Ŵana Ŵithu Nchiharo Cakuzirwa

‘Wonani, ŵana nchiharo cakufuma kwa Yehova, na cipasi ca nthumbo ndi njombe.’—SALMO 127:3.

1. Kasi bonda wakwamba wakababika wuli?

AWONANI vinthu vikuru ivyo Yehova Ciuta wakacita kwizira mu mwanalume wakwamba na mwanakazi wake awo wakalenga. Wose ŵaŵiri, Adamu na Heva ŵakawovwirana kuti Heva watore nthumbo na kubaba bonda wakwamba. (Genesis 4:1) Mupaka lero, ticali kuzizikika na umo mwanakazi wakutolera nthumbo na kubaba mwana.

2. Cifukwa wuli mungati ivyo vikucitika mu nthumbo ya mama wa pathupi ni vyakuzizika?

² Mu mazuŵa 270, para selo [sumbi] limoza la mama lakumana na nkhongono ya dada likukura kuŵa bonda uyo thupi lake likupangika na maselo ghambura kupendeka. Mu selo lakwamba ili mukuŵa ulongozgi uwo ukukhumbikwa pakupanga maselo gha mitundu yakujumpha 200. Mwakulondezga ulongozgi uwu, weneuwo palije munthu uyo wakuwumanya makora, maselo agha ghakukura mu ndondomeko yake na kupanga munthu muphya wamoyo!

3. Cifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵamahara ŵakuzomera kuti Ciuta ndiyo wakucitiska kuti mwana wababike?

³ Kasi imwe mungati ni njani uyo wakupanga bonda? Ni Uyo wakalenga umoyo. Wamasalmo wakimba kuti: “Manyani kuti Yehova ndiye Ciuta! Ndiye wakatilenga.” (Salmo 100:3) Ŵapapi, mukumanya makora kuti muli na bonda cifukwa ca nkhongono zinu zapadera yayi. Ciuta pera, uyo wali na vinjeru vyambura kugota ndiyo wakucitiska kuti munthu wababike. Vilimika vinandi ivyo vyajumpha, ŵanthu ŵamahara ŵalumba Mlengi Mukuru cifukwa ca nthowa iyo mwana wakupangikira mu nthumbo ya nyina. Kasi ndimo namwe mukucitira?—Salmo 139:13-16.

4. Ni nkharo wuli yiheni iyo ŵanthu ŵali nayo, kweni Yehova walije?

⁴ Kweni kasi Yehova wali kwambiska waka kuti ŵanalume na ŵanakazi ŵababenge ŵana na kuŵaleka waka kwambura kuŵaghanaghanira? Ŵanthu ŵanyake mbanonono, kweni Yehova wali nthena yayi. (Salmo 78:38-40) Pa Salmo 127:3, Baibolo likuti: ‘Wonani, ŵana nchiharo cakufuma kwa Yehova, na cipasi ca nthumbo ndi njombe.’ Sono tiyeni tiwone ng’anamuro la ciharo, kweniso ukaboni uwo cikutilongora.

Ciharo na Njombe

5. Cifukwa wuli ŵana nchiharo?

⁵ Ciharo cikuyana waka na cawanangwa. Kanandi ŵapapi ŵakulimbikira kugwira nchito vilimika vinandi kuti ŵazakaŵasidire ciharo ŵana ŵawo. Zingaŵa ndarama, katundu panji cinthu cinyake cakuzirwa. Ciharo cilicose ico mupapi wangalekera ŵana cikulongora kuti ngwacitemwa. Baibolo likuti Ciuta wapeleka ŵana ku ŵapapi kuŵa ciharo cawo. Ŵana nchawanangwa cakufuma kwa iyo. Usange muli na ŵana, kasi ivyo mukucita vikulongora kuti mukuwona ŵana ŵinu kuŵa cawanangwa ico Mlengi wa vyose wamupani?

6. Kasi khumbo la Ciuta likaŵa lakuti wuli pakuŵapa ŵanthu nkhongono zakubabira?

⁶ Khumbo la Yehova pakupeleka cawanangwa ici likaŵa lakuti caru cizure na mphapu ya Adamu na Heva. (Genesis 1:27, 28; Yesaya 45:18) Yehova wakalenga munthu waliyose payekha yayi, nga umo wakalengera ŵangelo. (Salmo 104:4; Civumbuzi 4:11) Kweni wakaghanaghana kuŵapa nkhongono kuti ŵababenge ŵana ŵakukozgana na ŵapapi ŵawo. Ni mwaŵi ukuru comene kuti mama na dada ŵababe mwana na kumupwelelera! Ŵapapi, kasi mukumuwonga Yehova cifukwa ca ciharo cakuzirwa ico wamupani?

Sambirani kwa Yesu

7. Mwakupambana na ŵapapi ŵanyake, kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakutemwa ‘ŵana ŵa ŵanthu’?

⁷ Nchacitima kuti mbapapi wose yayi awo ŵakuwona ŵana kuŵa njombe. Ŵanandi ŵalije lusungu na ŵana ŵawo. Ŵapapi aŵa ŵakutondeka kuyezga Yehova na Mwana wake. (Salmo 27:10; Yesaya 49:15) Mwakupambana na ŵapapi aŵa, wonani umo Yesu wakacitira na ŵana. Pambere Yesu wandize pa caru capasi, peneapo wakaŵa munthu wauzimu kucanya, Baibolo likuti ‘wakakondwanga na ŵana ŵa ŵanthu.’ (Zintharika 8:31) Iyo wakaŵatemwa comene ŵanthu, mwakuti wakapeleka umoyo wake kuŵa sembe kuti tizakasange umoyo wamuyirayira.—Mateyu 20:28; Yohane 10:18.

