-
“Kuzuzgika na Mzimu Utuŵa . . . na Chimwemwe”“Kuchitira Ukaboni Mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta”
-
-
MUTU 11
“Kuzuzgika na Mzimu Utuŵa . . . na Chimwemwe”
Tikusambirapo kanthu pa ivyo Paulosi wakachita wati wakumana na ŵanthu ŵakali na ŵambura kupulikira
Nkhani iyi yili pa Milimo 13:1-52
1, 2. Chifukwa wuli ulendo wa Baranaba na Saulosi ukaŵa wapadera, ndipo mulimo wawo ukawovwira wuli kufiska lemba la Milimo 1:8?
LIKAŴA zuŵa lakukondweska ku mpingo wa mu Antiyoke. Pa zuŵa ili, mzimu utuŵa ukasankha Baranaba na Saulosi pa zintchimi zose na ŵasambizgi, kuti ŵakapharazge makani ghawemi ku vigaŵa vyakutali.a (Mil. 13:1, 2) Aka kakaŵa kakwamba yayi kuti ŵanalume ŵakwenelera ŵatumike. Kweni kumasinda, ŵamishonale ŵakatumikanga ku malo agho Chikhristu chikaŵa kuti chakhazikika kale. (Mil. 8:14; 11:22) Pa nyengo iyi, Baranaba na Saulosi, pamoza na Yohane Mariko, uyo wakaŵa muteŵeti, ŵakatumika ku vyaru ivyo ŵanthu ŵanandi ŵakaŵa kuti ŵandaghapulikepo makani ghawemi.
2 Vyaka pafupifupi 14 pambere ivi vindachitike, Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti: “Muzamuŵa ŵakaboni ŵane mu Yerusalemu, mu Yudeya mose na Samariya, na ku vigaŵa vyakutali chomene vya charu chapasi.” (Mil. 1:8) Baranaba na Saulosi ŵati ŵimikika kuti ŵateŵetere nga mbamishonale, ŵakawovwira chomene kuti uchimi wa Yesu uwu ufiskike.b
Kupatulikira “Mulimo” (Milimo 13:1-12)
3. Chifukwa wuli chikaŵanga chakusuzga mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira kwenda maulendo ghatali?
3 Mazuŵa ghano, chifukwa cha magalimoto na ndege, ŵanthu ŵakwenda mitunda yitali chomene mu ora limoza panji ghaŵiri. Ndimo vikaŵira yayi mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira. Nyengo yira, kanandi ŵanthu ŵakendanga pasi, ndipo nyengo zinandi ŵakendanga mu malo gha vikwera. Ulendo wa zuŵa limoza, uwo ungaŵa wa makilomita 30, ukaŵanga wakuvuska chomene.c Ntheura nangauli Baranaba na Saulosi ŵakalindiliranga mwakunweka uteŵeti wawo uwu, tikukayika yayi kuti ŵakamanya kuti pakakhumbikwiranga chitatata na kujipata.—Mat. 16:24.
4. (a) Kasi ninjani wakati Baranaba na Saulosi ŵasoleke, ndipo Ŵakhristu ŵanyawo ŵakachita wuli? (b) Kasi tingakhozgera wuli awo ŵapika milimo yakusazgikira yauzimu?
4 Kweni chifukwa wuli mzimu utuŵa ukayowoya kuti Baranaba na Saulosi ŵaŵape “mulimo” wapadera? (Mil. 13:2) Baibolo lindayowoye. Kweni icho tikumanya ntchakuti mzimu utuŵa ukati ŵanalume aŵa ŵasoleke. Palije icho chikulongora kuti zintchimi na ŵasambizgi mu Antiyoke ŵakaleka kukolerana nayo fundo iyi. Kweni ŵakakhozgera na mtima wose ŵanalume aŵa ŵati ŵimikika. Ghanaghanirani umo Baranaba na Saulosi ŵakwenera kuti ŵakajipulikira apo ŵabali ŵawo ŵauzimu aŵa, kwambura sanji, ŵakati “ŵaziŵizga kurya na kulomba, ŵakaŵika mawoko ghawo pa iwo na kuŵatuma kuti ŵalutenge.” (Mil. 13:3) Nase tikwenera kukhozgera awo ŵapika milimo yinyake mu mpingo, nga ni awo ŵimikika kuŵa ŵalaŵiliri. M’malo mwa kuchitira sanji awo ŵapika milimo yakusazgikira, tikwenera kuŵaghanaghanira “chomene na kuŵatemwa chifukwa cha mulimo wawo.”—1 Tes. 5:13.
5. Longosorani umo vinthu vikaŵira pakupharazga pa chirwa cha Kipro.
5 Ŵati ŵenda m’paka ku Selukiya, dowoko ilo likaŵa kufupi na Antiyoke, Baranaba na Saulosi ŵakenda pa ngalaŵa kuya ku chirwa cha Kipro, ulendo wa makilomita pafupifupi 200.d Pakuti ku Kipro ndiko kukaŵa kwake kwa Baranaba, iyo wakwenera kuti wakaŵa wakunweka kupharazga makani ghawemi ku ŵanthu ŵakwake. Ŵati ŵafika pa Salami, msumba uwo ukaŵa kumafumiro gha dazi gha chirwa ichi, ŵanalume aŵa ŵakachedwa yayi. Nyengo yeneyiyo “ŵakamba kupharazga mazgu gha Chiuta mu masunagoge gha Ŵayuda.”e (Mil. 13:5) Baranaba na Saulosi ŵakendendeka mu vigaŵa vinandi vya Kipro, ndipo ŵakwenera kuti ŵakapharazganga mu misumba yikuruyikuru apo ŵakendanga. Kuyana na nthowa iyo ŵakatora, ŵamishonale aŵa ŵakwenera kuti ŵakenda makilomita pafupifupi 220.
6, 7. (a) Kasi Seregiyo Paulosi wakaŵa njani, ndipo chifukwa wuli Barayesu wakakhumbanga kumutondeska kutegherezga makani ghawemi? (b) Kasi Saulosi wakamutondeska wuli Barayesu kususka makani ghawemi?
