera mulimo” kuti ŵawovwire mpingo. (1 Timote 3:1; 2 Timote 2:2) Ntchakuzirwa chomene kuŵasambizga. Apo Yehova wakuguzira ŵanthu ŵanandi mu mpingo, ŵanalume ŵakwenelera ŵakwenera kusambizgika kuti ŵawovwire awo ŵakwiza mu gulu la Yehova.—Yesaya 60:22.

²⁰ Yesu wali kutilekera chakuwonerapo chiwemi chomene pa nkhani yakutemwa ŵanji. Chitemwa ndicho ntchakuzirwa chomene pa nthowa zose izo tingalondezgera Yesu. Mu mutu wakulondezgapo, tizamudumbiskana nthowa yikuru chomene iyo Yesu wakalongolera kuti wakutitemwa, yakuti wakapeleka umoyo wake mwakukhumbisiska.