8. Kasi Yesu wakalongora wuli ivyo ŵapapi ŵakwenera kucita?

⁸ Apo Yesu wakaŵa pa caru capasi, wakalongora ivyo ŵapapi ŵakwenera kucita. Wonani ivyo wakacitanga. Wakacezganga na ŵana, nangauli nyengo zinyake wakaŵanga wakutangwanika comene kweniso wakuvuka. Wakawonanga apo ŵana ŵakaseŵeranga mu musika, ndipo wakalongosoranga nkharo ya ŵana pakusambizga. (Mateyu 11:16, 17) Apo Yesu wakalutanga ku Yerusalemu kaumaliro, wakamanya kuti wamusuzgika na kukomeka. Ntheura apo ŵanthu ŵakiza na ŵana kwa iyo kuti ŵamuwone, ŵasambiri ŵake ŵakakhumbanga kuŵawezga, panji mwakuti Yesu waleke kuvuka comene. Kweni Yesu wakaŵasuska ŵasambiri ŵake. Kulongora kuti ‘wakakondwanga’ na ŵana, wakati: “Tuzomerezgani twana twize kwa ine; mungatukanizganga [yayi].”—Marko 10:13, 14.

9. Cifukwa wuli ivyo tikucita vingaŵa vyakovwira comene kuluska ivyo tikuyowoya?

⁹ Tingasambirako vinandi kwa Yesu. Para ŵana ŵakwiza kwa ise, kasi tikucita wuli nangauli tingaŵa ŵakutangwanika? Kasi tikucita nga ni Yesu? Ivyo ŵana ŵakukhumba ku ŵapapi ŵawo ndivyo Yesu wakaŵapa na mtima wose. Wakaŵapa nyengo yake na kucezga nawo. Nchakuzirwa nadi kuyowoya kuti “nkhukutemwa.” Kweni ivyo mungacita vikuluska mazgu. Kuti mulongore citemwa mukwenera kuyowoya waka yayi, kweni kucita ivyo mukuyowoya. Mukwenera kusanga nyengo, kucezga nawo ŵana ŵinu na kuŵapwelelera. Nangauli mungacita vyose ivi, vingatora nyengo kuti muwone uwemi wake. Mukwenera kuzikira. Para tikumuyezga Yesu na umo wakacitira na ŵasambiri ŵake, tingasambira kuzika.

Kuzika na Citemwa ca Yesu

10. Kasi Yesu wakaŵasambizga wuli ŵasambiri ŵake kuti ŵaŵe ŵakujiyuyura, ndipo kasi ŵakapulika kamoza?

¹⁰ Yesu wakamanya kuti ŵasambiri ŵake ŵakalimbananga cifukwa ca mazaza. Zuŵa limoza, Yesu wakati wafika ku Kapernahumu na ŵasambiri ŵake, wakaŵafumba kuti: “Mwapindanangaci mu nthowa? Kweni ŵakacetama: cifukwa mu nthowa ŵakapindananga kuti, mukuru ndi njani?” Yesu wakaŵakalipira yayi, kweni wakaŵasambizga makoramakora kuti ŵaŵe ŵakujiyuyura. (Marko 9:33-37) Kasi ŵakapulika? Yayi, vikatora nyengo. Myezi yinkhondi na umoza kufuma apo, Yakobe na Yohane ŵakatuma anyinawo kuti ŵakalombe kwa Yesu mwakuti ŵakakhale pa malo ghakuzirwa mu Ufumu. Yesu wakaŵawovwiraso mwakuzika.—Mateyu 20:20-28.

11. (a) Kasi ni uteŵeti wuli uwo ŵapositole ŵakaleka kucita ŵakati ŵafika mu cipinda ca pacanya na Yesu? (b) Kasi Yesu wakacita vici, ndipo kasi ŵakawovwirika nyengo yeneyiyo?

¹¹ Nyengo ya Paska la 33 C.E. yikakwana, ndipo Yesu wakawungana na ŵapositole ŵake kwaŵekha kuti ŵakumbukire ciphikiro ici. Ŵakati ŵafika mu cipinda ca pacanya, pakaŵavya na yumoza wa ŵasambiri ŵake uyo wakajipeleka kuti wageziske malundi ŵanyake, pakuti ŵakatuwuruka na fuvu. Iyi yikaŵa nchito ya muzga panji mwanakazi mu nyumba. (1 Samuel 25:41; 1 Timote 5:10) Citima cikwenera kuti cikamukora Yesu kuwona kuti ŵasambiri ŵake ŵakalutilira na mtima wakuti ŵaŵe pacanya pa ŵanyawo! Ntheura Yesu wakageziska malundi gha waliyose, na kuŵaŵeyelera kuti ŵateŵeterenge ŵanyawo umo wakacitira iyo. (Yohane 13:4-17) Kasi ŵakamuyezga Yesu? Baibolo likuti mise yeneyira, “mukawuka mphindano mukati mwa iwo, kuti ndi nju wa iwo wakupimika kuŵa mukuru.”—Luka 22:24.