6 Mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira, chisopa chautesi chikazura mu Kipro. Ichi chikawoneka makora apo Baranaba na Saulosi ŵakafika ku Pafo, kumanjiliro gha dazi kwa chirwa ichi. Ku malo agha, ŵakakumana na “Muyuda munyake zina lake Barayesu, uyo wakaŵa wamayere kweniso ntchimi yitesi. Wakaŵa pamoza na nduna Seregiyo Paulosi, mwanalume wamahara.”f Mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira, Ŵaroma ŵanandi ŵakumanya tunthu, nanga ‘mbanalume ŵamahara,’ nga Seregiyo Paulosi, ŵakalutanga kwa wamayere panji wakusanda vya nyenyezi kuti waŵawovwire pa nkhani zakuzirwa. Ndipouli, Seregiyo Paulosi wakanweka na uthenga wa Ufumu ndipo ‘wakakhumbiska kupulika mazgu gha Chiuta.’ Ichi chikamukondweska yayi Barayesu, uyo wakamanyikwangaso na zina lakuti Elimasi, kung’anamura “Wamayere.”—Mil. 13:6-8.
7 Barayesu wakasuskanga uthenga wa Ufumu. Nadi, nthowa yekha yakuti wavikilire udindo wake wa kupeleka fundo kwa Seregiyo Paulosi, yikaŵa yakuti wayipuluske ‘nduna yira kuti yileke kugomezga.’ (Mil. 13:8) Kweni Saulosi wakakhumba yayi kumulekelera waka munthu wamayere uyu kuti watondeske Seregiyo Paulosi kutegherezga. Ntheura kasi Saulosi wakachita vichi? Nkhani iyi yikuti: “Saulosi, uyoso ni Paulosi, pakuzuzgika na mzimu utuŵa, wakamulaŵiska [Barayesu] dodoli ndipo wakati: ‘Wamunthu wakuzura na mtundu uliwose wa uryarya kweniso mtundu uliwose wa uheni, iwe mwana wa Dyabulosi, mulwani wa chilichose chaurunji, kasi ulekenge chara kutimbanizga nthowa zakunyoloka za Yehova? Wona, woko la Yehova lili pa iwe, ndipo uŵenge wachibulumutira, kwa kanyengo uwonenge ungweru wa dazi yayi.’ Nyengo yeneyiyo, nyathutwe na chisi vikawa pa iyo, ndipo wakawurawura kupenja ŵanthu kuti ŵamukore pa woko ŵamulongozge.”g Kasi ntchivichi chikachitika chifukwa cha munthondwe uwu? “Nduna yira, yikati yawona ivyo vyachitika, yikagomezga, pakuti yikazizikika na chisambizgo cha Yehova.”—Mil. 13:9-12.
Nga ni Paulosi, nase tikuvikilira unenesko mwachikanga para ŵanthu ŵakutisuska
8. Kasi tingayezga wuli chikanga cha Paulosi mazuŵa ghano?
8 Paulosi wakamuwopa yayi Barayesu. Nase tikwenera yayi kopa usange ŵakususka ŵakukhumba kunanga chipulikano cha ŵanthu awo ŵakunweka na uthenga wa Ufumu. Kweni para tikuyowoya tiyowoyenge ivyo ni “vyakukondweska nyengo zose, vyakulungika na mchere.” (Kol. 4:6) Ndipo tikwenera yayi kuleka kupharazgira ŵakunweka chifukwa cha kopa kwambana na ŵakususka. Kweniso tikwenera yayi kuchita wofi kuvumbura chisopa chautesi icho chikulutilira “kutimbanizga nthowa zakunyoloka za Yehova” nga umo wakachitira Barayesu. (Mil. 13:10) Nga ni Paulosi, tiyeni tipharazge unenesko mwachikanga na kuŵafika pa mtima ŵanthu ŵa mitima yiwemi. Nangauli tingawona yayi kuti Yehova watovwira nga umo wakachitira na Paulosi, kweni tikugomezga kuti kwizira mu mzimu wake utuŵa waguzirenge ŵanthu ŵakwenelera ku unenesko.—Yoh. 6:44.
“Mazgu Ghakukhozga” (Milimo 13:13-43)
9. Chifukwa wuli Paulosi na Baranaba ntchakuwonerapo chiwemi ku awo ŵakulongozga mu mpingo mazuŵa ghano?
9 Vinthu vikuwoneka kuti vikasintha apo ŵanthu aŵa ŵakafumamo mu Pafo na kwambukira ku Perega, mumphepete mwa Asia Minor, mtunda wa makilomita pafupifupi 250 pa nyanja. Pa Milimo 13:13 gulu ili likuzunulika kuti “Paulosi na awo ŵakaŵa nayo.” Mazgu agha ghakulongora kuti Paulosi ndiyo wakamba kudangilira mulimo wa gulu ili. Ndipouli, palije chilichose icho chikulongora kuti Baranaba wakachita sanji na Paulosi. Ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵakalutilira kuteŵetera lumoza kuti ŵafiske khumbo la Chiuta. Paulosi na Baranaba ntchakuwonerapo chiwemi ku awo ŵakulongozga mu mpingo mazuŵa ghano. M’malo mwa kuguzana maudindo, Ŵakhristu ŵakukumbuka mazgu gha Yesu ghakuti: “Imwe mose muli ŵabali.” Yesu wakasazgirapo kuti: “Waliyose uyo wakujikuzga wazamuyuyulika, ndipo waliyose uyo wakujiyuyura wazamukwezgeka.”—Mat. 23:8, 12.