12. Kasi ŵapapi ŵangamuyezga wuli Yesu pakusambizga ŵana ŵawo?

¹² Usange ŵana ŵinu ŵakuleka kupulikira nchenyo, kasi imwe mukumanya umo Yesu wakwenera kuti wakajipulikira? Wonani kuti Yesu wakaleka yayi kovwira ŵapositole ŵake, nangauli ŵakatondeka kupulika kamoza. Paumaliro citatata cikamovwira. (1 Yohane 3:14, 18) Ŵapapi, mukwenera kuyezga citemwa na cizizipizgo ca Yesu, mungalekanga yayi kusambizga ŵana ŵinu.

13. Cifukwa wuli mupapi wakwenera kujandizga mwana yayi para wakufumba?

¹³ Ŵana ŵakwenera kuwona kuti ŵapapi ŵawo ŵakuŵatemwa, ndipo ŵakuŵaghanaghanira. Yesu wakakhumbanga kumanya maghanoghano gha ŵasambiri ŵake, ntheura wakategherezganga mafumbo ghawo. Wakafumbanga ivyo ŵakaghanaghananga pa nkhani zinyake. (Mateyu 17:25-27) Inya, musambizgi muwemi wakutegherezga na kughanaghanira musambiri. Mupapi wakwenera kucenjera na nkharo ya kujandizga mwana para wakufumba cinthu, na kumukalipira kuti: “Tiye uko! Ukuwona yayi kuti natangwanika?” Usange mupapi watangwanika nadi, ipo wamuphalire mwana kuti ŵadumbirane nyengo yinyake nkhani iyo. Ŵapapi ŵakwenera kuwoneseska kuti ŵadumbirana nayo nadi. Ntheura mwana wangawona kuti mupapi wakumughanaghanira nadi, nakuti cingaŵa cipusu kuti wamuphalire vyakusingo.

14. Kasi ŵapapi ŵangamuyezga wuli Yesu pakuŵalongora citemwa ŵana ŵawo?

¹⁴ Kasi nchiwemi kuti ŵapapi ŵapakatenge na kufukatira ŵana ŵawo kulongora kuti ŵakuŵatemwa? Pa fundo iyi, ŵapapi ŵangasambirakoso kwa Yesu. Baibolo likuti: “Wakati watupakata [twana], na kuŵika mawoko ghake pa ito, wakatutumbika.” (Marko 10:16) Kasi mukughanaghana kuti ŵana ŵakacita wuli? Ŵakajipulika makora mu mtima, ndipo ŵakamutemwa Yesu! Usange mukuŵatemwa nadi ŵana ŵinu, iwo ŵazamusuzga yayi para mukuŵacenya na kuŵasambizga.

Kucezga Nawo Nyengo Yitali Wuli?

15, 16. Kasi kwazara maghanoghano wuli pa nkhani ya kulera ŵana, ndipo ghakamba wuli?

¹⁵ Ŵanyake ŵakukayikira kuti ŵana ŵakukhumba kuti ŵapapi ŵawo ŵacezgenge nawo na kuŵalongora citemwa. Kwazara maghanoghano ghakuti ŵana ŵakukhumbikwira waka nyengo yiwemi. Awo ŵakukosera pa fundo iyi ŵakuti ŵapapi ŵakwenera kucezga na ŵana ŵawo nyengo yicoko waka, cikuru ŵaghanaghana na kunozgekera vyakuti ŵayowoye nawo. Kasi maghanoghano agha ngawemi? Kasi ghaliko cifukwa cakuti ŵakuŵakhumbira viwemi ŵana?

¹⁶ Mulembi munyake uyo wakafumba ŵana ŵanandi wakati iwo “ŵakukhumba kuŵa na ŵapapi ŵawo nyengo yitali,” ndipo ŵapapi “ŵakwenera kufwasa nawo.” Nakuti musambizgi munyake wa pa koleji wakati: “Mazgu ghakuti [nyengo yiwemi] ghaliko cifukwa cakuti ŵapapi ŵamanya kuti ŵakutondeka nchito yawo. Ŵakusanga pakugwenthera kuti ŵacezgenge pacoko waka na ŵana ŵawo.” Kasi ŵapapi ŵakwenera kucezga nawo nyengo yitali wuli ŵana ŵawo?

17. Kasi ŵana ŵakukhumbaci kwa ŵapapi ŵawo?

¹⁷ Baibolo likuyowoyapo yayi. Kweni ŵapapi mu Israyeli ŵakaphalirika kuti ŵayowoyenge na ŵana ŵawo mu nyumba zawo, para ŵakwenda mu nthowa, para ŵakugona na para ŵawuka. (Duteronome 6:7) Ici cikung’anamura kuti ŵapapi ŵakwenera kuyowoyeskana na ŵana ŵawo na kuŵasambizga zuŵa lililose.

18. Kasi Yesu wakacitanga wuli para mwaŵi wasangika kuti wasambizge ŵasambiri ŵake, ndipo ŵapapi ŵangasambirapo vici?

¹⁸ Yesu wakasambizganga ŵasambiri ŵake pakurya, pakwenda na pakupumura. Ntheura wakaŵasambizganga palipose apo mwaŵi ukasangikira. (Marko 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Ntheura pera, ŵapapi awo Mbakhristu ŵaŵenge maso kuti para mwaŵi wasangika, ŵayowoyenge makora na ŵana ŵawo, na kuŵasambizga nthowa za Yehova.

Cisambizgo na Kasambizgiro

19. (a) Nchivici cinyake ico cikukhumbikwa kusazga pa kucezga na ŵana? (b) Kasi cakwamba ŵapapi ŵakwenera kuŵasambizga vici ŵana?

¹⁹ Kucezga waka na ŵana ndiposo kuŵasambizga nchakukwana yayi kuti ŵakure makora. Cinyake cakuzirwa ni ivyo ŵakusambira. Wonani umo Baibolo likulongosolera ivyo ŵakwenera kusambizgika. Likuti: “Mazgu agha nkhumuwuzgani [nkhumuphalirani] muhanya uno . . . muŵasambizge makora ŵana ŵinu.” Kasi “mazgu agha” ni nga, agho ŵana ŵakwenera kusambizgika? Agha ghakwenera kuŵa mazgu agho ghazunulika pamanyuma pa vesi ili, ghakuti: ‘Mutemwenge Yehova Ciuta winu na mtima winu wose na umoyo winu wose na nkhongono zinu zose.’ (Duteronome 6:5-7) Yesu wakati ili ni dango likuru comene pa malango ghose gha Ciuta. (Marko 12:28-30) Cakwamba, ŵapapi ŵakwenera kusambizga ŵana za Yehova na kulongosora ico tikwenera kumutemwa na kusopa iyo pera na umoyo withu wose.

20. Kasi ŵapapi ŵakale Ciuta wakaŵatuma kuti ŵaŵasambizge vici ŵana ŵawo?

²⁰ Kweni “mazgu agha,” gheneagho ŵapapi ŵakuphalirika kusambizga ŵana ŵawo ghakung’anamura vinandi kuluska kutemwa Ciuta na umoyo wose. Para tawelera ku cipaturo ca kumanyuma mu buku la Duteronome, mungawona kuti Mozesi wakawerezgapo malango agho Ciuta wakalemba pa mawe, Malango Khumi. Malango ghanyake ghakaŵa ghakukanizga utesi, kwiba, kukoma, na kuleŵa. (Duteronome 5:11-22) Ntheura, kale ŵapapi ŵakawovwirika kumanya kuti kusambizga ŵana mikhaliro yiwemi cikaŵa cakuzirwa comene. Lero napo, ŵapapi awo Mbakhristu ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo vinthu ivi kuti munthazi ŵazakaŵe na civikiliro nakuti ŵazakaŵe ŵakukondwa.

21. Kasi ulongozgi wakuti “muŵasambizge makora” ŵana mazgu gha Ciuta ukung’anamuraci?

²¹ Wonani kuti ŵapapi ŵakuphalirika umo ŵangasambizgira ŵana ŵawo “mazgu agha,” panji malango, kuti: “Muŵasambizge makora ŵana ŵinu.” Mazgu ghakuti “muŵasambizge makora” ghakung’anamura “kuwerezgapo pakusambizga kuti cinthu cikhazikike panji kupanda fundo mu maghanoghano.” Apa Ciuta wakuphalira ŵapapi kuti ŵanozge ndondomeko ya kusambizga Baibolo mwakuti ŵapande vinthu vyauzimu mu maghanoghano gha ŵana ŵawo.

22. Kasi Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti ŵaŵasambizgenge wuli ŵana, ndipo ici cikung’anamuraci?

²² Ŵapapi ŵakwenera kuŵikapo mtima kuti ndondomeko iyo ŵanozga yende makora. Baibolo likuti: “Mughakakilire ku woko [“mazgu agha,” panji malango gha Ciuta] . . . nga nchiwonesko, ghaŵenge nga nchilemba pa mphumi pakati pa maso. . . . Ndipo mughasimbe [mughalembe] pa mphanjizgo za nyumba zinu na pa vipata vinu.” (Duteronome 6:8, 9) Ici cikung’anamura kuti ŵapapi ŵakwenera kulemba nadi malango gha Ciuta pa vijaro na vipata cara, nesi kukakilira buku la malango mu mawoko panji pa visko vya ŵana. Kweni fundo njakuti ŵapapi ŵakwenera kukumbuska ŵana ŵawo visambizgo vya Ciuta nyengo zose. Ŵana ŵakwenera kusambizgika nyengo zose mwakuti visambizgo vya Ciuta viŵenge nga kuti vili panthazi pawo nyengo zose.

23. Kasi tizamudumbiskana vici mu sambiro la sabata yikwiza?

²³ Kasi ni vinthu wuli vyakuzirwa comene ivyo ŵapapi ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo? Cifukwa wuli nchakuzirwa comene lero kusambizga ŵana umo ŵangacitira kuti ŵajivikilire? Kasi ŵapapi ŵali na civici sono ico cingaŵawovwira kusambizga ŵana ŵawo makora comene? Mafumbo agha na ghanyake agho ghakufipiska mtima ŵapapi ndigho tizamudumbiskana mu nkhani iyo yili panthazi.

Ŵapapi, Vikilirani Ciharo Cinu Cakuzirwa

“Vinjeru nchivikiliro . . . vikupa umoyo kwa awo ŵali navyo.”—MUPHARAZGI 7:12.