10. Longosorani umo ulendo wakufuma ku Perega kuluta ku Antiyoke wa ku Pisidiya ukaŵira.
10 Ŵakati ŵafika pa Perega, Yohane Mariko wakaleka Paulosi na Baranaba na kuwelera ku Yerusalemu. Chifukwa icho wakawelelera chikumanyikwa yayi. Paulosi na Baranaba ŵakalutilira, ŵakenda kufuma ku Perega m’paka ku Antiyoke wa ku Pisidiya, msumba uwo ukaŵa mu chigaŵa cha Galatiya. Uwu ukaŵa ulendo upusu yayi, chifukwa Antiyoke wa ku Pisidiya wakaŵa pachanya pa mapiri (mamita 1,100 kufuma mu nyanja.) Nthowa zakujumpha mu mapiri zikaŵanga na ŵankhungu ŵanandi. Kusazgirapo pa suzgo ili, vikulongora kuti pa nyengo yeneyiyi Paulosi wakalwara.h
11, 12. Mu sunagoge la mu Antiyoke wa ku Pisidiya, kasi Paulosi wakawovwira wuli ŵategherezgi ŵake kuti ŵanweke?
11 Mu Antiyoke wa ku Pisidiya, Paulosi na Baranaba ŵakanjira mu sunagoge pa Sabata. Nkhani iyi yikuti: “Mazgu gha mu Dango na mu mabuku gha Ntchimi ghakati ghaŵazgika, ŵalara ŵa sunagoge ŵakaŵapempha kuti: ‘Mwaŵabali, usange muli na mazgu ghakukhozga ŵanthu, yowoyani.’” (Mil. 13:15) Paulosi wakimilira na kuyowoya.
12 Paulosi wakamba na mazgu ghakuti: “Mwaŵanthu, Ŵaisrayeli na mwaŵanyake imwe mukopa Chiuta, pulikani.” (Mil. 13:16) Ŵanthu awo Paulosi wakayowoyanga nawo ŵakaŵa Ŵayuda na awo ŵakang’anamukira ku Chiyuda. Kasi Paulosi wakaŵawovwira wuli ŵategherezgi ŵake, awo ŵakawumanyanga yayi mulimo wa Yesu pakufiska khumbo la Chiuta, kuti ŵanweke na uthenga? Paulosi wakalongosora dankha mdauko wa mtundu wa Ŵayuda. Wakalongosora umo Yehova ‘wakakwezgera ŵanthu aŵa mu nyengo iyo ŵakakhalanga nga mbalendo mu charu cha Eguputo,’ ndiposo umo “wakaŵazizipizgira vyaka 40 mu mapopa.” Kweniso Paulosi wakalongosora umo Ŵaisrayeli ŵakapokera Charu cha Layizgano ndiposo umo Yehova “wakaŵagaŵira charu chira kuŵa chiharo chawo.” (Mil. 13:17-19) Ŵanthu ŵanyake ŵakusachizga kuti apa Paulosi wakalongosoranga Malemba ghanyake agho ghakaŵazgika kale mwakukwezga zuŵa lira, pakuti ndimo ŵakachitiranga nyengo zose pa Sabata. Usange ndimo viliri, ipo ichi ntchinyake mwa vinthu ivyo vikulongora kuti Paulosi wakamanyanga kuzgoka “vinthu vyose ku ŵanthu ŵa mitundu yose.”—1 Kor. 9:22.
13. Kasi tingaŵafika wuli pa mtima ŵategherezgi ŵithu?
13 Nase tikwenera kuyezgayezga kuŵafika pa mtima awo tikuŵapharazgira. Mwachiyelezgero, para tamanya chisopa cha munthu uyo tikumupharazgira, tingasankha nkhani izo munthu uyo wanganweka nazo. Kweniso tingazunura mazgu gha mu Baibolo agho iyo wakughamanya. Chingaŵa chakovwira kumupempha munthu uyo kuti waŵazge mu Baibolo lake. Penjani nthowa izo mungaŵafikira pa mtima ŵategherezgi ŵinu.
14. (a) Kasi Paulosi wakamba wuli kuyowoya makani ghawemi ghakukhwaskana na Yesu, ndipo wakaŵachenjezga vichi ŵategherezgi ŵake? (b) Kasi mzinda ukachita wuli na mazgu agho Paulosi wakayowoya?
14 Kufuma apo, Paulosi wakalongosora umo mzere wa mathemba gha Israyeli ukalongozgera kwa ‘mponoski, Yesu’ uyo wakapharazgikanga na Yohane Mubatizi. Paulosi wakalongosoraso umo Yesu wakakomekera na kuwuka ku ŵakufwa. (Mil. 13:20-37) Paulosi wakati: “Ntheura ŵabali, manyani kuti tikumupharazgirani kuti ŵanthu ŵangagowokereka zakwananga kwizira mwa iyo. . . . Chifukwa cha nyifwa ya munthu uyu, waliyose uyo wakugomezga wakuŵa wambura mulandu.” Kufuma apo, mpositole uyu wakachenjezga awo ŵakamupulikizganga kuti: “Ntheura muwoneseske kuti icho Ntchimi zikayowoya chileke kwiza pa imwe, chakuti: ‘Imwe ŵakugoska, wonani, zizwani na kuparanyika, chifukwa nkhuchita mulimo mu mazuŵa ghinu, mulimo uwo muwugomezgenge yayi nanga munyake wangamulongosolerani makora.’” Ivyo vikachitika Paulosi wati wayowoya mazgu agha vikaŵa vyakukondweska chomene. Baibolo likuti: “Ŵanthu ŵakamba kuŵaŵeya kuti ŵazakaŵaphalireso makani agha Sabata yakulondezgapo.” Kweniso ŵanthu ŵati ŵafuma mu sunagoge, “Ŵayuda ŵanandi na ŵakung’anamukira ku Chiyuda awo ŵakasopanga Chiuta ŵakalondezga Paulosi na Baranaba.”—Mil. 13:38-43.