1. Cifukwa wuli ŵapapi ŵakwenera kuwona ŵana ŵawo kuŵa vyawanangwa?

ŴAPAPI ŵakubaba mwana wakukozgana na iwo, ndipo wakucita vinthu nga ndiwo. Baibolo likuti ŵana aŵa ‘nchiharo cakufuma kwa Yehova.’ (Salmo 127:3) Pakuti Yehova ndiyo Mupi wa Umoyo, ipo wakupa ŵapapi ivyo ni vyake. (Salmo 36:9) Ŵapapi, kasi mukujipulika wuli pakupokera cawanangwa cakuzirwa ici kufuma kwa Ciuta?

2. Kasi Manowa wakacita wuli wakati wamanya kuti waŵenge dada?

² Nadi pano, tikwenera kupokelera cawanangwa ici mwakujiyuyura kweniso na viwongo. Vilimika 3,000 ivyo vyajumpha, mwanalume wa ku Israyeli zina lake Manowa wakajiyuyura apo muwoli wake wakaphalirika na mungelo kuti waŵenge na mwana. Manowa wakati wapulika nkhani yiwemi iyi, wakalomba kuti: ‘Fumu yane, munthu uyo mukamutuma wizeso, na kutisambizga umo ticitire nayo mwana uyo wababikenge.’ (Ŵeruzgi 13:8) Ŵapapi, kasi mungasambirako vici kwa Manowa?

Ico Tikukhumbira Kuti Ciuta Watovwire Lero

3. Cifukwa wuli tikukhumba kuti Ciuta watovwire kulera ŵana lero?

³ Lero ndipo ŵapapi ŵakwenera kovwirika comene na Yehova pakulera ŵana kuluska kale. Cifukwa wuli? Satana Dyabulosi na ŵangelo ŵake ŵali kuponyeka pano pa caru capasi. Baibolo likucenjezga kuti: “Soka ku caru capasi na nyanja! cifukwa Satana wali kwikhira kwa imwe, wakuŵa na ukali ukuru, uku wakumanya kuti nyengo yake njicoko waka.” (Civumbuzi 12:7-9, 12) Baibolo likuti Satana wali ‘nga ndi nkharamu yakuwuruma,’ ndipo ‘wakupenja uyo wangamumilimitizga.’ (1 Petros 5:8) Kanandi nkharamu zikukora nyama zambura nkhongono, comene izo zicali zicoko. Ipo nchamahara kuti Ŵakhristu ŵalaŵiskenge kwa Yehova kuti waŵalongozge umo ŵangacitira kuti ŵavikilire ŵana ŵawo. Kasi mukucita wuli kuti muvikilire ŵana ŵinu?

4. (a) Kasi ŵapapi ŵangacita wuli para ŵangamanya kuti nkharamu yikuyingayinga mu cikaya? (b) Kasi ŵana ŵakwenera kuŵa na vici kuti ŵavikilirike?

⁴ Usange mungamanya kuti nkharamu yikuyingayinga mu cikaya cinu, cakwamba mungafipira mtima ŵana na kuŵavikilira. Satana nchikoko. Wakukhumba kupuluska ŵanthu ŵa Ciuta mwakuti watimbanizge ubwezi wawo na Ciuta. (Job 2:1-7; 1 Yohane 5:19) Iyo wakudelera ŵana. Kuti ŵana ŵagege vipingo vya Dyabulosi, ŵakwenera kumanya Yehova na kumupulikira. Nchakuzirwa kuti ŵamanye Baibolo. Yesu wakati: “Uwu mbumoyo wamuyirayira, kuti ŵamumanyani imwe, Ciuta mweneco yekha, na Yesu Khristu, mweneuyo mukamutuma.” (Yohane 17:3) Kweniso ŵana ŵakwenera kuŵa ŵavinjeru; ŵapulikiskenge na kucita ivyo ŵakusambira. Pakuti “vinjeru vikupa umoyo kwa awo ŵali navyo,” imwe ŵapapi mukwenera kupanda unenesko mu mitima ya ŵana ŵinu. (Mupharazgi 7:12) Kasi mungacita wuli?

5. (a) Kasi vinjeru vingapelekeka wuli kwa munthu? (b) Kasi buku la Zintharika likulongosora wuli kuzirwa kwa vinjeru?

⁵ Mungafiska kuŵazgira ŵana ŵinu Mazgu gha Ciuta, nakuti ndico mukwenera kucita. Kweni ici nchakukwana yayi. Kuti ŵana ŵatemwe Yehova na kumupulikira, ŵakwenera kuŵa na umanyi. Mwaciyelezgero: Mwana wangaphalirika kuti pambere wandadumure msewu, walaŵiskenge dankha kumazere na kumalyero. Kweni ŵana ŵanyake ŵakupulikira yayi. Cifukwa wuli? Panji ŵandaphalirike mwakuwerezgawerezga kuti usange ŵakudumura waka msewu galimoto yingaŵaganda, ntheura ŵakutondeka kuleka “ucindere” uwo ungaŵakomeska. Vikutora nyengo kuti mumupeko vinjeru munthu, ndipo mukwenera kuzikira comene. Kweni vinjeru ni vyakuzirwa comene! Baibolo likuti “nthowa zake ndi nthowa zakukondweska, mendero ghake ghose ndi cimango. Ndi khuni la umoyo kwa awo ŵakufwililira kwa ivyo; mbakutumbikika wose awo ŵakuvikolelera.”—Zintharika 3:13-18; 22:15.