“Tikung’anamukira ku Mitundu” (Milimo 13:44-52)
15. Kasi ntchivichi chikachitika pa zuŵa lakulondezgapo la Sabata kufuma apo Paulosi wakayowoyera na mzinda?
15 Pa zuŵa la Sabata lakulondezgapo, “pafupifupi msumba wose” ukawungana kuti upulikizge kwa Paulosi. Ichi chikakwiyiska Ŵayuda ŵanji, ndipo “ŵakamba kususka vinthu ivyo Paulosi wakayowoyanga.” Iyo na Baranaba ŵakaŵaphalira mwachikanga kuti: “Chikaŵa chakwenelera kuti mazgu gha Chiuta ghayowoyeke dankha kwa imwe. Pakuti mukughakana na kujeruzga kuti ndimwe ŵambura kwenelera umoyo wamuyirayira, wonani, tikung’anamukira ku mitundu. Pakuti Yehova watiphalira mazgu agha: ‘Nakwimika kuŵa ungweru ku ŵamitundu, kuti uŵe chiponosko ku vigoti vya charu chapasi.’”—Mil. 13:44-47; Yes. 49:6.
“Ŵakawuskira nthambuzgo Paulosi na Baranaba . . . ndipo ŵasambiri ŵakalutilira kuzuzgika na mzimu utuŵa . . . na chimwemwe chikuru.”—Milimo 13:50-52
16. Kasi Ŵayuda ŵakachita wuli na mazgu ghankhongono gha ŵamishonale, ndipo Paulosi na Baranaba ŵakachita wuli?
16 Ŵamitundu awo ŵakapulikizganga ŵakasekelera, ndipo “wose awo ŵakaŵa na maghanoghano ghakwenelera umoyo wamuyirayira ŵakagomezga.” (Mil. 13:48) Mazgu gha Yehova ghakathandazgika mwaluŵiro mu charu chose chira. Ŵayuda vikaŵakondweska yayi. Ŵamishonale aŵa ŵakaŵaphalira kuti iwo ŵakakana Mesiya nangauli mazgu gha Chiuta ghakadankha kuyowoyeka kwa iwo, ntheura ŵakenera kupokera chilango. Ŵayuda ŵakavundura ŵanakazi ŵalumbiri na ŵanalume ŵakuzirwa ŵa mu msumba, “ndipo ŵakawuskira nthambuzgo Paulosi na Baranaba na kuŵaponya kuwaro kwa mphaka zawo.” Kasi Paulosi na Baranaba ŵakachita wuli? Iwo “ŵakaŵaphatira fuvu la ku malundi ghawo ndipo ŵakaluta ku Ikoniya.” Kasi uwu ukaŵa umaliro wa Chikhristu mu Antiyoke wa ku Pisidiya? Yayi. Ŵasambiri awo ŵakakhalira mwenemura “ŵakalutilira kuzuzgika na mzimu utuŵa ndipo mitima yawo yikaŵa na chimwemwe chikuru.”—Mil. 13:50-52.
17-19. Kasi tingaŵayezga wuli Paulosi na Baranaba, ndipo para tachita nthena vingatovwira wuli kusanga chimwemwe?
17 Tikusambirapo chinthu chakuzirwa pa umo ŵanthu ŵakugomezgeka aŵa ŵakachitira apo ŵakasuskikanga. Tikuleka yayi kupharazga nanga ni para ŵanthu ŵakuzirwa ŵa charu ichi ŵakuyezga kutikanizga kupharazga uthenga withu. Wonaniso kuti ŵanthu ŵa mu Antiyoke ŵati ŵakana uthenga wawo, Paulosi na Baranaba “ŵakaphata fuvu ku malundi ghawo.” Ichi chikaŵa chilongolero cha kukwiya yayi kweni kuŵavulira mulandu wa ndopa. Ŵamishonale aŵa ŵakamanya kuti ŵangachichizga yayi ŵanthu kupulikira makani ghawemi. Icho iwo ŵakawona kuti ŵangachita nkhulutilira kupharazga. Ndipo ŵakalutilira nadi kupharazga chifukwa ŵakaluta ku Ikoniya.
18 Kasi ntchivichi chikachitikira ŵasambiri awo ŵakakhalira mu Antiyoke? Nangauli ŵakaŵa mu chigaŵa chakusuzga, kweni kuti ŵaŵe ŵakukondwa vikathembanga pa umo ŵanthu ŵakachitiranga na uthenga wawo yayi. Yesu wakati: “Ŵakukondwa ni awo ŵakupulika mazgu gha Chiuta na kughasungilira!” (Luka 11:28) Ndivyo ŵasambiri mu Antiyoke wa ku Pisidiya ŵakaŵikapo mtima kuchita.
19 Nga ni Paulosi na Baranaba, nyengo zose tikumbukenge kuti mulimo withu nkhupharazga makani ghawemi. Vili kwa awo ŵakutegherezga kuzomera panji kukana uthenga uwo tikupharazga. Usange awo tikuŵapharazgira ŵakuwoneka kuti ŵalije nawo ntchito uthenga withu, tingasambirako kanthu ku ŵasambiri ŵakwambilira. Nase tiŵenge ŵachimwemwe nanga ni para tikususkika, usange tikutemwa unenesko na kuzomerezga mzimu utuŵa kutilongozga.—Gal. 5:18, 22.
a Wonani bokosi lakuti “Baranaba, ‘Mwana wa Chisangulusko.’”
b Pa nyengo iyi, mipingo yikaŵa kuti yapangika kale ku malo ghakutali nga ku Antiyoke wa ku Siriya, makilomita 550 kumpoto kwa Yerusalemu.
c Wonani bokosi lakuti “Pa Maulendo.”
d Mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira, ngalaŵa yikendanga makilomita pafupifupi 150 pa zuŵa, usange mphepo yili makora. Kweni para mphepo yili makora yayi, ulendo uwu ukatoranga mazuŵa ghanandi.
e Wonani bokosi lakuti “Mu Masunagoge gha Ŵayuda.”
f Kipro wakawusikanga na Mphara ya Romu. Kweni uyo wakendeskanga vinthu pa chirwa ichi wakaŵa kazembe wa chigaŵa ichi uyo wakaŵa nduna.
g Kufuma apa kuya munthazi, Saulosi wakuzunulika kuti Paulosi. Ŵanji ŵakusachizga kuti wakatora zina Lachiroma ili pakukhumba kuchindika Seregiyo Paulosi. Ndipouli, pakuti wakalutilira kuchemeka Paulosi nanga ni apo wakawukako ku Kipro, vikulongoraso kuti pali chifukwa chinyake, chakuti Paulosi, uyo wakaŵa “mpositole ku ŵamitundu,” wakasankha kuchemeka na zina lake Lachiroma kwambira apa m’paka munthazi. Chifukwa chinyake icho panji wakambira kuchemekera zina lakuti Paulosi, ntchakuti mu Chigiriki kazunuliro ka zina lake Lachihebere lakuti Saulosi, kakuyana chomene na kazunuliro ka lizgu linyake Lachigiriki ilo lili na ng’anamuro liheni.—Rom. 11:13.