Usambizgi Uwo Ukupa Vinjeru

6. (a) Cifukwa wuli ŵana ŵakupuvya nyengo zinandi? (b) Kasi ni nkhondo wuli iyo yikucitika?

⁶ Kanandi ŵana ŵakucita mphuvya cifukwa cakuti ŵandasambizgike viwemi yayi, kweni cifukwa cakuti ivyo ŵali kusambira vindaŵanjire mu mtima. Dyabulosi wakurwa nkhondo kuti wanange mitima ya ŵana. Ico wakucita nchakuti wakuyezga kufwindamo nkharo ya kuleka kopa Ciuta iyo yili mu caru cake. Wakusangirapo mwaŵi kwananga uko ŵana ŵali kubabika nako, ndipo wakukuzga makhumbiro ghawo ghakuti ŵacite viheni. (Genesis 8:21; Salmo 51:5) Ŵapapi ŵakwenera kumanya kuti mu mitima ya ŵana mukucitika nkhondo yikuru comene.

7. Cifukwa wuli nchakukwana yayi kuphalira mwana ciwemi panji ciheni?

⁷ Kanandi ŵapapi ŵakuphalira mwana ciwemi na ciheni, na kughanaghana kuti ŵamusambizga dango. Ŵangamuphalira mwana kuti utesi nguheni, kwiba nkhuheni panji kugonana na munthu uyo ni mfumu panji muwoli wake yayi nchiheni. Kweni mwana wakwenera kuŵa na cifukwa ceneko cakulondezgera dango ilo, kuluska kuti wapulikire pakuti ndimo ŵapapi ŵakuyowoyera. Agha ni malango gha Yehova. Mwana wakwenera kumanya kuti kupulikira malango gha Ciuta ndivyo ni vinjeru.—Zintharika 6:16-19; Ŵahebere 13:4.

8. Kasi mbusambizgi wuli uwo ungawovwira ŵana kucita mwavinjeru?

⁸ Cilengiwa cakuzizwiska, vyamoyo vyakupambanapambana, kusintha kwa nyengo; vyose ivi vingamovwira mwana kumanya kuti kuli Mlengi wavinjeru comene. (Ŵaroma 1:20; Ŵahebere 3:4) Kweniso mwana wakwenera kusambizgika kuti Ciuta wakumutemwa, ndipo wali kupeleka Mwana Wake kuŵa sembe mwakuti iyo wasange umoyo wamuyirayira, nakuti wangamukondweska Ciuta para wangapulikira Mazgu ghake. Ntheura mwana wangatemwa kuteŵetera Yehova nangauli Dyabulosi wangayezga kumukanizga.—Zintharika 22:6; 27:11; Yohane 3:16.

9. (a) Kasi usambizgi uwo ukuvikilira umoyo ukwenera kuŵa wuli? (b) Kasi ŵapapi ŵakuphalirika kuti ŵacite vici, ndipo ŵangacita wuli?

⁹ Pakukhumbikwira nyengo, phwelelero, na kunozgekera kuti mwana wasambizgike nthowa iyo yingamuvikilira na kumuciska kuti wacitenge urunji. Ŵapapi ŵakwenera kupulikira ulongozgi uwo Ciuta wakupeleka. Baibolo likuti: “Ŵawiskewo . . . muŵalere [ŵana ŵinu] mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu.” (Ŵaefeso 6:4) Kasi ici cikung’anamuraci? Lizgu la Cigiriki ilo kwafuma mazgu ghakuti “kucenjezga,” likung’anamura “kuŵika mu maghanoghano.” Ntheura apa ŵapapi ŵakuphalirika kuti ŵaŵike maghanoghano gha Yehova mu ŵana ŵawo. Ici nchivikiliro cikuru comene ku ŵana! Usange ŵana ŵali na maghanoghano gha Ciuta na kuwona vinthu umo Iyo wakuviwonera, ndipo ghakhozgeka nadi mwa iwo, ghaŵavikilirenge kuti ŵaleke kucita uheni.

Kuciskika na Citemwa

10. Kasi mukwenera kumanya fundo wuli yakuzirwa kuti mumusambizge makora mwana winu?

¹⁰ Kweni kuti mufiske khumbo linu lakuti mulere makora mwana winu, mukwenera kuciskika na citemwa. Nchakuzirwa comene kuti muyowoyenge nawo mwakufwatuka. Manyani ivyo vikucitika mu umoyo wa mwana winu, na ivyo wakughanaghana. Fwasani nayo mwana winu na kumufumba ivyo vili kumtima wake. Nyengo zinyake mungaciruka na ivyo wangamuphalirani. Kuphuluphutira yayi, kweni tegherezgani.

11. Kasi mupapi wangaŵika wuli maghanoghano gha Ciuta mwa mwana?

¹¹ Panji mwana winu muli kumuŵazgira malango gha Ciuta agho ghakukanizga uzaghali, nakuti muli kumuŵazgira kanandi waka. (1 Ŵakorinte 6:18; Ŵaefeso 5:5) Ŵana ŵinu ŵakwenera kuti ŵakumanya ico cikumukondweska na ico cikumukwiyiska Yehova. Kweni paliso vinyake ivyo mukwenera kucita kuti muŵikemo maghanoghano gha Yehova mwa iwo. Ŵana ŵakwenera kovwirika kuti ŵamanye kuzirwa kwa malango gha Yehova. Ŵakwenera kukhorwa kuti malango gha Ciuta ngawemi kweniso ngakovwira, ntheura nchakwenelera kughalondezga. Para mukudumbiskana nawo Malemba mwakufwasa ŵana ŵinu mwakuti ŵawonenge vinthu umo Ciuta wakuviwonera, ndikuti mukuŵika maghanoghano ghake mwa iwo.

12. Kasi mupapi wangamovwira wuli mwana wake kuti wapulikiske nkhani ya kugonana?

¹² Para mukuyowoya za kugonana, mungafumba kuti: “Kasi ukuwona kuti munthu wangaŵa wacitima para wangapulikira dango la Yehova lakuti waleke kugonana na uyo ŵandatorane?” Muciskani kuti walongosore. Para mwadumbiskana nthowa yakuzizwiska yakubabira ŵana iyo Ciuta wali kunozga, mungafumba kuti: “Kasi ukughanaghana kuti Ciuta withu wacitemwa wangapeleka malango ghakuti ghatijandizge kukondwa na umoyo? Panji ukughanaghana kuti wali kupeleka malango kuti tikondwenge kweniso kuti ghativikilire?” (Salmo 119:1, 2; Yesaya 48:17) Manyani ivyo mwana winu wakughanaghana pa nkhani iyi. Ndipo mungalongosora umo ŵanthu ŵanyake ŵakanjilira mu vitima na masuzgo cifukwa ca uzaghali. (2 Samuel 13:1-33) Usange mwadumbirana na mwana winu, ndipo wapulikiska na kumanya umo Ciuta wakuwonera nkhani iyi, ndikuti mwamovwira comene kuti waŵe na maghanoghano gha Ciuta. Kweni paliso cinyake ico mungacita.

13. Kasi mwana wakwenera kumanya vici kuti wapulikire Yehova?

¹³ Para mwamuphalira mwana winu uheni wa kuleka kupulikira Yehova, nchamahara kumuphaliraso umo Yehova wakujipulikira cifukwa ca nkharo yithu. Mulongorani mu Baibolo kuti vingamuŵinya Yehova usange tingatondeka kucita khumbo lake. (Salmo 78:41) Mungamufumba kuti: “Cifukwa wuli ukukana kukwiyiska Yehova?” ndipo longosorani kuti: “Mulwani wa Ciuta Satana, wakuti ise tikuteŵetera Yehova mwakuti tisangepo phindu, cifukwa cakuti tikumutemwa yayi.” Ndipo longosorani umo Yobu wakakondweskera mtima wa Ciuta cifukwa cakuti wakagomezgeka, na kulongora kuti Satana wakuteta. (Job 1:9-11; 27:5) Mwana winu wakwenera kumanya kuti wangakondweska Yehova na ivyo wakucita, panji wangamucitiska citima. (Zintharika 27:11) Mungasambizga ŵana sambiro lakuzirwa ili pamoza na ghanyake kufuma mu buku la Sambirani kwa Msambizgi Waluso.a

Njombe Ziwemi

14, 15. (a) Kasi ŵana ŵacontheka na visambizgo wuli mu buku la Msambizgi? (b) Kasi mwapindura wuli na buku ili?

¹⁴ Amudala ŵanyake ku Croatia ŵakuŵazgira muzukuru wawo wa vilimika vinkhondi na viŵiri buku la Msambizgi. Iwo ŵakalemba ivyo msepuka uyu wakaŵaphalira, wakati: “Amama ŵangunituma, kweni nangukana. Apo nangukumbuka mutu wakuti ‘Kupulikira Kukuvikilirenge,’ nanguluta na kuŵaphalira kuti lero niŵapulikirenge.” Mwanalume na muwoli wake ku Florida, U.S.A. ŵakayowoyapo za mutu wakuti “Cifukwa Ico Tikwenera Kurekera Kuteta,” ŵakati: “Muli mafumbo agho ghakovwira ŵawukirano kuti ŵazomere ubudi uwo mphanyi ŵangubisa.”

¹⁵ Mu buku la Msambizgi muli vithuzithuzi vyakujumpha 230, ndipo pa vithuzithuzi pali mazgu ghakulongosora. Mama munyake uyo wakuwonga cifukwa ca buku ili wakuti: “Kanandi mwana wane wakudaŵira cithuzithuzi nyengo yitali, ndipo wakukhumba yayi kujarapo. Ivi ni vithuzithuzi vyakutowa, kweni kuluska apa, vikusambizga nakuti vikutuma ŵana kuti ŵafumbenge mafumbo. Pa cithuzi ico pali mwana wakulaŵilira TV mu cidima, mwana wane wakafumba kuti: ‘Mama, kasi msepuka uyu wakucita vici?’ ndipo mazgu ghake ghakalongora kuti wakakayikira ivyo vikucitika pa cithuzithuzi.” Pa cithuzi ici pali mazgu ghakuti: “Ni njani uyo wangawona cilicose ico tikucita?”