-
-
‘Ŵakayowoya na Chikanga Chifukwa Ŵakaŵa na Mazaza Ghakufuma kwa Yehova’“Kuchitira Ukaboni Mwakukwana vya Ufumu wa Chiuta”
-
-
MUTU 12
‘Ŵakayowoya na Chikanga Chifukwa Ŵakaŵa na Mazaza Ghakufuma kwa Yehova’
Paulosi na Baranaba ŵakalongora kujiyuyura, chitatata, na chikanga
Nkhani iyi yili pa Milimo 14:1-28
1, 2. Kasi ni vinthu wuli ivyo vikachitika apo Paulosi na Baranaba ŵakaŵa ku Lisitira?
NTHIMBANIZGO yikawuka mu Lisitira. Munthu uyo wakababika wakupendera wakadukadukanga mwachimwemwe ŵalendo ŵaŵiri ŵati ŵamuchizga. Ŵanthu ŵakazizwa chomene ndipo wasembe wawo wakiza na nkhata za maluŵa kuti wapeleke ku ŵanalume ŵaŵiri aŵa, awo mzinda ukatenge mbachiuta. Ng’ombe zikabomanga apo wasembe wa Zeusi wakanozgekanga kuti wazikome. Paulosi na Baranaba ŵakakanizga ŵanthu kuti ŵaŵachitire vinthu ivi. Ŵakapalura vyakuvwara vyawo na kuhuzukira mu mzinda, ŵakawupempha kuti uleke kuŵasopa, ndipo ŵakawulekeska mwakusuzgikira.
2 Kufuma apo, Ŵayuda ŵakususka ŵakiza kufuma ku Antiyoke wa ku Pisidiya na ku Ikoniya. Ŵakamba kupusikizgira Paulosi na Baranaba, ndipo ivi vikapangiska kuti ŵanthu ŵa ku Lisitira ŵakwiyire chomene Paulosi na Baranaba. Mzinda uwo ukakhumbanga kusopa Paulosi na Baranaba, ukazingilizga Paulosi na kumudinya na malibwe m’paka thafya. Kufuma apo, ŵakamuguguzira kuwaro kwa vipata, ŵakaghanaghananga kuti wafwa.
3. Kasi mu mutu uwu tidumbiskanenge mafumbo wuli?
3 Kasi ntchivichi chikachitika kuti vinthu vifike apa? Kasi ŵapharazgi ŵa Ufumu mazuŵa ghano ŵangasambirako vichi kwa Baranaba, Paulosi kweniso ŵanthu ŵakuyegheka maghanoghano ŵa ku Lisitira? Kasi ŵalara ŵangalondezga wuli ivyo Baranaba na Paulosi ŵakachita apo ŵakalutilira kuchita uteŵeti wawo ‘na chikanga chifukwa ŵakaŵa na mazaza kufuma kwa Yehova’?—Mil. 14:3.
“Wumba Ukuru . . . Ukagomezga” (Milimo 14:1-7)
4, 5. Chifukwa wuli Paulosi na Baranaba ŵakaluta ku Ikoniya, ndipo ntchivichi chikachitika ku malo agha?
4 Mazuŵa ghachoko waka pambere ivi vindachitike, mwakukhuŵilizgika na Ŵayuda, ŵanthu ŵakachimbizga Paulosi na Baranaba mu msumba wa Antiyoke wa ku Pisidiya, uwo ukaŵa wa Ŵaroma. M’malo mwa kugongowa, ŵanalume ŵaŵiri aŵa “ŵakaŵaphatira fuvu la ku malundi ghawo” kuŵavulira mulandu ŵanthu ŵambura kupulikira ŵa mu msumba uwu. (Mil. 13:50-52; Mat. 10:14) Paulosi na Baranaba ŵakawukako mwamtende ndipo ŵakaŵaleka ŵakususka ŵara kuti Chiuta ndiyo wazakaŵalange. (Mil. 18:5, 6; 20:26) Ŵamishonale ŵaŵiri aŵa ŵakalutilira kupharazga mwachimwemwe. Ŵati ŵenda makilomita 150 kuya kumwera cha kumafumiro gha dazi, ŵakafika pa malo ghanyake ghavundira agho ghali pakatikati pa mapiri gha Taurus na Sultan.
5 Paulosi na Baranaba ŵakayima dankha pa Ikoniya. Malo agha ghakaŵa chinyina cha maluso gha Ŵagiriki, ndipo ukaŵa umoza mwa misumba yikuruyikuru ya chigaŵa chakuwusika na Romu cha Galatiya.a Mu msumba uwu mukakhalanga Ŵayuda pamoza na Ŵamitundu ŵanandi awo ŵakang’anamukira ku Chiyuda. Nga nkhaluso kawo, Paulosi na Baranaba ŵakanjira mu sunagoge na kwamba kupharazga. (Mil. 13:5, 14) “Ŵakayowoya mu nthowa yakuti wumba ukuru wa Ŵayuda na Ŵagiriki wuwo ukagomezga.”—Mil. 14:1.
6. Chifukwa wuli Paulosi na Baranaba ŵakaŵa ŵasambizgi ŵaluso, ndipo ise tingaŵayezga wuli?
6 Chifukwa wuli nthowa iyo Paulosi na Baranaba ŵakayowoyera ku ŵanthu yikaŵa yakutchontha mtima? Paulosi wakamanyanga vinthu vinandi vya mu Malemba. Iyo wakazunura mazgu gha mu mdauko, uchimi, na gha mu Dango la Mozesi mwaluso kuti walongore kuti Yesu wakaŵa Mesiya wakulayizgika. (Mil. 13:15-31; 26:22, 23) Pakuyowoya, Baranaba wakalongoranga kuti wakufipira mtima ŵanthu. (Mil. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Palije uyo wakathembanga mahara ghake kweni wose ŵakayowoyanga ‘chifukwa ŵakaŵa na mazaza ghakufuma kwa Yehova.’ Kasi imwe mungaŵayezga wuli ŵamishonale aŵa pa mulimo wa kupharazga? Mungaŵayezga para mungachita vyakulondezgapo ivi: Ghamanyani makora Mazgu gha Chiuta. Sankhani Malemba agho ghangaŵafika pa mtima awo mukuŵapharazgira. Sangani nthowa zakupembuzgira awo mukuŵapharazgira. Ndipo nyengo zose ivyo mukusambizga vijinthenge pa Mazgu gha Yehova, pa vinjeru vinu yayi.
7. (a) Kasi ni vinthu wuli ivyo vikuchitika chifukwa cha makani ghawemi? (b) Kasi mukwenera kukumbuka vichi para mbumba yinu njakugaŵikana chifukwa chakuti mukupulikira makani ghawemi?
7 Ndipouli, ni wose yayi mu Ikoniya awo ŵakakondwa na ivyo Paulosi na Baranaba ŵakayowoya. Luka wakalutizga kulongosora, wakati: “Ŵayuda awo ŵakagomezga chara, ŵakavundura na kugaluska ŵanthu ŵamitundu kuti ŵawukire ŵabali.” Paulosi na Baranaba ŵakawona kuti ntchakukhumbikwa kukhala na kuvikilira makani ghawemi, ndipo “na chikanga ŵakayowoya kwa nyengo yitaliko.” Pa chifukwa ichi, “wumba mu msumba ukagaŵikana. Ŵanyake ŵakakolerana na Ŵayuda kweni ŵanyake na ŵapositole.” (Mil. 14:2-4) Mazuŵa ghano napo ŵanthu ŵakuchita nthena para ŵapulika makani ghawemi. Ku ŵanthu ŵanyake ghakovwira kuti ŵakolerane; apo ku ŵanyake ghakupangiska kuti ŵagaŵikane. (Mat. 10:34-36) Usange mbumba yinu njakugaŵikana chifukwa chakuti imwe mukupulikira makani ghawemi, manyani kuti ntchifukwa chakuti yili kupusikika panji chifukwa cha mahumuhumu ghautesi. Nkharo yinu yiwemi ungaŵa munkhwala wa suzgo iyi, ndipo yingawovwira kuti paumaliro awo ŵakumususkani ŵaleke kuchita nthena.—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.
8. Chifukwa wuli Paulosi na Baranaba ŵakafumako ku Ikoniya, ndipo tikusambirako vichi?
8 Nyengo yati yajumphapo, ŵakususka mu Ikoniya ŵakapangana kuti ŵadinye Paulosi na Baranaba na malibwe. Ŵamishonale ŵaŵiri aŵa ŵati ŵaphalirika za chiŵembu ichi, ŵakaluta kukapharazga ku chigaŵa chinyake. (Mil. 14:5-7) Mazuŵa ghano napo ŵapharazgi ŵa Ufumu ŵakuchita nthena. Para ŵanthu ŵakutiyowoyera viheni, tikuyowoya na chikanga. (Fil. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Kweni para tawona kuti pawukenge chivulupi, tikugega kuchita vinthu ivyo vingatipwetekeska panji vingapwetekeska Ŵakhristu ŵanyithu.—Zinth. 22:3.
“Mung’anamukeko . . . na Kulazga kwa Chiuta Wamoyo” (Milimo 14:8-19)
9, 10. Kasi msumba wa Lisitira ukaŵa nkhu, ndipo tikumanya vichi vya awo ŵakakhalanga mu msumba uwu?
9 Paulosi na Baranaba ŵakaluta ku Lisitira, msumba uwo ukaŵa pasi pa Romu, ndipo ukaŵa pa mtunda wa makilomita pafupifupi 30 kumwera cha kumanjiliro gha dazi kwa msumba wa Ikoniya. Lisitira wakalutilira kuŵa paubwezi na Antiyoke wa ku Pisidiya. Kweni mwakupambana na msumba wa Antiyoke wa ku Pisidiya, msumba wa Lisitira ukaŵa na Ŵayuda ŵanandi yayi. Nangauli ŵanthu ŵa mu Lisitira ŵakwenera kuti ŵakayowoyanga Chigiriki, kweni chiyowoyero chawo chikaŵa Chilikawoniya. Paulosi na Baranaba ŵakamba kupharazga pa mtandasanya, panji chifukwa chakuti mu msumba uwu mukaŵavya sunagoge. Mu Yerusalemu, Petrosi wakachizga munthu uyo wakababika wakupendera. Chifukwa cha munthondwe uwu, mzinda ukuru ukanjira Chikhristu. (Mil. 3:1-10) Mu Lisitira, Paulosi wakachizga munthu uyo wakaŵa wakupendera kufuma apo wakababikira. (Mil. 14:8-10) Kweni ŵanthu ŵati ŵawona munthondwe uwo Paulosi wakachita, ŵakachita vyakupambana na ivyo ŵanyawo ŵakachita.
10 Nga umo tawonera kukwambilira, apo munthu wakupendera wakadukangadukanga, ŵanthu ŵakusopa ŵangoza ŵa mu Lisitira ŵakaghanaghana vinyake. Baranaba ŵakamuthya zina lakuti Zeusi, mulara wa ŵachiuta, ndipo Paulosi ŵakati ni Heremesi, mwana wa Zeusi ndiposo muyowoyeri wa ŵachiuta. (Wonani bokosi lakuti “Lisitira na Chisopa cha Zeusi na Heremesi.”) Ndipouli, Baranaba na Paulosi, ŵakaŵikapo mtima kovwira ŵanthu ŵara kupulikiska kuti ivyo ŵakayowoyanga na kuchita vikafuma ku ŵangoza yayi kweni kwa Yehova, Chiuta yumoza pera waunenesko.—Mil. 14:11-14.