Masambiro Ghakuzirwa Lero

16. Ni nkhani wuli yakuzirwa iyo ŵana ŵakwenera kusambizgika lero, ndipo cifukwa wuli?

¹⁶ Ŵana ŵakwenera kumanya ivyo ŵangacita na ivyo ŵakwenera kucita yayi na viŵaro vyawo vyakubisika. Ndipouli, nchinonono kuyowoya nkhani iyi. Munthu munyake uyo ni mulembi wa nkhani mu nyuzipepara wakati uko wakakulira, ni mziro kuzunura viŵaro vyakubabira. Pakuyowoya umo wasambizgirenge ŵana ŵake nkhani izi, iyo wakalemba kuti; “Nicitenge kuzgoŵera kuti soni zimare.” Kuyowoya unenesko, para ŵapapi ŵakuleka kumuphalira nkhani za kugonana mwana wawo cifukwa ca soni, ndikuti ŵakumukoma. Ŵanthu ŵakazuzi ŵakugololera ŵana cifukwa cakuti ŵakuleka kumanya kanthu. Buku la Sambirani kwa Msambizgi Waluso likulongosora nkhani iyi mwanchindi. Lekani kughanaghana kuti mungaŵabudira ŵana para mungaŵaphalira za kugonana cifukwa cakuti ŵakumanyapo cilicose yayi, nakuti para mungaŵabisira ndipo ŵangabuda.

17. Kasi buku la Msambizgi likuŵawovwira wuli ŵapapi kusambizga ŵana ŵawo za kugonana?

¹⁷ Mu cipaturo 10, pa nkhani ya ŵangelo awo ŵakiza pa caru capasi na kubaba ŵana, mwana wakufumbika kuti: “Kasi iwe ukumanyapo vici pakuyowoya za kugonana?” Buku ili likuzgora na mazgu ghapusu, ndiposo mwanchindi. Cipaturo 32 cikulongosora umo ŵana ŵangacitira kuti ŵaleke kukazuzgika na awo ŵakugona ŵana. Ŵanandi ŵalemba makalata na kulongosora kuti cisambizgo ici nchakuzirwa. Munyake wakati: “Sabata yamara mwana wane Javan wakaluta kwa dokotala, ndipo wakafumba usange tili kumusambizga kuti wacitenge mwakwenelera na viŵaro vyakubisika. Dokotala wakakondwa kupulika kuti tili kumusambizga na buku lithu liphya.”

18. Kasi buku la Msambizgi likuti wuli pa nkhani ya kujikamira vimanyikwiro vya vyaru?

¹⁸ Cipaturo cinyake cikulongosora nkhani ya mu Baibolo ya Ŵahebere ŵatatu ŵawukirano, Shadireki, Mesheki na Abedinego, awo ŵakakana kujikamira cikozgo cakwimira boma la Babulone. (Daniel 3:1-30) Ŵanyake ŵakumanya yayi kuti kujikamira cikozgo vikuyana waka na kulambira ndembera, umo likulongosolera buku la Msambizgi. Kweni pulikani ivyo mulembi Edward Gaffney wakayowoya apo wakacezganga na ŵalembi ŵa magazini ya U.S. Catholic. Iyo wakati zuŵa lakwamba ilo mwana wake msungwana wakaluta ku sukulu ya boma, wakamuphalira kuti wasambira “lurombo lunyake ku sukulu,” ndipo wakamupempha kuti wawelezgepo. Gaffney wakati: “Mwana wakakora woko pa cifuŵa, na kwambapo kuti: ‘nkhujilambika ku ndembera . . . ’” Gaffney wakasazgirapo kuti: “Nyengo yeneyiyo nkhapulikiska fundo iyi: Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuneneska. Mu masukulu ghithu ŵana ŵakusambizgika cisopo ca caru cawo na kujilambika.”

Mukusuzgika Waka Yayi

19. Kasi pali njombe wuli usange mwaŵasambizga ŵana?

¹⁹ Mukusuzgika waka yayi para mukulimbikira kusambizga ŵana ŵinu. Mama munyake ku Kansas, U.S.A. wakalira apo wakapokera kalata kufuma kwa mwana wake uyo wakalemba kuti: “Nkhuwona kuti nili na mwaŵi comene pakuti nili kulereka makora kwambura kabonthi. Imwe na Adada mukwenera kuwongeka comene.” (Zintharika 31:28) Buku la Sambirani kwa Msambizgi Waluso lingawovwira ŵapapi ŵanandi kuti ŵasambizge ŵana ŵawo mwakuti ŵavikilire cawanangwa cakuzirwa ici.

20. Kasi ŵapapi ŵakwenera kukumbuka vici nyengo zose, ndipo fundo iyi yikwenera kuŵakhwaska wuli?

²⁰ Tikwenera kucezga nawo ŵana ŵithu, kuŵapwelelera na kufwilirapo. Iwo ŵaŵenge ŵana nyengo yicoko waka. Mufwasenge nawo nyengo zose para mupata wasangika na kuŵawovwira. Muzamukondwa para mwacita nthena. Ŵana ŵazamumutemwani. Kumbukani nyengo zose kuti ŵana nchawanangwa ico Ciuta wamupani. Iwo nchiharo cakuzirwa comene! (Salmo 127:3-5) Ntheura ŵapwelelerani pakuti mbakuzirwa, ndipo manyani kuti Ciuta wazamumufumbani na umo mukuŵalelera.

[Mazgu ghamusi]