“Mung’anamukeko ku vinthu vyawaka ivi na kulazga kwa Chiuta wamoyo, uyo wakalenga kuchanya, charu chapasi.”—Milimo 14:15
11-13. (a) Kasi Paulosi na Baranaba ŵakayowoya vichi ku ŵanthu ŵa mu Lisitira? (b) Kasi tikusambirako vichi ku ivyo Paulosi na Baranaba ŵakayowoya?
11 Nangauli pakaŵa nthimbanizgo, Paulosi na Baranaba ŵakayezgayezga kuŵafika pa mtima ŵanthu awo ŵakategherezganga. Pa chakuchitika ichi, Luka wakalemba nthowa yiwemi yakupharazgira makani ghawemi ku ŵanthu ŵakusopa ŵangoza. Wonani umo Paulosi na Baranaba ŵakayowoyera ku ŵategherezgi ŵawo, ŵakati: “Mwaŵanthu, chifukwa wuli mukuchita vinthu ivi? Nase tili ŵanthu ŵakutomboloka nga ndimwe. Tikumupharazgirani makani ghawemi kuti mung’anamukeko ku vinthu vyawaka ivi na kulazga kwa Chiuta wamoyo, uyo wakalenga kuchanya, charu chapasi, nyanja, na vinthu vyose ivyo vilimo. Mu miwiro iyo yajumpha, iyo wakalekelera mitundu yose kwenda mu nthowa zawo. Kweni nyengo zose wakuchita vinthu viwemi, ndipo uwu mbukaboni wakuti iyo waliko. Wakumupani vula kufuma kuchanya na nyengo za vipambi, wakumupani vyakurya na kuzuzga mitima yinu na chimwemwe.”—Mil. 14:15-17.
12 Kasi tingasambirako vichi ku mazgu agha? Chakwamba, Paulosi na Baranaba ŵakajitoranga kuti mbapachanya kuluska ŵategherezgi ŵawo yayi. Ŵakaŵa ŵakujiyuyura. M’malo mwake, ŵakazomera kuti nawo ŵakatondekanga kuchita vinthu vinyake nga mbategherezgi ŵawo. Mbunenesko kuti Paulosi na Baranaba ŵakapokera mzimu utuŵa ndipo ŵakafwatuka ku visambizgo vyautesi. Kweniso ŵakaŵa na chigomezgo cha kuzakawusa pamoza na Khristu. Kweni ŵakamanya kuti ŵanthu ŵa mu Lisitira nawo ŵangapokera vyawanangwa ivi para ŵangapulikira Khristu.
13 Kasi ise tikuŵawona wuli awo tikuŵapharazgira? Kasi tikuŵawona kuti ŵakuyana waka na ise? Apo tikovwira ŵanthu kusambira unenesko wa Mazgu gha Chiuta, kasi tikugega kujipenjera ntchindi nga umo ŵakachitira Paulosi na Baranaba? Msambizgi waluso Charles Taze Russell, uyo wakalongozgangaso pa mulimo wa kupharazga kuumaliro wa vyaka vya m’ma 1800 m’paka kukwambilira wa vyaka vya m’ma 1900, wakachita makora chomene pa nkhani iyi. Iyo wakalemba kuti: “Tikukhumba yayi kuti ŵanthu ŵatichindikenge mwapadera panji ivyo tikulemba; kweniso tikukhumba chara kuchemeka Muliska panji Rabi.” Apa mubali Russell wakajiyuyura chomene, nga umo ŵakachitira Paulosi na Baranaba. Mwakuyana waka, nase para tikupharazga, chilato chithu nkhujipenjera ntchindi yayi kweni kovwira ŵanthu kuti ŵang’anamukire kwa “Chiuta wamoyo.”
14-16. Kasi ni sambiro wuli lachiŵiri na lachitatu ilo tikusambirapo pa ivyo Paulosi na Baranaba ŵakayowoya ku ŵanthu ŵa mu Lisitira?
14 Wonani sambiro lachiŵiri ilo tingasambirapo pa mazgu agho ŵanalume aŵa ŵakayowoya. Paulosi na Baranaba ŵakasinthanga upharazgi wawo. Mwakupambana na Ŵayuda na ŵakung’anamukira ku Chiyuda ŵa mu Ikoniya, ŵanthu ŵa mu Lisitira ŵakamanyanga vichoko panji na kamoza wuwo yayi kakukhwaskana na Malemba panji umo Chiuta wakachitiranga vinthu na mtundu wa Israyeli. Nangauli vikaŵa nthena, awo ŵakategherezganga kwa Paulosi na Baranaba ŵakaŵa ŵalimi. Mu Lisitira vula yikawanga makora ndipo dongo likaŵa lavundira. Ŵanthu aŵa ŵakawonanga ukaboni wakukwana wa mikhaliro ya Mlengi kwizira mu vinthu nga ni nyengo za vipambi. Ntheura ŵamishonale aŵa ŵakayowoya vinthu ivi kuti ŵadumbiskane nawo makora.—Rom. 1:19, 20.
15 Kasi nase tingasintha upharazgi withu? Nangauli mulimi wangapanda mbuto ya mtundu umoza mu minda yakupambanapambana, kweni wakwenera kusintha nthowa zakunozgera dongo. Dongo linyake lingaŵa liwemi kale ndipo mbuto yikukaŵa yayi kumera. Dongo linyake lingakhumba kulitipura chomene. Mwakuyana waka, mbuto iyo tikupanda njimoza, iyo ni uthenga wa Ufumu uwo ukusangika mu Mazgu gha Chiuta. Ndipouli, usange nase tili nga ni Paulosi na Baranaba, tiyezgeskenge kumanya umo vinthu viliri kwa munthu uyo tikumupharazgira, ndiposo chisopa chake. Kufuma apo, tipharazgenge uthenga wa Ufumu mwakuyana na ivyo tamanya vyakukhwaskana na ŵanthu awo.—Luka 8:11, 15.
16 Wonani sambiro lachitatu ilo tikusambirako kwa Paulosi, Baranaba kweniso ŵanthu ŵa ku Lisitira. Nanga ise tingalimbikira wuli, nyengo zinyake mbuto izo tikupanda zingaryeka panji kuwa pa jalawe. (Mat. 13:18-21) Usange ivi ndivyo vyachitika, kwenjerwa yayi. Nga umo Paulosi wakakumbuskira ŵasambiri mu Romu, “Chiuta wazamweruzga waliyose wa ise [kweniso awo tikudumbiskana nawo Mazgu gha Chiuta] kuyana na ntchito zake.”—Rom. 14:12.
“Ŵakaŵapeleka kwa Yehova” (Milimo 14:20-28)
17. Kasi Paulosi na Baranaba ŵakaluta nkhu ŵati wafuma ku Derebe, ndipo chifukwa wuli?
17 Ŵanthu ŵakati ŵaguguzira Paulosi kuwaro kwa Lisitira na kumuleka kughanaghana kuti wafwa, ŵasambiri ŵakamuzingilizga ndipo wakawuka na kusanga malo ghakugona mu msumba mwenemura. Zuŵa lakulondezgapo, Paulosi na Baranaba ŵakanyamuka kuluta ku Derebe, mtunda wa makilomita 100. Pa ulendo wakusuzga uwu, Paulosi wakwenera kuti wakapulikanga vyakuŵinya vikuru chomene chifukwa cha malibwe agho ŵakamudinya nagho. Iyo na Baranaba ŵakaŵa na chitatata, ndipo ŵati ŵafika mu Derebe, ŵakazgora ŵanthu “ŵanandiko kuŵa ŵasambiri.” Kufuma apo, m’malo mwa kwenda nthowa yifupi kuwelera uko ŵakafuma ku Antiyoke wa ku Siriya, “ŵakawelera ku Lisitira na ku Ikoniya na Antiyoke [wa ku Pisidiya].” Kasi ŵakachitirachi nthena? Ŵakachita nthena kuti ŵakakhozge “ŵasambiri, na kuŵakhwimiska kuti ŵakhalilire mu chipulikano.” (Mil. 14:20-22) Ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵali kutilekera chakuwonerapo chiwemi chomene. Ŵakadangizga vyakukhumba vya mpingo m’malo mwa vyawo. Mazuŵa ghano, ŵalaŵiliri ŵa Dera na ŵamishonale ndimo nawo ŵakuchitira.
18. Kasi chikuchitika ntchivichi pakwimika ŵanalume ŵalara?
18 Padera pa kukhozga ŵasambiri kwizira mu mazgu na vyakuchita vyawo, Paulosi na Baranaba “ŵakaŵimikira ŵalara mu mpingo uliwose.” Nangauli ŵakatumika “na mzimu utuŵa” pa ulendo uwu wa umishonale, kweni Paulosi na Baranaba ŵakalomba na kuziŵizga kurya apo ‘ŵakapelekanga ŵalara kwa Yehova.’ (Mil. 13:1-4; 14:23) Ndimoso vikwendera mazuŵa ghano. Pambere wupu wa ŵalara undasachizge kuti mubali wimikike, ukulomba na kuwona usange mubali wakufiska vyakukhumbikwa ivyo vili mu Malemba. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Yak. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) Wupu uwu ukuwona utali wa nyengo iyo munthu waŵira Mkhristu yayi. Kweni ivyo mubali wakuyowoya, kuchita, ndiposo lumbiri lwake, mbukaboni wa umo mzimu utuŵa ukugwilira ntchito mwa iyo. Umo wakufiskira fundo za mu Malemba zakukhwaskana na mulimo wa ulaŵiliri ndivyo vikulongora usange ngwakwenelera kuteŵetera nga muliska wa mskambo panji yayi. (Gal. 5:22, 23) Mulaŵiliri wa dera ndiyo wali na udindo wakwimika ŵalara panji ŵateŵeti ŵakovwira.—Yaniskani na 1 Timote 5:22.
19. Kasi ŵalara ŵakumanya kuti ŵazamupatawura vichi, ndipo ŵakuyezga wuli Paulosi na Baranaba?
19 Ŵalara ŵakwimikika ŵakumanya kuti ŵazamupatawura kwa Chiuta pa umo ŵakuchitira na mpingo. (Heb. 13:17) Nga ni Paulosi na Baranaba, ŵalara ŵakudangilira pa mulimo wa kupharazga. Ŵakukhozga Ŵakhristu ŵanyawo na mazgu ghawo. Ndipo mbakukhumbisiska kuŵika vyakukhumba vya mpingo panthazi pa vyawo.—Fil. 2:3, 4.
20. Kasi tikusanga phindu wuli para tikuŵazga vya umo Ŵakhristu ŵanyithu ŵakachitira mulimo wawo mwakugomezgeka?
20 Paumaliro, Paulosi na Baranaba ŵati ŵawelera ku Antiyoke wa ku Siriya, uko ŵakafuma, ŵakalongosora “vinthu vinandi ivyo Chiuta wakachita kwizira mwa iwo, ndiposo kuti wakajulira ŵamitundu mulyango kuti ŵaŵe na chipulikano.” (Mil. 14:27) Apo tikuŵazga vya umo Ŵakhristu ŵanyithu ŵakachitira mulimo mwakugomezgeka na kuwona umo Yehova wakaŵatumbikira, tikuchiskika kuti tilutilire ‘kuyowoya na chikanga chifukwa tili na mazaza ghakufuma kwa Yehova.’
a Wonani bokosi lakuti “Ikoniya, Msumba wa Ŵafirigiya.”
-